Alfabeto árabe: Diferenzas entre revisións

Contido eliminado Contido engadido
Breogan2008 (conversa | contribucións)
m Reemplazos con Replacer: «or»
m Vogais longas: arranxiño
 
(Non se amosan 9 revisións feitas por 5 usuarios.)
Liña 16:
 
== Historia ==
O alfabeto árabe xurdiu ao redor do [[século IV]] dunha evolución do [[alfabeto nabateo]], que procedía da variante siríaca do [[alfabeto arameo]], e esta variante deriva do [[alfabeto fenicio]]. O texto máis antigo coñecido do alfabeto árabe é unha inscrición de finais do [[século IV]] atopada na montaña de Jabal Ramm (a 50 km ao leste de [[Aqaba]], [[Xordania]]), pero a primeira en usala plenamente. é un documento trilingüe ([[lingua grega|grego]], siríaco e árabe) do ano [[512]] atopado en [[Zebed]] ([[Siria]]). De antes da chegada do islam, consérvanse poucos textos en alfabeto árabe; só quedan cinco inscricións das que non cabe dúbida (aínda que algún outro texto poida ser preislámico). No [[século VII]] engadíronse puntos arriba e debaixo das letras para diferencialas, a lingua aramea tiña menos [[fonema]]s que o árabe e as 15 letras arameas tiñan que servir para os 28 sons do árabe, coas ambigüidades resultantes. O documento máis antigo conservado que utiliza estes puntos é tamén o [[papiro]] árabe máis antigo, chamado PERF 558, e datado en abril do [[643]]. Pero este sistema de diferenciación de sons non foi obrigatorio ata moito máis tarde. Na segunda metade do século VII introduciuse a ''hamza''{{refn|group="n."|A '''hamza''' (en [[Lingua árabe|árabe]], {{lang|ar|همزة}}), ou '''ء''', é un grafema auxiliar do [[alfabeto árabe]] que representa a [[oclusión glotal]] [ʔ] ou corte de voz.<ref name=grafon>{{cita libro|título=Gramática árabe|autor=Corrente, Federico|editorial=Instituto hispano-árabe de cultura. Ministerio de Cultura|lugar=Madrid|ano=1980|isbn=84-7472-017-6|capítulo=Lección 3.ª: Grafonomía|páxinas=41-51}}</ref> Noutras palabras, a hamza serve para marcar un corte súbito da articulación da voz, unha característica das [[linguas semíticas]]. Na [[romanización do árabe]], adóitase representar co símbolo ʾ (chamado '[[semicírculo superior dereita]]'), ou na súa falta úsase como substituto un simple [[apóstrofo]] ('). A hamza non se considera unha das 28 letras do [[alifato]], e deriva da letra gutural [[ع]], a cal se transcribe cun ʿ ('[[semicírculo superior esquerda]]').}}, antes da invención do [[alfabeto siríaco]] e da vocalización tiberiana do hebreo. Cara ao [[século VIII]] cambiouse a orde das letras, que se unían por afinidade de forma. Tamén se engadiron os signos vocálicos e diacríticos para facilitar a lectura e eliminar parcialmente as ambigüidades, utilizando inicialmente un sistema de puntos vermellos. Segundo algunhas fontes o seu uso expandiuse a instancias do gobernador omeia de Iraq, [[al-Hajjaj ibn Yússuf]]. Un punto encima da consoante significaba unha ''a''; un punto debaixo da consoante unha ''i'', un punto encima da liña unha ''u'' e puntos dobres significaban nunación. Non obstante, este sistema tamén causou certa confusión cos puntos de letras, e uns 100 anos despois impuxose o sistema actual de [[diacrítico]]s ("fatha" ([a]), "kasra" ([i] ), "damma" ([u]), ''sukunsukún'' (ausencia de vogal) e o ''tanwín'' para ''nunación'' ou xeminación).
 
Cando o alfabeto árabe se expandiu a países que tiñan outras linguas con sons non presentes en árabe, inventáronse novas letras para representar estes sons. Unha das alteracións máis comúns foi o uso de tres puntos arriba ou abaixo. Por exemplo {{Lang|ar|प}} para o son [p] e {{Lang|ar|ч}} para o son [tʃ] presente en [[Lingua urdú|urdú]], [[Lingua persa|persa]] e [[lingua kurda|kurdu]] ou {{Lang|ar|г}} para representar o son [ɡ] do persa e do kurdo.
Liña 255:
| Varía de [ɪ], [e], a [i], dependendo do dialecto nativo, a posición e o acento. Aproximado ao inglés "I" (como en "pick")
|}
===Vogais longas===
No texto árabe totalmente vocalizado que se atopa en textos como o Corán, unha ā longa que segue a unha consonante que non é hamzah escríbese cun signo da curta (fatḥah) sobre a consonante máis un ʾalif tras ela; a ī longa escríbese como signo de i curta (kasrah) máis un yāʾ; e a ū longa como signo de u curta (ḍammah) máis un wāw. Brevemente, ᵃa = ā; ⁱy = ī; e ᵘw = ū. A ā longa que segue a un hamzah pode representarse por un ʾalif maddah ou por un hamzah libre seguido dun ʾalif (dous ʾalifs consecutivos nunca están permitidos en árabe).
 
