Amin

Mynd:Ammonia+lone-pair.png

Ammoniak

Ein amin er felagsheiti fyri ein funktionellan bólk og eitt lívrunnið mýl ið hevur hendan bólkin í sær. Aminir eru uppbygtar sum eitt ammoniakmýl við einum ella fleiri av teimum trimum hydrogen atomunum skiftum út við aðrar bólkar. Aminir verða nevndar við endingini -amin um talan er um einfald, smá mýl. Aminbólkurin kann eisini nevnast í heitinum við amino-.

Aminir verða deildar í tríggjar bólkar:

• Primer amin: Nitrogenatomið hevur tvey hydrogenatomir til nábúgvar.
• Sekunder amin: Nitrogenatomið hevur eitt hydrogenatom til nábúgva.
• Tertier amin: Nitrogenatomið hevur onki hydrogen til nábúgva.

Dømi um nakrar aminir:

Nýtsla

Aminir eru sera útbreiddar. Dømi um nøkur evni ið innihalda aminbólkar:

• Í kroppinum: Dopamin, serotonin, adrenalin
• Heilivágur: Morfin, kodein, chlorpromazin
• Rúsevni: Kokain, amfetamin, heroin
• Í natúruni: Nikotin

Framleiðsla

Aminir kunnu framleiðast soleiðis:

• Reduktión av nitril gevur eina primera amin
• Reduktión av amid gevur eina primera, sekundera ella tertiera amin
• Reduktiv amination av aldehyd ella keton gevur eina primera, sekundera ella tertiera amin
• Reduktion av nitrobólki gevur eina primera amin
• Reduktion av imin gevur eina primera ella sekundera amin
• Reduktion av azid gevur eina primera amin

Reaktiónir

Tvey tey týdningarmiklastu sløgini av reaktiónum aminir luttaka í eru:

• Nukleofil substitutión av sýruhalogenidið ella sýruanhydridið gevur eina amid
• Nukleofil substitutión av halogenidið gevur ein útbygta amin