نمایش مبدأ برای تل‌آویو

{{pp-vandalism|small=yes}}
{{Infobox settlement
|name             = تل‌آویو
|native_name      ={{فهرست ناگلوله‌ای|{{native name|he|תל אביב-יפו|italics=off}}|{{Native name|ar|<small>تل أَبیب-یافا</small>|italics=off}}}}
|settlement_type=شهر
|iso_code         = IL-TA
| image_skyline           = TelAvivAvivMetroo.png
| imagesize               = 280px
|image_flag       = Tel Aviv flag.svg
|flag_alt         =
|image_shield     = [[پرونده:TelAvivEmblem.svg|60px]]
|shield_alt       =
|nickname         = {{فهرست ناگلوله‌ای| '[[شهر سفید (تل آویو)|شهر سفید]]' |'Non-Stop City'| 'The City That Never Sleeps' | 'The Bubble' | 'TLV' | 'The Big Orange'}}
|motto            =
|image_map        =
|map_alt          =
|map_caption      =
|pushpin_map      =Israel
| pushpin_label_position = left
|pushpin_map_alt     =
|pushpin_map_caption = Location of Tel Aviv-Yafo in [[اسرائیل]].
|coordinates        = {{Coord|32|4|N|34|47|E|display=inline,title}}
|coordinates_footnotes =
|subdivision_type    = [[فهرست کشورهای مستقل|کشور]]
|subdivision_name    = {{پرچم|اسرائیل}}
|subdivision_type1   = [[استان‌های اسرائیل|استان]]
|subdivision_name1   = [[استان تل‌آویو]]
|subdivision_type2   = منطقه شهری
|subdivision_name2   = [[غوش دان]]
|subdivision_type3   =
|subdivision_name3   =
|established_title   = پایه‌گذاری
|established_date    = {{تاریخ آغاز|۱۹۰۹|۰۴|۱۱}}
|established_title1  = تأسیس رسمی تحت مدیریت [[یافا]]
|established_date1   ={{تاریخ آغاز|۱۹۲۱|۰۶|۰۱}}
|established_title2  =تاسیس شهرداری مستقل «تل آویو»
|established_date2   ={{تاریخ آغاز|۱۹۲۱|۰۱|۱۲}}
|established_title4  =ادغام با [[یافا]]
|established_date4   ={{تاریخ آغاز|۱۹۵۰|۰۴|۲۴}}
|founder             =
|named_for           =
|seat_type           =
|seat                =
|government_footnotes =
|governing_body     = شهرداری تل آویو-یافا{{سخ}}{{عبری|עיריית תל אביב-יפו}}
|leader_title       = شهردار
|leader_name        = رون هولدای
|unit_pref          =
|area_magnitude     =
|area_footnotes     =
|area_total_km2     =۵۲
|area_total_sq_mi   =
|area_land_km2      =
|area_land_sq_mi    =
|area_water_km2     =
|area_water_sq_mi   =
|area_water_percent =
|area_urban_km2     =۱۷۶
|area_urban_sq_mi   =
|area_metro_km2     =۱۵۱۶
|area_metro_sq_mi   =
|area_note          =
|elevation_footnotes =
|elevation_m        =۵
|elevation_ft       =
|population_footnotes =<ref name="Israelpopulations"/>
|population_total   =۴۶۰٬۶۱۳
|population_rank    =[[فهرست شهرهای اسرائیل|دومین]] در اسرائیل
|population_urban   =۱٬۳۶۸٬۸۰۰
|population_metro   =۳٬۷۸۵٬۰۰۰
|population_as_of   =۲۰۱۹
|population_density_km2= ۸۳۵۴٫۳
|population_density_rank= [[فهرست شهرهای اسرائیل|دوازدهمین]] در اسرائیل
|population_density_urban_km2= ۷۷۷۷٫۲
|population_density_metro_km2= ۲۲۴۵٫۸
|population_est     =
|pop_est_as_of      =
|population_note    =
|blank_name_sec1    =GDP
|blank_info_sec1= ۱۵۳٫۳ میلیارد [[دلار آمریکا]]<ref name="brookingsgdp">{{cite web|url=http://www.brookings.edu/research/interactives/global-metro-monitor-3 |title=Global city GDP 2014 |publisher=Brookings Institution |accessdate=18 November 2014 |deadurl=yes |archiveurl=https://www.webcitation.org/6H7Jql2A9?url=http://www.brookings.edu/research/interactives/global-metro-monitor-3 |archivedate=4 June 2013 |df=}}</ref>
|blank1_name_sec1   =GDP per capita
|blank1_info_sec1   =US$ 42,614<ref name="brookingsgdp"/>
|timezone1          =[[زمان استاندارد اسرائیل]]
|utc_offset1        =+۲
|timezone1_DST      =[[Israel Summer Time|IDT]]
|utc_offset1_DST    =+۳
|postal_code_type   =[[Postal codes in Israel|Postal code]]
|postal_code        =61XXXXX
|area_code_type     =[[Telephone numbers in Israel|Area code]]
|area_code          =+۹۷۲–۳
|website            ={{نشانی وب|http://tel-aviv.gov.il/eng/Pages/HomePage.aspx|tel-aviv.gov.il}}
|footnotes          =
{{Designation list| embed = yes
| designation1            = WHS
| designation1_offname    = [[شهر سفید (تل آویو)|شهر سفید]]
| designation1_date       = ۲۰۰۳
| designation1_number     = [http://whc.unesco.org/en/list/1096]
| designation1_criteria   = ii, iv
| designation1_type       = فرهنگی
| designation1_free1name  = کشور
| designation1_free1value = اسرائیل
| designation1_free2name  = منطقه
| designation1_free2value =اسرائیل
| designation1_meaning of name = Spring Mound

}}
}}
'''تل‌آویو''' {{به عبری|תל אביב}} {{به عربی|تل أبيب}} دومین شهر پرجمعیت [[اسرائیل]] است که در ساحل [[دریای مدیترانه]] واقع شده است.