A táboa seguinte mostra as vocais colocadas encima ou debaixo dun círculo punteado que substitúe a unha letra consoántica primaria ou a un signo ''[[Shadda|{{transl|ar|Á|shaddah}}]]''. Para maior claridade na táboa, as letras primarias da esquerda utilizadas para marcar estas vogais longas móstranse só na súa forma illada. A maioría das consoantes conectanse á esquerda con , {{transl|ar|ALA|ʾalif}} {{transl|ar|ALA|wāw}} e {{transl|ar|ALA|yāʾ}} escritas entón coa súa forma medial ou final. Ademais, a letra {{transl|ar|ALA|yāʾ}} da última fila pode conectar coa letra da súa esquerda, e entón utilizará unha forma medial ou inicial. Utilice a táboa de letras primarias para ver o seu [[glifo]] real e os tipos de unión.
 
{|class="wikitable"
|+Vogais longas (texto totalmente vocalizado)
|-
! Unicode
! Letra con diacrítico
! Nome
! Trans.
! Variantes
! Valor
|- style="text-align:center;"
|style="padding:10px;"|<small>064E 0627</small>
|{{Escrita/árabe|size=200%|ـَـا}}
|{{transl|ar|ALA|fatḥah ʾalif}}
|{{transl|ar|ALA|ā}}
|''aa''
| rowspan="2" | {{IPA|/aː/}}
|- style="text-align:center;"
| style="padding:10px;" |<small>064E 0649</small>
|{{Escrita/árabe|size=200%|ـَـى}}
|''fatḥah ʾalif maqṣūrah''
|{{transl|ar|ā}}
|''aa''
|- style="text-align:center;"
| style="padding:10px;" |<small>064F 0648</small>
|{{Escrita/árabe|size=200%|ـُـو}}
|{{transl|ar|ALA|ḍammah wāw}}
|{{transl|ar|ALA|ū}}
| ''uw/ ou''
|{{IPA|/uː/}}
|- style="text-align:center;"
| style="padding:10px;" |<small>0650 064A</small>
|{{Escrita/árabe|size=200%|ـِـي}}
|{{transl|ar|ALA|kasrah yāʾ}}
|{{transl|ar|ALA|ī}}
|''iy''
|{{IPA|/iː/}}
|-
! colspan="6" |
|- style="text-align:center;"
|<small>0650 0649</small>
|{{Escrita/árabe|ـِـى|size=200%}}{{efn|name=regional-variation|See the section on [[#Regional variations|regional variations]] in letter form.}}
|''kasrah yāʾ''
|''ī''
|''iy''
|{{IPA|/iː/}}
|}
 
Nun texto non vocalizado (aquel no que as vogais curtas non están marcadas), as vogais longas están representadas pola vogal en cuestión: {{transl|ar|ALA|ʾalif ṭawīlah/maqṣūrah}}, {{transl|ar|ALA|wāw}}, ou {{transl|ar|ALA|yāʾ}}. As vogais longas escritas no medio dunha palabra dun texto non vocalizado trátanse como consoantes cunha {{transl|ar|ALA|sukūn}} (véxase máis abaixo) nun texto con diacríticos completos. Tamén neste caso, a táboa mostra as letras vocálicas longas só de forma illada para maior claridade.
 
O ''a'' longo que segue a unha consoante distinta de hamzah escríbese cun signo curto-''a'' na consoante máis un alif despois del (''ʾalif'').
Liña 263 ⟶ 316:
 
Nos textos non vogalizados (aqueles nos que as vogais curtas non se escriben), as vogais longas son representadas pola consoante en cuestión (alif, yaa, waaw). As vogais longas escritas no medio dunha verba trátanse coma consoantes ''¿tomando?'' ''sukūn'' (ver abaixo) nun texto que teña moitos diacríticos.
 
As combinacións {{lang|ar|وا}} e {{lang|ar|يا}} pronúncianse sempre {{transl|ar|ALA|wā}} e {{transl|ar|ALA|yāʾ}} respectivamente. A excepción é o sufijo {{lang|ar|ـوا۟}} nas terminacións verbais nas que {{transl|ar|ALA|ʾalif}} é silencioso, o que dá lugar a {{transl|ar|ALA|ū}} ou {{transl|ar|ALA|aw}}.
 
