الماس‌خان کنوله‌ای
الماس‌خان کنوله‌ای ئەڵماس خان کەنوولەیی | |
|---|---|
| زاده | ۱۷۰۶[۱] کندوله، کرمانشاه |
| محل زندگی | کندوله |
| درگذشته | ۱۷۷۷[۱] کندوله |
| آرامگاه | قبرستان روستای کندوله |
| پیشه | نظامی |
| زمینه کاری | ادبیات |
| ملیت | کرد ایرانی |
| دوره | افشاریان |
| کتاب‌ها | شاهنامه کردی، خورشید و خرامان، هفت‌لشکر، نادرنامه، شیرین و فرهاد |
| دلیل سرشناسی | سرایش افسانه ها و داستان های کردان جنوب |
| فرزند(ان) | ۲ دختر |
سرهنگ الماس خان اهل روستای کندوله(به کُردی:که‌نووله Kenûle)، در استان کرمانشاه ، حماسه‌سرا و سرهنگ کرد[۱] در دوره فرمانروایی نادرشاه افشار ۱۱۴۸- ۱۱۶۰ می‌زیسته و یکی از افسران برجستهٔ دستگاه والی اردلان بوده است.
زندگی
سرهنگ الماس خان در دوران نادر فرمانده تیپ سنندج(فوج کردستان) سپاه نادری بوده است. در جنگ سپاه نادر و نیروهای عثمانی به فرماندهی توپال عثمان پاشا در صفر ۱۱۴۶ قمری(۱۷۳۳ میلادی و ۱۱۱۲ خورشیدی) در ارگ کرکوک، سپاه نادر بر اثر اشتباه الماس خان مجبور به عقب نشینی شد. نادر به سبب این مسئله وی را خلع و به عنوان تنبیه مقطوع النسل کرد. وی پس از آن در روستای پدری خود در انزوا زندگی خود را وقف ادبیات و موسیقی کرد.[۲]
مرگ
مرگ الماس خان به نوشته محمدعلی سلطانی در حدیقه سلطانی احتمالاً در اواخر قرن دوازدهم هجری قمری و بین سال های ۱۱۹۰ تا ۱۲۰۰ هجری قمری(۱۷۷۶ تا ۱۷۸۶ میلادی) اتفاق افتاده باشد.[۲]
آثار
از جمله آثار الماس خان می توان به خورشید و خرامان، هفت‌لشکر و نادرنامه و شیرین و فرهاد اشاره کرد که به زبان کُردی اورامی نظم کرده است. اما معروف ترین کار وی سرایش شاهنامه کردی است که مجموعه ای از افسانه ها و داستان های حماسی مردم جنوب کردستان است.[۲]
ارتباط با میرزا شفیع دینوری
الماس خان با میرزا شفیع دینوری دیگر شاعر کُرد، مراوده و مشاعره داشته و هر دو در حدود نیمه دوم سده ۱۲ می‌زیسته‌اند.[۱] میرزا شفیع مرثیه ای در ارتباط با مرگ الماس خان سروده که بخش مهمی از اطلاعات موجود درباره وی از همین مرثیه اخذ شده است.[۳]
| میرزام خامووشان | مبارەکت بوو ماوای خامووشان | |
| نووشت بوو بادەی بیھووشی ھووشان | رەفیق مەجڵس جەرگەی مەی نووشان | |
| سەرای سەنگ و گل وەنت بار نەبوو | رووھت نە دیوان شەرمەسار نەبوو | |
| ھانام بۆ ئێجاز دئای خاسان بوو | سزای گوڕ ئەفشار وەنت ئاسان بوو | |
| نە وەخت سئاڵ پرسای خەیر و شەر | قادر وە قودرەت لێوت کەروو تەر | |
| بینای بێزەواڵ، شای پشت پەردە | ببەخشووت گوناێ کردەی ویەردە | |
| دڵ ماوەروو تەنگ وەی کراماتە | میرزام یە سەفەر ھات و نەھاتە | |
| ئیمەیش یانە گشت یە ڕاگەمانەن | ئاو مێمانخانە یە جاگەمانەن | |
| میرزام ئی دەردە وە من بی کاری | تۆ لە دەس نیشان جە ویت نداری | |
| فەرزەندی ژە ئەسڵ نەسڵ ویت نەبوو | نەمامی ژە نەسڵ فەسڵ ویت نەبوو | |
| فەرزەند ھەر خاسە میوەی باختەن | ھەم شادی ھەم زۆق ھەم چراختەن | |
| تا کە زندەنی دنیا و دینتەن | ژە دمای مردن جانشینتەن | |
| وە ناز مەگیلوو وە دیواخانت | مەکەروو گوڵگەشت سەیر باخانت | |
| وەقتیکە پیری مەکەروو قەست | فەرزەند ئەزیز مەگیروو دەست | |
| ئاو قەسر و ئەیوان دیواخان تۆ | پەی خاپوور خاسەن تۆ نە سای گلکو | |
| بەرق نەوبەھار بواروو پیدا | بادەقۆش و موور بوانووش تیدا | |
| پەری ئەو خاسەن وە خاک نی بوو | شەنیار تی نیشوو، شەماڵ وە پی بوو | |
| تا «شەفی» دنیاش بوو وە تووز و گەرد | ئاخ پەری ئەڵماس، سەد ئاخ و سەد دەرد | |
| دمای ئەڵماسخان، خان لاڵ شیوە | کزەێ تەمۊرە کەس نەبوو پیوە | |
| پەی چیمەن میرزام ھاوسەرای گوڵ؟ | گل وە دیدەم بوو پەی چیشمەن گوڵ؟ | |
| بار تا بپووشم بەرگی جە پلاس | بپووشوو «شەفی» جە دمای ئەڵماس |
پانویس
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ کردپرس:الماس خان کندوله ای حماسه سرا و سرهنگ کُرد در اردوی نادرشاه افشار، عمر فاروقی بازدید: ۲۰ سپتامبر ۲۰۱۳
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ سلطانی، محمدعلی ، حدیقه سلطانی: احوال و آثار شاعران برجسته کرد و کردی سرایان کرمانشاه از عهد تیموری تا عصر حاضر ، جلد یکم ، تهران: نشر سها ، چاپ یکم ۱۳۸۴ ، ص۱۰۱.
- ↑ سلطانی، محمدعلی ، حدیقه سلطانی: احوال و آثار شاعران برجسته کرد و کردی سرایان کرمانشاه از عهد تیموری تا عصر حاضر ، جلد یکم ، تهران: نشر سها ، چاپ یکم ۱۳۸۴ ، ص۱۰۲.
منابع
- محمدعلی سلطانی (۱۳۸۴)، حدیقه سلطانی: احوال و آثار شاعران برجسته کرد و کردی سرایان کرمانشاه از عهد تیموری تا عصر حاضر، جلد یکم، تهران: سها، ص. ۳۹۶، شابک ISBN ۹۶۴-۶۲۵۴-۰۴-۷ مقدار
|شابک=را بررسی کنید: invalid character (کمک)
 | این یک مقالهٔ خرد زندگینامه یکی از اهالی ایران است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |