Himenópteros: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
m Arranxiño |
Recuperando 1 fontes e etiquetando 0 como mortas.) #IABot (v2.0.9.2 |
||
| (Non se amosan 10 revisións feitas por 6 usuarios.) | |||
Liña 1:
{{Taxobox
| name = Himenópteros<br>''Hymenoptera''
| image = Vespa velutina nigrithorax MHNT dos.jpg
| image_width = 250px
| image_caption = ''[[Vespa velutina]]''
| regnum = [[Animalia]]
| subregnum = [[Eumetazoa]]
| superphylum = [[Ecdysozoa]]
| phylum = [[Arthropoda]]
| subphylum = [[Mandibulata]]
| classis = [[Insecta]]
| ordo = '''Hymenoptera'''
| ordo_authority = [[Linnaeus]], [[1758]]
| subdivision_ranks = [[Orde (bioloxía)|Subordes]]
| subdivision =
:''Vexase o texto''
| synonyms =
:''Vexase o texto''
}}
A dos '''himenópteros''',<ref>{{DRAG|himenópteros}}</ref> ''Hymenoptera'', é unha grande [[Orde (bioloxía)|orde]] de [[insectos]] caracterizados por posuíren [[á]]s membranosas, nas cales se poden ver facilmente os vasos sanguíneos.
O [[taxon]] inclúe, entre outros, as [[abella]]s, as [[avespa]]s, o [[abesouro]]s e as [[formiga]]s. Probablemente é o terceiro maior grupo de insectos do mundo.
Hai descritas unhas 153 000 [[especies]], aínda que probablemente o seu número é moito maior, distribuídas en 132 [[familia (bioloxía)|familias]] con 8 423 [[genus|xéneros]].<ref name="Mayhew2007">{{cita publicación |last1=Mayhew |first1=Peter J. |título=Why are there so many insect species? Perspectives from fossils and phylogenies |publicación=Biological Reviews|volume=82|número=3 |ano=2007 |páxinas=425–454 }}</ref><ref name=JankeKlopfstein2013>{{cita publicación |last1=Janke |first1=Axel |last2=Klopfstein |first2=Seraina |last3=Vilhelmsen |first3=Lars |last4=Heraty |first4=John M. |last5=Sharkey |first5=Michael |last6=Ronquist |first6=Fredrik |título=The Hymenopteran Tree of Life: Evidence from Protein-Coding Genes and Objectively Aligned Ribosomal Data |publicación=PLoS ONE |volume=8 |número=8 |ano=2013 |páxina=e69344}}</ref>
Tamén se coñecen máis de 2 000 especies [[extinta]]s.<ref>{{cita publicación |last1=Aguiar |first1=Alexandre P. |last2=Deans |first2=Andrew R. |last3=Engel |first3=Michael S.|last4=Forshage |first4=Mattias |last5=Huber|first5=John T. ''et al''. |título=Order Hymenoptera. En: Zhang, Z.-Q. (ed.) Animal Biodiversity: An Outline of Higher-level Classification and Survey of Taxonomic Richness (Addenda 2013) |publicación=Zootaxa |data=30 de agosto de 2013 |volume=3703 |número=1 |páxina=51 }}</ref><ref>[http://entomologia.rediris.es/introento/08cuantos_insectos_existen_en_la_p.htm Comunidad Virtual de Entomología - ¿Cuántos insectos existen en la península Ibérica?].</ref>
== Taxonomía ==
=== Descrición ===
A orde foi desrita en [[1758]] por [[Linneo]] na 10ª edición do seu ''[[Systema Naturae]]''.<ref name=B>[https://www.biolib.cz/en/taxon/id16888/ Hymenoptera Linnaeus, 1758] en BioLibcz.</ref>
=== Etimoloxía ===
O [[nome científico]] ''Hymenoptera'' está formado pola unión dos elementos do [[latín científico]] ''hymen''- e -''pter'', derivados, respectivamente, das voces do [[grego antigo]] ὐμην ''hymēn'', "membrana", e πτερόν ''pterón'', "á", coa adición dun -''o''- epentético e do sufixo -''a'', indicando plural.<ref>[https://www.merriam-webster.com/dictionary/hymenoptera hymenoptera] no ''Merriam-Webster Dictionary''.</ref><ref>[https://www.etymonline.com/word/hymenoptera hymenoptera] no ''Online Etymology Dictionary''.</ref>
=== Sinónimos ===
Ademais de polo nome cuñado por [[Linneo]] a orde coñeceuse tamén polos [[sinónimo (bioloxía)|sinónimos]]:<ref>[https://www.gbif.org/species/1457 Hymenoptera] no [[GBIF]].</ref>
* Chalcidellia <small>Girault, 1924</small>
* Harpophorus <small>Agassiz, 1846</small>
=== Clasificación ===
A orde dos himenópteros dividiuse tradicionalmente en dúas [[Orde (bioloxía)|subordes]]:<ref>{{cita publicación | last1 = Aguiar | first1 = A. P. | last2 = Deans | first2 = A.R. | last3 = Engel | first3 = M. S. | last4 = Forshage | first4 = M. | last5 = Huber | first5 = J. T. | last6 = Jennings | first6 = J. T. | last7 = Johnson | first7 = N. F. | last8 = Lelej | first8 = A. S. | last9 = Longino | first9 = J. T. | last10 = Lohrmann | first10 = V. | last11 = Mikó | first11 = I. | last12 = Ohl | first12 = M. | last13 = Rasmussen | first13 = C. | last14 = Taeger | first14 = A. | last15 = Yu | first15 = D. S. K. | ano = 2013 | título = Order Hymenoptera Linnaeus, 1758. En: Zhang, Z.-Q. (ed.) Animal Biodiversity: An Outline of Higher-level Classification and Survey of Taxonomic Richness (Addenda 2013) | publicación = Zootaxa | volume = 3703 páxinas = 1–82 }}</ref>
* [[Apocrita]] (apócritos)
* [[Symphyta]] (sínfitos)
Os apócritos presentan cintura (estreitamento que separa o [[tórax]] do [[abdome]]).