شهر تل‌آویو، «پایتخت تجاری»<ref>[http://www.bbc.co.uk/persian/world/2012/11/121118_asf_iron_dome_shield.shtml سپر دفاع موشکی «گنبد آهنین» اسرائیل]، بی‌بی‌سی فارسی</ref> اسرائیل و مرکز [[استان تل آویو|استان تل‌آویو]] محسوب می‌شود. تل‌آویو در دهه ۱۹۱۰ میلادی، در مقابل شن‌زارهای خشک شهر [[یافا]] توسط [[علیا (صهیونیسم)|یهودیان مهاجری]] که توانایی مالی زندگی در شهر عرب‌نشین [[یافا]] را نداشتند ساخته شد.<ref name="Tel Aviv Muni History"/> شهر تل‌آویو دارای آب‌وهوای معتدل [[مدیترانه]]‌ای است. شهر [[یافا]] پیش از [[جنگ فلسطین و اسرائیل (۱۹۴۹–۱۹۴۷)|جنگ ۱۹۴۸]]، شهر عربی فلسطینی و مرکز سیاسی، فرهنگی، و اقتصادی جامعه عرب فلسطین بود.<ref name="Tel Aviv Muni History"/>

جمعیت شهر تل‌آویو-یافا در سال ۲۰۱۹ حدود ۴۶۰٬۸۵۴ نفر بوده است<ref name="Israelpopulations">{{cite web |url=https://www.cbs.gov.il/he/publications/doclib/2017/population_madaf/population_madaf_2019_1.xlsx|title=جمعیت شهرها و آبادیهای اسرائیلی ۲۰۱۹|publisher=Israel Central Bureau of Statistics|access-date=16 August 2020|format=XLS}}</ref> که این رقم شامل کارگران و دانشجویانی که محل اقامت رسمی خود را تغییر نداده‌اند، نمی‌شود. تعداد خانوارهای شهر ۱۸۸ هزار است که ۵۶ درصد از آن‌ها خانواده و ۴۰ درصد مجرد هستند. اما با احتساب شهرهای پیوسته به آن که «تل‌آویو بزرگ» یا «[[غوش دان]]» نامیده می‌شود، دارای جمعیتی ۳٫۳ میلیون نفری می‌شود.<ref>[http://www.tel-aviv.gov.il/english/StatisticalOverview.htm A Statistical Overview] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140913132730/http://www.tel-aviv.gov.il/english/StatisticalOverview.htm |date=۱۳ سپتامبر ۲۰۱۴}} Tel Aviv Yafo Municipality</ref> تل‌آویو بزرگ شامل چندین شهر بهم پیوسته من‌جمله [[یافا]] (יפו)، [[رمت گن]] (רמת-גן)، [[پتح تیکوا]] (פתח-תקווה)، [[هد هشارون]] (הוד-השרון)، [[رمت هشارون]] (רמת-השרון)، [[گیواتائیم]] (גבעתיים) و چند شهر کوچک دیگر است.

فضای شهر تل‌آویو با دیگر شهرهای اسرائیل، به‌خصوص شهر [[اورشلیم]] تفاوت چشمگیری دارد. تل‌آویو با ساحل طولانی [[دریای مدیترانه]]، [[آزادی|آزادی‌های اجتماعی]] فراوان و تبدیل شدن به پایتخت بازرگانی و اقتصادی اسرائیل، یکی از [[شهر جهانی|شهرهای جهانی]] به حساب می‌آید.<ref>[http://www.hamdami.com/MFAFA/Gardeshgari/020309-TourismJerusalem.htm گردشگری در اسرائیل] (''[[وزارت امور خارجه اسرائیل]]'')</ref> تل آویو در سال ۲۰۲۱ گران‌ترین شهر جهان شناخته شد.<ref>https://bbc.in/3rnYV9t</ref>

شهر تل آویو، به عنوان قلب تپنده این کشور، از طریق اتوبان‌های مدرن و خطوط اتوبوس متعدد و خطوط قطار حومه‌ای [[راه‌آهن اسرائیل]]، به اقصی نقاط کشور، منجمله به [[فرودگاه بین‌المللی بن گوریون]] متصل است. سامانه گسترده‌ای از [[متروی تل آویو|خطوط مترو و قطار سبک شهری]] نیز در تل آویو و حومه در دست ساخت می‌باشد.

== وجوه تسمیه ==
در بند ۱۵:۳ کتاب [[حزقیال|حزقیال نبی]] آمده است:<ref>https://www.bible.promo/chapters.php?id=10805&pid=28&tid=1&bid=30</ref>
پس به "تل ابیب" نزد اسیرانی که نزد [[سد کبار|نهر کبار]] {{به عبری|נהר כבר}} ساکن بودند، رسیدم و در مکانی که ایشان نشسته بودند، در آنجا به میان ایشان هفت روز متحیر نشستم.