{|class="wikitable"
|-
!Vogais longas<br />(texto non vocalizado)
|Nome
|Trans.
|Valor
|- style="text-align:center;"
|style="padding:10px;"|<small>0627</small><br />{{Escrita/árabe|size=200%|ا}}
|({{transl|ar|ALA|fatḥah}} implícita) {{transl|ar|ALA|ʾalif}}
|{{transl|ar|ALA|ā}}
| rowspan="2" | {{IPA|/aː/}}
|- style="text-align:center;"
|style="padding:10px;"|<small>0649</small><br />{{Escrita/árabe|size=200%|ى}}
|({{transl|ar|ALA|fatḥah}} implícita) {{transl|ar|ALA|ʾalif maqṣūrah}}
|{{transl|ar|ā}} / {{transl|ar|ALA|y}}
|- style="text-align:center;"
|style="padding:10px;"|<small>0648</small><br />{{Escrita/árabe|size=200%|و}}
|({{transl|ar|ALA|ḍammah}} implícita) {{transl|ar|ALA|wāw}}
|{{transl|ar|ALA|ū}}
|{{IPA|/uː/}}
|- style="text-align:center;"
|style="padding:10px;"|<small>064A</small><br />{{Escrita/árabe|size=200%|ي}}
|({{transl|ar|ALA|kasrah}} implícita) {{transl|ar|ALA|yāʾ}}
|{{transl|ar|ALA|ī}}
|{{IPA|/iː/}}
|}
Ademais, ao transliterar nomes e palabras de préstamo, os falantes de árabe escriben a maioría ou todas as vogais como longas ({{transl|ar|ALA|ā}} con <big>{{lang|ar|[[ا]]}}</big> {{transl|ar|ALA|ʾalif}}, {{transl|ar|ALA|ē}} e {{transl|ar|ALA|ī}} con <big>{{lang|ar|[[ي]]}}</big> {{transl|ar|ALA|yaʾ}}, e {{transl|ar|ALA|ō}} e {{transl|ar|ALA|ū}} con <big>{{lang|ar|[[و]]}}</big> {{transl|ar|ALA|wāw}}), o que significa que se aproxima a un alfabeto verdadeiro.
 
As vogais longas escritas no medio dunha palabra trátanse como consoantes que toman sukūn (véxase máis adiante) nun texto que ten diacríticos completos.
Liña 381 ⟶ 464:
* '''[[Tanwin]]''' ( ً ٍ ٌ ): consiste na adición dunha [[ن|nun]] final a un [[substantivo]] ou [[adxectivo]] que xeralmente indica que é totalmente [[Declinación (gramática)|declinable]] e sintácticamente indeterminado. Con todo, certos [[onomástica|nomes propios]], que son semánticamente substantivos definidos, parten de substantivos orixinalmente indeterminados e polo tanto conservan a [[nunación]]. Ex..: مُحَمَّدٌ, ''Muḥammadun'', «[[Mahoma|Maḥoma]]».<ref name=grafon/>
 
VocaisVogais breves:
* Fatḥah ⟨فَتْحَة⟩ : é unha pequena liña diagonal posta sobre unha letra, e representa unha vogal curta e baixa, similar a [a]. A palabra ''fatḥah'' significa ''abertura'' e refírese á maior apertura da boca ao producir esta vocal. Exemplo coa consoante dāl: ⟨دَ⟩ /da/.
* Kasrah ⟨كَسْرَة⟩ : é unha liña diagonal similar á fatḥah pero situada baixo a letra no canto de sobre ela. A palabra ''kasrah'' significa ''ruptura''. Este signo representa unha vogal curta, anterior e alta, similar a [i]. Exemplo coa consoante dāl: ⟨دِ⟩ /di/.
Liña 388 ⟶ 471:
* '''[[لا|Lam-alif]]''' (لا): ligadura formada por [[ل|lam]] seguida de [[ا|alif]].<ref name=grafon/> Se nunha palabra aparecen esas dúas letras nesa orde, é obrigatorio representalas con ligadura.
 
* '''[[ة|tāʾ marbūṭa]]''' (ة): é unha variante da letra [[ت|ta']] que só se utiliza ao final das palabras, denotando xeralmente a terminación de [[feminino]]. En [[Lingua árabe|árabe moderno]] representa o son final /-a/ e, cando está en [[estado constructoconstruto]], /-at/.<ref name=grafon/>
* '''alif maqṣūra''' (ى): variante da alif que aparece en certas palabras, sempre ao final.
* '''alif madda''' (آ): equivale a unha alif con [[ء|hamza]] pero representa unha vogal longa e non curta.
Liña 454 ⟶ 537:
 
== Notas ==
{{listaref|group=lower-alpha}}
{{listaref|group=n.}}
;Referencias