Nikaragua: berrikuspenen arteko aldeak

Nikaraguako Errepublika
	República de Nicaragua
	Ereserkia: Salve a ti (en)
	Goiburua: En Dios Confiamos; (“Jainkoarengan dugu ustea”)
; flag of Nicaragua (en)	; coat of arms of Nicaragua (en)
	Nicaragua_(orthographic_projection).svg
Geografia
Hiriburua; eta hiri handiena	Managua; 12°9′16″N 86°16′26″W
Azalera	130.373 (97.)
Punturik altuena	Cerro Mogotón
Punturik sakonena	Karibe itsasoa (0 m)
Kontinentea	Ipar Amerika
Mugakideak	Costa Rica, Honduras eta Kolonbia
Administrazioa
Gobernu-sistema	Errepublika presidentzialista
Presidentea	Daniel Ortega
Legebiltzarra	National Assembly of Nicaragua (en)
Harreman diplomatikoak	Ikusi mapa Wikidatan
Zeren kide	ikusi Aduanen Mundu Erakundea; Agency for the Prohibition of Nuclear Weapons in Latin America and the Caribbean (en) ; Ameriketako Estatuen Erakundea; Arma Kimikoak Debekatzeko Erakundea; Berreraikuntza eta Garapeneko Nazioarteko Bankua; Central American Bank for Economic Integration (en) ; Central American Common Market (en) ; International Centre for Settlement of Investment Disputes (en) ; International Civil Defence Organisation (en) ; International Regional Organization for Agricultural Health (en) ; Interpol; Merkataritzaren Mundu Erakundea; Multilateral Investment Guarantee Agency (en) ; Munduko Meteorologia Erakundea; Nazio Batuen Erakundea; Nazioarteko Finantza Korporazioa; Nazioarteko Garapen Elkartea; Osasunaren Mundu Erakundea; Posta Batasun Unibertsala; Telekomunikazioen Batasun Internazionala; UNESCO;
Demografia
Biztanleria	5.142.098
Dentsitatea	Adierazpen errorea: Ustekabeko < eragilea bizt/km²
Hizkuntza ofizialak	ikusi gaztelania ;
Erabilitako hizkuntzak	ikusi gaztelania, Miskitoera, Rama (en) , Moskitian Creole (en) , Matagalpa (en) , Subtiaba (en) , Chorotega (en) , Nicaraguan Sign Language (en) , Ulwa (en) eta Mayangna (en) ;
Ezkontzeko adina	genero guztiak: 18
Emankortasun-tasa	2,264 (2014)
Eskolaratu gabeko umeak	142.550 (2010)
Bizi-itxaropena	75,404 (2016)
Giniren koefizientea	46,2 (2014)
Giza garapen indizea	0,667 (2021)
Ekonomia
BPG nominala	13.814.261.535,543 $ (2017)
BPG per capita	2.221 $ (2017)
BPG erosketa botere paritarioa	36.401.261.551 nazioarteko dolar (2017)
BPG per capita EAPn	5.854,57 nazioarteko dolar (2017)
BPGaren hazkuntza erreala	4,7 % (2016)
Erreserbak	2.757.785.586 $ (2017)
Inflazioa	3,1 % (2016)
Historia
	Sorrera data: 1821
Bestelako informazioa
Aurrezenbakia	+505
ISO 3166-1 alpha-2	NI
ISO 3166-1 alpha-3	NIC
Ordu eremua	ikusi UTC−06:00 ; : America/Managua (en) ;
Elektrizitatea	120 V. 60 Hz.NEMA 1-15 (en) eta NEMA 5-15 (en)
Internet domeinua	.ni
	visitnicaragua.us

Nabigazio historia interaktiboa

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

IkusizkoaWikitestua

Lerroan

13:20, 2 martxoa 2019ko berrikusketa

Nikaragua^[2] (gaztelaniaz nikaˈɾaɣwa) ahoskatua), ofizialki Nikaraguako Errepublika, Erdialdeko Amerikako estatu burujabea da. Iparraldean Honduras du, ekialdean Karibe itsasoa, hegoaldean Costa Rica, eta mendebaldean Ozeano Barea. 130.373 kilometro koadroko eremua hartzen du, eta 2016an 6,3 milioi biztanle zituen.^[3] Hiriburua Managua da.

Geografia

Mugak

Nikaragua Erdialdeko Amerikan dago, Karibe itsasoaren eta Ozeano Barearen artean. Iparraldean Hondurasekin du muga, eta hegoaldean Costa Ricarekin.