نام «تل‌آویو»از ابداعات [[ناحوم سوکولوف]] بود. او برای ابداع نام «تل‌آویو» از کتابی نوشته [[تئودور هرتسل]] به نام ''سرزمین کهن جدید'' الهام گرفت.<ref>[http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/biography/Sokolow.html Nahum Sokolow], Jewish Vietual Library</ref>

تل ابیب از دو واژه تشکیل شده است:
* تل کلمه ای فارسی به معنای زمین مرتفع یا پشته دست‌ساز است که با تشدید «ل» وارد زبان عربی شده است. <ref>https://rhyming.ir/dakho/words/90380</ref>
* ابیب اسم مرکب آب و به معنای فزونگی آب و طغیان رود است.<ref>https://en.wiktionary.org/wiki/Tel_Aviv</ref>
حرف عبری ב غالبا «ب» تلفظ می‌شود، اما در حالت دگش، «و» تلفظ می‌شود؛ بنابراین گاهی در زبان عبری و همیشه در زبان عربی، تل ابیب تلفظ می‌شود. آویو به معنای بهار (موسم طغیان رودها) است، که هر دو در انگلیسی spring معنی می‌دهند. زین رو در عربی، تلّ الربیع لقب و نام دوم تل ابیب است.

نام رسمی شهر، '''تل آویو-یافا''' {{به عبری|תל אביב-יפו}} {{به عربی|تل أبيب-يافا}} می‌باشد، که از ادغام دو شهر '''تل آویو''' و [[یافا]] در سال ۱۹۵۰ به وجود آمد.<ref name="Tel Aviv Muni History">“History. ” Tel Aviv-Yafo Municipality. Accessed May 3, 2022. [https://www.tel-aviv.gov.il/en/abouttheCity/Pages/history.aspx وبسایت شهرداری تل آویو-یافا - تاریخ].</ref>

== تاریخچه ==
[[پرونده:TelAviv-Founding.jpg|بندانگشتی|تصویری از زمین‌های تل‌آویو که از [[بادیه‌نشینان]] [[عرب]] در سال [[۱۹۰۹ (میلادی)|۱۹۰۹]] خریداری شد.<ref name=autogenerated2>[http://www.israel.org/MFA/History/Modern%20History/Centenary%20of%20Zionism/Lexicon%20of%20Zionism واژه‌نامه صهیونیزم] ''(وزارت خارجه اسرائیل)''</ref><ref>[http://www.tel-aviv.gov.il/English/cityhall/history/history01.htm#matay تاریخچه شهر اسرائیل] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070906231545/http://www.tel-aviv.gov.il/english/cityhall/history/history01.htm#matay |date=۶ سپتامبر ۲۰۰۷}} ''(وبگاه رسمی شهر تل آویو)''</ref><ref name="تاریخچه شهر سپید">[http://www.white-city.co.il/english/index.htm تاریخچه شهر سپید] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100904042135/http://www.white-city.co.il/english/index.htm |date=۴ سپتامبر ۲۰۱۰}} ''(وبگاه شهر سپید (white-city))''</ref><ref name="autogenerated1">[http://www.encyclopaediajudaica.com/efiles/TelAviv.pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080409004016/http://www.encyclopaediajudaica.com/efiles/TelAviv.pdf|date=9 آوریل 2008}} ''(دانشنامه encyclopaediajudaica صفحه ۵۸۹ تا ۵۹۳)''</ref>]]

در سال [[۱۹۰۹ (میلادی)|۱۹۰۹]] میلادی، یهودیان مهاجری که به [[فلسطین]] مهاجرت کرده بودند، زمین‌های تل‌آویو را از [[اعراب]] خریدند. فلسطین در آن هنگام بخشی از قلمرو [[امپراتوری عثمانی]] بود.<ref name=autogenerated1>{{cite web|url=http://www.usatoday.com/news/world/2005-02-26-syria-bombing_x.htm |title=Syria-based Islamic Jihad claims role for Tel Aviv bombing |publisher=Usatoday.com |date=26 February 2005 |accessdate=23 November 2012}}</ref><!-- تکمیل یادکرد توسط ربات از ویکی انگلیسی --><ref name=autogenerated2>{{cite web |url=http://www.travelnet.co.il/israel/TelAviv/History.htm |title=Tel Aviv History |accessdate=20 January 2008 |publisher=Travelnet.co.il |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090505085933/http://www.travelnet.co.il/israel/TelAviv/History.htm |archivedate=۵ مه ۲۰۰۹}}</ref><!-- تکمیل یادکرد توسط ربات از ویکی انگلیسی --><ref name="تاریخچه شهر سپید"/> در آن زمان تل‌آویو ساخته شد تا کارگرانی که در شهر [[یافا]] کار می‌کردند، بتوانند شب‌ها محلی برای خواب و استراحت داشته باشند، اما اختلافات بین [[یهودیان]] و [[اعراب]] [[یافا]] در سال ۱۹۲۱، یهودیان را به فکر تأسیس یک مرکز تجاری عمده در تل‌آویو انداخت و به این ترتیب، شهری که بنا بود خوابگاه کارگران شاغل در یافا تبدیل شود، به تدریج به مهم‌ترین مرکز تجاری نخستین کشور یهودی در طول تاریخ مبدل شد.


