Armaaniya: Ceertol hakkunde baylitte
m redakcyjne |
m →Larduuji: Added links Pese: Taƴtagol cinndel Taƴtagol jaaɓngal cinndel Android app edit |
||
(36 intermediate revisions by 10 users not shown) | |||
Gorol 1: | Gorol 1: | ||
{{databox}} |
|||
[[Fichier:Armenia (orthographic projection).svg|thumb|right|250px|Armaaniya]] |
|||
'''Armaaniya''' e lamgu ''Jamhuriwal Armaaniya'' un lesdi e hirna lardu [[Yuroopu]] e [[Aasiya]] e ɗi waaɗi keerol e Turkie gaɗa hirna [[Georgia]] gaɗa woyla ɗenbo e lachin corridor (les mobgal balloɓe jonɗe jam ɓe [[Russian]]) hauti e Azarɓe jan gaɗa fuuna hai Iran e Azarbaijan e gongal geɓal Nakhchiiran gaɗa fombina. Yerevan kanje woni gelle mauɗe ɗe lesdi ɗin ɗembo gelle ɓurɗe ɗuwɗirka yimɓe. |
|||
Armaaniya un lesdi ɗi ɗun nyiiɓi eɗau tsariwal laamu gootal eɗi wooɗo jamiyaaji ɗuɗɗi. Lesdi Armaaniya e yahira laamu democracio eɗer maari eɗi wooɗi neesuji ɗuɗɗii nefɗi (neeɓuuɗi) finaatawaji. Ɗun tiggi lesdi Armaaniya artuɗun urartu e ɗungu gu 860BC ɗembo e ƙarnu ɗun 6BC ɗi soitake inare e sattrapy ɗun Armaaniya laamorɗe Armaaniya ɗun waati semɓe e les Tigranes the great e ƙarnu ɗun1BC e ɗembo e ɗungu gu 301 ɗi latti lesdi eta artuɗi e duniyaaru egu hocci diina kiristaaku e jonɗe diina maari ɗun hukuma artuɗun ƙarnu ɗun 5. |
|||
==Faslu Leydi== |
|||
'''Armaaniya''' (orm. ''Hajastạn'') ko [[leydi]] e moolanaandi hakkunde [[Yuroopu]] e [[Aasiya]]. Laamorde (kapital) leydi Armaaniya yo [[Yerevan]] (orm. ''Երևան, Jerewan''). Mbertudi leydi ndin ko 29 800 km2, jamaa hoɗuɗo e mayri no hewtaynoo fewndo hitaande 2014 yimɓe 3 060 631. |
|||
[[Armaaniya]] eɗi e geɓal ngal jajirka kilomita 29,743 (sq mil 11,484). Lesdi ɗin ɗuɗka mari eɗi wodi nyoole hautie daalli (juggi) e laddeji seɗɗa. [[Leydi]] ɗi yeegi yaariigo mita 4,090 (kosɗe 13,419) ɗau e jonɗe beeli e Mount Arogats ɗembo waala inare gooɗuɗe e les geɓal [[leydi]] e mitawal 390 (1,280ft) ɗau e matakiwal weeɗu dammudun mangu geɓal [[leydi]] kanjun wooni sappojun ɓurɗun maugu e duniyaru ɗenbo eɗun woodi geɓal ngal nyooldeji e ƙalla hasirje 859% ɓurɗun e Switzerland ko [[Nepal]]. |
|||
== Demography == |
|||
Mount Ararate lattiɗun e ɗistinorɗe ɗun lattake eɗer geɓal leydi [[Armaaniya]] kaire wooni nyolde ɓurɗe maugu e geɓal ngal goɗuuɗun nyolde yuutirɗe mita 5,137 (kosgal 16,854) E jooni ɗembo eɗun nɗer geɓal Turkie amma ɗembo ma e jairi ɗun wooni eɗun ɗaaraaɗun semɓe gaɗa [[Armaaniya]]. Armaaniyanko’en eɓe koshaaɗun e jonɗe alamawal lesdi maɓɓe dalila ɗemle gaɗa ɗun ɓe ngaadi hotorwal nyolɗe eɗer alamawal lesdi [[Armaaniya]] haa waɗɗi hanɗe. |
|||
Demography: Armaaniya 1950-2010 |
|||
[[File:Population armenia.png|thumb|left|Demography: Armaaniya 1950-2010]] |
