سنت پترزبورگ: تفاوت میان نسخه‌ها

| image_map = {{Maplink|from=Russia/Saint_Petersburg.map|frame=yes|plain=yes|zoom=8۸}}

| image_map1 = RussiaLocator map of Saint Petersburg, locatorRussia map(2014–2022).svg

| subdivision_name = [[روسیه]]

| established_date = {{تاریخ آغاز|1703۱۷۰۳|05۰۵|27۲۷|df=yes}}<ref name="Dates">Official website of St. &nbsp;Petersburg. [http://eng.gov.spb.ru/figures St.&nbsp;Petersburg in Figures] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090219033509/http://eng.gov.spb.ru/figures |date=19 February 2009}}</ref>

'''سَنْت پِتِرزْبورگ''' ({{Lang-rus|links=no|Санкт-Петербург|a=Ru-Sankt Peterburg Leningrad Petrograd Piter.ogg|r=Sankt-Peterburg|p=ˈsankt pʲɪtʲɪrˈburk}} یا '''سَنْ پِتِرزْبورگ''' که پیشتر '''پِتروگراد''' (۱۹۱۴–۱۹۲۴) و '''لِنین‌گراد''' (۱۹۲۴–۱۹۹۱) نامیده می‌شد، دومین شهر بزرگ [[روسیه]] پس از [[مسکو]] است. سنت پترزبورگ در مصبساحل [[خلیج فنلاند]] و [[دریای بالتیک]] قرار دارد و [[رود نوا]] نیز از این شهر می‌گذرد. در سرشماری سال ۲۰۲۱ میلادی در روسیه، این شهر ۵٫۶ میلیون نفر سکنه داشت<ref name=2021Census/> که آن را به [[فهرست بزرگ‌ترین شهرهای اروپا بر پایه جمعیت محدوده شهری|چهارمین شهر پرجمعیت]] در اروپا، [[فهرست شهرها و شهرک‌های اطراف دریای بالتیک|پرجمعیت‌ترین شهر]] در دریای بالتیک،بالتیک و شمالی‌ترین شهر بزرگ جهان تبدیل می‌کند. جمعیت این شهر به تنهایی برابر تمام جمعیت کشور فنلاند است. سنت پترزبورگ به عنوان پایتخت [[امپراتوری روسیه]]، و یکی از بنادرمهم‌ترین مهم[[بندر]]های روسی،روسی سنت پترزبورگو یک [[شهرهای فدرالی روسیه|شهر فدرال]] است.

این شهر در ۲۷ مه ۱۷۰۳ توسط [[پتر یکم]] بر روی یک قلعهٔ سوئدی که به تازگی تصرف کرده بود ساخته شد و به یاد [[پطرس]] حواری عیسی، نام سنت پترزبورگ را بر آن نهاد. در روسیه، سنت پترزبورگ از نظر تاریخی و فرهنگی با تولد [[امپراتوری روسیه]] و ورود روسیه به [[دوره مدرن|تاریخ مدرن]] به عنوان یک [[قدرت بزرگ جهانی]] اروپایی مرتبط است.<ref>{{cite book|url=http://sobchak.org/rus/books/izlen/2.html|title=Город четырех революций – Дух преобразования...|work=Фонд Анатолия Собчака|first=Anatoly|last=Sobchak|access-date=23 May 2020|language=ru|archive-date=8 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170208034039/http://sobchak.org/rus/books/izlen/2.html|url-status=dead}}</ref> این شهر از سال ۱۷۱۳۱۷۱۲ تا ۱۹۱۸۱۷۲۱ پایتخت [[روسیه تزاری|روسیهٔپادشاهی روسیه تزاری]] و پس از آن از ۱۷۲۱ تا ۱۹۱۷ [[امپراتوری روسیه]] بود (برای مدت کوتاهی بین سال‌های ۱۷۲۸ و ۱۷۳۰ با مسکو جایگزین شد).<ref>{{cite web|url=https://rusmania.com/history-of-russia/18th-century|title=18th Century in the Russian history|work=Rusmania|access-date=3 December 2020|archive-date=19 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220319083640/https://rusmania.com/history-of-russia/18th-century|url-status=live}}</ref> پس از [[انقلاب اکتبر]] در سال ۱۹۱۷، [[بلشویک]]‌ها مقر دولت را به [[مسکو]] منتقل کردند.<ref name="McColl">{{cite book|editor=McColl, R.W.|title=Encyclopedia of world geography|volume=1|publisher=Infobase Publishing|location=New York|year=2005|isbn=978-0-8160-5786-3|pages=633–634|url=https://books.google.com/books?id=DJgnebGbAB8C&pg=PA633|access-date=9 February 2011|archive-date=2 September 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230902073349/https://books.google.com/books?id=DJgnebGbAB8C&pg=PA633|url-status=live}}</ref> این شهر پس از مرگ [[ولادیمیر لنین|لنین]] در سال ۱۹۲۴ به لِنینگراد تغییر نام داد، اما در سال ۱۹۹۱، طی موج [[لنین‌زدایی]] به دنبال [[فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی|انحلال اتحاد جماهیر شوروی]]، طی یک همه‌پرسی در سطح شهر، سنت پترزبورگ دوباره نام رسمی شهر شد هرچند استانی که این شهر بزرگ مرکزش است همچنان نام لنین را همراه خود دارد ([[استان لنینگراد]]).

