Edukira joan

Pobretasun

Aldatu loturak
Artikulu hau Wikipedia guztiek izan beharreko artikuluen zerrendaren parte da
Artikulu hau "Kalitatezko 2.000 artikulu 12-16 urteko ikasleentzat" proiektuaren parte da
Wikipedia, Entziklopedia askea
(«Txiro» orritik birbideratua)

Thomas Kennington, Umezurtzak, 1885

Pobretasuna, pobrezia edo txirotasuna oinarrizko beharrak asetzeko behar diren baliabideak ez edukitzea eta ezin eskuratzea da, zentzu hertsi batean.[1] Oinarrizko beharrez gaindi, pobrezia bizi-kalitatearekin ere loturik dago; hain zuzen, hezkuntza, giza-harremanak, ingurumenaren kalitatea eta askatasun politiko eta espiritualak ere pobreziari eragiten dioten faktoreak dira. Beraz, zentzu zabalago batean, pobrezia giza garapenerako beharrezko diren baliabideak ez izatea da. Pobrezia pertsona, talde edo herri batek gizarte baten baitan pairatzen duen egoera izan daiteke, eta desberdintasun ekonomiko eta sozialaren ondorioa da.

Baliabide ekonomikorik ez izateak baliabide horiek eskuratzea eragozten duen egoerak ere pobreziatzat hartzen dira, baita langabezia, diru-sarrerarik eza edo horien maila baxua bezalako egoerak ere. Era berean, pobrezia gizarte-bazterketako, gizarte-bereizketako edo marjinazioko prozesuen emaitza izan daiteke (alderantziz, pertsona bat pobre bihurtzeak ere marjinaziora eraman dezake). Hirugarren munduko herrialde askotan, pobrezia agertzen da elikagaien oinarrizko saskian beharrezko guztiak asetzea ezinezkoa denean edo azpigarapen-arazoak izaten direnean.[2]

Definizioak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Pobretasunaren hainbat definizio daude, kokatuta dagoen egoeraren testuinguruaren arabera, eta, normalean, pertsona edo komunitate batek bizi-maila jakin baterako baliabide ekonomikorik eta funtsezkorik ez duen egoera edo egoera bati egiten dio erreferentzia.

Nazio Batuen Erakundea: funtsean, pobretasuna da aukerak eta egokiera ukatzea; giza duintasuna urratzea. Gizartean eraginkortasunez parte hartzeko oinarrizko gaitasunik eza esan nahi du. Familia bat elikatzeko eta janzteko adina ez izatea, eskolara edo klinikara joateko aukerarik ez izatea, elikatzeko lurra edo bizimodua ateratzeko lana ez edukitzea, kreditua lortzeko aukerarik ez izatea. Pertsona, etxe eta komunitateen segurtasun eza, ezintasuna eta bazterketa esan nahi du. Biolentziarako sentiberatasuna esan nahi du, eta, askotan, ingurune marjinaletan edo ahuletan bizitzea dakar, ur garbirik eta saneamendurik gabe.[3]

Munduko Bankua: pobretasuna ongizaterik eza da, eta dimentsio asko hartzen ditu. Errenta baxuak eta bizirauteko beharrezkoak diren oinarrizko ondasun eta zerbitzuak duintasunez eskuratzeko ezintasuna barne hartzen ditu. Pobreziak barne hartzen ditu, halaber, osasun eta hezkuntza maila baxuak, ur garbia eta saneamendua eskuratzeko aukera eskasak, segurtasun fisiko desegokia, ahotsik eza eta norberaren bizitza hobetzeko gaitasun eta aukera eskasak.[4]

Europar Batasuna (EB): pobretasunari buruz Europar Batasunak ematen duen definizioa munduko beste leku batzuetan ematen diren definizioetatik oso desberdina da, eta, ondorioz, EBko herrialdeetan, pobreziari aurre egiteko ezarritako neurri politikoak ere ez datoz bat beste nazioetako neurriekin. Pobrezia errenta erlatiboaren atalaseak erabiltzen dituen herrialde bakoitzeko errentaren banaketaren arabera neurtzen da.[5] EBko errenta erlatiboen pobrezia-tasak Eurostatek biltzen ditu herrialde kideen estatistikak koordinatzeaz, biltzeaz eta zabaltzeaz arduratzen den Europar Batasuneko Errenta eta Bizi Baldintzei buruzko Inkestak (EU-SILC) erabiliz.[6]

Pobretasunaren neurketa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ikus, gainera: «Pobrezia muga»

Pobretasunaren dimentsio aniztasuna

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Batzuek ukatu egiten dute pobreziaren faktore-aniztasuna eta pobrezian diru-sarrerek duten garrantzia nabarmentzen dute, diru-sarrera eta beste dimentsioen artean lotura zuzena dagoela baieztatuz. Hau da, diru-sarrera urriak orokorrean osasun baldintza txarrekin lotuta daude, edo hezkuntza kalitate baxuarekin. Ondorioz, jendea edo behartsuen ongizatea hobetzea bada helburua, bide zuzenena diru-sarrerak hobetzea izan beharko luke.

