انقلاب فوریه

انقلاب فوریه
موقعیت پتروگراد، روسیه نتایج پایان حکومت پادشاهی در روسیه و روی کار آمدن دولت موقت
فرماندهان و رهبران
نیکولای دوم	الکساندر کرنسکی و برخی دیگر

انقلاب فوریه (به روسی: Февральская революция)، نخستین گام از دو انقلاب در ۱۹۱۷ با محوریت پتروگراد (سن پترزبورگ کنونی) بود که در ماه مارس (اواخر فوریه در گاه‌شماری ژولینی) در روسیه اتفاق افتاد. از نتایج اولیه و اصلی این انقلاب، کناره‌گیری نیکلای دوم و پایان یافتن حکومت سلسلهٔ رومانوف‌ها بود. پس از آن، یک دولت موقت زیر نظر گئورگی لووف تشکیل شد. این دولت، حاصل اتحاد لیبرال‌ها و سوسیالیستهایی بود که خواهان اصلاحات سیاسی بودند. آن‌ها با برگزاری انتخابات دموکراتیک، قوه مجریه و مجلس موکلان را تشکیل دادند. در عین حال، سوسیالیست‌ها شورای پتروگراد را ایجاد کردند که به موازات دولت موقت در روسیه حکومت می‌کرد.

در سال ۱۹۱۷ میلادی، در روسیه غذا آن چنان کمیاب شده بود که حتی مردم مطیع قانون نیز دست به شورش زدند. انبوه کارگران کارخانه‌ها نیز که بر اثر فشار جنگ جهانی اول، دیگر رمقی در تن‌شان باقی نمانده‌بود دست به تظاهرات زدند. روسیه در این دوران از مشکلات اقتصادی و اجتماعی بسیاری رنج می‌برد که با فشارهای ناشی از جنگ جهانی اول در هم آمیخت. «شورشیان نان» و اعتصاب‌کنندگان مراکز صنعتی با پیوستن به سربازانِ ناراضی از شرایط پادگان‌ها، همگی به خیابان‌ها ریختند. حضور بسیاری از نظامیان در جبهه‌های جنگ جهانی اول از یک سو و گریختن سربازان از پادگان‌های برخی از شهرها، سبب شد که بعضی از شهرهای مهم از جمله پتروگراد در هرج و مرج فرورفته و حکومت تزار در مسیر سرنگونی قرار گیرد.

چند ماه پس از این انقلاب، انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ رخ داد. انقلاب اکتبر باعث سرنگونی دولت موقت و روی کار آمدن بلشویک‌ها و تغییر ساختار اجتماعی کشور روسیه شد. این رویدادها مسیر را برای تأسیس اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی هموار کرد.

علت انقلاب فوریه

دانش آموزان و سربازان در حال شلیک به سمت پلیس مویكا

تعدادی از عوامل به صورت کوتاه مدت و بلند مدت به انقلاب فوریه کمک کردند. مورخان دربارهٔ عوامل اصلی که به این امر کمک کرده‌اند اختلاف نظر دارند. مورخان لیبرال برآشفتگی ناشی از جنگ تأکید می‌کنند، در حالی که مارکسیست‌ها بر اجتناب ناپذیری تغییر تأکید می‌کنند. رابینویچ علل اصلی درازمدت و کوتاه مدت را این چنین خلاصه می‌کند:

انقلاب فوریه ۱۹۱۷ … به سبب بی‌ثباتی سیاسی و اقتصادی پیش از جنگ، عقب ماندگی تکنولوژیکی و تقسیمات اجتماعی بنیادی، همراه با سوء مدیریت ناخوشایند جنگ، ادامه شکست نظامی، جابجایی اقتصادی داخلی و رسوایی‌های خشمگین در سراسر سلطنت، رشد کرد.

عوامل درازمدت

گرچه شکست‌های نظامی امپراتوری روسیه در طول جنگ جهانی اول تأثیر مهمی در وقوع این انقلاب داشت، ولی ریشه‌های این انقلاب به قبل از آغاز جنگ جهانی اول، بر می‌گردد. از مهم‌ترین این موارد می‌توان به شکست‌های حکومت امپراتوری روسیه در طول قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم و همچنین مدرن ساختن ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در آن دوران اشاره کرد. آن طور که ریچارد پایپس می‌نویسد، «ناسازگاری سرمایه‌داری و استبداد، تمام کسانی را که به این موضوع فکر می‌کردند، رنج می‌داد».

