Victoria (itsasontzia)
- Artikulu hau Elkanoren ontziari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Victoria (argipena)».
| Victoria (itsasontzia) | |
|---|---|
 | |
| Ekoizpen-lekua | Ondarroa |
| Historia | |
| Magallaes-Elkano espedizioa | 1519 - 1522 |
| Eskaera | 1518 |
| Uretaratzea | 1519 |
| Kudeatzailea | Espainiako Itsas Armada |
| Erregistro-herrialdea | Gaztelako Erresuma |
| Honen parte | Magallaes-Elkano espedizioa |
| Ezaugarriak | |
| Dimentsioak | 2 ( ) × 7,5 ( ) × 28 ( ) m |
| Erruna | 7,5 m |
| Zingoa | 2 m |
| Tona-brutoak | 3.999 |
| Propulsatzailea | Bela |
Victoria karraka motako itsasontzi bat izan zen, Fernando Magallaes buru zela 1519ko abuztuaren 10ean Espezieen uhartedira abiatutako lehendabiziko espedizioan erabilitako bost itsasontzietatik bat.[1] Bidaia hartatik Sanlúcar de Barramedara itzuli zen bakarra izan zen 1522ko irailaren 6an; eta, beraz, baita munduari bira eman zion lehena ere, Juan Sebastian Elkano buru zuela.
Historia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Eraikuntzari buruzko bi teoria
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Victoria naoaren eraikuntza non egin zen ez da ezaguna, eta eztabaidan dago. Bi bertsio nagusi daude gaur egun: Ondarroan egindako itsasontzia direla diotenak, eta Zarautzen egindakoa dela diotenak. Edonola ere, litekeena da euskal kostaldeko lekuren batekoa izatea[2].
Ondarroako bertsioa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]1518ko irailaren 23an, Sevillan, Magallaesen espedizioa irten baino urtebete lehenago, Gradas kaleko notario-bulego batean, Pedro Arizmendik, Ondarroako bizilagun bizkaitarrak, erregea Victoria ontziaren jabe nola egin zen kontatzen zuen. Pedrok bere aita Domingo de Apalluaren izenean hitz egiten zuen, eta esaten zuen garai hartan Santa Maria izendatu zuten itsasontziak ez zuela bere borondatez entregatu, baizik eta Kontratazio Etxearen indarrez, Yndiak aurkitzeko, armada hori Fernando Magallaes komendadorea eta Ruy Falero komendadorea kapitain direla. Errege ofizialek ezarritako prezioa 800 urrezko dukat izan zen. Ontziko jabeak kexu ziren askoz gehiago kostatu zitzaielako eta, gainera, Sevillatik Londresera merkantziak eramateko eta ekartzeko konprometitutako pleita galtzen zutelako[2].
Zarauzko bertsioa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Zarautzen eraiki zela dioen bertsioaren arabera, ontzia entregatzeko akta 1515eko maiatzaren 24an sinatu zen[3], Zarauzko Urteta auzoko San Sebastian elizan, ontziolatik kilometro eta erdira baino gutxiagora. Sinadura horretan, Elizamendi baserriko Lope de Irure jaunak egon ziren, aipatutako elizaren ondo-ondoan kokatua, eta bertako basoetako egurra antolatzeaz arduratu zena; Santorun de Retén, Debako arotz maisua, ontzia eraiki zuena; eta Andrés Pérez de Indañeta, Zumaiako bizilaguna, hura eraikitzeko ardura eman zuena. Indañeta ezaguna zen bere ontziekin errege-armadetan zerbitzatzeagatik eta hainbat espediziotarako itsasontziak eskaintzeagatik. Zarauzko ikerlaria den Sebas Martijak dioenez, ontzia Getariako portuan utzi zioten, Santa Maria izenarekin, «Indañetaren itsasontzietan ohikoa den izena». Itsasontzia Arizia baserriaren lurretan eraiki omen zen[2].
Tripulazioa, 1522an
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Hasierako berrogeita bietatik, hemezortzi gizon hauek itzuli ziren Sanlucar de Barramedara Victorian, 1522an:
| Izena | Postua |
|---|---|
| Juan Sebastian Elkano (Getaria) | maisua |
| Francisco Albo (Axio) | pilotua |
| Miguel Rodas | pilotua |
| Juan Akurio (Bermeo) | kontramaisua[4] hasieran, Concepción ontzian; pilotu amaieran, Victoria ontzian |
| Antonio Lombardo (Pigafetta) (Vicenza) | supernumerarioa, kronikagilea |
| Martin Judicibus (Genova) | ontziburua |
| Hernando Bustamante (Alcántara) | marinela |
| Nicholas edo Grego (Napoli) | marinela |
| Miguel Sánchez (Rodas) | marinela |
| Antonio Hernández Colmenero (Huelva) | marinela |
| Francisco Rodrigues (Sevillako portugaldarra) | marinela |
| Juan Rodríguez (Huelva) | marinela |
| Diego Carmena | marinela |
| Hans (Akisgran) | artilleroa |
| Juan Arratiakoa (Bilbo) | itsasmutila[4] |
| Vasco Gómez Gallego el Portugués (Baiona, Galizia) | marinela |
| Juan de Santander (Cueto, Kantabria) | ontzimutila |
| Juan Zubileta (Barakaldo) | morroia[4] |
Desagerpena
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Victoria konpondu zuten eta beste 50 urtez nabigatu zen, 1570. urte inguruan Antilletatik Sevillaraino itzultzen ari zenean itsaso zabalean galdu zenean.[5][6]
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ Murphy, Patrick J.; Coye, Ray W.. (2013). Mutiny and Its Bounty: Leadership Lessons from the Age of Discovery. Yale University Press ISBN 9780300170283..
- ↑ a b c (Gaztelaniaz) Salbador Goikoetxea, Joseba. (2022-09-02). «Zarautz y Ondarroa se disputan la autoría del barco de Elkano» naiz: (Noiz kontsultatua: 2022-09-05).
- ↑ (Gaztelaniaz) Vol. 62 Núm. 1 (2006) | Boletín de la Real Sociedad Bascongada de Amigos del País. (Noiz kontsultatua: 2022-09-05).
- ↑ a b c (Gaztelaniaz) Gorostidi Gelbenzu, Angel de. (1907). «Los euskaros en la primera vuelta al mundo» Euskal-Erria (57): 384..
- ↑ (Ingelesez) Bergreen, Laurence. (2003). "XV- After Magellan". Over the Edge of the World. (1. argitaraldia) New York: HarperCollins, 413 or. ISBN 0-06-621173-5..
- ↑ Zulaika Aristi, Daniel 1951-. Elkano, euskaldunak eta munduaren inguruko lehen itzulia. (Lehen edizioa: 2019ko ekaina. argitaraldia) ISBN 978-84-09-12668-2. PMC 1192390122. (Noiz kontsultatua: 2020-10-09).
Bibliografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q899710
Multimedia: Victoria (ship, 1519) / Q899710