اولین شهردار شهر تل‌آویو، [[مئیر دیزینگوف]] نام داشت.<ref>[http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/biography/Dizengoff.html زندگی‌نامه مئیر دیزینگوف]، کتابخانه مجازی یهودی</ref>
در سال ۱۹۵۰، یافا رسماً به تل‌آویو پیوست و امروزه یافا، تنها بخش کوچکی از شهر بزرگ تل‌آویو است که اکثریت مطلق جمعیت آن را [[یهودیان]] و بخش بسیار اندکی از آن را [[شهروندان عرب اسرائیل]] تشکیل می‌دهند.{{مدرک}}

== سیاست ==
دولت اسرائیل، با تصویب قوانینی، پایتخت این کشور را شهر [[اورشلیم]] (بیت‌المقدس) اعلام کرده است. اما به دلیل اینکه حاکمیت این شهر، مورد مناقشه است، و [[دولت فلسطین]] هم این شهر را پایتخت خویش می‌داند، و جامعه جهانی نیمی از این شهر را تحت اشغال غیرقانونی نظامی می‌داند، اکثریت مطلق کشورها از باز کردن سفارت‌خانه‌های خویش در این شهر سر باز زده‌اند.<ref name="DW embassy">“اسرائیل: با ۱۰ کشور در مورد انتقال سفارت به اورشلیم در گفت‌وگو هستیم. ” Deutsche Welle, December 26, 2017. [https://www.dw.com/fa-ir/اسرائیل-با-۱۰-کشور-در-مورد-انتقال-سفارت-به-اورشلیم-در-گفتوگو-هستیم/a-41933367 Link.]</ref> به همین دلیل، اکثر سفارت‌خانه‌های خارجی در کشور اسرائیل، در شهر تل آویو هستند، که به این شهر اهمیت مضاعفی در صحنه سیاست بین‌المللی بخشیده است.<ref name="DW embassy"/>

همان‌طور که در سیاست بین‌الملل، برای اشاره به دولت یا کشوری، رسم هست که از نام پایتخت کشور استفاده شود (به‌طور مثال، سرخط‌های خبری مثل «آشتی دو کره؛ سئول و پیونگ یانگ کانال‌های ارتباطی میان یکدیگر را احیا کردند»<ref>یورونیوز فارسی. “آشتی دو کره؛ سئول و پیونگ یانگ کانال‌های ارتباطی میان یکدیگر را احیا کردند. ” euronews, July 27, 2021. [https://per.euronews.com/2021/07/27/korea-s-restore-communication-channels-to-improve-relations Link].</ref>)، در خبرها و بحث‌های مرتبط با اسرائیل در خیلی موارد مرسوم است از نام «تل آویو» برای اشاره به این کشور استفاده شود.

شهردار تل آویو، از سال ۱۹۹۸ به امروز، «رون هولدای»، از حزب سوسیالیست-صهیونیست [[حزب کار اسرائیل|کار اسرائیل (عبوده)]] است.

== فرهنگ ==
=== معماری ===
[[پرونده:Rabin Squre eco pool.jpg|بندانگشتی|[[میدان رابین]] از میدان‌های مهم و مرکزی شهر تل‌آویو است.]]
معماری خانه‌ها در برخی محله‌های شهر تل‌آویو به سبک اروپائی اواخر قرن نوزدهم ساخته شد. به درخواست سازمان [[یونسکو]] بیش از ۴۰ هزار ساختمان تاریخی در فهرست [[میراث فرهنگی جهانی]] قرار گرفته و نوسازی شده‌اند.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/3777385.stm Unesco celebrates Tel Aviv] ''(بی‌بی‌سی نیوز)''</ref>

نمای اکثر ساختمان‌های شهر تل‌آویو سیمانی سفید و سقف‌های آن‌ها مسطح است که با آب و هوای مناطق مدیترانه‌ای هم‌خوانی دارند. بسیاری از ساختمان‌های تاریخی ساخته‌شده در تل‌آویو به سبک [[باوهاوس]] یا [[سبک بین‌المللی]] ساخته شده‌اند.

=== ورزش ===
[[پرونده:NokiaArena.jpg|بندانگشتی|نمایی از داخل ورزشگاه سرپوشیده نوکیا.]]
[[پرونده:Ramat Gan Stadium.jpg|بندانگشتی|نمایی از داخل [[استادیوم رمت گن]] که خانه [[تیم ملی فوتبال اسرائیل]] است.]]

تل‌آویو خانه برخی از معروفترین تیم‌های [[ورزش در اسرائیل|ورزشی اسرائیل]] است. از جمله تیم [[بسکتبال]] تل‌آویو که شهرت فراوانی در بسکتبال اروپا دارد. تل‌آویو تنها شهری در اسرائیل است که سه نماینده در [[لیگ برتر فوتبال اسرائیل]] دارد. [[باشگاه فرهنگی ماکابی تل آویو|باشگاه فرهنگی ماکابی تل‌آویو]] در سال ۱۹۰۶ در تل‌آویو تأسیس شد. اکنون این باشگاه در بیش از ده رشته ورزشی به فعالیت مشغول است. [[تیم بسکتبال ماکابی تل آویو|تیم بسکتبال ماکابی تل‌آویو]] پرافتخارترین تیم بسکتبال در اسرائیل است که موفق شده است با کسب چهل و هفت مقام از جمله سی و شش مقام قهرمانی در [[لیگ بسکتبال اسرائیل]] و پنج مقام قهرمانی در جام برتر بسکتبال اروپا به تیمی شاخص تبدیل شود. همچنین [[تیم فوتبال ماکابی تل آویو|تیم فوتبال ماکابی تل‌آویو]] موفق شده است که هیجده مقام قهرمانی در جام برتر فوتبال اسرائیل، دو مقام قهرمانی در جام حذفی لیگ برتر اسرائیل و دو مقام قهرمانی در [[جام باشگاه‌های آسیا]] و یک مقام قهرمانی در جام حذفی لیگ برتر اسرائیل را از آن خود کند.

