سفارت بریتانیا در تهران

باغ و سفارت انگلیس یا سفارت علیا حضرت ملکه بریتانیا در تهران
سفارت پادشاهی متحده در تهران
نام	باغ و سفارت انگلیس یا سفارت علیا حضرت ملکه بریتانیا در تهران
کشور	ایران
استان	استان تهران
شهرستان	تهران
اطلاعات اثر
کاربری	باغ سفارت
دیرینگی	دوره قاجار
دورهٔ ساخت اثر	دوره قاجار
بانی اثر	جیمز وایلد
مالک اثر	دولت بریتانیا
مالک فعلی اثر	دولت بریتانیا
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت	۲۲۸۰
تاریخ ثبت ملی	۹ فروردین ۱۳۷۸
اطلاعات بازدید
امکان بازدید	ندارد
آدرس	http://ukiniran.fco.gov.uk/fa

سفارت بریتانیا در تهران (به انگلیسی: British Embassy in Tehran) سفارت رسمی دولت انگلیس در ایران است. سفارت بریتانیا در باغی وسیع به آدرس «شماره ۱۹۸ خیابان فردوسی» و اقامت‌گاه دیپلماتیک و مرکز فرهنگی بریتانیا در باغ قلهک تهران واقع شده‌اند.

تاریخچه

در راستای گسترش روابط ایران و بریتانیا، اولین هیئت ثابت نمایندگی بریتانیا در تهران، ابتدا در سال ۱۸۲۱ میلادی (۱۲۰۰ خورشیدی) در باغ الچی در تهران مستقر شد. تقریباً چهل سال بعد شلوغی بیش از اندازه و شرایط نامناسب بهداشتی محل سبب شد تا دولت بریتانیا در پی یافتن محل مناسب‌تری برای این منظور برآید و برای این کار محل واقع در خیابان فردوسی در حومه وسیعی در شمال شهر قدیمی تهران را به قیمت «بیست هزار تومان» خریداری کرد. نظارت بر احداث بناهای جدید سفارتخانه به معماری انگلیسی به نام جیمز وایلد سپرده شد. بزرگ‌ترین جشن دیپلماتیک سالانه در این سفارتخانه، جشن مربوط به تولد الیزابت دوم، ملکه بریتانیا و اتحادیه کشورهای همسود است که هرساله در ماه ژوئن برگزار می‌شود.

بست‌نشینی مشروطه‌خواهان در سفارت بریتانیا

سفارت بریتانیا در تهران در دوره قاجار

یکی از معروف‌ترین وقایع تاریخی مربوط به سفارت بست‌نشینی و تحصن در سفارت در ماه‌های ژوئیه و اوت ۱۹۰۶ میلادی (تابستان ۱۲۸۵ خورشیدی) و در طی مبارزات منتهی به انقلاب مشروطه بود. در این زمان بین ۱۲ تا ۱۶هزار نفر از ساکنین تهران و علمای شیعه در محل سفارت بریتانیا «بست‌نشسته» و بدین ترتیب زندگی شهر را مختل نموده و مظفرالدین شاه را به صدور فرمان مشروطه و ایجاد مجلس شورای ملی در روز ۵ اوت ۱۹۰۶ (۱۴ مرداد ۱۲۸۵) وادار ساختند.

نقش مثبتی که سفارت بریتانیا در تهران در حمایت از آزادیخواهان مشروطه‌طلب ایفا کرد و بست‌نشینی مشروطه‌خواهان در سفارت، نام پادشاهی متحده را در میان مردم تا پیش از قرارداد ۱۹۰۷ باقی گذاشت و مراوده و مکاتبه رهبران مشروطه را با سفیر و سفارت، افزایش داد؛ با وجود آنکه به نوشته دنیس رایت، سفیر پیشین بریتانیا در تهران، این واقعه «سرمایه بزرگ و جاودانه‌ای برای دولت فخیمه فراهم آورد».

در دوران ملی شدن صنعت نفت

محمد مصدق در اکتبر ۱۹۵۲ میلادی دستور تعطیلی سفارت بریتانیا در تهران را به اتهام انجام توطئه علیه دولتش صادر کرد.

پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران

پس از انقلاب ۱۳۵۷ در ایران، سفارت بریتانیا تحت محافظت کشور سوئد قرار گرفت. در سال ۱۹۸۷ میلادی و در خلال جنگ ایران و عراق، تمامی کارکنان سفارت در پی تیرگی روابط ایران و پادشاهی متحده به لندن فراخوانده شدند. در نوامبر ۱۹۸۸ میلادی، جفری هاو وزیر خارجه بریتانیا با علی‌اکبر ولایتی وزیر امور خارجه وقت ایران در مورد برقراری دوباره روابط دیپلماتیک به توافق رسید.

در ۱۴ فوریه ۱۹۸۹ میلادی، سید روح‌الله خمینی فتوایی برای قتل سلمان رشدی، نویسنده بریتانیایی و ناشر آثارش صادر کرد. وزرای خارجه اتحادیه اروپا در اعتراض، تصمیم گرفتند تا رؤسای هیئت‌های نمایندگی دیپلماتیک خود را در پاسخ به فتوای قتل یک نویسنده، از ایران فراخوانند. دولت بریتانیا بار دیگر، تمامی کارکنان بریتانیایی را از ایران خارج نمود و سفارت به حالت نیمه تعطیل درآمد.

شهرداری تهران همچنین نام «خیابان وینستون چرچیل» در جنب سفارت پادشاهی متحده در تهران را به نام «خیابان بابی ساندز»، تغییر نام داد. بابی ساندز، ملی‌گرای ایرلندی ضد انگلیسی و عضو ارتش جمهوری‌خواه ایرلند بود.

در سال ۱۹۹۰ میلادی و در پی تهاجم عراق به کویت، دولت بریتانیا تصمیم به برقراری مجدد روابط با ایران را لازم دانست. با برقراری دوباره روابط، تنش خاصی تا سال ۱۹۹۲ میلادی ایجاد نشد، تا آنکه بنابر حکم دادگاه میکونوس در آلمان، در خصوص دخالت مامورین امنیتی جمهوری اسلامی در قتل چهار مخالف کرد نظام جمهوری اسلامی در آلمان، کشورهای عضو اتحادیه اروپا از جمله دولت بریتانیا، سفرای خود را از ایران فراخواندند.

در پی انتخاب سید محمد خاتمی به ریاست جمهوری در ایران و آغاز دورانی جدید در روابط خارجی ایران، کشورهای عضو اتحادیه اروپا، سفرای خود را به ایران بازگرداندند. در سال ۱۹۹۹ میلادی و در جریان دیدار رابین کوک و کمال خرازی، وزرای امور خارجه وقت بریتانیا و ایران در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل، روابط سیاسی میان دو کشور، به سطح سفیر ارتقا پیدا کرد. سطح روابط از آن زمان تاکنون کاهش پیدا نکرده، اما چندین بار، بخصوص در مورد برنامه هسته‌ای ایران بحرانی شده‌است.

با روی کار آمدن محمود احمدی‌نژاد در ایران و اوج‌گیری اختلافات بر سر برنامه هسته‌ای ایران، روابط سیاسی میان دو کشور تا حد زیادی دچار تنش شد. دولت بریتانیا در موضعی رسمی، برنامه هسته‌ای ایران را تهدیدی برای منطقه خاورمیانه خوانده‌است. در واکنش جمهوری اسلامی، برخورد بریتانیا را « «توطئه و اقدامات شیطنت‌آمیز انگلیس علیه نظام جمهوری اسلامی ایران» می‌نامد.

در تاریخ ۲۸ ژوئن ۲۰۰۹ میلادی، نه تن از کارکنان ایرانی سفارت بریتانیا در تهران، به اتهام «دست‌داشتن در شورش‌های پس از انتخابات دهمین دوره ریاست‌جمهوری ایران»، توسط نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی بازداشت شدند. در واکنش وزارت امور خارجه بریتانیا، اتهام «دست‌داشتن در ناآرامی‌های ایران» را رد کرد. در تاریخ ۱۹ ژوئیه ۲۰۰۹ میلادی، آخرین کارمند ایرانی سفارت بریتانیا با قید وثیقه از زندان اوین تهران، آزاد شد.

