An Libia: Difríocht idir leaganacha

An Libia
	دولة ليبيا (ar)
Bratach	Armas
	;
Aintiún	Libya, Libya, Libya
Suíomh
	27° N, 17° E / 27°N,17°E
Príomhchathair	Tripilí
Daonra
Iomlán	6,678,567 (2018)
• Dlús	3.8 hab./km²
Déamainm	Libiach
Teanga oifigiúil	an Araibis
Tíreolaíocht
Cuid de	an Afraic Thuaidh
Achar dromchla	1,759,541 km²
Suite i nó in aice le limistéar uisce	an Mheánmhuir
Pointe is airde	Bikku Bitti (en) (2,267 m)
Pointe is ísle	Sabkhat Ghuzayyil (en) (−47 m)
Ar theorainn le	an Éigipt ; Sead ; an Nígir ; an Ailgéir ; an tSúdáin ; an Túinéis ; an Meánoirthear
Sonraí stairiúla
Leanann sé/sí	Great Socialist People's Libyan Arab Jamahiriya (en)
	15 Lúnasa 1551: Tripoli Eyalet (en) ; 24 Nollaig 1951: Ríocht na Libia; 1 Meán Fómhair 1969: Libyan Arab Republic (en) ; 2 Márta 1977: Great Socialist People's Libyan Arab Jamahiriya (en)
Eagraíocht pholaitiúil
Córas rialtais	poblacht
Comhlacht reachtach	House of Representatives (en)
• Chairman of the Presidential Council (en)	Mohamed al-Menfi (2021–)
• Príomh-Aire na Libia	Abdulhamid Dbeibeh (2021–)
Eacnamaíocht
OTI ainmniúil	39,798,423,941 $ (2021)
Airgeadra	dinar na Libia
Aitheantóir tuairisciúil
Lonnaithe i gcrios ama	UTC+02:00 ; Am Oirthear na hEorpa ; Africa/Tripoli (en)
Fearann Idirlín barrleibhéil	.ly
Glaochód	+218
Uimhir theileafóin éigeandála	190, 191 agus 193
Cód tíre	LY

Browse history interactively

← Gabh chuig an difear roimhe seo An chéad dhifear eile →

Content deleted Content added

VisualWikitext

Inline

Leagan ó 02:45, 18 Bealtaine 2024

Is tír san Afraic í an Libia. Is í Tripilí an phríomhchathair. Is iarchoilíneacht de chuid na hIodáile í, suite idir an Éigipt agus an Túinéis agus teorainneacha aici chomh maith leis an Nígir, an tSúdáin, agus Sead. Tír mhór í, 1,759,540 ciliméadar cearnach, agus níl cuid ar bith di faoi uisce.

Aeráid

Aeráid Mheánmharach atá fán chósta, ach is fásach te tirim lom atá sa mhórchuid den tír. Le blianta anuas tá Tionscadal na hAbhann Móire ar bun chun uisce atá faoi thalamh sa Sahára a thabhairt go cathracha an chósta, an tionscadal uisce is mó sa domhan ach tá an fásach ag méadú i gcónaí.

Fuair b'fhéidir 10k bás ar 10 Meán Fómhair 2023 nuair a bhuail Stoirm Daniel an tír. Bhí an fhearthainn ar scála nach bhfacthas riamh cheana. Réabadh dambaí móra agus bhuail tuilte móra an tír.^[1]

Príomhalt: Stoirm Daniel

Stair

I ndiaidh do mhórchumhachtaí na hEorpa ruathar a dhéanamh ar an Afraic sa naoú haois déag, agus coilíneachtaí a dhéanamh d'fhormhór na hilchríche, ghabh an Iodáil seilbh ar an Libia i 1911.

Ré Gaddafi

Bronnadh neamhspleáchas ar Libia i mí na Nollag 1951. Bhí rí i gceannas na tíre ar feadh tamaill go dtí gur éirigh an t-arm amach ina choinne faoin gCornal Gaddafi, an té atá i gceannas i Libia ó Mheán Fómhair 1969 go dtí 2011.

Córas ina raibh meascán den sóisialachas agus de dhlí traidisiúnta Arabach a bhunaigh Gaddafi ina raibh an pobal in ainm iad féin a rialadh. Ach go praiticiúil, deachtóireacht mhíleata a bhí sa Libia, agus thug an ceannaire tacaíocht do naimhde Iosraeil, Mheiriceá agus na Breataine ó tháinig sé i gcumhacht.

