Wylde apel: ferskil tusken ferzjes

wylde apel
	; beam; ; fruchten
taksonomy
ryk	planten (Plantae)
stamme	blêdplanten (Euphyllophyta)
klasse	bedutsensieddigen ; (Angiospermae)
skift	roaseftigen (Rosales)
famylje	roazen (Rosaceae)
skaai	apels (Malus)
soarte
Malus sylvestris
	(L.) Miller, 1768

Skiednis ynteraktyf trochsjen

←Toan eardere ferskillen

Content deleted Content added

FisueelWikitekst

Inline

De hjoeddeiske ferzje sûnt 10 des 2024 om 17.00

De wylde apel (Malus sylvestris = apel út it bosk) is in plant út de roazefamylje (Rosaceae). De soarte komt foar yn Jeropa en Súdwest-Aazje yn hagen en strewiel. It is in lytse beam of strûk, dy't tsien meter heech wurde kin, mar meast is stik lytser bliuwt. Fan de wylde apel stamje de kweekte rassen ôf: Malus domesticus. Somtiden wurdt de stamme noch as ûnderstamme brûkt dêr't nijmoadrige rassen op inte wurde, mar faker wurde stadiger groeiende ûnderstammen brûkt. Wylde apels wurde ek wol as als sierstrûk kweekt.

Skaaimerken

De wylde apel hat in tichte, lege en koepelfoarmige kroan mei tichte, kringeljende tûken. De bast is griiseftich brún of donkerbrún. Faak is de bast barsten yn rjochthoekige stikjes. De twigen binne ribbelich en faak toarnich. De boppekant is donkerpears en de ûnderkant is bleekbrún. Der sitte lytse knoppen op fan 4-5 mm. Dizze binne donkerpears en bedutsen mei lytse hierkes.

De wylde appel hat aaifoarmige blêden mei in ôfrûne of kilige foet. De spitske blêden binne kartele of skerptakkich. It blêd is sa'n 5 x 3 sm grut. De blêdstâle is mei groeven en ticht behierre. Het blêd is oan de boppekant heldergrien en oan de ûnderkant bleek en dûnzich.

De wylde appel hat lytse blommen mei fiif wite kroanblêdsjes dy't út in rôzens skine. Der binne in soad giele moalstêfkes. De bloeiwijze is in skermfoarmige string en sit oan de útein fan de koarte lotten.

De frucht (de apel) is bolfoarmich en grienich-giel mei wite spikkels. Somtiids binne se in bytsje read. De top en basis binne wat yndûke. Wylde apels binne soer, mar wol lekker.

Gebrûk

De Wylde Apel wurdt foar de sier brûkt, mar ek foar it hout. It readbrune hout is hurd en taai. It hat in fine fezel en wurdt brûkt foar snijwurk en eartiids yn de weinmakkerij en foar houten skroeven.

Wylde apelbeamkes
Blomkes

Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory Malus sylvestris fan Wikimedia Commons.