پس از مدت‌ها تهدید از جانب ایران به کاهش روابط دیپلماتیک با دولت بریتانیا و در واکنش به اعمال تحریمهای مالی (تحریم بانک مرکزی توسط دولت بریتانیا) مجلس ایران در ۲ آذر ۱۳۹۰ با رأی موافق ۱۷۹ نماینده طرح دو فوریتی کاهش روابط با بریتانیا را به تصویب رساند. شورای نگهبان، این مصوبه را تأیید کرد و آن را با شرع و قانون اساسی ایران مغایر ندانست. دولت ایران موظف است ظرف ۲ هفته روابط دیپلماتیک خود را با این دولت از سطح سفیر، به کاردار تنزل دهد. با تأیید نهایی این طرح دامنییک جان چیلکات، سفیر وقت بریتانیا باید ایران را ترک می‌کرد. در همین راستا دولت بریتانیا اعلام کرد:

به این اقدام ایران واکنش قاطعانه‌ای نشان خواهیم داد.

تظاهرات و حملات «دانشجویان»

مقالهٔ اصلی: حمله به سفارت بریتانیا در تهران

مطابق کنوانسیون ۱۹۶۱ وین، دولت‌های میزبان، مسئول حفاظت و تأمین امنیت سفارتخانه‌های خارجی در کشور خود هستند.

• در تاریخ ۱ آوریل ۲۰۰۷ میلادی، برابر با ۱۲ فروردین ۱۳۸۶، دانشجویان بسیجی تظاهرات خشونت‌آمیزی را در مقابل سفارت پادشاهی متحده در تهران برگزار کردند و به پرتاب سنگ، بمب‌های آتش‌زا و نارنجک‌های دستی به داخل سفارت بریتانیا پرداختند. نیروی انتظامی با ایجاد موانع، مانع از نزدیکی حمله‌کنندگان به سفارت شده بود.
• در تاریخ ۱۴ ژوئن ۲۰۰۷ میلادی، گروهی از تظاهرکنندگان بسیجی با تجمع مقابل سفارت بریتانیا در تهران و پرتاب کیسه‌های رنگ و تخم‌مرغ به سوی مهمانان ایرانی و خارجی، سعی کردند تا مانع از برگزاری مهمانی سالانه به مناسبت تولد الیزابت دوم، ملکه بریتانیا و کشورهای همسود شوند.
• در تاریخ ۳۰ دسامبر ۲۰۰۸ میلادی، برابر با ۱۰ دی ۱۳۸۷، دانشجویان بسیجی تظاهرات خشونت‌آمیزی را در مقابل باغ تابستانی سفارت پادشاهی متحده در تهران در اعتراض به نبرد اسرائیل و حماس در نوار غزه برگزار کردند. دانشجویان بسیجی توانستند تا وارد باغ تابستانی سفارت بریتانیا در قلهک شده و پرچم فلسطین را آنجا نصب کنند. پلیس تهران که مأموریت حفاظت از سفارت را برعهده دارد، برای جلوگیری از ورود تظاهرکنندگان به داخل باغ سفارت بریتانیا اقدام به تیراندازی هوایی کردند.
• در تاریخ ۱۲ دسامبر ۲۰۱۰ میلادی، برابر با ۲۱ آذر ۱۳۸۹، تظاهراتی از سوی «بسیج دانشجویی» در مقابل سفارت بریتانیا در تهران انجام گرفت. انگیزهٔ دانشجویان تظاهرکننده، «اعتراض به ترور دو استاد فیزیک هسته‌ای ایران و قطع کامل روابط با انگلستان به خاطر سال‌ها توطئه علیه ایران از جمله حمایت از پادشاهان مستبد، دخالت در کودتای ۲۸ مرداد، کمک به صدام در حمله به ایران و سال‌ها تحریم ظالمانه علیه منافع ملی ایران و ده‌ها مورد دیگر بیان شده‌بود، تجمع‌کنندگان هم‌چنین خواستار اخراج سایمون گس، سفیر بریتانیا از ایران شدند.
• در تاریخ ۸ آذر ۱۳۹۰ دانشجویان بسیجی وارد سفارت انگلیس شدند و پرچم کشور انگلیس را پایین آورده و آتش زدند و نشان سلطنتی دولت انگلیس را از داخل سفارت این کشور در تهران به بیرون ساختمان سفارت آوردند که این حمله از سوی شورای امنیت سازمان ملل محکوم شد.
  هم‌زمان با حمله به سفارت بریتانیا، معترضان دیگری وارد اقامتگاه دیپلماتیک و مرکز فرهنگی بریتانیا در باغ قلهک شدند و آن را مورد حمله قرار دادند. این اقدام‌های معترضان، تنها ۲ روز پس از تأیید نهایی مصوبه مجلس در کاهش روابط ایران و بریتانیا صورت گرفت. علی‌اکبر صالحی وزیر امور خارجه ایران در واکنش به این حمله گفت واقعه سفارت انگلیس تکرار نخواهد شد و مورد تأیید نیست. فرانسه، ایتالیا، هلند و آلمان نیز در واکنش به این حمله، سفرای خود را از ایران فراخواندند.
• در تاریخ ۲۳ اردیبهشت ۱۳۹۹ به گفته احمد مازنی، نماینده مجلس، برای جبران خسارت‌های ناشی از این حمله «۲۷میلیارد تومان هزینه خودسری عوامل خودسر از جیب ملت پرداخت شده». او گفته این مبلغ که معادل ۱ میلیون و ۳۰۰ هزار پوند بوده، برای ترمیم چند اثر هنری که در جریان حمله به سفارت بریتانیا تخریب شده بودند، پرداخت شده‌است. محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، این اظهارات را رد کرد.