Hala ere, arrazoi asko daude pobreziaren dimentsio aniztasunaren alde. Jodhak Indian egindako azterketa batean erakutsi zuen ongizatea eta diru-sarreren arteko korrelazioa ez dela zuzena.[7] Azterketa honetan parte hartu zuten behartsuek beraien ongizatea hobetu zela baieztatu zuten, beraientzako garrantzitsuak ziren faktoreak hobetu zirelako (zapatak janztea, animalia eta pertsonak bizitzeko gelak banatuak egotea), nahiz eta beraien diru-sarrerak gutxitu. Jendeak pobrezia eta ongizatea ulertzeko dituen modu desberdinak ulertzea garrantzizkoa da, honek pobrezia gutxitzeko planifikatuko diren programengan eragina izango duelako. Diru-sarrerez gain osasuna eta hezkuntza pobrezia gutxitzeko garrantzitsuak direla ulertzen bada, adibidez, planifikatutako politika oso desberdina izango da.

Pobretasunaren adierazleak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Pobrezia neurtzeko adierazle ugari erabiltzen dira. Hona hemen horietako batzuk:

Per capita Nazio Produktu Gordina (NPG): Nazio baten ekonomiaren garapenaren erakusle den neurri hau ez da pobrezia erakusle egokia bi arrazoigatik. Batetik, batezbesteko bat denez, ez du kontuan hartzen distribuzioa. Hau da, herrialde bateko herritarren artean desberdintasun ekonomiko handia egon arren batezbestekoa neurtzen denez, desberdintasunak ez dira azaltzen, eta batezbestekoak ez du errealitatea erakusten.

Pobretasunaren atalasea edo ataria: gizarte batean, bizitza maila duina izateko beharrezkoa den diru-sarrera da. Pobrezia maila neurtzeko, beraz, atari honetatik beherako diru-sarrerak dituzten biztanle kopurua kontatu genezake. Hala ere, aurreko adierazleak bezala, honek ez du kontuan hartzen pobrezian dagoen jendea diru-sarrera horretatik gertu ala urrun dagoen. Hau da, ez du pobreen artean dagoen desberdintasuna kontuan hartzen.

Giza garapenaren indizea: Nazio Batuen Erakundearen Garapenerako Programak sorturiko adierazlea da. 3 paramentro hartzen ditu kontutan herrialde baten garapena neurtzeko: Per capita Barne Produktu Gordina (BPG), bizi-itxaropena eta hezkuntza maila (alfabetatze maila eta hezkuntza sisteman izen-emate kopuruaren arteko batezbestekoa atereaz neurtzen da).

Aurreko adierazleek baino pobreziaren dimentsio gehiago kontuan hartu arren, adierazle honek ez du herrialde barruan egon litekeen desberdintasuna erakusten, eta, horregatik, ez da pobrezia neurtzeko adierazle zehatza.

Giza pobretasunaren indizea: Nazio Batuen Erakundeak proposatutako adierazlea da hau ere. Hurrengo adierazleen batezbestekoa atereaz kalkulatzen da Giza pobreziaren indizea: 40 urterarte biziko ez dela estimatzen den populazio portzentaia, alfabetatua ez den populazio portzentaia eta bizitza mailaren gabezia (hurrengo bi adierazleen batezbestekoa dena: ura eta osasun zainketa eskuratu ezin dutenen batezbestekoa eta normala dena baino pisu baxuagoa duten 5 urtez beherako haurren batezbestekoa).

Pobrezia-muga: pertsona edo familia bat, administrazio eta gobernuen aldetik pobretzat hartuak izan daitezen gehienezko errenta maila.

Erabateko pobretasuna

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ikus, gainera: «Erosteko ahalmen»

Erabateko pobretasuna: oinarrizko beharren multzo finko bat eskuratu ezin izatea, hala nola, janaria, jantziak, etxea eta osasun-zerbitzuak.

Erabateko pobreziak (askotan muturreko pobreziaren edo pobrezia zitalaren sinonimoak) denboran eta herrialdeen artean koherentea den eredu bati egiten dio erreferentzia. Arau horrek, normalean, honako hau adierazten du: «oinarrizko giza beharrizanak, besteak beste, elikagaiak, edateko ura, saneamendu-instalazioak, osasuna, aterpea, hezkuntza eta informazioa kentzea. Ez da diru-sarreren mendekoa bakarrik, zerbitzuen eskuragarritasunaren mendekoa ere bada».[8][9][10] Pobrezia-mugatik beherako diru-sarrera bat izatea, oinarrizko beharrak erosteko beharrezko errenta gisa definitzen dena, lehen mailako pobrezia gisa ere definitzen da.

Dolar bat eguneko pobrezia-muga, hala, 1990ean ezarri zen lehen aldiz bizi-maila hori lortzeko neurri gisa. AEBko dolarra moneta gisa erabiltzen ez duten nazioentzat, dolar bat eguneko ez da, kanbio-tasak zehazten duen moduan, egunean tokiko monetaren zenbateko baliokidean bizitzera itzultzen.[11] Aitzitik, erosahalmenaren parekotasunaren tasak zehazten du, eta horrek esan nahi duena da dolar batekin Estatu Batuetan[11] eros zitzakeen gauza berberak erosteko zenbat tokiko diru beharko zukeen. Normalean, horrek esan nahi du tokiko moneta gutxiago beharko lukeela kanbio-tasa erabiliko balitz baino.[11]