یکی دیگر از باشگاه‌های صاحب نام اسرائیلی، «باشگاه فرهنگی هپوعل تل‌آویو» است. این باشگاه در سال ۱۹۲۳ در شهر تل‌آویو تأسیس شد و اکنون در بیش از یازده رشته ورزشی به فعالیت می‌پردازد.<ref>{{یادکرد|فصل=|کتاب=|ناشر= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=|شابک=|نویسنده= |نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه= |زبان=en |عنوان = Hapoel Tel Aviv | پیوند = http://www.fotw.net/flags/il@hapta.html |ژورنال= |نشریه= |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}} Retrieved on 2007-07-19.</ref> از آن جمله می‌توان به [[تیم بسکتبال هاپوئل تل آویو|تیم بسکتبال هاپوئل تل‌آویو]] اشاره کرد که تاکنون موفق به کسب پنج مقام قهرمانی در [[لیگ بسکتبال اسرائیل]] شده است. [[تیم فوتبال هپوعل تل آویو|تیم فوتبال هپوعل تل‌آویو]] هم موفق به کسب سیزده مقام قهرمانی در جام برتر فوتبال اسرائیل و یک قهرمانی در [[جام باشگاه‌های آسیا]] شده است.

«تیم فوتبال پسران یهودای تل‌آویو» یکی دیگر از تیم‌های فوتبال در شهر تل‌آویو است. این تیم موفق شده است که تاکنون یک مقام قهرمانی در جام برتر فوتبال اسرائیل و یک مقام قهرمانی در جام حذفی لیگ برتر اسرائیل را از آن خود کند. تیم فوتبال پسران یهودا، تنها تیم حاضر در لیگ برتر فوتبال اسرائیل است که تنها، نماینده یک منطقه به نام «ناحیه امید» در شهر تل‌آویو است و کل مناطق و شهر تل‌آویو در کل را نمایندگی نمی‌کند.

در تل‌آویو ورزشهای مختلف، طرفداران خاص خود را دارند و تعداد تیم‌ها و باشگاه‌های ورزشی تنها به فوتبال و بسکتبال محدود نمی‌شوند. از آن جمله می‌توان به دو باشگاه [[قایق‌رانی]] شهر تل‌آویو اشاره کرد. یکی از قدیمی‌ترین این باشگاه‌ها، [[باشگاه قایق‌رانی تل آویو|باشگاه قایق‌رانی تل‌آویو]] است که در سال ۱۹۳۵ میلادی در کنار [[رودخانه یرکون]] قرار گرفته است. در همین حال بازی [[ماتکوت]] که یک بازی اسرائیلی است، همواره در سواحل و [[پلاژهای ساحلی]] شهر تل‌آویو که در کنار [[دریای مدیترانه]] واقع شده است، بازی می‌شود.<ref>[http://www.telaviv-insider.co.il/sports.php Sports in the Tel-Aviv] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070726094956/http://www.telaviv-insider.co.il/sports.php |date=۲۶ ژوئیه ۲۰۰۷}} ''(تل آویو اینسایدر)''</ref>

شهر تل‌آویو همچنین در لیگ حرفه‌ای [[بیسبال]] اسرائیل که از سال ۲۰۰۲ آغاز به‌کار کرده دارای نماینده‌ای به نام [[تل آویو لایتنینگ|تل‌آویو لایتنینگ]] است.

همچنین یک استادیوم‌های بزرگ ورزشی با ظرفیت ۴۱٬۵۸۳ نفر، با نام [[استادیوم رمت گن]] یا «استادیوم ملی» در شهر [[رمت گن]] قرار دارد که خانه کنونی [[تیم ملی فوتبال اسرائیل]] است.

=== مراکز آموزشی ===
[[پرونده:Herzliya Hebrew Gymnasium, Tel Aviv.jpg|بندانگشتی|نمایی از ساختمان [[ژیمناسیوم عبری هرتزلیا]] در سال [[۱۹۲۲ (میلادی)|۱۹۲۲]] میلادی. این مدرسه نخستین دبیرستان تل‌آویو بود و در سال [[۱۹۰۵ (میلادی)|۱۹۰۵]] در [[خیابان هرتسل (تل آویو)|خیابان هرتسل]] بنا شد.]]
[[پرونده:Eng_boul.jpg|بندانگشتی|نمایی از بلوار دانشکده مهندسی [[دانشگاه تل آویو|دانشگاه تل‌آویو]].]]