|||
==Laamu e Siyasaje== |
|||
[[Armaaniya]] un jamhuriwal ɗun democracio ɗun majalisu. Kundiwal moftuki laamu [[Armaaniya]] ɗun lattake moftiide yahirki e laaamu arɗaaki jamhuriwal dau yeeso haa yaari [[lewru]] Afrilu 2018. |
|||
E no kundiwal moftugo laamu [[Armaaniya]] ɗun njani arduujo [[leydi]] kanko wooni e joogiɗo e mauɗe kuuɗe ɗun wakiltiɗun, ndenbo e Firam Ministerjo mawɗo ha gomnaati, hanko yahinirta e harkaji zartirteɗi. |
|||
Arɗugal shemmingal egal jungo Azgayin Zhoghov koboo majalisu dokaji ɗi lesdi lattiɗun hanjun wooni ɗun waala tokkaɓe ɗuɗɗe. |
|||
==Larduuji== |
|||
Ɗun henɗi [[Armaaniya]] ko yaari larduji sappo ƙanji ngoni: |
|||
{{Armenia Labelled Map|float=right}} |
|||
[[File:Գեղարդ.jpg|thumb|[[Geghard]] monastery, [[Kotayk Province]]]] |
|||
{|class="sortable wikitable" style="text-align:left; font-size:90%;" |
|||
|- style="font-size:100%; text-align:left;" |
|||
!colspan="1"|Larduuji |
|||
!colspan="1"|Laamorde |
|||
! Manngu (km<sup>2</sup>) |
|||
! Ɗudugo yimɓe † |
|||
|- |
|||
|[[Aragatsotn Province|Aragatsotn]] |
|||
|[[Ashtarak]] |
|||
|style="text-align:right"|2,756 |
|||
|style="text-align:right"|132,925 |
|||
|- |
|||
|[[Ararat Province|Ararat]] |
|||
|[[Artashat, Armenia|Artashat]] |
|||
|style="text-align:right"|2,090 |
|||
|style="text-align:right"|260,367 |
|||
|- |
|||
|[[Armavir Province|Armavir]] |
|||
|[[Armavir, Armenia|Armavir]] |
|||
|style="text-align:right"|1,242 |
|||
|style="text-align:right"|265,770 |
|||
|- |
|||
|[[Gegharkunik Province|Gegharkunik]] |
|||
|[[Gavar]] |
|||
|style="text-align:right"|5,349 |
|||
|style="text-align:right"|235,075 |
|||
|- |
|||
|[[Kotayk Province|Kotayk]] |
|||
|[[Hrazdan]] |
|||
|style="text-align:right"|2,086 |
|||
|style="text-align:right"|254,397 |
|||
|- |
|||
|[[Lori Province|Lori]] |
|||
|[[Vanadzor]] |
|||
|style="text-align:right"|3,799 |
|||
|style="text-align:right"|235,537 |
|||
|- |
|||
|[[Shirak Province|Shirak]] |
|||
|[[Gyumri]] |
|||
|style="text-align:right"|2,680 |
|||
|style="text-align:right"|251,941 |
|||
|- |
|||
|[[Syunik Province|Syunik]] |
|||
|[[Kapan]] |
|||
|style="text-align:right"|4,506 |
|||
|style="text-align:right"|141,771 |
|||
|- |
|||
|[[Tavush]] |
|||
|[[Ijevan]] |
|||
|style="text-align:right"|2,704 |
|||
|style="text-align:right"|128,609 |
|||
|- |
|||
|[[Vayots Dzor]] |
|||
|[[Yeghegnadzor]] |
|||
|style="text-align:right"|2,308 |
|||
|style="text-align:right"|52,324 |
|||
|- |
|||
|[[Yerevan]] |
|||
|style="text-align:center"|– |
|||
|style="text-align:right"|223 |
|||
|style="text-align:right"|1,060,138 |
|||
|} |
|||