1993tik 2005era, Munduko Bankuak pobretasun absolutua (inflazioa 1993ko AEBko dolarrera egokitu ondoren), eguneko 1,08 dolarrean ezarri zuen, erosahalmenaren parekotasunarekin;[12] eta, 2008an, eguneko 1,25 dolar gisa eguneratu zuen (1,00 dolarren baliokide egunean 1996ko AEBko prezioekin alderatuta).[13][14] Eta, 2015ean, berriro eguneratu zen pobrezia absolutua 1,90 dolar baino gutxiagorekin bizitzera.[15], eta pobrezia moderatua egunean 2 edo 5 dolar baino gutxiagorekin[16] Era berean, Elikagaien Politikarako Ikerketarako Nazioarteko Institutuko 2007ko txosten batek ultra-pobrezia definitzen du egunean 54 zentimo baino gutxiagorekin bizitzea.[17] Munduko Bankuak ezarritako eguneroko 1,90 dolarreko pobreziaren muga eztabaidagarria da. Nazio bakoitzak bere atalasea du erabateko pobrezia mugarako: Estatu Batuetan, adibidez, pobretasun-muga absolutua 15,15 dolar zen 2010ean (22.000 dolar lau laguneko familia batentzat urtean);[18] Indian, berriz, 1,0 dolar eguneko;[19] eta Txinan, pobrezia-muga absolutua 0,55 dolar zen eguneko bakoitzaren erosahalmenaren parekotasunaren (ingelesez PPP) arabera 2010ean.[20] Pobretasunaren muga-lerro ezberdin horiek nazio bakoitzaren txosten ofizialen arteko datuen alderaketa, kualitatiboki, zaila egiten dute. Zenbait jakintsuren ustez, Munduko Bankuaren metodoak muga altuegia ezartzen du; beste batzuek, ordea, baxuegia dela diote.

Erosketa-ahalmenaren parekotasunak (PPP) moneta desberdinen erosteko ahalmena berdintzen saiatzen diren moneta bihurtzeko tasak dira, herrialdeen arteko prezio-mailen desberdintasunak ezabatuz. Salneurtutako ondasun eta zerbitzuen saskia azken gastuen parte diren guztien lagin bat da: etxeen eta gobernuaren azken kontsumoa, kapital finkoaren eraketa eta esportazio garbiak. Adierazle hau AEBko dolarreko moneta nazionalaren arabera neurtzen da[21].

Pobretasuna erlatiboa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Pobretasun erlatiboa: gizarte batean dagoen ongizate eta aberastasunaren araberako kontzeptua da. Garapen bidean dagoen gizarte batean, adibidez, bizitzeko "beharrezko" produktuak janaria eta jantzi batzuk besterik ez dira; garatutako herrialdeetan, berriz, "beharrezko" gauzen artean hilean behin ateratzea edo Gabonetako opariak daude.

Pobrezia neurtzeko irizpide edo modu horren aurrean egon da gizarte jakin bateko konbentzio eta estandarren arabera bizitza duina bermatu dezakeen ondasun eta zerbitzuen saski bat eskuratzeko aukera adierazten duen beste ikuspegi klasiko bat. Kasu horretan, pobrezia erlatiboa deritzona dugu, eta, aldatzen den garapen sozialaren arabera, kontsumo minimo hori zehazten du aro eta gizarte bakoitzean, zeinaren azpian, biziraupena mehatxatuta ikusi ez ezik, bazterketa edo bizitza sozialean parte hartzeko ezintasun egoeran erortzen baita. Pobrezia mota horren adibide klasikoa Adam Smithek eman zuen The Wealth of Nations idazlanean:

« «Beharrezko merkantziaz esan nahi dut ez bakarrik bizitzeko ezinbestekoak direnak, baizik eta haren falta (herrialde bateko ohituren arabera) ospe oneko jendearen artean nahiz klase apalekoen artean zerbait desegokia den. Zorrotz esanda, lihozko alkandora ez da beharrezkoa bizitzeko. Greziarrak eta erromatarrak oso modu erosoan bizi ziren lihoa ezagutzen ez zuten arren. Baina, gaur egun, Europa gehienean, langile zintzo bat lotsatuko litzateke jendaurrean lihozko alkandorarik gabe agertu beharko balu. Haren faltak pobrezia-maila desohoragarri hori erakutsiko luke, non uste baita inor ez litzatekeela eroriko jokabide erabat desitxuratu baten ondorioz izan ezik. »

Pobreziari begiratzeko modu horren arriskua eta, oro har, pobrezia erlatiboaren ideia osoarena ondo adierazi du Amartya Senek, zeinak dei egiten baitu gure gabezia absolutuaren muin murriztezina ez galtzeko. pobreziaren ideia". Arriskua pobreziaren erabateko erlatibizaziora iristea da; Mollie Orshanskyren esaldi ospetsuari jarraituz: «pobrezia, edertasuna bezala, hori hautematen dutenen begietan dago»[22]. Gainera, gizarte-itxaropenak etengabe mugitzen dira gizartea garatzen den heinean, horrela gure neurgailua Smithek pobrezia maila desohoragarri horretara deitzen zuenera altxatuz. Hala, pobrezia kontzeptua erlatibizatu eta are banalizatu ere egin daiteke, adibidez, Estatu Batuetan Saharaz hegoaldeko Afrikako herrialdeetan baino pobreen ehuneko handiagoa dagoela esateraino. Halaber, ondoriozta daiteke pobrezia handitzen dela gizarte baten ongizate orokorra handitzen den heinean, izan ere, sozialki onargarria den gutxieneko itxaropenak biztanleriaren benetako ongizatea baino azkarrago handitu baitaitezke.

