پرش به محتوا

جغتای: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌تر
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
جز Modern Sciences صفحهٔ جغتای‌خان را به جغتای که تغییرمسیر بود منتقل کرد
اعراب افزوده شد
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از برنامهٔ همراه ویرایش با برنامهٔ اندروید
 
(۳۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{دیگر کاربردها}}
{{Infobox royalty
{{Infobox royalty
| name = جغتای‌خان
| name = جغتای
| title =
| title =
| image = Chagatai Khan.JPG
| image = Chagatai Khan.JPG
| caption = مجسمهٔ جغتای‌خان در کشور [[مغولستان]]
| caption = مجسمهٔ جغتای در کشور [[مغولستان]]
| given name = Chagatai
| given name = Chagatai
| othertitles =
| othertitles =
| succession = یکی از [[خوانین]] [[خانات جغتای]]
| succession = یکی از [[خوانین]] [[خانات جغتای]]
| reign = ۱۲۲۷ – ۱۲۴۲<ref name="books.google">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=1pkeWqq7pdgC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false|title=A History of the Moghuls of Central Asia: The Tarikh-i-Rashidi|author=[[Mirza Muhammad Haidar Dughlat]], N. Elias, Sir [[Edward Denison Ross]]|date=31 Dec 2008|publisher=Cosimo, Inc. |location=|isbn=978-1-60520-150-4 |accessdate=2013-01-20}}</ref>
| reign = ۱۲۲۶ – ۱۲۴۲
| coronation =
| coronation =
| predecessor = [[چنگیزخان]]
| predecessor = [[چنگیز خان]]
| successor = [[قره هلاکو]]
| successor = [[قره هولگو]]
| spouse =
| spouse = یسولون خاتون {{سخ}}توغان خاتون{{سخ}}سوینچ خاتون
| issue =
| issue =
[[موتوخان]]{{سخ}}[[بایدارخان]]{{سخ}}
[[یسو مونگکه]]
| house = [[بورجیگین]]
| house = [[بورجیگین]]
| house-type = دودمان
| house-type = دودمان
| father = [[چنگیزخان]]
| father = [[چنگیز خان]]
| mother = [[بورته]]
| mother = [[بورته]]
| birth_date = ۱۱۸۳میلادی
| birth_date = ۱۱۸۳میلادی
| birth_place = [[خاماگ مغول]]
| death_date = ۱۲۴۲میلادی (سن ۵۸)
| death_date = ۱۲۴۲میلادی (سن ۵۸)
| death_place =
| death_place = [[خانات جغتای]]
| religion = [[تنگری گرایی]]
| religion = [[Tengrism]]
| temple name =
| temple name =
| posthumous name =
| posthumous name =
}}
}}
'''جغتای''' یا '''چغتای''' یا '''چقتای'''<ref>{{پک|لغت نامه دهخدا|۸ خرداد ۱۳۹۱|ک=جغتای، چغتای، چقتای|ص=}}</ref>پسر دوم [[چنگیزخان]] مغول بود.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وب‌گاه=|نشانی=http://www.parsi.wiki/fa/wiki/topicdetail/8de708cf515e4577955f2c574a2d9add|عنوان=جغتای {{!}} پارسی ویکی|بازبینی=2017-07-04}}</ref>
'''جُغَتای'''، '''چغتای''' یا '''چقتای'''<ref>{{پک|لغت نامه دهخدا|۸ خرداد ۱۳۹۱|ک=جغتای، چغتای، چقتای|ص=}}</ref> پسر دوم [[چنگیز خان]] بود.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=http://www.parsi.wiki/fa/wiki/topicdetail/8de708cf515e4577955f2c574a2d9add|عنوان=جغتای {{!}} پارسی ویکی|بازبینی=2017-07-04}}</ref>
نام [[شهرستان جغتای|شهر جغتای]] در [[خراسان رضوی]] از وی گرفته شده است.<ref name=ToolAutoGenRef2>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://sedayearyan.ir/?page_id=801|عنوان= گویان در گذر زمان | ناشر = وبگاه صدای آریان}}</ref><ref>{{یادکرد |کتاب= معجم‌البلدان |نویسنده=شهاب‌الدین ابی عبدالله یاقوت حموی | ناشر=دارصادر |شهر=بیروت |سال=1977|صفحه= ج2، ص192}}</ref>
⚫
مادر جغتای [[بورته]] دختر نویان از قوم مغولی [[قنقرات]] بود. جغتای بر اولوس‌های غربی امپراتوری چنگیزخان حکمرانی داشت. او یکی از جنگاورترین فرزندان و سپاهیان چنگیزخان بود و در فتح سرزمین‌های [[چین]] و ماچین و شهرهای نواحی [[خراسان بزرگ|خراسان]] از قبیل [[اترار]]، [[بناکت]]، [[خوارزم]]، [[گرگانج]] به همراه پدر و برادرانش حضوری فعال داشت.<ref>{{پک|بایمت اف|۱۳۷۹|ف=بیداد چغتای خان در خراسان بزرگ |ص=۵۲}}</ref>