† 2011 census<br />Sources: Area and population of provinces.<ref>http://www.armstat.am/file/doc/99475033.pdf</ref> |
|||
== Ɗuɗuugo Yimɓe == |
|||
Yimɓe: Armaaniya 1950-2010 |
|||
{|class="sortable wikitable" style="text-align:left; font-size:90%;" |
|||
|- style="font-size:100%; text-align:left;" |
|||
!colspan="1"|Leydi: Armaaniya |
|||
! ||||stat_ref: Armenia 2011 census<ref>{{Cite web|url=http://armstat.am/file/doc/99487293.pdf|title=Aragatsotn}}</ref><ref>[http://armstat.am/file/doc/99484283.pdf Tavush]</ref><ref>{{Cite web|url=http://armstat.am/file/doc/99482223.pdf|title=Kotayk}}</ref><ref>[http://armstat.am/file/doc/99483943.pdf Vayots Dzor]</ref><ref>{{Cite web|url=http://armstat.am/file/doc/99483283.pdf|title=Syunik}}</ref><ref>[http://armstat.am/file/doc/99485583.pdf Shirak]</ref><ref>[http://armstat.am/file/doc/99485708.pdf Lori]</ref><ref>[http://armstat.am/file/doc/99481713.pdf Gegharkunik]</ref><ref>[http://armstat.am/file/doc/99486683.pdf Armavir]</ref><ref>[http://armstat.am/file/doc/99485653.pdf Ararat]</ref><ref>{{Cite web|url=http://armstat.am/file/doc/99485218.pdf|title=Yerevan}}</ref> |
|||
|- |
|||
!colspan="1"|Rank |
|||
!colspan="1"|Name |
|||
! Larduuji |
|||
! Ɗuɗuugo yimɓe |
|||
|- |
|||
|1 || Yerevan || Yerevan || 1,060,138 |
|||
|- |
|||
|2 || Gyumri || Shirak Province{{!}}Shirak || 121,976 |
|||
|- |
|||
|3 || Vanadzor || Lori Province{{!}}Lori || 86,199 |
|||
|- |
|||
|4 ||Vagharshapat ||Armavir Province{{!}}Armavir ||46,540 |
|||
|- |
|||
|5 ||Abovyan ||Kotayk Province{{!}}Kotayk ||43,495 |
|||
|- |
|||
|6 ||Kapan ||Syunik Province{{!}}Syunik ||43,190 |
|||
|- |
|||
|7 ||Hrazdan ||Kotayk Province{{!}}Kotayk ||41,875 |
|||
|- |
|||
|8 ||Armavir, Armenia{{!}}Armavir ||Armavir Province{{!}}Armavir ||29,319 |
|||
|- |
|||
|9 ||Artashat, Armenia{{!}}Artashat ||Ararat Province{{!}}Ararat ||22,269 |
|||
|- |
|||
|10 ||Ijevan || Tavush Province{{!}}Tavush ||21,081 |
|||
|- |
|||
|11 ||Gavar ||Gegharkunik Province{{!}}Gegharkunik ||20,765 |
|||
|- |
|||
|12 ||Goris ||Syunik Province{{!}}Syunik ||20,591 |
|||
|- |
|||
|13 ||Charentsavan ||Kotayk Province{{!}}Kotayk ||20,363 |
|||
|- |
|||
|14 ||Ararat, Armenia{{!}}Ararat || Ararat Province{{!}}Ararat ||20,235 |
|||
|- |
|||
|15 ||Masis, Armenia{{!}}Masis ||Ararat Province{{!}}Ararat ||20,215 |
|||
|- |
|||
|16 ||Ashtarak ||Aragatsotn Province{{!}}Aragatsotn ||19,615 |
|||
|- |
|||
|17 ||Artik ||Shirak Province{{!}}Shirak ||19,534 |
|||
|- |
|||
|18 ||Sevan, Armenia{{!}}Sevan ||Gegharkunik Province{{!}}Gegharkunik ||19,229 |
|||
|- |
|||
|19 ||Dilijan ||Tavush Province{{!}}Tavush || 17,712 |
|||
|- |
|||
|20 ||Sisian ||Syunik Province{{!}}Syunik ||14,894 |
|||