Pobretasun erlatiboa, desberdintasun gisa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Sakontzeko, irakurri: «Desberdintasun ekonomiko» eta «Desberdintasun sozial»

Pobrezia erlatiboaren kontzeptua erabiltzeko oso ohikoa da beste modu bat: herrialde jakin bateko diru-sarreren banaketaren neurri jakin baten sinonimo izatea baino ez. Itxurazko pobrezia erlatibo hori, normalean, dagokion herrialdeko batez besteko diru-sarreren ehuneko gisa neurtutako diru-sarreren atalase baten arabera definitzen da. Horrela ohikoa da, adibidez, bizi diren gizarteko batez besteko diru-sarreren % 60 baino gutxiago duten guztiei pobre edo pobrezia arriskupean deitzea. Gaur egun, pobrezia neurtzeko modu horretatik eratorritako hiru kategoria onartu ohi dira: batez besteko diru-sarreren % 50 eta 60 artean dagoen biztanleria pobrezia arriskupeko gisa sailkatuta dago; diru-sarrera horren % 40 eta 50 artean dagoena pobre gisa, eta % 40tik beherakoa muturreko pobrezian egongo litzateke. 2007an, Europar Batasunean (hain zuzen ere ehuneko horiek erabiltzen dituena), bere biztanleriaren % 6 muturreko pobrezia egoeran zegoen (batez besteko errentaren % 40 baino gutxiago); kopuru hori % 10era igotzen zen % 50eko lerroa erabiliz gero (pobrezia), eta % 17ra batez besteko errenta % 60an kokatuz gero. Espainian erabiltzen den pobreziaren neurketa mota bera da, eta, horren arabera, espainiarren % 20,8 pobrezia erlatibo edo pobrezia-arrisku egoeran zegoen 2010ean[23]. Hala ere, itxurazko pobrezia erlatiboaren neurketa mota horrek duen zentzu txikia nabaria da ikusten dugunean, EBren arabera, 2007an luxenburgotar bat pobrezia-arriskuan egin zitekeela 17.575 euro arteko diru-sarrerak zituenean urtean, errumaniar baten pobrezia-arriskua ozta-ozta hamarren batekin hasten zen bitartean, hau da, 1.765 eurorekin urtean eros-ahalmen berekin.[24] Pobrezia definitzeko modu horrek are emaitza absurdoagoak ekar ditzake, hala nola pobreziaren areagotze nabarmena egiaztatzea (itxurazkoa) pobreziaren (erabatekoa) beherakada nabarmena den garaietan. Horixe da, adibidez, azken hiru hamarkadetan Txinan gertatu den kasua; hazkunde ekonomiko ikusgarriak 600 milioi txinatar baino gehiago (erabateko) pobreziatik atera ditu, baina, aldi berean, diru-sarreren banaketan desberdintasun handiagoaren ondorioz, txiro (erlatiboen) kopurua azkar handitu da. Kontu onetan, itxurazko pobrezia erlatiboaren neurri horrekin, lurreko herrialderik txiroena pobrerik gabeko herrialdetzat har genezake bere diru-sarreren banaketa nahikoa uniformea ​​balitz.

Pobretasun erlatiboa, gabezia gisa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Arrisku hori bera jasaten du pobreziari buruzko ikuspegi eraginkorrenetako batek, pobrezia definitzeko deprivation (gabezia) terminoa erabiltzen duena[25] Neurri erlatiboa da, beste pertsona batzuek dituzten zenbait ezaugarri, baliabide edo estatus falta adierazten duena. Gabezia erlatiboa modu objektiboan defini daiteke, hau da, baliabide horren eduki errealaren edo materialaren neurketa beste batzuek baino gutxiago izatea, baina baita subjektiboki ere, batez ere beste batzuek baino gutxiago izatearen sentimenduari erreparatuz. Hala, giza inbidiaren neurri bat dei dakioke, eta, izatez, irizpide hori aplikatuta, ia edonor izan liteke behartsu. Hala ere, hain erlatiboa den zerbait pobreziarekin edo kalteberatasunarekin benetan zerikusia duen adierazle bihurtzeko, gizarte baten bizi-maila normalarekiko gabezia- edo distantzia-atalase bat bilatu behar da, jarduteko edo parte-hartze sozialerako gutxieneko egokiak eragotziko dituena. Horri dagokionez, Peter Townsendek adierazi du funtsezkoa dela gizarte bakoitzean oro har partekatzen edo onartzen den bizimodua definitzea eta ebaluatzea ea puntu bat ote dagoen baliabideen banaketaren eskalan, zeinaren azpitik familiek gero eta zailtasun handiagoak dituzten bizimodu hori osatzen duten ohiturak, jarduerak eta dietak partekatzeko.[26]