Erliebea

Nikaraguako mendebaldea mendi garaiz eta lur emankorreko haranez osatua dago. Ozeano Bareko itsasbazterraren parez pare, eta handik hurbil, Honduras eta Costa Rica lotzen dituen sumendi-kate bat dago (San Cristobal, 1.475 metro). Hego-mendebaldean aintzira ugari dago; handienak Xolotlan eta Cocibolca dira. Aintzirak dauden sakanaren ekialdean, ibaiek irekitako haran sakonez bereizita, hainbat norabidetako mendikateak daude: Entre Rios (Mogotón, 2.107 metro), Isabelia, Huapi eta Chontaleña. Mendietatik ekialdera, lurraldearen garaiera apalduz doa Karibeko itsasbazterreko zelai zingiratsuraino (Miskitoen kosta). Lurraldearen egitura dela eta, lurrikarak izateko arriskua handia da Nikaraguan.

Hidrografia

Ozeano Barera doazen ibaiak oso laburrak dira; haietatik luzeenak Fonsecako golkora isurtzen diren Negro eta Estero Real dira. Karibeko itsasora doazen ibaiak, aldiz, luzeak, ur emari handikoak eta, zenbait kilometroan, ontziz ibiltzeko egokiak dira. Haien artean, hauek dira nagusiak: Coco edo Segovia (685 kilometro), Hondurasen eta Nikaraguaren arteko muga eratzen duena, Prinzapolca, Río Grande de Matagalpa, Escondido, eta Costa Ricarekin mugatzen duen San Juan.

Bestalde, hego-mendebaldean aintzira asko daude, eta haietatik bi, Managua edo Xolotlán (1.049 kilometro koadro) eta Nikaragua edo Cocibolca (8.262 kilometro koadro), oso handiak dira; azken horrek sumendi-jatorriko uharte asko ditu (Concepción sumendia, 1.610 metro).

Klima

Nikaraguak klima tropikala du, urtarriletik maiatzera sasoi lehorra eta maiatzetik abendura euri-sasoia dituena. Nikaraguako ekialdea, ordea, mendebaldea baino zertxobait epelagoa eta askoz hezeagoa da, eta sasoi idorrak ez du ia eraginik; hala, mendebaldean 1.900 mm euri izaten dira urtean eta 4.000 mm, berriz, ekialdean. Urteko batez besteko tenperatura 27 °C ingurukoa da.

Landaredia

Nikaraguako lurraldearen erdia baino gehiago baso tropikalak hartzen du; oso trinkoa da toki batzuetan, eta zur bikaineko zuhaitzak ditu. Zuhaitz-mota asko daude, eta, besteak beste, ugari dira almendrondoak, intxaurrondoak, zedro eta pinu-mota batzuk, kaoba, guaiakana eta mizpirondoa. Mendebaldeko lur behereetan sabana da nagusi, eta basoa ibarretan baino ez da izaten.

Concepción eta Maderas sumendiak Cocibolca aintziran
Peñas Blancas, Jinotega
Artoaren uharteak, Hego Atlantikoko Eskualde Autonomoa
Rota sumendia, Leon
San Juan ibaia, Río San Juan

Historia

Sakontzeko, irakurri: «Nikaraguako historia»

Nikaraguako antzinako biztanleak Hego Ameriketatik joan eta mendebaldeko itsasaldean kokatu ziren. X. mendean Mexikotik eta Erdialdeko Amerikako beste toki batzuetatik ere iritsi ziren indiar leinu batzuk. Kristobal Kolon 1502an iritsi zen Nikaraguara. Europatik ekarritako eritasunen eta kolonizatzaileen gehiegikerien eraginez, biztanleria asko urritu zen denbora laburrean. 1520an Francisco Fernández de Córdoba espainiarrak Granada eta León hiriak sortu zituen. Bi hirien artean liskar ugari izan ziren sortu zirenetik: León liberalen gune izan zen, eta Granada, berriz, kontserbadoreena eta aristokraziarena. XVII. eta XVIII. mendeetan, ingeles itsaslapurrak Karibeko itsasaldean lehorreratu ziren. Horren ondorioz, Britainia Handiak Miskitoen kosta bere babesean hartu zuen (1740-1786).