Os sínfitos carecen de cintura, e son un grupo [[parafilético]].<ref>[http://www.tolweb.org/Hymenoptera Hymenoptera] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170907170233/http://www.tolweb.org/Hymenoptera |date=07 de setembro de 2017 }} en ''[[The Tree of Life]]''.</ref>
== Características ==
[[Ficheiro:ES-1853.jpg|miniatura|As formigas viven en comunidades]]
A maioría dos himenópteros teñen dous pares de [[á]]s transparentes, a posterior é máis pequena e únese á primeira cun gancho. As [[antena (artrópodos)|antenas]] están altamente desenvolvidas e existen múltiples variantes. As partes da [[boca]] son amplas e, como regra xeral, está modificadas, en moitos casos, para absorberen o [[néctar]] das [[flor]]es.
Moitas das especies son [[parasito|parasitas]].
As femias presentan ao final do abdome unha estrutura para a posta de ovos, o [[ovipositor]], que se converte nun [[Aguillón (fisioloxía)|aguillón]] [[veleno]]so nos grupos máis evolucionados.
As crías desenvólvense a través do holometabolismo ([[metamorfose]] completa), é dicir, pasan por unha etapa [[larva]]ria de [[verme]] e unha etapa de [[pupa]] inactiva antes de maduraren.
=== Sexo ===
Unha característica especial que se atopa nos himenópteros é que o sexo vén determinado polo número de [[cromosoma]]s ([[determinación do sexo por haplodiploidía]]).<ref name=Cowan2004>{{cite journal |last=Cowan |first=David P. |last2=Stahlhut |first2=Julie K. | title=Functionally reproductive diploid and haploid males in an inbreeding hymenopteran with complementary sex determination | journal=PNAS | volume=101 | issue=28 | pages=10374–10379 | date=13 July 2004}}</ref> Os [[ovo (bioloxía)|ovos]] [[fecundación|fecundados]] teñen dous xogos de [[cromosoma]]s (de cada un dos [[gameto]]s respectivos de cada pai) e convértense en femias [[diploide]]s, mentres que os ovos non fecundados só conteñen un xogo (da nai), polo que dan lugar a machos [[haploide]]s. O acto da fecundación está baixo o control voluntario da femia, o que lle dá a esta o control do sexo da súa descendencia. Como consecuencia, as femias teñen máis [[xene]]s en común coas súas irmás que coa súa descendencia.<ref>Howell, H. V.; Doyen, J. T. & Purcell, A. H. (1998): ''Introduction to Insect Biology and Diversity'' (2nd ed.). [[Oxford University Press]]. ISBN 978-0-1951-0033-4, p. 320.</ref>
William Donald Hamilton formalizou o concepto da [[selección de parentesco]] que podería ser unha das orixes da eusociabilidade destas especies.
== Galería ==
<gallery mode="packed">
Ant in amber.jpg|Formiga fósil en ámbar
Hartigia linearis.jpg| ''[[Hartigia linearis]]''
Arge cyanocrocea 1 beentree.jpg| ''[[Arge cyanocrocea]]''
Arge pagana 5 beentree.jpg|Larva de ''[[Arge pagana]]''
6467.6.14.10stack.w.jpg|Pupa de ''[[Trypoxylon collinum]]''
Tenthredo largiflava.jpg|''[[Tenthredo largiflava]]''
Diprion simile 2 beentree.jpg| ''[[Diprion simile]]''
Chrysis April 2008-1.jpg| ''[[Chrysis ignita]]''
Aleiodes indiscretus wasp parasitizing gypsy moth caterpillar.jpg| ''[[Aleiodes indiscretus]]'' parasitando a unha larva de ''[[Lymantria dispar]]''
Cotesia9061.8.15.07.c.jpg| ''[[Cotesia congregata]]'' parasitando a unha eiruga de ''[[Manduca sexta]]''
Rhyssa persuasoria.jpg| ''[[Rhyssa persuasoria]]'', femia depositando ovos
2444.7.24.06.w.jpg| ''Cerceris'' macho
48085134.yellowj.web.jpg| ''[[Vespula maculifrons]]''
IMG 9948.9.3.07.jpg| ''[[Augochloropsis metallica]]'' femia
Bombus ternarius.jpg| ''[[Bombus ternarius]]''
Bullant head detail.jpg|Formiga ''[[Myrmecia]]'' sp.
</gallery>
==Notas==
{{listaref|2}}
== Véxase tamén ==
{{commonscat|Hymenoptera}}
{{wikispecies|Hymenoptera}}
=== Ligazóns externas ===
* [http://animaldiversity.org/accounts/Hymenoptera/classification/ Hymenoptera] na [[ADW]].
* [https://eol.org/search/?q=Hymenoptera&search=Go Hymenoptera] na [[EOL]].
* [http://tolweb.org/Hymenoptera Hymenoptera] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210508185813/http://tolweb.org/Hymenoptera |date=08 de maio de 2021 }} en ''[[The Tree of Life]]''.
* [https://www.biolib.cz/en/taxon/id16888/ Hymenoptera Linnaeus, 1758] en BioLibcz.
* [https://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=152741#null Hymenoptera] no [[ITIS]].
{{Ordes de insectos}}
| |||