Horrela, berriro, pobrezia erlatibora itzuliko ginateke, Adam Smithek tratatu zuen bezala. Hala ere, kontzeptu horren erabilerak balio garrantzitsua izan dezake terminoaren zentzurik klasikoenean aplikatzen badugu, hau da, Robert Mertonek gabezia erlatibo subjektiboaren kasuan egindakoa, izan ere, elementu garrantzitsuak ematen baititu kontzientziaren eraketaren dinamika eta gatazka sozialak ulertzeko, gabezia-sentimendutik abiatzen direnak gabeziatik edo pobreziatik baino gehiago. Ideia hori oso ondo laburbildu zuen beste autore klasiko bat Karl Marx izan zen honako hau idaztean: «Etxe bat handia edo txikia izan, inguratzen dutenak ere txikiak diren bitartean, etxebizitza baten eskakizun sozial guztiak betetzen ditu, baina, etxe txiki baten ondoan jauregi bat eraikitzen bada, ordura arte etxea zena uzkurtu egiten da txabola bihurtu arte, eta nahiz eta zibilizazioan zehar bere etxeak garaieran irabazi, aldameneko jauregiak proportzio berean edo handiagoan hazten jarraitzen badu, etxe txikiko biztanlea gero eta atsekabetuago, ezinegonago eta lau hormen artean estuago sentituko da»[27].

Pobretasun neurritsua

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Munduko Bankuak 2016an ezarritako pobretasun neurritsuko muga-lerroen arabera,[28] diru-sarrera ertain-baxuko herrialde batean dagoen pertsona bat zertxobait pobrea[29] da diru-sarrerak eguneko 1,90 eta 3,20 AEBko dolar artean badaude; diru-sarrera ertain-altuko herrialde batean, eguneko 1,90 eta 5,50 dolar artean badaude; eta diru-sarrera altuko herrialde batean, eguneko 1,90 eta 21,70 dolar artean badaude.

Pobretasun larria

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Pobretasun larria herrialde garatuei dagokien adierazlea da,[30] errenta erabilgarria errenta ertainaren % 40tik beherakoa duten etxeetan bizi diren pertsonen ehunekoa islatzen duena.[31]

Kontzeptu baliokidea[31] gabezia material larria da: oinarrizko 9 beharren zerrendan, gutxienez, 4 gabezia dituzten etxeetan bizi diren pertsonen ehunekoa[31]. Beharrizan horiek honako hauek dira: etxebizitzaren ordainketaren egunean egotea (alokairua edo hipoteka), tenperatura egokia, ustekabeko gastuei aurre egiteko gaitasuna, oilaskoaren edo arrainaren janaria bi egunetik behin jateko ahalmena, urtero, gutxienez astebeteko oporraldiak, autoa, garbigailua, telebista eta telefonoa.[30]

Historia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Sakontzeko, irakurri: «Biziraupen-ekonomia»

Pobretasuna ez da gauza berria gizateriaren historian. Horren arrazoi nagusia industriaurreko gizarteetako lanaren produktibitate txikia da, eta, horri, aberastasunaren eta diru-sarreraren banaketa desberdina gehitu behar zaio. Beharrezko egoera material batean bizitzea gizadiaren egoera normala izan zen harik eta aro modernoko aurrerapen teknologikoek aurreko garaietan pentsaezinak ziren kontsumo, osasun, hezkuntza eta ongizate mailak lortzea ahalbidetu zuten arte gehiengo zabalentzat. Angus Maddison[32] historialari ekonomikoaren kalkuluen arabera, gizarte tradizionalen batez besteko per capita errenta 400/500 dolar ingurukoa izan da pertsonako (1990eko dolar estatubatuarrak, erosteko ahalmen berdinekoak). Gaur egun, nazioartean, muturreko pobretasunaren muga-lerrotzat hartzen denaren parekoa da hori. Oraindik ere, David Ricardo bezalako ekonomialari klasikoentzat, pobrezia, funtsean biziraupena bermatzen zuen kontsumo maila gisa definitzen zena, industriako langile klaseen helmuga naturala zen. Thomas Malthusek, 1798an argitaratutako Biztanleriaren printzipioari buruzko saiakera ospetsuan, gizakien masa handiaren beharrezko pobrezia profetizatu zuen gizateriak, ugaltzeko duen joera dela eta, nekazaritzak elikagaiak populazioaren hazkundearen azkartasuna berdinduko lukeen erritmoan ekoizteko dituen aukeretatik haratago. XIX. mendearen erdialdean, Karl Marxek kapitalismoaren beharrezko erorketari buruzko bere pronostikoa proletariotza industrialaren txirotzean oinarritu zuen, berak garapen kapitalistaren lege hertsi nagusitzat jotzen zuena. Hala ere, Marxek txirotzea hori gertakari sozial gisa ikusten zuen, ez bitarteko faltagatik, baizik eta ekoizpenaren emaitzen banaketa desberdinagatik. Horregatik, bere utopia komunistak, XIX. mendean zehar agertzen ari zen baikortasun teknologikoaren ondorengoa, gizateria bere beharrizan-egoeratik behin betiko ateratzea aldarrikatzen zuen.