1800. urte inguruan, Espainiaren mendetik askatzeko borrokak izan ziren Nikaraguan. 1826an, Erdialdeko Amerikako Probintzien Batasuneko estatu egin zen, baina 1838an elkartea utzi zuen. Nikaraguak 1838an lortu zuen independentzia, eta handik aurrera liberalen eta kontserbadoreen arteko borrokak izan ziren nagusi. Granada eta Leon hiriek hiriburu izan nahi zuten, eta urteetan zehar txandaka izan ziren bata eta bestea, bi hirien arteko hitzarmenez, 1857an bi hirien erdian zegoen Managua hiriburu egin zuten arte.

Kontserbadoreak aginpidean egon ziren XIX. mendearen bigarren erdialdean, baina 1893an liberalak izan ziren nagusi. Liberalek 1909 arte izan zuten aginpidea, Estatu Batuen laguntzaz, kontserbadoreen eskuetan geratu zen arte, hain zuzen. Estatu Batuek armada bidali zuten lehendakariari laguntza emateko, eta han geratu zen 1925 arte. Urte horretan gerra zibila izan zen berriz liberalen eta kontserbadoreen artean. Berriro itzuli zen Estatu Batuetako armada eta liberalak menderatu zituen 1927an. 1928ko eta 1932ko hauteskundeetan liberalak izan ziren irabazle. 1933an Estatu Batuetako armadak alde egin zuen Nikaraguatik, baina hango Goardia Nazionala prestatua utzi zuten istiluak sortzen baldin baziren haiei aurre egiteko.

1934an, Goardia Nazionaleko Anastasio Somoza García buruzagiak eragin zuen liberalen buruzagi César Augusto Sandinoren hilketa, eta 1936an iritsi zen lehendakaritzara. Hogei urtez egon zen aginpidean. Haren agintaldian ekonomiaren irabaziak somozatarrentzat eta haien aldekoentzat izan ziren. 1956an hil egin zuten, eta haren seme Luis Somoza Debayle izan zen ordezkoa 1967 arte; ondoren haren anaia Anastasio Somoza Debayle izan zen lehendakari. Bitarte horretan, Somozaren aurkakoek, sandinistek (César Augusto Sandinoren omenez) gerrilla sortu zuten 1962an.

1972an lurrikara izugarria izan zen Nikaraguan. Managuan 6.000 hildako izan ziren, eta 300.000 lagun geratu ziren etxerik gabe. Lurrikarak eragindako hondamendiari aurre egiteko atzerriko herrietatik iritsitako dirua Somozaren familiak gorde zuela jakin zenean, izugarri indartu ziren gobernuaren kontrako mugimenduak. Sandinistek bildu zituzten indar horiek, eta matxinatu eta aginpidetik bota zuten Somoza, 1979an. Urte hartatik 1985 arte, Frente Sandinista de Liberación Nacional (Nazio Askapenerako Fronte Sandinista, FSLN) erakundearen Batzordea egon zen aginpidean, Daniel Ortega lehendakaritzan zela. Bestalde, Nazioa Berritzeko Gobernuaren eskuetan zeuden aginpide eragilea eta legegintzako aginpidea, eta Estatuko Kontseiluaren aholkua zuen egiteko horretan. Sandinisten gobernuak Somozaren familiaren esku zeuden ondasunak bereganatu zituen. Harreman estuak izan zituen Sobietar Batasunarekin eta Kubarekin, eta Estatu Batuekin, berriz, gero eta okerragoak. 1980. urte inguruan, Estatu Batuen laguntzarekin, sandinistak gobernutik kentzeko talde armatuak sortu ziren (Contra delakoa).

1984an hauteskundeak izan ziren, eta sandinisten esku zegoen administrazio berri batek hartu zuen ordu arteko Batzordearen lekua, 1985ean. 1986-1987 urteetan, Erdialdeko Amerikako hainbat herrialde bake-hitzarmenak prestatzen eta sinatzen ahalegindu zen. Horren ondorioz, 1989an, zazpi urtez indarrean egondako salbuespen-egoera amaitu zen Nikaraguan. Hala, 1990eko otsailaren 25ean, hauteskundeak egin ziren, nazioarteko behatzaileak bertan zirela; UNO (Oposizioko Nazio Batasuna, zentro-eskuineko 14 alderdi politiko biltzen zituena) atera zen garaile, eta Violeta Chamorro hautatu zuten lehendakari urte bereko apirilean.