Rinne Gaddafi ionsaithe chomh maith ar Sead ar mhaithe le greim a fháil ar mhianaigh luachmhara sa tír sin, agus theastaigh uaidh tíortha Arabacha na hAfraice a aontú le chéile faoina cheannas féin.

Éire. Chuir Gaddafi an-chuid armlóin ar fáil don IRA in Éirinn
Lockerbie. Ciontaíodh gníomhairí dá chuid as an ionsaí ar eitleán paisinéirí Meiriceánach os cionn Lockerbie na hAlban sa bhliain 1992.
Airm núicléacha. D'admhaigh an Libia sa bhliain 2003 go raibh iarracht á dhéanamh airm núicléacha a dhéanamh le cabhair ó eolaithe na Pacastáine, ach i ndiaidh deireadh a bheith curtha leis an tionscnamh sin bhí gaol níos fearr aici le tíortha an Iarthair.

Éirí amach, 2011

Sa bhliain 2011, mar chuid den Earrach Arabach, thosaigh éirí amach sa Libia i gcoinne réimeas Gaddafi. D'eisigh an Chúirt Choiriúil Idirnáisiúnta barántas gafa ar Gadaffi agus, faoi cheannasaíocht na Ríochta Aontaithe agus Fraince, thug roinnt tíortha cúnamh do na reibiliúnaigh Libiacha.

Ar 22 Lúnasa 2011 rinne na reibiliúnaigh a mbealach isteach sa phríomhchathair agus an lá ina dhiaidh sin bhris siad isteach i ndaingean Gaddafi sa chathair chéanna. D'éalaigh sé go dtí an chathair Sirte. Maraíodh ansin é ar 20 Deireadh Fómhair 2011. Bhí an chuid is mó den tír faoi smacht an Chomhairle Idirthréimhseach Náisiúnta de chuid na reibiliúnach... ar feadh cúpla seachtain.

Ainrialachas, 2011 - inniu

D'imigh an tír le hainrialtacht beagnach láithreach. Agus tá an ainriail i réim sa tír ó shin i leith. Bhí an Libia scoilte ina dhá leath sa bhliain 2011-2012, Bhí an taobh thoir (ina bhfuil Benghazi) faoi riail éagsúil pholaitiúil ó iarthar na tíre, réigiún a bhfuil Tripilí agus an rialtas "oifigiúil". Tá stádas idirnáisiúnta ag an Rialtas thiar i Tripilí. ^[2]

Dúirt Barack Obama ar an 7 Márta 2016 go raibh praiseach d'obair a bhí ann, agus chuir sé cuid den locht ar David Cameron agus Nicolas Sarkozy.^[3]

Geilleagar

Is ar an ola a bhraitheann eacnamaíocht na tíre go hiomlán. Bhí daonra 6,355,000 ann sa bhliain 2008.

Féach freisin

Stoirm Daniel

Naisc sheachtracha

libya-watanona.com Curtha i gcartlann 2006-02-09 ar an Wayback Machine

Tagairtí

↑ "More than 5,300 are feared dead, thousands more are missing as eastern Libya is devastated by floods" (en). AP News (2023-09-12). Dáta rochtana: 2023-09-12.
↑ Nuacht RTÉ (2023-09-12). "Líon ollmhór marbh sa Libia - An Corrán Dearg" (as ga).
↑ france24.com 7 Márta, 2016

[1] "More than 5,300 are feared dead, thousands more are missing as eastern Libya is devastated by floods" (en). AP News (2023-09-12). Dáta rochtana: 2023-09-12.

[:1-2] Nuacht RTÉ (2023-09-12). "Líon ollmhór marbh sa Libia - An Corrán Dearg" (as ga).

[3] rance24.com 7 Márta, 2016

[1]

[2]

[3]