به عنوان پایتخت فرهنگی روسیه<ref>V. Morozov. ''[https://books.google.com/books/?id=gY_yGwAACAAJ The Discourses of Saint Petersburg and the Shaping of a Wider Europe]'', [[Copenhagen Peace Research Institute]], 2002. {{ISSN|1397-0895}}</ref> سنت پترزبورگ در سال ۲۰۱۸ پذیرای بیش از ۱۵ میلیون گردشگر بود.<ref>{{cite web|url=https://www.st-petersburg-essentialguide.com/st-petersburg-tourism.html|title=Saint Petersburg Tourism – A Look At The Growth of Tourism in Russia's Northern Capital|publisher=St Petersburg Essential Guide|access-date=12 August 2020|archive-date=11 August 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200811064015/https://www.st-petersburg-essentialguide.com/st-petersburg-tourism.html|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.tourism-review.com/number-of-tourists-in-saint-petersburg-went-up-news10930|title=Saint Petersburg: Number Of Tourists Increased As Well As The Black Market|publisher=TourismReview|first=Nick|last=Fes|date=4 February 2019|access-date=12 August 2020|archive-date=29 September 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200929213322/https://www.tourism-review.com/number-of-tourists-in-saint-petersburg-went-up-news10930|url-status=live}}</ref> این شهر، مرکز مهم اقتصادی، علمی و گردشگری روسیه و [[اروپا]] محسوب می‌شود. در دوران مدرن، این شهر لقب «پایتخت شمالی روسیه» را دارد و محل استقرار نهادهای مهم [[دولت روسیه|دولت فدرال]] مانند [[دادگاه قانون اساسی روسیه]] و [[شورای هرالدیک]] رئیس‌جمهور فدراسیون روسیه است. همچنین محل [[کتابخانه ملی روسیه]] و مکان برنامه‌ریزی‌شده برای [[دادگاه عالی روسیه]]، و همچنین مقر [[نیروی دریایی روسیه]] و شاخهٔ غربی [[نیروهای مسلح روسیه]] است. «مرکز تاریخی سنت پترزبورگ و گروه‌های یادبود مرتبط» یک مجموعهٔ ثبت‌شده در [[میراث جهانی]] [[یونسکو]] را تشکیل می‌دهند. سنت پترزبورگ خانهٔ [[موزه ارمیتاژ|موزهٔ ارمیتاژ]]، یکی از بزرگ‌ترین [[موزه هنری|موزه‌های]] جهان، [[لاختا سنتر]]، [[فهرست بلندترین ساختمان‌های اروپا|بلندترین آسمان‌خراش اروپا]]، و یکی از شهرهای میزبان [[جام جهانی فوتبال ۲۰۱۸]] و [[جام ملت‌های اروپا ۲۰۲۰]] بود.

این شهر به عنوان صحنه وقوع [[انقلاب ۱۹۱۷ روسیه]] و پایگاه دفاع سرسختانه در برابر [[آلمان]] در زمان [[جنگ جهانی دوم]]، از جایگاهی مهم و نقشی حیاتی در تاریخ روس‌ها برخوردار است. این شهر در زمان جنگ جهانی دوم، ماه‌ها در محاصره بود و هیچگاه به تصرف مهاجمان درنیامد. سن پترزبورگ پایتخت فرهنگی روسیه نام گرفته‌استگرفته است.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://nemke.ru/sankt-peterburg-kulturnaya-stolitsa-rossii/ |عنوان=نسخه آرشیو شده |بازبینی=۱۹ فوریه ۲۰۱۹ |archive-date=۲۱ ژانویه ۲۰۲۳ |archive-url=https://web.archive.org/web/20230121042805/http://nemke.ru/sankt-peterburg-kulturnaya-stolitsa-rossii/ |url-status=dead }}</ref>

این شهر که به مدت دو سده پایتخت روسیه بوده‌است،بوده است، بین سال‌های ۱۹۱۴ تا ۱۹۲۴ '''[[پتروگراد]]''' نام داشته و در زمان حکومت [[اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی|اتحاد جماهیر شوروی]] به مدت ۶۷ سال (از سال ۱۹۲۴ تا ۱۹۹۱) '''[[لنینگراد]]''' خوانده می‌شده‌استمی‌شده است.