1990etik 1996ra, Violeta Chamorroren gobernu-taldearen trantsizio demokratikoaren prozesua eta berradiskidetze nazionala burura eramatea izan zen zeregina. Contrak armak utzi zituen, Estatu Batuek blokeoa altxatu zuten, eta sandinistek, beren aldetik, onartu zuten indar-erlazio berrian gutxiengoa izatea. Militar erregularren %90 desmobilizatuak izan ziren. Gerra amaitzeak bide eman zion Nikaraguako ekonomiari zegoen zulotik ateratzeko, baina zereginak pilatzen zitzaizkion: Ameriketako herrialderik behartsuenetakoa zen Nikaragua, kanpo-zorraren astuntasunak leherturik zeukan eta ez zen gai biztanleria aktiboaren %40ri baino gehiagori lana emateko.

Sandinistak ahalegindu ziren 1990ean galdutako agintea berreskuratzen, ekonomia-krisiak eragindako egonezinari probetxu atereaz, baina demokratizazio-prozesuak beste norabide bat hartu zuen 1995eko konstituzioaren erreformatik aurrera. Sandinistak ez ziren, harrezkero, oposizioko beste indar bat baizik. 1996ko azaroko hauteskundeak liberal batek irabazi zituen, Arnoldo Alemánek, baina lehenago UNO osatu zuten indar politikoak zeuden atzetik. Lehendakari berriak Violeta Chamorrok hasitako liberalizazio-politikarekin jarraitu zuen, eta atzerriko inbertsioak erakartzen ahalegindu zen. Inflazioa jaistea eta hasita zegoen zenbait azpiegitura-proiektu gauzatzea lortu zuen. Baina Nikaraguaren berpizte erlatibo hori txiki-txiki eginda geratu zen, 1998ko urrian Mitch urakana pasatu zenean. Milaka eta milaka pertsona desagertu ziren, nikaraguarren %10 bizilekurik gabe geratu zen, errepide-sarearen bi herenak hondaturik geratu ziren, eta nekazaritza-uzten %70 galdu zen.

2001ean alderdi liberalak irabazi zituen berriro ere hauteskundeak, Enrique Bolaños buru zela. Bolañosek Alemán presidentearen kontrako salaketak ikertzen jarraitu zuen (dirua zuritu izana eta ustelkeria), eta azkenik, 20 urteko kartzela-zigorra ezarri zioten lehendakari ohiari. Alemánen aldeko hainbat kidek eta kongresuko beste hainbatek, kide sandinistekin bat eginik, Bolaños lehendakariaren eta haren ministroen boterea mugatu zuten, eta dimiti zezan eskatu zioten. 2006ko hauteskundeen ondoren, Daniel Ortega itzuli zen lehendakaritzara. 2011ko eta 2016ko hauteskundeetan berriz aukeratua izan zen.^[4]

Gobernua eta administrazioa

Politika

Nikaragua errepublika da. 1986an onartutako konstituzioaren arabera, lehendakariak du aginpide eragilea eta Nazio Biltzarrak, Asamblea Nacional de Nicaragua delakoak, berriz, legegintzako aginpidea. Errepublikako lehendakaria da, aldi berean, gobernuburu eta estatuburu. Nazio Biltzarra 90 diputatuz osatua dago, eta 16 urtetik gorakoen sufragio unibertsalez aukeratzen da, sei urteko legealdirako.

1980ko hamarkadan, Nikaraguako alderdi politiko nagusia Nazio Askapenerako Fronte Sandinista (FSLN) izan zen. 1962an sortutako alderdi horrek, oposizioko beste hainbat indarren laguntzarekin, 1979an Anastasio Somoza agintetik botatzea lortu zuen, eta bera egon zen agintean 1990 urtea arte. Urte hartako hauteskundeak eskuineko (eta sandinismoaren aurkako) UNO koalizioak irabazi zituen. 1996ko azaroko hauteskundeak, berriz, Alianza Liberal izeneko koalizioak irabazi zituen eta, beste izen baten pean izanik ere, UNO osatzen zuten zentroko eta eskuineko alderdi gehientsuak zeuden atzetik. 2007an Daniel Ortega sandinistak agintea berreskuratu zuen^[5].

Banaketa administratiboa

Sakontzeko, irakurri: «Nikaraguaren banaketa administratiboa»

Nikaragua 15 departamendutan eta 2 eskualde autonomotan (Ipar Atlantiko eta Hego Atlantiko) banatuta dago.

