Jɛ̀
Jɛ̀ ɔ ajɔxanu nuɖuɖu lɛ tɔn wɛ. E mɛ vo ɔ nuɖuɖu sixu vivi a.
É tɛ jɛ̀ tavoji tɔ̀n nɔ wa?
Tavoji'jɛ, ěe nɔ do nuɖuɖu mɛ e ɖo ajɔxanu gege ɖo taji ɔ Chlorure de sodium. E nɔ mɔ ě e kolo kwin (jɛ̌kɛn), ě e mɛ. Jě nɔzɔn bɔ nuɖuɖu nɔ nanyi (nɔ yawu gble ǎ). Ɖo hwexonu ɔ e wɛ e nɔ kɔn do laan kpodo hwevi mǔ kpan ji nu e ma gbele o. Ehɔnmɛ ɖesunɔ ɖo Afrika toxo ɖe lɛ mɛ ɔ e nɔ lɛ mɔ walɔ mɔ hun. Ɖo adoxwɛsa ɔ, jɛ̌ wɛ nɔ na vivi nuɖuɖu lɛ. Jɛ̌kɛn wɛ Itali tomɛ nu lɛ nɔ zan tawun, jɛ̌ mimɛ ɔ wɛ Belgique tomɛ nu lɛ nɔ zan. Nuɖuɖu e mɛ e nɔ jɛ̌ ɖě e tawun e wɛ nyi laan lɛ kpodo amɔ (fromages) lɛ kpan, mɔ ɖokpo ɔ nu e vɛ ko ɖa ɖ'adoxwɛsa e bi kpan kpodo nu ɖuɖu e sɔ mɔ do ɖa e kpan. Jɛ̌ ɔ ɖo zinzan gege : e zɔn bɔ nuɖuɖu nɔ vɛsin, e nɔ do tɔ́n lanmɛ nu mɛ, bo nɔ lɛ zɔn bɔ nuɖuɖu e ma ɖo na ɖawɛ tlǒ e nɔ gble a. Wɔxuxu (pain, sacromi, bredi) ɔ jɛ̌ gege ɖe mɛ, lo ɔ jɛ̌ nɔ han wɔxuxu ɖiɖa'walɔ gege mɛ a.
Alɔkpa é tin lɛ é
Jɛ̌ tavoji tɔn ɔ hɛn ɔ e na nyi «iodé» ɖo iode ɖo taji vɛgo kan lɛ bo ka nɔ lɛ na tamɛ bubɔ. Hun to gege sɔ gbetakɛn bɔ jɛ̌ tavojitɔn e nɛ ɔ jɛn e ɖo sáa. Ajɔxanu ɖevo tǐin bo ɖo taji nu agbaza bɔ e ɖo na mɔ ɖo jɛ̌ mɛ ye wɛ nyi : Chlorure kpodo Sodium kpan. Ye nɔ zɔn bɔ kan e ɖo lanmɛ nu mǐ lɛ nɔ wazɔ ganji mɔ ɖokpo ɔ agbaza mǐtɔn nɔ hɛn sin ganji. E ɖo mɔ co jɛ̌ ɖu dingan nɔ dɔn azɔnwa : hunyijihunyido, alo kloklo gbidǐ ; bo nɔ dɔn ku wa nu mɛ gege xwemɛ xwemɛ. Jɛ̌ ɖevo lɛ tǐin bɔ e nɔ yɔlɔɖɔ Chlorure de Potassium, b'ɛ nɔ mɔ ɖo jɛ̌ e mɛ tawun lɛ mɛ, bo nɔ lɛ d'azɔn mɛ e ko ɖo hunji'zɔn lɛ, azɔn e kunkpla sunnu xwe nyɔnu xwe lɛ, hun ma din ganji gbɔn kan mɛ kpan zɔn lɛ.
Bloblo tɔn ɖo Benɛto mɛ
Ɖo Benɛ to mɛ ɔ, toxo é nɔ ylɔ ɖo jɛgbaji ɔ mɛ wɛ é nɔ blo jɛ ɖé tawun.