@@ Rigel 1: / Rigel 1: @@
+{{Plantesoarte|
-{{wurk}}
+| Namme= wylde apel
-{| cellspacing="0" style="float:right;margin-left:0.5em;border: 1px solid #999999; color: #000; background-color: #F8F8F8"
+| Ofbyld= [[File:Malus sylvestris (villeple) tre.jpg|250px]]<br><small>beam</small><br>[[File:Malus sylvestris 005.JPG|250px]]<br><small>fruchten</small>
-! align="center" bgcolor="#99ffcc" | {{PAGENAME}}
+| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
-|-
+| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'')
-| align="center" width="300" | [[Ofbyld:Malus sylvestris fruits.jpg|280px]]
+| Klasse= [[bedutsensieddigen]] <br>&nbsp;&nbsp;&nbsp;(''Angiospermae'')
-|-
+| Skift= [[roaseftigen]] (''Rosales'')
-! align="center" bgcolor="#99ffcc" | '''[[taksonomy]]'''
+| Famylje= [[roazen (famylje)|roazen]] (''Rosaceae'')
-|-
+| Skaai= [[apels (skaai)|apels]] (''Malus'')
-|
+| Wittenskiplike namme= Malus sylvestris
-{| style="border:0; background-color: #F8F8F8"
+| Beskriuwer, jier= ([[Linnaeus|L.]]) Miller, 1768
-|- valign=top
+| IUCN-status=
-| ''[[Klasse]]:'' || ''[[Spermatopsida]]'' (Siedplanten)
+| lânkaart=
-|- valign=top
+}}
-| ''[[Skift]]:'' || [[Deksieddigen]]
+De '''wylde apel''' (''Malus sylvestris'' = apel út it bosk) is in plant út de [[roazefamylje]] (''Rosaceae''). De soarte komt foar yn [[Jeropa]] en Súdwest-[[Aazje]] yn hagen en strewiel. It is in lytse beam of strûk, dy't tsien meter heech wurde kin, mar meast is stik lytser bliuwt. Fan de wylde apel stamje de kweekte rassen ôf: [[Appel (frucht)|''Malus domesticus'']]. Somtiden wurdt de stamme noch as ûnderstamme brûkt dêr't nijmoadrige rassen op [[intsje|inte]] wurde, mar faker wurde stadiger groeiende ûnderstammen brûkt. Wylde apels wurde ek wol as als sierstrûk kweekt.
-|- valign=top
-| ''[[Famylje]]:''|| ''[[Rosaceae]]'' (Roazefamylje)
-|}
-|-
-! align="center" bgcolor="#99ffcc" | '''[[soarte]]'''
-|-
-! align="center" | ''Malus sylvestris''
-|}
-De '''wylde apel''' (''Malus sylvestris'')  is in plant uit de [[roazefamylje]] (''Rosaceae''). De soort komt voor in [[Jeropa]] en Zuidwest-[[Aazje]] in heggen en kreupelhoutbosjes. Het is een kleine boom of struik. De hoogte kan 10 m bedragen, maar de plant is vaak kleiner. Van de wilde appel stammen de gekweekte rassen af: [[Appel (vrucht)|''Malus domesticus'']]. Soms wordt de plant nog als onderstam gebruikt, waarop de moderne rassen worden [[intsje|geënt]], maar meestal worden zwakgroeiende onderstammen gebruikt. Wilde apels worden soms gekweekt als sierstruik.
-{{oersette}}
 == Skaaimerken ==
-De wilde appel heeft een dichte, lage en koepelvormige kroon met dichte, kronkelende takken. De [[schors]] is grijsachtig bruin of donkerbruin. Vaak is deze gebarsten in rechthoekige stukjes. De twijgen zijn geribbeld en vaak gedoornd. De bovenkant is donkerpaars en de onderkant is bleekbruin. Er zitten kleine [[knop (plant)|knoppen]] op met een lengte van 4-5 mm. Deze zijn donkerpaars en zijn bedekt met kleine [[hier (plant)|hierkes]].
+De wylde apel hat in tichte, lege en koepelfoarmige kroan mei tichte, kringeljende tûken. De bast is griiseftich brún of donkerbrún. Faak is de bast barsten yn rjochthoekige stikjes. De twigen binne ribbelich en faak toarnich. De boppekant is donkerpears en de ûnderkant is bleekbrún. Der sitte lytse knoppen op fan 4-5 mm. Dizze binne donkerpears en bedutsen mei lytse hierkes.
-De wilde appel heeft eivormige bladeren met een afgeronde of wigvormige voet. De bladeren zijn toegespitste en gekarteld of gezaagd. Het blad is circa 5 x 3 cm groot. De bladsteel is gegroefd en dicht behaard. Het blad is aan de bovenzijde heldergroen en aan de onderkant bleek en donzig.
+De wylde appel hat aaifoarmige blêden mei in ôfrûne of kilige foet. De spitske blêden binne kartele of skerptakkich. It blêd is sa'n 5 x 3 sm grut. De blêdstâle is mei groeven en ticht behierre. Het blêd is oan de boppekant heldergrien en oan de ûnderkant bleek en dûnzich.
-De wilde appel heeft kleine bloemen met vijf witte [[kroonblad|kroonblaadjes]] met een roze waas. Er zijn veel gele [[meeldraden]]. De bloeiwijze is een schermvormige [[tros (bloeiwijze)|tros]] en zit aan de top van de korte [[tak (plant)|loten]].
+De wylde appel hat lytse blommen mei fiif wite [[kroanblêd]]sjes dy't út in rôzens skine. Der binne in soad giele moalstêfkes. De bloeiwijze is in skermfoarmige string en sit oan de útein fan de koarte lotten.
-De vrucht (de apel) is bolvormig en groenachtig geel met witte spikkels. Soms hebben ze een rood blosje. De top en basis hebben een indeuking. Wilde appels zijn zuur, maar smaakvol.
+De frucht (de apel) is bolfoarmich en grienich-giel mei wite spikkels. Somtiids binne se in bytsje read. De top en basis binne wat yndûke. Wylde apels binne soer, mar wol lekker.
 == Gebrûk ==
-Behalve voor de sier of de appels kan de wilde appel ook voor het [[hout]] gehouden worden. Het roodbruine hout is hard en taai. Het heeft een fijne [[vezel]] en wordt gebruikt voor snijwerk en in de wagenmakerij.
+De Wylde Apel wurdt foar de sier brûkt, mar ek foar it hout. It readbrune hout is hurd en taai. It hat in fine [[fezel]] en wurdt brûkt foar snijwurk en eartiids yn de weinmakkerij en foar houten skroeven.
 <gallery>
 Ofbyld:Cleaned-Illustration Malus domestica.jpg
-Ofbyld:Wilde appelbomen (Malus sylvestris trees).jpg|''Wylde apelbeamkes''
+Ofbyld:Яблоня Lob.jpg|''Wylde apelbeamkes''
-File:Malus sylvestris (inflorescence).jpg|''Blomkes''
+Ofbyld:Malus sylvestris inflorescence, Vosseslag, Belgium.jpg|''Blomkes''
+</gallery>
-File:Malus sylvestris fruits.jpg|''Fruchten''</gallery>
-{{commons|Malus sylvestris}}
+{{commonsBalke|Malus sylvestris}}
-[[Kategory:Plantesoart|Apel, Wylde]]
-[[Kategory:Iten|Apel, Wylde]]
+{{DEFAULTSORT:Wilde apel}}
-[[bg:Киселица (дърво)]]
-[[da:Abild]]
+[[Kategory:Planteskaai]]
+[[Kategory:Roas (famylje)]]
-[[de:Holzapfel]]
+[[Kategory:Beam]]
-[[en:Malus sylvestris]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
-[[es:Malus sylvestris]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
-[[fi:Metsäomenapuu]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
-[[fr:Pommier sauvage]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
-[[fur:Lopâr]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
-[[hsb:Dźiwja jabłučina]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje-Hertsegovina]]
-[[hu:Vadalma]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
-[[it:Malus sylvestris]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
-[[pl:Jabłoń dzika]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
-[[pms:Malus sylvestris]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
-[[ru:Яблоня лесная]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
-[[sl:Divja jablana]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Fatikaanstêd]]
-[[sv:Vildapel]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
-[[uk:Яблуня лісова]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
+[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]