Ipar Atlantiko

Hego Atlantiko

Boaco

Carazo

Chinandega

Chontales

Estelí

Granada

Jinotega

León

Madriz

Managua

Masaya

Matagalpa

Nueva Segovia

Río San Juan

Rivas

Honduras

Costa Rica

	Departamendua	Hiriburua	Biztanleria (2012)^[6]	Eremua (km²)	Dentsitatea (biz/km²)
1	Boacoko departamendua	Boaco	178.582	4.177	42,8
2	Carazoko departamendua	Jinotepe	190.769	1.081	176,4
3	Chinandegako departamendua	Chinandega	429.557	4.822	89,1
4	Chontalesko departamendua	Juigalpa	185.866	6.481	28,7
5	Estelíko departamendua	Estelí	224.231	2.230	100,6
6	Granadako departamendua	Granada	206.009	1.040	198,2
7	Jinotegako departamendua	Jinotega	438.413	9.222	47,5
8	Leongo departamendua	León	410.860	5.138	80
9	Madrizko departamendua	Somoto	164.146	1.708	96,1
10	Managuako departamendua	Managua	1.484.462	3.465	428
11	Masayako departamendua	Masaya	364.168	611	596,2
12	Matagalpako departamendua	Matagalpa	561.282	6.804	82,5
13	Nueva Segoviako departamendua	Ocotal	253.489	3.491	72,6
14	Rivasko departamendua	Rivas	177.668	2.162	82,2
15	Río San Juango departamendua	San Carlos	127.225	7.541	16,9
16	Ipar Atlantikoko Eskualde Autonomoa	Puerto Cabezas	480.874	33.106	14,5
17	Hego Atlantikoko Eskualde Autonomoa	Bluefields	385.102	27.260	14,1

Demografia

Biztanleria

2016an Nikaraguak 6.327.927 biztanle zituen,^[1] 52,7 biztanle kilometro koadroko dentsitatearekin. Adin-egiturari dagokionez, 0-14 urte bitartekoak biztanleen %27,2 dira, 15-24 urte bitartekoak %21,3, 25-54 urte bitartekoak %40,2, 55-64 urte bitartekoak %6 eta 65 urtetik gorakoak %5,3. Bizi itxaropena 73,5 urtekoa da, 71,3 urtekoa gizonezkoena eta 75,8 urtekoa emakumezkoena. Emankortasun-indizea emakumeko 1,89 haur da. (2017ko zenbatespenak).^[7]

Atlantiko aldeko eskualdean (lurralde osoaren erdia baino gehiago hartzen du) biztanleen %8 baizik ez da bizi; izan ere, baso trinkoz estalia dago, eta ia ez dago garraio-azpiegiturarik. Herrixka sakabanatu batzuk badaude, han-hemenka, anglofonoak batez ere. Ekonomiaren ikuspuntutik, garrantzi gutxiko eskualdea da. Basoko ustiapen batzuk salbuetsita (zur preziatuak, kautxua), eskualde horretako biztanle gehienak (indiarrak edo beltzen ondorengoak) iraupeneko nekazaritzatik, ehizatik eta arrantzatik bizi dira. Mendebalderago, lurraldearen erdialdean, mestizoak dira nagusi, eta jende gehixeago bizi da: 16-21 biztanle kilometro koadroko. Eskualde horretako biztanleak, batez ere, abere-hazkuntzatik eta kafea eta kotoia ekoiztetik bizi dira.

Mendikatearen mendebaldeko isurialdean eta, batez ere, Ozeano Barearen aldeko kostaldean dago, aldiz, Nikaraguako gune nagusia, bai demografiaren, bai ekonomiaren aldetik. Biztanleen %60 baino gehiago, gutxiengo zuria tartean dela, lurralde horretan (eremu osoaren %15 inguru) kontzentratzen da. Sumendi-jatorriko lurren emankortasuna dela-eta, nekazaritza intentsiboa da eskualde horretan: kafea eta kotoia ekoizten dira, batik bat, baina baita bananak, arroza eta azukre-kanabera ere. Eskualde horren bihotzean, bi aintzira handienen erdian, Managua dago, hiriburua eta herrialdeko administrazio-, merkataritza-, ekonomia- eta garraio-zentro nagusia. Gainera, hiriburuaren aldirietan kontzentratzen da Nikaraguako industria guztien %80. Halaber, azken eskualde horretan ekoizten da nekazaritza balio osoaren %70.

Banaketa etnikoa

Biztanle gehienak, %69, mestizoak dira; zuriak %17 dira, beltzak %9, eta Nikaraguako bertako indiarrak, sumoak eta miskitoak, %5^[7].