|} [[Fichier:Population armenia.png|thumb|Demography: Armaaniya 1950-2010]] |
|||
== Galluure == |
== Galluure == |
||
* [[Yerevan]] 1 |
* [[Yerevan]] 1,066,300 (2013) |
||
* [[Gyumri]] 121 |
* [[Gyumri]] 121,300 |
||
* [[Vanadzor]] 85 |
* [[Vanadzor]] 85,700 |
||
== Gallery == |
|||
==Footo== |
|||
<gallery> |
<gallery> |
||
Am-map1.png|Armaaniya |
|||
2014 Erywań, Widoki z Kaskad (01).jpg|Yerevan |
|||
Gyumrigeneralview.jpg|Gyumri |
|||
Vandazor Armenia 1.jpg|thumb|Vanadzor |
|||
</gallery> |
</gallery> |
||
{{Commons|Armenia}} |
{{Commons|Armenia}} |
||
{{Yuroopu}} |
{{Yuroopu}} |
||
{{Aasiya}} |
|||
==Faɗɗitaa== |
|||
{{reflist}} |
|||
[[Catégorie:Leydi]] |
[[Catégorie:Leydi]] |
||
[[Catégorie:Yuroopu]] |
[[Catégorie:Yuroopu]] |
||
[[Catégorie:Aasiya]] |
|||
[[Catégorie:Armaaniya]] |
Yamre sakkitiinde nde 21:35, 29 Jolal 2023
Yemre | West Asia, Eastern Europe |
---|---|
Golle imaaɗe | 23 Siilto 1991 |
Inditirde | Հայաստանի Հանրապետություն |
Laamu innde | Հայաստան |
Lesdinkeejum | Հայաստան, Հայաստանի Հանրապետություն |
Mutiɗa innde | 🇦🇲 |
Lenyol | Armenians, Yazidis |
Ɗemngal ngal sarwiisiiji leydi fu njoni haalude | Armenian |
Doondo leydi | Mer Hayrenik |
Tagu | culture of Armenia |
Duungal | Aasiya |
Lesdi | Armaaniya |
Laamorde | Yerevan |
Hiiri-weeti pelle | UTC+04:00 |
Jonde kwa'odineto | 40°23′0″N 44°57′0″E |
Kwa'odineto lettugal | 39°13′52″N 46°38′3″E |
Soɓɓire | 41°18′0″N 45°0′0″E |
Horɗoore | 38°50′25″N 46°10′26″E |
Gorgal | 41°5′57″N 43°26′50″E |
Towendi | Mount Aragats |
Hoɓade | Debed |
Laamu sarti celluɗo | Ndenndaandi, unitary state, parliamentary system |
Birrol parti politikki | President of Armenia |
Arɗiiɗo lesdi | Vahagn Khachatryan |
Office held by head of government | Prime Minister of Armenia |
Hooreejo leydi | Nikol Pashinyan |
Laamu battaa en | Government of Armenia |
Laamu depitee en | National Assembly of Armenia |
Highest judicial authority | Constitutional Court of Armenia |
Central bank | Central Bank of Armenia |
Cede | Armenian dram |
Shares border with | Iran, Türkiye, Aserbayjan, Jorjiya |
Driving side | right |
Electrical plug type | Europlug, Schuko |
Replaces | Soviet Union |
Laawol ngol laamu anndani | http://www.gov.am/en/, https://courrier.am |
Hashtag | Armenia |
Golle gofernema | .am, .հայ |
Deesewal | flag of Armenia |
Coat of arms | coat of arms of Armenia |
Joogarafii | geography of Armenia |
Has characteristic | partly free country |
Taariki | history of Armenia |
Diina laamu anndani | Nasaaraankore |
Railway traffic side | right |
Ndesa | economy of Armenia |
Annaji Aljeri | demographics of Armenia |
Mobile country code | 283 |
Country calling code | +374 |
Trunk prefix | 0 |