مناقشه باغ قلهک

مقالهٔ اصلی: مناقشه باغ قلهک

با بحرانی شدن مناقشه اتمی ایران و همچنین اتهام دخالت ایران در عراق، روابط ایران و بریتانیا وارد دوران تازه‌ای از تیرگی شد. برای اولین بار در سال ۱۳۸۵، ۱۶۲ نماینده مجلس شورای اسلامی مالکیت دولت بریتانیا بر باغ قلهک در شمال شهر تهران را «غصبی و فاقد اعتبار» خواندند و خواستار استرداد آن به دولت جمهوری اسلامی شدند. سفارت بریتانیا از سده ۱۹ میلادی، تملک باغ بیست هکتاری قلهک را در اختیار داشته‌است. ناصرالدین شاه قاجار پادشاه وقت ایران، این باغ را که اکنون اقامتگاه کارکنان سفارت بریتانیا در تهران و بخشی از آن نیز به دفتر شورای فرهنگی بریتانیا (British Council) اختصاص داده شده‌است را به «دولت بریتانیا» واگذار کرده بود. در داخل باغ تاریخی قلهک، آرامگاه سربازان و کشته‌شدگان انگلیسی جنگ دوم جهانی قرار دارد.

بازگشایی سفارت

پس از انعقاد توافق هسته‌ای برجام، در ۱ شهریور ۱۳۹۴، سفارت بریتانیا در تهران با حضور فیلیپ هموند، وزیر خارجه وقت بریتانیا بازگشایی شد. هم‌زمان با آن، سفارت ایران در لندن نیز با حضور افراد مختلفی از جمله اعضای هیئت دوستی ایران و بریتانیا، بازگشایی شد.