Hizkuntzak

Hizkuntza ofiziala gaztelania da, baina ekialdeko basoetan bizi diren talde batzuek ingeles kreolera edota miskitoera erabiltzen dituzte.

Erlijioa

2016ko zenbatespenaren arabera, %51,6 katolikoak dira, eta %33,9 protestanteak.^[7]

Hiri nagusiak

Ekonomia

Nikaragua herrialde behartsua da, eta areago Mitch urakanak 1998an eragindako txikizioaren ondoren. Haize-erauntsi ikaragarri haren aurretik, gainera, biztanleen erdiak, gutxi gorabehera, bizitzeko gutxieneko premiak estali ezinik bizi ziren.

Nekazaritza da herrialdeko jarduera nagusia, sektore horretatik zuzenean bizi den biztanle-kopurua alde bat utzirik, industria gehiena ere nekazaritza-produktuen elaborazioan oinarritzen baita. Barne produktu gordinaren %14,8 nekazaritzari dagokio (2016ko datua), eta sektore horretan enplegatzen da biztanleria aktiboaren %31.^[7] Lantzen diren gaiei dagokienez, bizibidea ateratzekoak eta salmentarakoak bereizi behar dira: lehenbizikoen artean artoa, arroza, basartoa eta babarrunak dira nagusi, eta bigarrenen artean, berriz, kafea, kotoia, bananak, azukre-kanabera eta kakaoa. Laranjak, tapioka, ananak eta sesamoa ere ekoizten dira. Abeltzaintza (behiak, zerriak eta hegaztiak), behi-hazkuntza bereziki, garrantzi handiko jarduera da, Nikaraguaren erdialdean batez ere, eta haragia esportatzeko adina ekoizten da. Basoaren ustiapenak (kaoba, zedroa, palisandroa) nolabaiteko garrantzia baino ez du, garraio-azpiegiturarik eza dela eta. Arrantza, bestalde, molde zaharren arabera egiten da, bai ur gazitan nola gezatan (aintzira eta ibai handi asko ditu). Arrantzatutako gehiena Nikaraguan bertan kontsumitzen da, eta esportaziorako espezie nagusia izkirak dira.

Bigarren sektoreari –industria eta meatzaritza– BPGaren %24,2 dagokio eta biztanleria aktiboaren %18 enplegatzen da bertan^[7]. Ustiatzen diren mea-baliabideen artean aipatzekoak dira urrea (nagusia), kobrea eta zilarra. Industria, batik bat, Nikaraguan ekoiztutako gaien lanketan oinarritzen da, janari eta edari industrian gehienbat: azukrea, garagardoa, rona, olioa, haragi-kontserba; pospologintza, larrugintza, kotoi-ehungintza; petrolio-findegi bat eta porlan-lantegiak ere badira. Nikaraguak erregaiak inportatu beharra du, baina zentral hidroelektrikoetatik lortzen du behar duen energiaren parte handi bat.

Merkataritza-balantzan defizit handia du Nikaraguak. Esportatzen dituen gaien artean kafea, itsaskiak (izkirak), haragia, azukrea, urrea eta bananak daude. Inportatzen dituen produktu nagusiak, berriz, kontsumorako ondasunak, makineria eta tresneria, eta petrolioaren deribatuak dira. Nikaraguarekin merkataritza-harreman gehienak dituzten herrialdeak hauek dira: Estatu Batuak, Erdialdeko Amerikako herrialdeak, Alemania, Kanada, Venezuela eta Japonia.

1998an, abian jarritako hainbat ekonomia-erreformari esker, hamar urteko gerra zibilaren ondorio latzak atzera uzten hasita zegoen, eta ekonomia-hazkunde indartsua bizi zuen, baina urte horretako udazkenean, Mitch urakanak hankaz gora bota zituen ekonomia-indize guztiak eta, herrialdea suntsiturik utzi ondoren, lehenaz gain, gogortu egin zuen Nikaraguaren etorkizuna. Gutxi gorabehera, 1.000 milioi dolarreko kalteak eragin zituela kalkulatzen da^[8]. Kalterik handienak, milaka pertsonak bizia galtzeaz gainera, nekazaritzan izan ziren, sektore horretakoak baitira Nikaraguako esportazio gehienak. Hala, 1999an, 900 milioi dolar inguruko merkataritza-defizita jasan zuen Nikaraguako ekonomiak. Nazioarteko laguntza asko zuzendu ziren, harrezkero, Nikaraguara.