Emergency phone number | 112, 101, 102, 103 |
GS1 country code | 485 |
Licence plate code | AM |
Maritime identification digits | 216 |
Unicode character | 🇦🇲 |
Category for honorary citizens of entity | Q7981767 |
Category for maps | Category:Maps of Armenia |
Armaaniya e lamgu Jamhuriwal Armaaniya un lesdi e hirna lardu Yuroopu e Aasiya e ɗi waaɗi keerol e Turkie gaɗa hirna Georgia gaɗa woyla ɗenbo e lachin corridor (les mobgal balloɓe jonɗe jam ɓe Russian) hauti e Azarɓe jan gaɗa fuuna hai Iran e Azarbaijan e gongal geɓal Nakhchiiran gaɗa fombina. Yerevan kanje woni gelle mauɗe ɗe lesdi ɗin ɗembo gelle ɓurɗe ɗuwɗirka yimɓe. Armaaniya un lesdi ɗi ɗun nyiiɓi eɗau tsariwal laamu gootal eɗi wooɗo jamiyaaji ɗuɗɗi. Lesdi Armaaniya e yahira laamu democracio eɗer maari eɗi wooɗi neesuji ɗuɗɗii nefɗi (neeɓuuɗi) finaatawaji. Ɗun tiggi lesdi Armaaniya artuɗun urartu e ɗungu gu 860BC ɗembo e ƙarnu ɗun 6BC ɗi soitake inare e sattrapy ɗun Armaaniya laamorɗe Armaaniya ɗun waati semɓe e les Tigranes the great e ƙarnu ɗun1BC e ɗembo e ɗungu gu 301 ɗi latti lesdi eta artuɗi e duniyaaru egu hocci diina kiristaaku e jonɗe diina maari ɗun hukuma artuɗun ƙarnu ɗun 5.
Faslu Leydi
[taƴto | taƴto ɗaɗi wiki]Armaaniya eɗi e geɓal ngal jajirka kilomita 29,743 (sq mil 11,484). Lesdi ɗin ɗuɗka mari eɗi wodi nyoole hautie daalli (juggi) e laddeji seɗɗa. Leydi ɗi yeegi yaariigo mita 4,090 (kosɗe 13,419) ɗau e jonɗe beeli e Mount Arogats ɗembo waala inare gooɗuɗe e les geɓal leydi e mitawal 390 (1,280ft) ɗau e matakiwal weeɗu dammudun mangu geɓal leydi kanjun wooni sappojun ɓurɗun maugu e duniyaru ɗenbo eɗun woodi geɓal ngal nyooldeji e ƙalla hasirje 859% ɓurɗun e Switzerland ko Nepal. Mount Ararate lattiɗun e ɗistinorɗe ɗun lattake eɗer geɓal leydi Armaaniya kaire wooni nyolde ɓurɗe maugu e geɓal ngal goɗuuɗun nyolde yuutirɗe mita 5,137 (kosgal 16,854) E jooni ɗembo eɗun nɗer geɓal Turkie amma ɗembo ma e jairi ɗun wooni eɗun ɗaaraaɗun semɓe gaɗa Armaaniya. Armaaniyanko’en eɓe koshaaɗun e jonɗe alamawal lesdi maɓɓe dalila ɗemle gaɗa ɗun ɓe ngaadi hotorwal nyolɗe eɗer alamawal lesdi Armaaniya haa waɗɗi hanɗe.
Laamu e Siyasaje
[taƴto | taƴto ɗaɗi wiki]Armaaniya un jamhuriwal ɗun democracio ɗun majalisu. Kundiwal moftuki laamu Armaaniya ɗun lattake moftiide yahirki e laaamu arɗaaki jamhuriwal dau yeeso haa yaari lewru Afrilu 2018. E no kundiwal moftugo laamu Armaaniya ɗun njani arduujo leydi kanko wooni e joogiɗo e mauɗe kuuɗe ɗun wakiltiɗun, ndenbo e Firam Ministerjo mawɗo ha gomnaati, hanko yahinirta e harkaji zartirteɗi. Arɗugal shemmingal egal jungo Azgayin Zhoghov koboo majalisu dokaji ɗi lesdi lattiɗun hanjun wooni ɗun waala tokkaɓe ɗuɗɗe.
Larduuji
[taƴto | taƴto ɗaɗi wiki]Ɗun henɗi Armaaniya ko yaari larduji sappo ƙanji ngoni: Template:Armenia Labelled Map
Larduuji | Laamorde | Manngu (km2) | Ɗudugo yimɓe † |
---|---|---|---|
Aragatsotn | Ashtarak | 2,756 | 132,925 |
Ararat | Artashat | 2,090 | 260,367 |
Armavir | Armavir | 1,242 | 265,770 |
Gegharkunik | Gavar | 5,349 | 235,075 |
Kotayk | Hrazdan | 2,086 | 254,397 |
Lori | Vanadzor | 3,799 | 235,537 |
Shirak | Gyumri | 2,680 | 251,941 |
Syunik | Kapan | 4,506 | 141,771 |
Tavush | Ijevan | 2,704 | 128,609 |
Vayots Dzor | Yeghegnadzor | 2,308 | 52,324 |
Yerevan | – | 223 | 1,060,138 |
† 2011 census
Sources: Area and population of provinces.[1]
Ɗuɗuugo Yimɓe
[taƴto | taƴto ɗaɗi wiki]Yimɓe: Armaaniya 1950-2010
Leydi: Armaaniya | stat_ref: Armenia 2011 census[2][3][4][5][6][7][8][9][10][11][12] | ||
---|---|---|---|
Rank | Name | Larduuji | Ɗuɗuugo yimɓe |
1 | Yerevan | Yerevan | 1,060,138 |
2 | Gyumri | Shirak | 121,976 |
3 | Vanadzor | Lori | 86,199 |
4 | Vagharshapat | Armavir | 46,540 |
5 | Abovyan | Kotayk | 43,495 |
6 | Kapan | Syunik | 43,190 |
7 | Hrazdan | Kotayk | 41,875 |
8 | Armavir | Armavir | 29,319 |
9 | Artashat | Ararat | 22,269 |
10 | Ijevan | Tavush | 21,081 |
11 | Gavar | Gegharkunik | 20,765 |
12 | Goris | Syunik | 20,591 |
13 | Charentsavan | Kotayk | 20,363 |
14 | Ararat | Ararat | 20,235 |
15 | Masis | Ararat | 20,215 |
16 | Ashtarak | Aragatsotn | 19,615 |
17 | Artik | Shirak | 19,534 |
18 | Sevan | Gegharkunik | 19,229 |
19 | Dilijan | Tavush | 17,712 |
20 | Sisian | Syunik | 14,894 |
Galluure
[taƴto | taƴto ɗaɗi wiki]Footo
[taƴto | taƴto ɗaɗi wiki]-
Armaaniya
-
Yerevan
-
Gyumri
-
Vanadzor
Albaniya | Almaanya | Anndoora | Armaaniya | Aserbayjan | Belaruusiya | Bosniya e Herzegovina | Beljik | Biritaani-Mawndi | Bulgariya | Cekiya | Danemark | Estoniya | Farayse | Finland | Hispaanya | Holannda | Hunngariya | Irlannda | Islannda | Italiya | Jorjiya | Kibris | Korowaasiya | Latvia | Liechtenstein | Lituwaniya | Luksammbuur | Masedoniya | Malta | Moldowa | Monako | Montenegro | Norwees | Otiris | Poloonya | Portokeesi | Romaniya | Roosiya | San Marino | Serbiya | Sulowakiya | Suloweniya | Suwed | Suwis | Türkiye | Ukrayiina | Watikan | Yunan |
Afganistan | Armaaniya | Aserbayjan | Banngladesh | Ciina | East Timor | Japan | Jorjiya | Kammbooja | Laos | Monngoliya | Nepal | Roosiya | Sinngapuur | Tailannde | Turkiya | Wiyetnam |