⚫
چنگیزخان پس از بازگشت از جنگ [[خوارزمشاه]] حکومت [[ماوراءالنهر]] و [[خوارزم]] و شهرهای [[ایغور]] و [[کاشغر]] و [[بلخ]] و [[بدخشان]] و [[غزنین]] تا حدود [[ایالت سند|سند]] را به جغتای سپرد. پس از مرگ چنگیزخان با آنکه جغتای از برادرش [[اوگتای خان]] بزرگ‌تر بود او را حرمت بسیار می‌گذاشت و ذره‌ای از احترام به او فرونمی‌گذاشت. می‌گویند روزی با اوگتای در سبقت اسب خود بر اسب او شرط بست و اسب او برد. شب با خود اندیشید که نمی‌بایست با قاآن و خان بزرگ شرط بندد. فردای آن روز به همراه تمام خدم و حشم خویش به دربار اوگتای قاآن حاضر شد و خود را مقصر دانست و هرچه اوگتای او را گفت که تقصیری روی نداده‌است نپذیرفت و گفت که باید مجازات گردد. عاقبت نه اسب ممتاز پیشکش کرد و گفت این به شکرانهٔ آن است که قاآن از تقصیر من گذشته‌است. جغتای به همراه اوگتای در نوشتن یاسا نامه بزرگ به چنگیز کمک کرد. وی در [[یاسا]] یا قوانین چنگیزی بسیار مطلع و سختگیر بود، به گونه‌ای که چنگیز به وی لقب «محافظ یاسا» داده بود. مرگ جغتای به سال ۶۴۰ اتفاق افتاد.
⚫
مادر جغتای‌خان [[بورته]] دختر نویان از قوم مغولی [[قنقرات]] بود. جغتای‌خان بر اولوس‌های غربی امپراتوری چنگیزخان حکمرانی داشت. او یکی از جنگ آورترین فرزندان و سپاهیان چنگیزخان بود و در فتح سرزمین‌های [[چین]] و ماچین و شهرهای نواحی [[خراسان]] از قبیل [[اترار]]، [[بناکت]]، [[خوارزم]]، [[گرگانج]] به همراه پدر و برادرانش حضوری فعال داشت.<ref>{{پک|بایمت اف|۱۳۷۹|ف=بیداد چغتای خان در خراسان بزرگ |ص=۵۲}}</ref>

⚫
چنگیزخان پس از بازگشت از جنگ [[خوارزمشاه]] حکومت [[ماوراءالنهر]] و [[خوارزم]] و شهرهای [[ایغور]] و [[کاشغر]] و [[بلخ]] و [[بدخشان]] و [[غزنین]] تا حدود [[ایالت سند|سند]] را به جغتای سپرد. پس از مرگ چنگیزخان با آنکه جغتای‌خان از برادرش [[اوگتای‌خان]] بزرگ‌تر بود او را حرمت بسیار می‌گذاشت و ذره‌ای از احترام به او فرو نمی‌گذاشت. می‌گویند روزی با اوگتای در سبقت اسپ خود بر اسپ او شرط بست و اسپ او برد. شب با خود اندیشید که نمی‌بایست با قاآن و خان بزرگ شرط بندد. فردای آن روز با همرای تمام خدم و حشم خویش به دربار اوگتای قاآن حاضر شد و خود را مقصر دانست و هرچه اوگتای او را گفت که تقصیری روی نداده‌است نپذیرفت و گفت که باید مجازات گردد. عاقبت نه اسپ ممتاز پیشکش کرد و گفت این به شکرانهٔ آن است که قاآن از تقصیر من گذشته‌است. جغتای در [[یاسا]] یا قوانین چنگیزی بسیار مطلع و سختگیر بود. مرگ جغتای به سال ۶۴۰ اتفاق افتاد.


== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==
خط ۳۵: خط ۳۹:


== منابع ==
== منابع ==
{{پانویس}}
{{یادکرد-ویکی
{{مستند کردن}}
|پیوند=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Chagatai_Khan&oldid=590335564
{{امپراتوری مغول}}
|عنوان=Chagatai Khan
⚫
[[رده:بورجیگین]]
|زبان=انگلیسی
[[رده:پسران امپراتورها]]
|بازیابی=}}{{پانویس}}{{امپراتوری مغول}}{{پانویس}}
[[رده:جغتای|جغتای]]

[[رده:حکمرانان بنیانگذاری]]
{{افراد-خرد}}

⚫
[[رده:بورجیگای]]
[[رده:حکم‌رانان آسیا در سده ۱۳ (میلادی)]]
[[رده:حکم‌رانان آسیا در سده ۱۳ (میلادی)]]
[[رده:خان‌های مغول]]
[[رده:خان‌های مغول]]
[[رده:درگذشتگان ۱۲۴۱ (میلادی)]]
[[رده:درگذشتگان ۱۲۴۱ (میلادی)]]
[[رده:درگذشتگان ۱۲۴۲ (میلادی)]]
[[رده:زادگان ۱۱۸۳ (میلادی)]]
[[رده:زادگان ۱۱۸۳ (میلادی)]]
[[رده:مغول‌ها]]
[[رده:مغول‌ها]]

نسخهٔ کنونی تا ۲ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۳۸

برای دیگر کاربردها، جغتای (ابهام‌زدایی) را ببینید.
جغتای
مجسمهٔ جغتای در کشور مغولستان
یکی از خوانین خانات جغتای
سلطنت۱۲۲۷ – ۱۲۴۲[۱]
پیشینچنگیز خان
جانشینقره هولگو
زاده۱۱۸۳میلادی
خاماگ مغول
درگذشته۱۲۴۲میلادی (سن ۵۸)
خانات جغتای
همسر(ان)یسولون خاتون
توغان خاتون
سوینچ خاتون
فرزند(ان)موتوخان
بایدارخان
یسو مونگکه
دودمانبورجیگین
پدرچنگیز خان
مادربورته

جُغَتای، چغتای یا چقتای[۲] پسر دوم چنگیز خان بود.[۳] نام شهر جغتای در خراسان رضوی از وی گرفته شده است.[۴][۵] مادر جغتای بورته دختر نویان از قوم مغولی قنقرات بود. جغتای بر اولوس‌های غربی امپراتوری چنگیزخان حکمرانی داشت. او یکی از جنگاورترین فرزندان و سپاهیان چنگیزخان بود و در فتح سرزمین‌های چین و ماچین و شهرهای نواحی خراسان از قبیل اترار، بناکت، خوارزم، گرگانج به همراه پدر و برادرانش حضوری فعال داشت.[۶]

چنگیزخان پس از بازگشت از جنگ خوارزمشاه حکومت ماوراءالنهر و خوارزم و شهرهای ایغور و کاشغر و بلخ و بدخشان و غزنین تا حدود سند را به جغتای سپرد. پس از مرگ چنگیزخان با آنکه جغتای از برادرش اوگتای خان بزرگ‌تر بود او را حرمت بسیار می‌گذاشت و ذره‌ای از احترام به او فرونمی‌گذاشت. می‌گویند روزی با اوگتای در سبقت اسب خود بر اسب او شرط بست و اسب او برد. شب با خود اندیشید که نمی‌بایست با قاآن و خان بزرگ شرط بندد. فردای آن روز به همراه تمام خدم و حشم خویش به دربار اوگتای قاآن حاضر شد و خود را مقصر دانست و هرچه اوگتای او را گفت که تقصیری روی نداده‌است نپذیرفت و گفت که باید مجازات گردد. عاقبت نه اسب ممتاز پیشکش کرد و گفت این به شکرانهٔ آن است که قاآن از تقصیر من گذشته‌است. جغتای به همراه اوگتای در نوشتن یاسا نامه بزرگ به چنگیز کمک کرد. وی در یاسا یا قوانین چنگیزی بسیار مطلع و سختگیر بود، به گونه‌ای که چنگیز به وی لقب «محافظ یاسا» داده بود. مرگ جغتای به سال ۶۴۰ اتفاق افتاد.

جستارهای وابسته

[ویرایش]

منابع

[ویرایش]
  1. ↑ Mirza Muhammad Haidar Dughlat, N. Elias, Sir Edward Denison Ross (31 Dec 2008). A History of the Moghuls of Central Asia: The Tarikh-i-Rashidi. Cosimo, Inc. ISBN 978-1-60520-150-4. Retrieved 2013-01-20.{{cite book}}: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (link)
  2. ↑ لغت نامه دهخدا، جغتای، چغتای، چقتای.
  3. ↑ «جغتای | پارسی ویکی». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۷-۰۴.
  4. ↑ «گویان در گذر زمان». وبگاه صدای آریان.
  5. ↑ شهاب‌الدین ابی عبدالله یاقوت حموی (۱۹۷۷)، معجم‌البلدان، بیروت: دارصادر، ص. ج۲، ص۱۹۲
  6. ↑ بایمت اف، «بیداد چغتای خان در خراسان بزرگ»، ۵۲.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=جغتای&oldid=39638423»