Azpiegiturak

Garraioa

Nikaraguak garraio-azpiegitura aurreratu gabea du. Errepide-sarearen ardatza Hondurasekin eta Costa Ricarekin lotzen duen Panamerikar errepidea da, Nikaraguako toki jendetsuenetan barrena 368 kilometro egiten dituena. 2014an, 23.897 kilometro errepide zituen, baina haietatik 3.346 baizik ez zeuden asfaltaturik.^[7] Garrantzizkoak dira, bestalde, ontzi bidezko garraioak, aintzira eta ibaietan. Nazioarteko hegaldietarako aireportu bat dago Managuatik hurbil.

Hezkuntza

Lehen mailako hezkuntza doan eta derrigorrezkoa da, baina azpiegitura oso txarra da (ikastetxeak eta irakasleak falta dira), eta haurren hiru laurdenek lehen mailako ikasketak egiten badituzte ere, gutxi iristen dira bigarren mailakoak egitera. Goi-mailako ikasketak egiteko zentro nagusiak, berriz, Erdialdeko Amerikako Unibertsitatea, Nikaraguako Unibertsitate Politeknikoa (biak Managuan) eta Nikaraguako Unibertsitate Autonomo Nazionala (Leon) dira.

Nikaraguar ezagunak

Francisco Hernandez de Cordoba (?-1526), Nikaraguara iritsi zen lehenbiziko europarra.
Ruben Dario (1867- 1916), poeta.
Augusto Sandino (1895- 1934), iraultzailea.
Anastasio Somoza (1896- 1956), militarra eta diktadorea.
Ernesto Cardenal (1925), teologoa eta poeta.
Violeta Chamorro (1929), politikaria.
Carlos Fonseca (1936-1976), politikaria.
Daniel Ortega (1945), politikaria.
Gioconda Belli (1948), idazlea.

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ ^a ^b Nicaragua en cifras 2016, bcn.gob.ni
↑ Euskaltzaindia. 38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak. .
↑ ^a ^b Aipuaren errorea: Konpondu beharreko erreferentzia kodea dago orri honetan: ez da testurik eman zenbatespena izeneko erreferentziarako
↑ Nikaraguarrek garaipena eman diote berriz ere Ortega sandinistari. eitb.eus (Noiz kontsultatua: 2017-12-12).
↑ El sandinista Daniel Ortega gana las elecciones en Nicaragua y evita una segunda vuelta, internacional.elpais.com
↑ Población Total, estimada al 30 de Junio del año 2012 Inide.gob.ni
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Nicaragua, The World Factbook, cia.gov 2017ko abenduaren 12an kontsultatua
↑ Mitch: The Deadliest Atlantic Hurricane Since 1780, National Climatic Data Center, ncdc.noaa.gov. 2015eko urtarrilaren 5ean kontsultatua

Kanpo-loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Nikaragua

es Herrialdeko webgune ofiziala, presidencia.gob.ni
Nikaragua, argia.eus
(Ingelesez) CIA - World Factbook Geografia, biztanleria, politika eta ekonomia datuak.

Amerikako herrialde eta lurraldeak
Ipar Amerika eta Karibea	Estatu burujabeak: Ameriketako Estatu Batuak • Antigua eta Barbuda • Bahamak • Barbados • Belize • Costa Rica • Kuba • Dominika • Dominikar Errepublika • El Salvador • Grenada • Guatemala • Haiti • Honduras • Jamaika • Kanada • Mexiko • Nikaragua • Panama • Saint Kitts eta Nevis • Santa Luzia • Saint Vincent eta Grenadinak • Trinidad eta Tobago Dependentziak: Groenlandia (Danimarka) • Guadalupe ∙ Martinika ∙ Saint Barthelemy ∙ Saint Martin ∙ Saint Pierre eta Mikelune (Frantzia) • Aruba · Holandarren Antillak (Herbehereak) • Aingira · Bermuda · Birjina uharte britainiarrak · Kaiman uharteak · Montserrat · Turkak eta Caicoak (Erresuma Batua) • Puerto Rico · Birjina Uharte Estatubatuarrak (Ameriketako Estatu Batuak)	Hego Amerika	Estatu burujabeak: Argentina • Bolivia • Brasil • Txile • Kolonbia • Ekuador • Guyana • Paraguai • Peru • Surinam • Uruguai • Venezuela Dependentziak: Guyana Frantsesa (Frantzia) • Falklandak (Erresuma Batua)

[banconicaragua-1] Nicaragua en cifras 2016, bcn.gob.ni

[Euskaltzaindia-2] Euskaltzaindia. 38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak. .