Pobretasunaren aurrerabidea eta sorrera, arazo sozial gisa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Patata jaleak Vincent van Goghen irudia. Bigarren Iraultza industrialean muturreko pobrezian dagoen familia Proletario bat erakusten du

XIX. mendearen hasiera arte, pobrezia giza bizitzaren arautzat hartzen zen gaixotasun suntsitzaileak, hezkuntzarik eza edo erlijio eta politika askatasunik eza bezala. Normaltasun hori XIX. mendearen bigarren erdian hasi zen aldatzen Britainia Handian hasitako industrializazioak, gero mendebaldeko Europako hainbat lekutan errepikatuta, bizi-maila orokorrak nabarmen hobetzea ahalbidetzen zuela agerian geratu zenean. Horrela, pixkanaka, normaltasun berri bat sortu zen: ongizatea, giza bizitzaren baldintza desiragarri eta posible gisa. 1901eko Poverty: A Study of Town Life ikerketa klasikoan, Seebohm Rowntreek ondorioztatu zuen Ingalaterrako York hiriko biztanleriaren % 27,84 pobrezia-lerropean bizi zela, eta hori Charles Boothek 1886an Londresko pobreziari buruz argitaratutako ikerketa batean berresten zuen. Emaitza horiek harrigarriak izan ziren dagoeneko ongizatea normaltasun gisa ikusten hasia zen iritzi publiko batentzat. Hala ere, Rowntreeren ikuspegi baikorra agerikoa zen, eta bere obra ospetsuaren azken hitzetan erabat islatuta geratu zen: «Maltako filosofiaren itzal iluna iraganari dagokio, eta gauzen azken egoerari buruzko ezein ikuspegi ez litzateke gaur egun onartuko baldin eta bertan gizon eta emakume asko, halabeharrezko lege baten bidez, bizitzaren aldeko borroka hain gogor batera kondenatuta badago, bere izaeraren zatirik altuenak erakarri edo suntsitzeko»[33]. Ondoren, Rowntree-k bi ikasketa berri egin zituen York-en, eta pobreziaren beherakada zuten joera argi eta garbia erakutsi zuten, fenomeno marjinala bihurtu arte. 1936ko Poverty and Progress bere ikerketan, pobrezia % 18ra jaitsia zen, eta, 1950ekoan, Poverty and the Welfare State, % 1,5era, nahiz eta Rowntreek pobrezia-lerroa zehazten zuen ondasunen saskia handitu zuen. Ikerketa horiek, Rowntreeren beraren ikuspegi baikorrarekin ez ezik, Bigarren Mundu Gerraren ondorengo hamarkadetan gero eta nagusiagoa zen ideiarekin ere bat zetozen. Ideia horren arabera, pobrezia hondar-gertaera bat zen, eta desagertzera bideratuta zegoen, aurrerapen ekonomiko azkarraren eta ongizate-estatuaren esku-hartzeen ondorio gisa.

Pobretasunaren berraurkikunta

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Pobreziaren ezabatze ia automatikoari buruzko ikuspegi baikorra desafiatzen hasi zen garapenaren eta joan-etorri ekonomikoaren epizentroa zen herrialdean: Estatu Batuetan. Mugimendu afroamerikar militanteek eta hiri-matxinada bortitzek oparotasunaren atzeko patiora begiratzera behartu zuten: 1950eko hamarkadaren amaieran Estatu Batuetan zeuden 40 milioi pobreei, hau da, biztanleriaren ia laurden bat. Afroamerikarren artean (blackak estatistika ofizialean), AEBko pobrezia-lerropean bizi ziren pertsonen ehunekoa % 55 zen[34] Pobreziaren berraurkikuntzarekin batera, gai horri buruzko hainbat ikerketa klasiko egin ziren, hala nola Oscar Lewisenak (1959, 1961 eta 1968), pobreziaren kulturari buruzko kontzeptua garatu zutenak, John Kenneth Galbraithenak (1958), berak gizarte aberats deitu zionari buruzkoak, eta Michael Harringtonenak, The Other America: Poverty in the United States (1962). Lyndon B. Johnson presidenteak 1964ko urtarrilean eman zuen hitzaldian, pobreziaren aurkako borroka bere gobernu-programaren zati nagusi bihurtu zuen, Pobreziaren aurkako gerra (War on Poverty) izen dramatikoarekin. Urte horretan bertan, Kongresuak horri buruzko lege bat onartu zuen (Economic Opportunity Act), eta, horren ondorioz, pobreziaren aurkako borrokan jardungo zuen erakunde federal bat sortu zen (Office of Economic Opportunity). Ekimen horren ondoren, Estatu Batuetako pobreziari buruzko ikerketek gora egin zuten modu esponentzialean, baina hasierako egoera —pobreziaren berraurkikuntza harrigarria ezaugarri duena— Daniel Bellen 1968ko hitzak erabiliz deskribatu daiteke: «Pobreziaren gaia sortu zenean, inor ez zegoen benetan prestatuta, inork ez zuen inolako daturik, inork ez zekien zer egin».

