Prusia

Prusia Preußen
1525 – 1947
Monarkia, demokrazia
Goiburua Suum cuique (Bakoitzari berea)
Prusiaren lurraldeak urdinez
Geografia
Hiriburua	Königsberg, gero Berlin
Biztanleria	41.915.040
Kultura
Hizkuntza(k)	Alemana
Erlijioa	Protestantea, Erromatar Katolikoa
Historia
Prusiako Dukerria	1618
Prusiako Estatu Askea	1918
Abolizioa	1947

Prusia (alemanez: Preuße; latinez: Borussia, Prutenia; letonieraz: Prūsija; lituanieraz: Prūsija; polonieraz: Prusy; antzinako prusieraz: Prūsa) Brandenburgen sortutako estatua izan zen, zeinek eragin handia izan zuen Alemaniako zein Europako historiaren gainean.

Hasieran Königsberg eta ondoren Berlin izan zituen hiriburu.

Historia

Antzinako prusiarrak herri baltiarra izan zen, lituaniarrengandik eta letoniarrengandik hurbila. Zaldun Teutonikoek lurraldea hartutakoan, ezarian ezarian alemaniar bihurtu zuten. Brandenburgeko Markerria eta Prusiako dukerria batzeak (1618) Prusiako Erresumaren sorrera ekarri zuen 1701ean.

Prusiak XVIII. nahiz XIX. mendeetan lortu zuen ahalmenaren erpinera iristea. XVIII. mendean, Friedrich II.arekin (1740-1786), Europako botere nagusienetakoa bilakatu zen. XIX. mendean, Otto von Bismarck kantzilerrari esker, Prusia Alemania berriko edo Bigarren Reich-eko lurralde nagusia bihurtu zen politika, ekonomia eta populazioari zegokienez.

Lehen Mundu Gerrak ekarri zuen Hohenzollern leinuaren amaierarekin batera, Prusia Weimar Errepublikako zati bat izan zen, Prusiako Estatu Askeko izenpean (1919). Naziek de facto 1934an ezabatu zuten Prusiaren estatu gisako izaera, eta aliatuek 1947an egin zuten gauza bera de jure.

Hortik aurrera, Prusia izena historian, kulturan edo geografian baino ez da erabili. Esaterako, etikan bertute prusiarrez mintzatzen da, hau da, antolakuntza hobezina, sakrifizioa, legearen agintea, autoritateari men egitea edo militarismoa, baina aldi berean, tolerantzia, puntualitatea, apaltasuna etab.

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Prusia