@@ Líne 1: / Líne 1: @@
-{{Bosca Sonraí Tíre
+{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
+Is tír san [[an Afraic|Afraic]] í '''an Libia'''. Is í [[Tripilí]] an phríomhchathair. Is iarchoilíneacht de chuid [[An Iodáil|na hIodáile]] í, suite idir [[an Éigipt]] agus [[an Túinéis]] agus teorainneacha aici chomh maith leis [[an Nígir]], [[an tSúdáin]], agus [[Sead]]. Tír mhór í, 1,759,540 ciliméadar cearnach, agus níl cuid ar bith di faoi uisce.
-|ainm_dúchasach=دولة ليبيا<br />''Dawlat Lībiyā''
-|íomhá_na_brataí=Flag of Libya.svg
+== Aeráid ==
-|íomhá_an_armais=Seal of the National Transitional Council (Libya).svg
+Aeráid Mheánmharach atá fán chósta, ach is fásach te tirim lom atá sa mhórchuid den tír. Le blianta anuas tá Tionscadal na hAbhann Móire ar bun chun uisce atá faoi thalamh sa [[An Sahára|Sahára]] a thabhairt go cathracha an chósta, an tionscadal uisce is mó sa domhan ach tá an fásach ag méadú i gcónaí.
-|ainm_gin_bain=An Libia
-|ainm_gin_fir=An Libia
+Fuair b'fhéidir 10k bás ar [[10 Meán Fómhair]] [[2023]] nuair a bhuail Stoirm Daniel an tír. Bhí an fhearthainn ar scála nach bhfacthas riamh cheana. Réabadh [[damba]]í móra agus bhuail [[Tuile|tuilte]] móra an tír.<ref>{{Lua idirlín|url=https://apnews.com/article/derna-libya-floods-storm-daniel-95379b164871d97fb74b1cd1bcb5640c|teideal=More than 5,300 are feared dead, thousands more are missing as eastern Libya is devastated by floods|dáta=2023-09-12|language=en|work=AP News|dátarochtana=2023-09-12}}</ref>
-|mana_náisiúnta= -
+{{Main|Stoirm Daniel}}
-|amhrán_náisiúnta=''[[Libia, Libia, Libia]]''
-|íomhá_learscáile=Libya in its region.svg
-|príomhchathair = [[Tripilí]] |dnlc=32|dnln=54|dnlNS=N|dnfc=13|dnfn=11|dnfEW=E|dnlNSgael=Thuaidh|dnfEWgael=Thoir
-|cathair_is_mó=[[Tripilí]]
-|teangacha_oifigiúla=[[An Araibis|Araibis]]
-|cineál_rialtais=[[Jamahiriya]]
-|teidil_na_gceannairí=&nbsp;<br />[[Príomh-Aire|Príomh-aire]]
-|ainmneacha_na_gceannairí=[[Mustafa Abdul Jalil]]<br />[[Baghdadi Mahmudi]]
-|cineál_ardcheannais=[[Neamhspleáchas]]
-|tarluithe_bunaithe='' ''
-|dátaí_bunaithe= '' ''
-|achar_km=1,759,540
-|rang_achair=17ú
-|uisce_faoin_gcéad=-
-|bliain_an_mheastacháin_daonra=2015
-|bliain_an_daonáirimh_daonra=2006
-|meastachán_daonra=6,411,776
-|rang_an_mheastacháin_daonra=108ú
-|daonáireamh_daonra=5,670,688
-|rang_an_dlúis_daonra=-
-|dlús_daonra=3.55
-|rang_an_dlús_daonra=218ú
-|bliain_OTI_PCC=2006
-|OTI_PCC=$74.97 billiún <!--CIA-->
-|rang_OTI_PCC=67ú
-|OTI_PCC_an_duine=$12,700
-|rang_OTI_PCC_an_duine=58ú
-|Crios ama=
-|crios_ama_CSL=
-|aischur_UTC_CSL=+2
-|aischur_UTC=+2
-|airgeadra=[[Dinar]]
-|cód_airgeadra=LYD
-|fearann=.ly
-|glaochód=218
-|fonótaí=}}
-Is tír san [[an Afraic|Afraic]] í '''an Libia'''. Is í [[Tripilí]] an phríomhchathair. Is iar-choilíneacht de chuid [[An Iodáil|na hIodáile]] í, suite idir [[an Éigipt]] agus [[an Túinéis]] agus teorainneacha aici chomh maith leis [[an Nígir]], [[an tSúdáin]], agus [[Sead]]. Tír mhór í, 1,759,540 ciliméadar cearnach, agus níl cuid ar bith di faoi uisce. Aeráid Mheánmharach atá fán chósta, ach is fásach te tirim lom atá sa mhórchuid den tír. Le blianta anuas tá Tionscadal na hAbhann Móire ar bun chun uisce atá faoi thalamh sa [[An Sahára|Sahára]] a thabhairt go cathracha an chósta, an tionscadal uisce is mó sa domhan ach tá an fásach ag méadú i gcónaí.
 ==Stair==
@@ Líne 60: / Líne 24: @@