Paradoxikoki, pobrezia berraurkitu zen azkar murriztu zen garaian, bai Estatu Batuetan, bai beste gizarte aurreratu batzuetan ere. Estatu Batuetako estatistika ofizialaren arabera, pobrezia 39,5 milioi pertsonatik 24,1 milioi pertsonara jaitsi zen 1959an. Horregatik, benetako talka 70eko hamarkadan iritsi zen, pobreziaren eragina berriro hazten hasi zela egiaztatu zenean, eta 35 milioi pobre baino gehiagora iritsi zen 1983an, hau da, Estatu Batuetako biztanleriaren % 15,2ra. Baina hori oso fenomeno konplexu baten adierazpen kuantitatiboa baino ez zen: gizarte-bazterkeriaren edo marjinaltasunaren patologia —garai horietan fenomeno hori deskribatzeko erabili ohi zen kontzeptuaren arabera—, adierazteko forma berriak eta gero eta arriskutsuagoak hartzen zituena, kriminalitate-tasak, drogazaletasuna, bizitzaz kanpoko jaiotzak, bakarrik zeuden amen familiak eta gizarte-laguntzekiko mendekotasuna izugarri handituz. Pobrezia fisiko berria deitu zitzaionari buruzko kontzientzia hartzea Europara iritsi zen Estatu Batuetara baino geroago, baina talka ez zen txikiagoa izan. Europar Batasuneko pobreziaren hedaduraren lehen estimazioek 30 milioiko zifra eman zuten 1975erako. Kopuru hori handitu egin zen gero, enplegu osoa amaitu zelako eta Europan garapen-fase luze bat hasi zelako. Fase horren ezaugarria da lanpostu gutxi sortu zirela eta, ondorioz, lan-bazterkeria areagotu egin zela. 2007rako, Eurostatek kalkulatzen zuen Europar Batasunean 80 milioi pobre inguru zeudela, hau da, beren oinarrizko beharrizanak asetzeko beharrezko baliabideak ez dituzten pertsonen kopurua.

Euskal Herria

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Euskal Herria bi estatu (Frantzia eta Espainia) eta horien barruan hiru zatitan (EAE, Nafarroa garaia eta Behe Nafarroa) banatuta badago ere, herrialde osoari buruzko pobreziaren datuak Gaindegiaren[35] bitartez jaso dezakegu.

Pobrezian edo gizarte bazterketan erortzeko arriskuan dagoen biztanleria (%). Europako estatuak eta Euskal Herria[36].
Lurraldea 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
E.H. 7,1 6,9 6,4 6,0 6,0 5,4 8,1 8,7 10,2 11,5 11,0 12,3 12,1 7,8 7,4
Espainia 25,0 24,3 24,0 23,3 23,8 24,7 26,1 26,7 27,2 27,3 29,2 28,6 27,9 26,6 26,1
Frantzia 19,8 18,9 18,8 19,0 18,5 18,5 19,2 19,3 19,1 18,1 18,5 17,7 18,2 17,0 17,4
Europar Batasuna 21,6

Pobrezia tasa Europa 2020 estrategiako neurketaren arabera[37]