تل‌آویو یکی از مراکز مهم آموزشی اسرائیل نیز محسوب می‌شود. با وجود اینکه [[دانشگاه تل آویو|دانشگاه تل‌آویو]] سالها پس از تأسیس [[دانشگاه عبری اورشلیم]] برپا شد، ولی به سرعت توسعه یافت و در ظرف چند سال به بزرگ‌ترین دانشگاه اسرائیل با ۱۰۶ بخش و دانشکده و ۹۰ مرکز پژوهشی و علمی و دو مدرسه تحصیلات عالی را نیز زیر نظارت خود دارد.<ref name=autogenerated3>[http://www.topuniversities.com/school_search/school_profile/?voidsess&sch_id=758 برترین دانشگاه‌ها - دانشگاه تل آویو] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070927230154/http://www.topuniversities.com/school_search/school_profile/?voidsess&sch_id=758 |date=۲۷ سپتامبر ۲۰۰۷}} ''(topuniversities)''</ref>
همچنین [[دانشگاه مذهبی برایلان]] که در سال ۱۹۵۵ میلادی تأسیس شد نیز در شهر [[رمت گن]] در حومه تل‌آویو قرار دارد. در این دو دانشگاه روی‌هم‌رفته بیش از ۵۰٬۰۰۰ دانشجوی اسرائیلی به همراه تعداد بسیار زیادی از دانشجویان دیگر کشورها تحصیل می‌کنند.<ref name=autogenerated3/><ref>[http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Education/higher_ed.html تحصیلات عالی در دانشگاه برایلان] ''(کتابخانه مجازی یهودی)''</ref>

== اقتصاد ==
[[پرونده:Azrieli Towers Sept.2007.JPG|بندانگشتی|[[آسمان‌خراش]]‌های سه‌گانه مسکونی و بازرگانی [[داوید عزریئلی]]، هر یک بیش از پنجاه طبقه دارند و بلندترین ساختمان‌های شهر تل‌آویو محسوب می‌شوند. آسمان‌خراش‌های سه‌گانه عزریئلی، به سه [[هندسه|شکل هندسی]] گرد، مستطیل و مثلث طراحی و ساخته شده‌اند.]]

تل‌آویو پایتخت بازرگانی و اقتصادی اسرائیل به‌شمار می‌آید. شعبه مرکزی همه بانک‌های اسرائیل در این شهر دایر است و تنها [[بورس تل آویو|بازار بورس اسرائیل]] نیز در شهر تل‌آویو قرار گرفته است.<ref>[http://www.businessweek.com/globalbiz/content/jun2007/gb20070621_251927.htm?chan=top+news_top+news+index_global+business Israel: A Hotbed of...Investment] ''(مجله اقتصادی بیزینس ویک (Business Week))''</ref>

بندر ساحلی تل‌آویو به خاطر مهاجرت بسیاری از برنامه‌نویسان و کارشناسان علوم رایانه و همچنین کارخانجات متعدد رایانه‌سازی و شرکت‌های‌های تِک به یکی از مهم‌ترین مراکز صنعتی جهان به‌خصوص در بخش کامپیوتر تبدیل شده است. به صورتی که ''[[مجله ایکونومیست|مجلهٔ ایکونومیست]]''، تل‌آویو را «مینیاتور لس آنجلس» معرفی کرد.<ref name="Newsweek">Levy, Stephen & Matt Rees, "Focus on Technology: The Hot New Tech Cities"; ''[[نیوزویک]]'', [[۱۹۹۸ (میلادی)]]-[[11-09]] <!-- (online: 1998-11-04) "Massive immigration from Russia in the early '90s brought the country a flood of computer scientists with advanced theoretical knowledge." --></ref><ref name="Economist">{{یادکرد|فصل=|کتاب=|ناشر= |شهر= |کوشش= |ویرایش= |سال=|شابک=|نویسنده= |نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه= |زبان=en |عنوان = Tel Aviv City Guide | پیوند = http://www.economist.com/cities/findStory.cfm?city_id=TLV&folder=Facts-Figures#Economic_profile |ژورنال= |نشریه=The Economist |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}} Retrieved on 2007-05-28.</ref> ''[[مجله نیوزویک|مجلهٔ نیوزویک]]''، در سال ۲۰۰۷ میلادی تل‌آویو را یکی از ده پیشرفته‌ترین شهرهای [[جهان]] معرفی کرد. حومه شهر تل‌آویو به‌خصوص شهرهای هرزالیا و پتا تیکوا که مرکز اصلی شرکت‌های تولیدکننده محصولات هوشمند هستند به «[[سیلیکون ولی]] اسرائیل» معروف هستند.<ref name="Newsweek"/>
[[پرونده:Dizengoff_Square_Tel_Aviv_Lowshot.jpg|بندانگشتی|چپ|[[میدان دیزنگوف]] از [[میدان]]‌های مهم و مرکزی شهر تل‌آویو است.]]
اکثر میلیاردرهای اسرائیلی مقیم شهر تل‌آویو هستند.<ref>[http://www.forbes.com/lists/2007/10/07billionaires_The-Worlds-Billionaires_CountryOfCitizen_10.html فهرست چهل میلیاردر اسرائیلی در سال ۲۰۰۶ میلادی بر اساس میزان ثروت] ''(مجله فوربز)''</ref><ref>[http://www.forbes.com/lists/2007/10/07billionaires_The-Worlds-Billionaires_CountryOfCitizen_10.html فهرست میلیاردرهای جهان در سال ۲۰۰۷ میلادی] ''(مجله فوربز)''</ref> بر اساس آمار مؤسسه تحقیقاتی مرسیر، از سال ۲۰۰۷ میلادی، تل‌آویو گرانترین شهر [[خاورمیانه]] و در مقام هفدهمین شهر گران جهان برای زندگی شناخته شد. در این گزارش شهرهای [[نیویورک]] و [[دوبلین]] در رده ۱۵ و ۱۶ و شهرهای [[رم]] و [[وین]] پس از تل‌آویو و در رده ۱۸ و ۱۹ قرار داشتند.<ref>[http://money.cnn.com/2007/06/15/pf/most_expensive_cities/index.htm?eref=rss_topstories گرانترین شهرهای جهان] ''(شبکه خبری سی.ان. ان)''</ref>