 Sa bhliain 2011, mar chuid den [[An tEarrach Arabach|Earrach Arabach]], thosaigh [[éirí amach]] sa Libia i gcoinne réimeas Gaddafi. D'eisigh an Chúirt Choiriúil Idirnáisiúnta barántas gafa ar Gadaffi agus, faoi cheannasaíocht na [[An Ríocht Aontaithe|Ríochta Aontaithe]] agus [[An Fhrainc|Fraince]], thug roinnt tíortha cúnamh do na reibiliúnaigh Libiacha.
-Ar [[22 Lúnasa]] [[2011]] rinne na reibiliúnaigh a mbealach isteach sa [[Príomhchathair|phríomhchathair]] agus an lá ina dhiaidh sin bhris siad isteach i ndaingean Gaddafi sa chathair chéanna. D'éalaigh sé go dtí an chathair Sirte. Maraíodh ansin é ar [[20 Deireadh Fómhair]] [[2011]]. Bhí an chuid is mo den tír faoi smacht an Chomhairle Idirthréimhseach Náisiúnta de chuid na reibiliúnach... ar feadh cúpla seachtain.
+Ar [[22 Lúnasa]] [[2011]] rinne na reibiliúnaigh a mbealach isteach sa [[Príomhchathair|phríomhchathair]] agus an lá ina dhiaidh sin bhris siad isteach i ndaingean Gaddafi sa chathair chéanna. D'éalaigh sé go dtí an chathair Sirte. Maraíodh ansin é ar [[20 Deireadh Fómhair]] [[2011]]. Bhí an chuid is mó den tír faoi smacht an Chomhairle Idirthréimhseach Náisiúnta de chuid na reibiliúnach... ar feadh cúpla seachtain.
+[[Íomhá:Theatre of Sabratha, Libya.jpg|400px|left|thumb|Amharclann - Sabratha]]
 ===Ainrialachas, 2011 - inniu===
+D'imigh an tír le [[ainrialachas|hainrialtacht]] beagnach láithreach. Agus tá an ainriail i réim sa tír ó shin i leith. Bhí an Libia scoilte ina dhá leath sa bhliain 2011-2012, Bhí an taobh thoir (ina bhfuil [[Benghazi]]) faoi riail éagsúil pholaitiúil ó iarthar na tíre, réigiún a bhfuil [[Tripilí]] agus an rialtas "oifigiúil". Tá stádas idirnáisiúnta ag an Rialtas thiar i [[Tripilí]]. <ref name=":1">{{Luaigh foilseachán|title=Líon ollmhór marbh sa Libia - An Corrán Dearg|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2023/0912/1404867-lion-ollmhor-marbh-sa-libia-an-corran-dearg/|date=2023-09-12|language=ga|author=Nuacht RTÉ}}</ref>
-D'imigh an tír le [[ainrialachas|hainrialtacht]] beagnach láithreach. Agus tá an ainriail i réim sa tír ó shin i leith.
-Dúirt [[Barack Obama]] ar an [[7 Márta]] [[2016]] go raibh praiseach d'obair a bhí ann, agus chuir sé cuid den locht ar [[David Cameron]] agus [[Nicolas Sarkozy]]<ref>[http://www.france24.com/en/20160311-obama-cameron-sarkozy-libya-mess-gaddafi-france-uk france24.com 7 Márta, 2016]</ref>.
+Dúirt [[Barack Obama]] ar an [[7 Márta]] [[2016]] go raibh praiseach d'obair a bhí ann, agus chuir sé cuid den locht ar [[David Cameron]] agus [[Nicolas Sarkozy]].<ref>[http://www.france24.com/en/20160311-obama-cameron-sarkozy-libya-mess-gaddafi-france-uk france24.com 7 Márta, 2016]</ref>
 ==Geilleagar==
-Is ar an ola a bhraitheann eacnamaíocht na tíre go hiomlán. Tá daonra 6,355,000 aici.
+Is ar an ola a bhraitheann eacnamaíocht na tíre go hiomlán. Bhí daonra 6,355,000 ann sa bhliain 2008.
-== Nasc seachtrach ==
+== Féach freisin ==
-* [http://www.libya-watanona.com/libya1/ libya-watanona.com]
-* [https://docsbay.net/libya-humanitarian-overview Libya Humanitarian Overview] by Unocha Org {{en}}
+* [[Stoirm Daniel]]
-[[Íomhá:Theatre of Sabratha, Libya.jpg|400px|left|thumb|Amharclann - Sabratha]]
+== Naisc sheachtracha ==
+* [http://www.libya-watanona.com/libya1/ libya-watanona.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060209043325/http://www.libya-watanona.com/libya1/ |date=2006-02-09 }}
 == Tagairtí ==
 {{Reflist}}
-<!---Idirvicí--->
 [[Catagóir:An Libia|*]]