فهرست فرستادگان بریتانیا در ایران

سفیر	شروع فعالیت	پایان فعالیت	توضیحات
هارفورد جونز بریجز	۱۸۰۷	۱۸۱۰	فرستاده ویژه
گور اوزلی	۱۸۱۰	۱۸۱۴	سفیر
جیمز موریه	۱۸۱۴	-	وزیر مختار
هنری الیس	۱۸۱۴	۱۸۱۵	وزیر مختار موقت (در غیاب جیمز موریه)
سرهنگ مک‌دانلد	۱۸۲۶	-	فرستاده ویژه دولت هندوستان
جان مکدونالد کینر	۱۸۲۴	۱۸۳۰	-
؟	۱۸۳۰	۱۸۳۵	-
هنری الیس	۱۸۳۵	۱۸۳۶	سفیر
جان مک‌نیل	۱۸۳۶	۱۸۳۸	-
-	۱۸۳۸	۱۸۴۱	به خاطر محاصره هرات نماینده‌ای از بریتانیا در ایران نبود.
جان مک‌نیل	۱۸۴۱	۱۸۴۴	-
جاستین شیل	۱۸۴۴	۱۸۵۴	-
چارلز موری	۱۸۵۴	۱۸۵۵	نویسنده و دیپلمات
-	۱۸۵۵	۱۸۵۷	به خاطر جنگ ایران و انگلیس نماینده‌ای از بریتانیا در ایران نبود.
چارلز موری	۱۸۵۷	۱۸۵۹	نویسنده و دیپلمات
هنری راولینسون	۱۸۵۹	۱۸۶۰	-
چارلز الیسون	۱۸۶۰	؟	-
ویلیام تیلور تامسون	۱۸۷۲	۱۸۷۹	-
رانلد فرگوسن تامسون	۱۸۷۹	۱۸۸۸
هنری دراموند ولف	۱۸۸۸	۱۸۹۱	-
فرانک لاسلز	۱۸۹۱	۱۸۹۴
مورتیمر دوراند	۱۸۹۴	۱۹۰۰	-
آرتور هاردینگ	۱۹۰۰	۱۹۰۵
سسیل اسپرینگ-رایس	۱۹۰۶	۱۹۰۸	-
جورج بارکلی	۱۹۰۸	۱۹۱۲	سفیر
والتر تاونلی	۱۹۱۲	۱۹۱۶	-
چارلز مارلینگ	۱۹۱۶	۱۹۱۸	-
پرسی کاکس	۱۹۱۸	۱۹۲۰	موقت
هرمان نورمان	۱۹۲۰	۱۹۲۱	-
پرسی لورن	۱۹۲۱	۱۹۲۶
رابرت کلایو	۱۹۲۶	۱۹۳۱	-
رجینالد هور	۱۹۳۱	۱۹۳۵
هیو نچبول-هاگسن	۱۹۳۵	۱۹۳۹	-
هوراس سیمور	۱۹۳۹	۱۹۴۲
ریدر بولارد	۱۹۴۲	۱۹۴۳	-
ریدر بولارد	۱۹۴۳	۱۹۴۶
جان لو روگتل	۱۹۴۶	۱۹۵۰	-
فرانسیس شپرد	۱۹۵۰	۱۹۵۲
-	۱۹۵۲	۱۹۵۳	به خاطر جنبش ملی شدن نفت بریتانیا نماینده‌ای در ایران نداشت.
فرانسیس شپرد	۱۹۵۳	۱۹۵۴	-
راجر استیونس	۱۹۵۴	۱۹۵۸
جفری هریسون	۱۹۵۸	۱۹۶۳	-
دنیس رایت	۱۹۶۳	۱۹۷۱
پیتر رامزباتم	۱۹۷۱	۱۹۷۴	-
آنتونی پارسونز	۱۹۷۴	۱۹۷۹
جان گراهام	۱۹۷۹	۱۹۸۰	-
-	۱۹۸۰	-	مدتی سفارت بسته بود و سفارت سوئد حفظ منافع بریتانیا در ایران را به عهده داشت.
جرمی بارت	۱۹۸۰	۱۹۸۱
نیکلاس جان بارینگتون	۱۹۸۱	۱۹۸۳	-
-	-	-	در تاریخ ۱۹۸۶ ایران نماینده بریتانیا در سفارت سوئد را نپذیرفت.
-	-	-	پل اندرو رمزی مسئول ارشد ویزا در دفتر حفاظت منابع بریتانیا در ایران ۱۹۸۸
-	۱۹۸۹	۱۹۹۰	در اعتراض به فتوای قتل سلمان رشدی، بریتانیا سفیر نداشت.
دیوید ردوی	۱۹۹۰	۱۹۹۳	کاردار
جفری راسل جیمز	۱۹۹۳	۱۹۹۷	کاردار
نیکلاس واکر براون	۱۹۹۷	۲۰۰۲	-
ریچارد دالتون	۲۰۰۳	۲۰۰۶
جفری آدامز	۲۰۰۶	۲۰۰۹	-
سایمون گس	۲۰۰۹	۲۰۱۱
دامِنیک جان چیلکات	۲۰۱۱	۲۰۱۲	-
نیکولاس هاپتون	۲۰۱۶	۲۰۱۸	روابط ایران و بریتانیا به سطح سفیر ارتقا پیدا کرد.
رابرت مکر	۲۰۱۸	۲۰۲۱	-
سایمون شرکلیف	۲۰۲۱	تاکنون

جستارهای وابسته

• کنسولگری سابق بریتانیا در تبریز
• روابط ایران و بریتانیا
• سفارت‌های خارجی در ایران

پیوند به بیرون

• وبگاه رسمی سفارت بریتانیا در تهران