مساحت شهر سنت پترزبورگ {{Convert|605.8|km2|abbr=in}} است و حوزهٔ فدرال {{Cvt|1439|km2}} مساحت دارد که شامل شهر سنت پترزبورگ (شامل ۸۱ [[منطقه شهری|منطقهٔ شهری]])، ۹ شهرک شهری ([[کولپینو]]، [[کراسنویه سلو]]، [[کرونشتات]]، [[لومونوسوف (روسیه)|لومونوسوف]]، [[پاولوفسک]]، [[پترگوف]]، [[پوشکین (شهر)|پوشکین]]، [[سسترورتسک]]، [[زلنوگورسک، سن پترزبورگ|زلنوگورسک]]) و ۲۱ سکونتگاه شهری می‌شود.

سنت پترزبورگ در دشت‌های میانی [[تایگا]] در امتداد سواحل [[خلیج نوا]] در [[خلیج فنلاند]] و جزایر دلتای رودخانه واقع شده‌استشده است. بزرگ‌ترین آنها عبارتند از [[جزیره واسیلیفسکی|جزیرهٔ واسیلیفسکی]]، [[جزیره پتروگرادسکی|پتروگرادسکی]]، [[جزیره دکابریستوف|دکابریستوف]] و [[جزیره کرستوفسکی|کرستوفسکی]]. دومی همراه با [[جزیره یلاگین|یلاگین]] و [[جزیره کامنی|جزیرهٔ کامنی]] بیشتر توسط پارک‌ها پوشیده شده‌اند. [[باریکه کارلیا|باریکهٔ کارلیا]]، در شمال شهر، یک [[جاذبه‌های گردشگری|منطقهٔ تفریحی]] محبوب است. در جنوب، سنت پترزبورگ از [[کلینت بالتیک]] عبور می‌کند و به [[فلات ایزورا]] نزدیک می‌شود.

ارتفاع سنت پترزبورگ از سطح دریا تا بالاترین نقطه {{Cvt|175.9|m}} در تپهٔ اورخوایا در جنوب است. بخشی از قلمروی شهر در غرب لیتینی پروسپکت حداکثر {{Cvt|4|m}} [[بالاتر از سطح دریای آزاد|بالاتر از سطح دریا]] است و از سیل‌های متعدد رنج برده‌استبرده است. [[سیل‌ها در سن پترزبورگ]] توسط یک موج طولانی در [[دریای بالتیک]]، ناشی از شرایط هواشناسی، بادها و کم‌عمقی [[خلیج نوا]] ایجاد می‌شوند. پنج سیل فاجعه‌بار در سال‌های مختلف در سنت پترزبورگ رخ داده‌اند عبارتند از سیل سال ۱۸۲۴ ({{Cvt|4.21|m|ftin|disp=or}} بالای سطح دریا، که طی آن بیش از ۳۰۰ ساختمان تخریب شد؛ در سال ۱۹۲۴ ({{Cvt|3.8|m|ftin|disp=comma}})؛ در سال ۱۷۷۷ ({{Cvt|3.21|m|ftin}})؛ در سال ۱۹۵۵ ({{Cvt|2.93|m|ftin}}): و در سال ۱۹۷۵ ({{Cvt|2.81|m|ftin}}. برای جلوگیری از سیل، [[سد سنت پترزبورگ]] ساخته شده‌استشده است.<ref>Nezhikhovsky, R.A. ''Река Нева и Невская губа'' [''The Neva River and Neva Bay''], Leningrad: Gidrometeoizdat, 1981.</ref>

از سدهٔ ۱۸ میلادی، زمینِ شهر به‌طور مصنوعی، در برخی مکان‌ها بیش از {{Cvt|4|m}} افزایش یافته‌استیافته است و باعث ادغام چندین جزیره و تغییر هیدرولوژی شهر شده‌استشده است. علاوه بر نوا و شاخه‌های آن، دیگر رودخانه‌های مهم تابعهٔ فدرال سنت پترزبورگ عبارتند از: [[رود سسترا (منطقه لنینگراد)|سسترا]]، [[اوختا (رود حوضه نوا)|اوختا]] و [[رودخانه ایژورا|ایژورا]].

== متروجمعیت‌شناسی ==

در [[زبان فارسی]] از زمان قاجار به‌طور عامیانه سن پترزبورگ را «پِتِل پُرت» یا «فتل فُرت» می‌نامیدند و آن را در مثل به عنوان دورترین نقاط بکاربه کار می‌بردند در اصطلاحاتی مانند «از اینجا تا پتل پورت».<ref>http://www.magiran.com/npview.asp?ID=2348266&ref=Author</ref>

شهر سن پترزبورگ که از موقعیت جغرافیایی ویژه‌ای برخوردار است، شمالی‌ترین شهر پرجمعیت جهان به‌شمار می‌رود و هر سال در اوایل تابستان به علت بسیار طولانی شدن زمان تابش آفتاب در تاریکی شب فرونمی‌رود و همه مدت شبانه روز یا هوا روشن است یا گرگ و میش صبحگاهی دارد که به همین علت شب‌های اوایل [[فصل تابستان]] در این شهر شب‌های سفید نام گرفته‌استگرفته است.

* مرکز چشم پزشکی[[چشم‌پزشکی]] فیدروف

[[رده:میراث جهانی یونسکو در روسیه]]