مرکز [[نمایشگاه بین‌المللی اسرائیل|نمایشگاه‌های بین‌المللی اسرائیل]] که هرساله نمایشگاه‌های بین‌المللی متعددی در آن برگزار می‌شود در شهر ساحلی تل‌آویو قرار دارد.<ref>[http://www.israel-trade-fairs.com/english/profile.html مرکز نمایشگاه بین‌المللی تل آویو] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070928115736/http://www.israel-trade-fairs.com/english/profile.html |date=۲۸ سپتامبر ۲۰۰۷}} ''(The Israel Trade Fairs and Convention Center)''</ref>

== امکانات شهری ==
[[پرونده:Ben Gurion Airport terminal 3 reception hall.jpg|بندانگشتی|نمایی داخلی از ترمینال شماره ۳ [[فرودگاه بین‌المللی بن گوریون]].]]
[[پرونده:Great Synagogue of Tel Aviv from the air.jpg|بندانگشتی|[[کنیسه جامع تل آویو|کنیسه جامع تل‌آویو]] در [[خیابان آلنبی]].]]

گردشگاه‌های گوناگون شهر ساحلی تل‌آویو که از شمال به جنوب به طول چندین کیلومتر ادامه دارد، [[آسمان‌خراش]]‌های مدرن و برج‌های مسکونی که در سال‌های اخیر در این شهر برپا گردیده، [[مراکز تفریحی]]، جشنواره‌های متعدد هنری و فرهنگی، موجب گردیده که تل‌آویو به یکی از مهم‌ترین مراکز تفریحی و کانون فعالیت بازرگانی و تجاری [[اسرائیل]] مبدل گردد.

[[اپرای ملی اسرائیل|اُپرای ملی اسرائیل]] در شهر تل‌آویو بنا شده و سبک معماری خاص خود را دارد.<ref>[http://hamdami.com/MFAFA/140108-Opera.htm اپرای اسرائیل سال ۲۰۰۸ را با «''نیروی سرنوشت''» جوزپه وردی آغاز کرد]، وبگاه رسمی وزارت خارجه اسرائیل</ref> هم‌چنین بسیاری از گالری‌های هنری تل‌آویو در [[بلوار روتشیلد]] واقع شده‌اند.<ref>[http://travel.nytimes.com/2008/11/02/travel/02next.html Is Tel Aviv Ready to Crash the Global Art Party?], The New York Times</ref>
یکی دیگر از نقاط دیدنی تل‌آویو [[پارک یرکون]] است که در کنار [[رودخانه یرکون]] قرار گرفته. این پارک مرکز فعالیت‌های ورزشی به‌خصوص [[پیاده‌روی]]، [[دوچرخه‌سواری]] و حتی [[قایقرانی]] است.

در [[اسرائیل]]، تل‌آویو به شهری معروف است که هرگز به خواب نمی‌رود، بدین‌گونه که تا دیرترین ساعات شب نیز برخی خیابان‌ها و به‌خصوص مراکز تفریح شبانه از جمعیت موج می‌زند.<ref>[http://www.hamdami.com/MFAFA/Gardeshgari/020309-TourismJerusalem.htm گردشگری در اسرائیل], [[وزارت امور خارجه اسرائیل]]</ref>
هم‌چنین [[فرودگاه بین‌المللی بن گوریون]] که بزرگ‌ترین فرودگاه بین‌المللی اسرائیل است، در ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر تل‌آویو قرار دارد.
هم‌اکنون [[متروی تل آویو|متروی تل‌آویو]] در حال ساخته شدن است که در پایان مرحله اول دارای چهار خط خواهد بود.

[[گورستان یرکون]]، اصلی‌ترین گورستان در منطقه کلان‌شهری تل‌آویو است. از دیگر گورستان‌های تل‌آویو می‌توان به [[گورستان کریات شائول]] اشاره کرد.

== موزه‌ها ==
از موزه‌های تل‌آویو می‌توان به [[موزه هنر تل آویو|موزه هنر تل‌آویو]] که دارای بزرگ‌ترین مجموعه [[نقاشی|تابلوهای نقاشی]] و [[هنر|آثار هنری]] در کشور است، اشاره کرد. این موزه در کنار [[کتابخانه مرکزی تل آویو|کتابخانه مرکزی تل‌آویو]] و ساختمان [[اپرای ملی اسرائیل|اُپرای تل‌آویو]] قرار دارد. از دیگر موزه‌های واقع‌شده در تل‌آویو می‌توان به [[خانه پراکندگی‌ها]]،<ref>[http://www.radiofarda.com/content/f3_iranian_jewish_museum/2265912.html «نورها و سایه‌ها، داستان ایران و یهودیان»]، رادیو فردا</ref> [[موزه سرزمین اسرائیل]] یا [[تالار استقلال (اسرائیل)|تالار استقلال]]<ref>[http://www.eretzmuseum.org.il/main/site/index.php3?page=75 Independence Hall] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20041217055146/http://www.eretzmuseum.org.il/main/site/index.php3?page=75 |date=۱۷ دسامبر ۲۰۰۴}}, Eretz Israel Museum</ref> اشاره کرد.