EAEri dagokionez, Eusko Jaurlaritzak 2020ko Pobreziaren eta Gizarte Ezberdintasunen Inkesta kaleratu zuen Berdintasun, Justizia eta Gizarte Poilitiketako Sailaren eskutik[38]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ Zer ote da pobrezia? Argia, 2006-06-11, 2023-03-31n begiratua.
  2. ↑ (Gaztelaniaz) Agudo, Alejandra. (2014-07-24). «Menos pobres, pero más vulnerables» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2023-03-31).
  3. ↑ "Indicators of Poverty & Hunger" (PDF). United Nations. Archived (PDF) from the original on 28 June 2011. Retrieved 16 January 2022.
  4. ↑ "Poverty and Inequality Analysis". worldbank.org. Archived from the original on 3 June 2011. Retrieved 27 May 2011.
  5. ↑ Dvorak, Jaroslav. (2015). «European Union Definition of Poverty» The SAGE Encyclopedia of World Poverty (SAGE Publications, Inc): 529–530.  doi:10.4135/9781483345727.n270. (Noiz kontsultatua: 2023-03-31).
  6. ↑ Gupta, Raghuraj. (1984-01). «Changing role and status of the Muslim minority in India: a point of view» Institute of Muslim Minority Affairs. Journal 5 (1): 181–202.  doi:10.1080/02666958408715891. ISSN 0266-6952. (Noiz kontsultatua: 2019-06-03).
  7. ↑ Gupta, Raghuraj. (1984-01). «Changing role and status of the Muslim minority in India: a point of view» Institute of Muslim Minority Affairs. Journal 5 (1): 181–202.  doi:10.1080/02666958408715891. ISSN 0266-6952. (Noiz kontsultatua: 2019-06-03).
  8. ↑ UN declaration at World Summit on Social Development in Copenhagen in 1995
  9. ↑ "Poverty". World Bank. Archived from the original on 30 August 2004. Retrieved 23 April 2010
  10. ↑ (Ingelesez) The End of Poverty. 2022-12-07 (Noiz kontsultatua: 2023-03-31).
  11. ↑ a b c (Ingelesez) When a dollar a day means 25 cents. 2007-12-02 (Noiz kontsultatua: 2023-03-31).
  12. ↑ Ravallion, Martin; Chen, Shaohua & Sangraula, Prem (2008). "Dollar a Day Revisited" (PDF). The World Bank. Archived (PDF) from the original on 5 August 2012. Retrieved 8 August 2012
  13. ↑ Ravallion, Martin; Chen, Shaohua; Sangraula, Prem (May 2008). Dollar a Day Revisited (PDF) (Report). Washington, DC: The World Bank. Archived (PDF) from the original on 3 March 2016. Retrieved 10 June 2013
  14. ↑ Ravallion, Martin; Chen, Shaohua; Sangraula, Prem (2009). "Dollar a day" (PDF). The World Bank Economic Review. 23 (2): 163–184. doi:10.1093/wber/lhp007. S2CID 26832525. Archived (PDF) from the original on 29 October 2013. Retrieved 11 June 2013
  15. ↑ (Ingelesez) «World Bank Forecasts Global Poverty to Fall Below 10% for First Time; Major Hurdles Remain in Goal to End Poverty by 2030» World Bank (Noiz kontsultatua: 2023-03-31).
  16. ↑ «WDI - Societal Poverty: A global measure of relative poverty» datatopics.worldbank.org (Noiz kontsultatua: 2023-03-31).
  17. ↑ International Food Policy Research Institute, The World's Most Deprived. Characteristics and Causes of Extreme Poverty and Hunger Archived 23 March 2010 at the Wayback Machine, Washington: IFPRI Oct 2007
  18. ↑ «Poverty Definitions - U.S Census Bureau» web.archive.org 2016-02-06 (Noiz kontsultatua: 2023-04-01).
  19. ↑ «Research - World Bank’s $1.25/day poverty measure- countering the latest criticisms» web.archive.org 2014-12-10 (Noiz kontsultatua: 2023-04-01).
  20. ↑ "New Progress in Development-oriented Poverty Reduction Program for Rural China (1,274 yuan per year = US$ 0.55 per day)". The Government of China. 2011. Archived from the original on 14 July 2014. Retrieved 8 August 2012.
  21. ↑ Erosketa-ahalmen paritatea, OECD (2023), Poverty rate (indicator). doi: 10.1787/0fe1315d-en (Accessed on 01 April 2023)
  22. ↑ Mollie Orshansky es la creadora de la línea de pobreza estadounidense. M. Orshansky, Mollie (1969). “How Poverty is Measured”, Monthly Labor Review 92:2
  23. ↑ E (2010). Encuesta de condiciones de vida 2010. Madrid: Instituto Nacional de Estadísticas
  24. ↑ Eurostat (2010). Combating poverty and social exclusion: A statistical portrait of the European Union 2010. Brusela: Europako Batzordea
  25. ↑ Autores como Robert K. Merton (1938, “Social Structure and Anomie", American Sociological Review 3), Walter Runciman (1966, Relative Deprivation and Social Justice. Londres: Routledge and Kegan Paul) y Peter Townsend (1974, “Poverty as Relative Deprivation”, D. Wedderburn, Poverty, Inequality and Class Structure, Cambridge: Cambridge University Press) bezalako autoreek kontzeptu hori modu ezberdinetan garatu dute.
  26. ↑ Townsend, Peter (1974). “Poverty as Relative Deprivation”, D. Wedderburn, Poverty, Inequality and Class Structure. Cambridge: Cambridge University Press
  27. ↑ Marx, Karl (1957). Trabajo asalariado y capital. Moscu: Ediciones Progreso
  28. ↑ (Ingelesez) «A richer array of international poverty lines» blogs.worldbank.org (Noiz kontsultatua: 2023-04-02).
  29. ↑ (Ingelesez) «What does new World Bank data tell us about progress on poverty?» Development Initiatives (Noiz kontsultatua: 2023-04-02).
  30. ↑ a b «Pequeño diccionario sobre pobreza, exclusión y desigualdad | No me pidan calma» blogs.lavozdegalicia.es (Noiz kontsultatua: 2023-04-02).
  31. ↑ a b c «RESPUESTA DEL GOBIERNO». 21 de febrero de 2017.
  32. ↑ Estatistika historiko gehienak Angus Maddisonek, 1926-2010, prestatu ditu gaur. Eskuragarri daude: https://web.archive.org/web/20210224183338/http://www.ggdc.net/Maddison/content.shtml
  33. ↑ Rowntree, Seebohm (1908). Poverty: A Study of Town Life. Londres: Second Edition, Macmillan, 305. or..
  34. ↑ Estatu Batuetan, pobrezia neurtzen da pobreziaren lerro finko batetik, pertsonen oinarrizko beharrak asetzeko beharrezkoak diren diru-sarrerak definitzen dituena. Amerikako bizitza estandarretik hasten den neurria da, eta, beste latitude batzuekin alderatuta, oso altua da. Horrela, 2000ko erroldak erakusten zuen pobreen % 70 baino gehiagok autoa, aire girotua, hozkailua, mikrouhin labea eta abar zituela, adibidez.
  35. ↑ Gaindegia, Euskal Herriko ekonomia eta gizarte garapenerako behategia
  36. ↑ Gaindegia, Pobrezia eta Gizarte Bazterketa
  37. ↑ Euskal Herria 2004/2018 epealdia Gaindegia
  38. ↑ Eusko Jaurlaritza, 2020ko Pobreziaren eta Gizarte-Ezberdintasunen Inkesta.

Bibliografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • White, H.(2008) "The measurement of poverty" in Desai, V., Potter, R.B. The Companion to Development Studies, Second Edition, Hodder Education, London, 25-30.or.

Ikus, gainera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Pobretasun&oldid=9861246"(e)tik eskuratuta