این شرایط موجب آشفتگی زیادی در میان طبقات کارگری و حرفه‌ای شد. این تنش با انقلاب ۱۹۰۵، و دوباره تحت فشار جنگ در سال ۱۹۱۷، این بار با عواقب طولانی‌تر، به شورش کلی تبدیل شد.

دلائل کوتاه مدت

انقلاب ناشی از شکست‌های نظامی روسیه در طول جنگ جهانی اول و همچنین نارضایتی عمومی نسبت به نحوه اداره کشور در داخل بود. چالش‌های اقتصادی ناشی از درگیری در یک جنگ تمام عیار نیز به این موضوع دامن می‌زد.

در ماه اوت سال ۱۹۱۴، تمام طبقات مردم از انقلاب حمایت کردند، اما تقریباً تمام نمایندگان سیاسی به نفع ورود روسیه به جنگ جهانی اول رأی دادند. ورود روسیه به جنگ جهانی اول، به‌طور موقت اختلافات داخلی را در روسیه کاهش داد. ارتش امپراتوری روسیه چند پیروزی اولیه (مانند پیروزی در سال ۱۹۱۵ در گالیسیا و در سال ۱۹۱۵ با حمله انتحاری بروسیلوف) به دست آورد، اما شکست‌ها همچنان در سال‌های ۱۹۱۴، تاننبرگ، نبردهای مازوری و فساد لهستان روسیه در ماه مه و اوت ۱۹۱۵ ادامه داشت. تقریباً شش میلیون تلفات (مرده، زخمی و گم شده) در ژانویه سال ۱۹۱۷ به وجود آمد. تردیدها (بیشتر به علت خستگی ساده و جنگی) افزایش یافتند، روحیه سربازان به کمترین حد خود رسیده بود و افسران و فرماندهان تازه‌وارد گاهی اوقات بسیار ناوارد بودند. نیروهای مسلح روسیه مانند اکثر ارتش‌های دیگر امکانات کافی نداشتند. در این هنگام دوما (مجلس نمایندگان پایین) و استاوکا (مقامات ارتش) شروع به نافرمانی از دستورهای تزار کردند.

حوادث

کناره‌گیری نیکلای دوم در ۲ مارس ۱۹۱۷ در قطار سلطنتی

در تاریخ ۹ ژانویه، تردید نیکولای گولیتسین باعث شد ترپوف جانشین او شود. گولیتسین با اشاره به عدم آمادگی خود برای نقش نخست‌وزیری از امپراتور لغو انتصاب خود را درخواست کرد.

در تاریخ ۱۶ ژانویه دیمیتری شویوف، که قادر به صحبت به هیچ‌یک از زبان‌های خارجی نبود (به احتمال زیاد به درخواست امپراتور)، موفق به کنار زدن میهل بیلیف شد و به عنوان وزیر جنگ معرفی شد.

جستارهای وابسته

• انقلاب اکتبر

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «February Revolution». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۷.

• Acton, Edward (1990). Rethinking the Russian Revolution. Oxford University Press US. ISBN 978-0-7131-6530-2.
• Beckett, Ian F.W. (2007). The Great war (2 ed.). Longman. ISBN 978-1-4058-1252-8.
• Browder, Robert Paul; Kerensky, Aleksandr Fyodorovich (1961). The Russian Provisional Government, 1917: documents. Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-0023-8.
• Fitzpatrick, Sheila (2008). The Russian Revolution. Oxford University Press US. ISBN 978-0-19-923767-8.
• Malone, Richard (2004). Analysing the Russian Revolution. Australia: Cambridge University Press. p. 67. ISBN 0-521-54141-7.
• Pipes, Richard (1997). Three "whys" of the Russian Revolution. Vintage Books. ISBN 978-0-679-77646-8.
• Pipes, Richard (2008). A Concise History of the Russian Revolution. Paw Prints. ISBN 978-1-4395-0680-6.
• Rabinowitch, Alexander (2008). The Bolsheviks in Power: The First Year of Soviet Rule in Petrograd. Indiana UP. p. 1. ISBN 0-253-22042-4.
• Service, Robert (1986). The Russian Revolution. Macmillan Education. ISBN 978-0-333-38819-8.
• Service, Robert (2005). A history of modern Russia from Nicholas II to Vladimir Putin. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-01801-3.
• Tames, Richard (1972). Last of the Tsars. London: Pan Books Ltd. ISBN 978-0-330-02902-5.
• Wade, Rex A. (2005). The Russian Revolution, 1917. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-84155-9.