== اماکن مذهبی ==
حدود ۵۰۰ کنیسه در تل‌آویو وجود دارد. [[کنیسه جامع تل آویو|کنیسه جامع تل‌آویو]]، اصلی‌ترین کنیسه ارتدکس تل‌آویو است. این کنیسای در [[خیابان آلنبی]] واقع شده است. از دیگر کنیساهای مهم تل‌آویو می‌توان به [[کنیسه سیمبالیستا]] در [[دانشگاه تل آویو|دانشگاه تل‌آویو]] و [[کنیسه هیکل یهودا]] در بخش مرکزی تل‌آویو اشاره کرد.

== شهرهای خواهر ==
{|style="width:۱۰۰٪"
|-
|width=۳۳٫۳٪|
* {{پرچمک|فرانسه}} [[تولوز]]، [[فرانسه]] (۱۹۶۲)
* {{پرچمک|ایالات متحده آمریکا}} [[فیلادلفیا]]، [[ایالات متحده آمریکا]] (۱۹۶۶)
* {{پرچمک|آلمان}} [[کلن]]، [[آلمان]] (۱۹۷۹)
* {{پرچمک|آلمان}} [[فرانکفورت]]، [[آلمان]] (۱۹۸۰)
* {{پرچمک|آلمان}} [[بن]]، [[آلمان]] (۱۹۸۳)
* {{پرچمک|آرژانتین}} [[بوئنوس آیرس]]، [[آرژانتین]] (۱۹۸۸)
* {{پرچمک|مجارستان}} [[بوداپست]]، [[مجارستان]] (۱۹۸۹)
* {{پرچمک|صربستان}} [[بلگراد]]، [[صربستان]] (۱۹۹۰)
* {{پرچمک|آلمان}} [[اسن]]، [[آلمان]] (۱۹۹۲)
|width=۳۳٫۳٪|
* {{پرچمک|بلغارستان}} [[صوفیه]]، [[بلغارستان]] (۱۹۹۲)
* {{پرچمک|لهستان}} [[ورشو]]، [[لهستان]] (۱۹۹۲)
* {{پرچمک|فرانسه}} [[کن (فرانسه)|کان]]، [[فرانسه]] (۱۹۹۳)
* {{پرچمک|لهستان}} [[لودز]]، [[لهستان]] (۱۹۹۴)
* {{پرچمک|ایتالیا}} [[میلان]]، [[ایتالیا]] (۱۹۹۴)
* {{پرچمک|یونان}} [[سالونیک]]، [[یونان]] (۱۹۹۴)
* {{پرچمک|هلند}} [[آمستردام]]، [[هلند]] (۱۹۹۵)
* {{پرچمک|جمهوری خلق چین}} [[پکن]]، [[چین]] (۱۹۹۵)

|width=۳۳٫۳٪|
* {{پرچمک|اسپانیا}} [[بارسلون]]، [[اسپانیا]] (۱۹۹۸)
* {{پرچمک|Palestine}} [[غزه]]، [[مناطق خودگردان فلسطینی]] (۱۹۹۸)
* {{پرچمک|ترکیه}} [[ازمیر]]، [[ترکیه]] (۱۹۹۸)
* {{پرچمک|مولداوی}} [[چیسینا]]، [[مولداوی]] (۲۰۰۰)
* {{پرچمک|کره جنوبی}} [[اینچئون]]، [[کره جنوبی]] (۲۰۰۰)
* {{پرچمک|قبرس}} [[لیماسول]]، [[قبرس]] (۲۰۰۰)
* {{پرچمک|روسیه}} [[مسکو]]، [[روسیه]] (۲۰۰۰)
* {{پرچمک|برزیل}} [[سائو پائولو]]، [[برزیل]] (۲۰۰۴)
* {{پرچمک|اتریش}} [[وین]]، [[اتریش]] (۲۰۰۵)
|}

== سراسر نماها ==
{{سراسرنما|Central Tel Aviv Panorama.jpg|1200px|ساحل در دوردست}}
{{سراسرنما|View of Tel Aviv from the Azrieli Center (Panorama).jpg|1200px|نمای ساحل از فراز برج آزرائیل}}
{{پاک‌کن}}

== جستارهای وابسته ==
{{ویکی‌سفر}}
{{رده انبار}}
* [[دانشگاه تل آویو|دانشگاه تل‌آویو]]
* [[دانشگاه برایلان]]
* [[فرودگاه بین‌المللی بن گوریون]]
* [[متروی تل آویو|متروی تل‌آویو]]
* [[شهر سفید (تل آویو)|شهر سفید (تل‌آویو)]]

== منابع ==
{{ویکی‌گفتاورد}}
{{پانویس|۲}}
{{خیابان‌های اصلی تل‌آویو}}
{{شهرهای اصلی اسرائیل}}
{{پایتخت‌های آسیا}}

[[رده:تل‌آویو| ]]
[[رده:استان تل‌آویو]]
[[رده:بنیان‌گذاری‌های ۱۹۰۹ (میلادی) در امپراتوری عثمانی]]
[[رده:روستاهای یهودی در امپراتوری عثمانی]]
[[رده:شبکه شهرهای خلاق یونسکو]]
[[رده:شهرهای استان تل‌آویو]]
[[رده:شهرهای بندری در شبه‌جزیره عربستان]]
[[رده:همه مقاله‌های بدون منابع معتبر]]
[[رده:واژگان بازگشتی]]