[zenbatespena-3] Aipuaren errorea: Konpondu beharreko erreferentzia kodea dago orri honetan: ez da testurik eman zenbatespena izeneko erreferentziarako

[4] Nikaraguarrek garaipena eman diote berriz ere Ortega sandinistari. eitb.eus (Noiz kontsultatua: 2017-12-12).

[5] El sandinista Daniel Ortega gana las elecciones en Nicaragua y evita una segunda vuelta, internacional.elpais.com

[inide-6] Población Total, estimada al 30 de Junio del año 2012 Inide.gob.ni

[cia-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Nicaragua, The World Factbook, cia.gov 2017ko abenduaren 12an kontsultatua

[ncdc-8] Mitch: The Deadliest Atlantic Hurricane Since 1780, National Climatic Data Center, ncdc.noaa.gov. 2015eko urtarrilaren 5ean kontsultatua

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

@@ 7. lerroa: / 7. lerroa: @@
 | armarri_irudi = Coat of arms of Nicaragua.svg
 | lema_nazional = ''En Dios Confiamos''<br />(“Jainkoarengan dugu ustea”)
-| ereserki_nazional = ''Salve a ti, Nicaragua''<br>[[Fitxategi:Himno Nacional de Nicaragua.ogg|center|250px]] [[]]
+| ereserki_nazional = ''Salve a ti, Nicaragua''<br>[[Fitxategi:Himno Nacional de Nicaragua.ogg|erdian|250px]] [[]]
 | mapa_irudi = Nicaragua_(orthographic_projection).svg
 | hiriburu = [[Managua]]
@@ 39. lerroa: / 39. lerroa: @@
 | aurrezenbaki = 505
 | gentilizioa = nikaraguar
-| oharrak = {{sup|1}}[[miskitoera]] hizkuntza onartua da miskitoen lurralde autonomoan<ref name="Euskaltzaindia"></ref>
+| oharrak = {{sup|1}}[[miskitoera]] hizkuntza onartua da miskitoen lurralde autonomoan<ref name="Euskaltzaindia"/>
 }}
-'''Nikaragua'''<ref name="Euskaltzaindia">{{erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0038.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua=38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak}}</ref>  (gaztelaniaz {{IPA|nikaˈɾaɣwa}}) ahoskatua), ofizialki '''Nikaraguako Errepublika''', [[Erdialdeko Amerika]]ko estatu burujabea da. Iparraldean [[Honduras]] du, ekialdean [[Karibe itsasoa]], hegoaldean [[Costa Rica]], eta mendebaldean [[Ozeano Barea]]. 130.373 kilometro koadroko eremua hartzen du, eta [[2016]]an 6,3 milioi biztanle zituen.<ref name="zenbatespena"></ref> Hiriburua [[Managua]] da.
+'''Nikaragua'''<ref name="Euskaltzaindia">{{erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0038.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua=38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak}}</ref> (gaztelaniaz {{IPA|nikaˈɾaɣwa}}) ahoskatua), ofizialki '''Nikaraguako Errepublika''', [[Erdialdeko Amerika]]ko estatu burujabea da. Iparraldean [[Honduras]] du, ekialdean [[Karibe itsasoa]], hegoaldean [[Costa Rica]], eta mendebaldean [[Ozeano Barea]]. 130.373 kilometro koadroko eremua hartzen du, eta [[2016]]an 6,3 milioi biztanle zituen.<ref name="zenbatespena"/> Hiriburua [[Managua]] da.
 == Geografia ==
@@ 47. lerroa: / 47. lerroa: @@
 Nikaragua Erdialdeko Amerikan dago, [[Karibe itsasoa]]ren eta [[Ozeano Barea]]ren artean. Iparraldean [[Honduras]]ekin du muga, eta hegoaldean [[Costa Rica]]rekin.
 === Erliebea ===
-[[Fitxategi:Nicaragua Topography.png|thumb|right|280px|Nikaraguako erliebea]]
+[[Fitxategi:Nicaragua Topography.png|thumb|eskuinera|280px|Nikaraguako erliebea]]
 Nikaraguako mendebaldea mendi garaiz eta lur emankorreko haranez osatua dago. [[Ozeano Bare]]ko itsasbazterraren parez pare, eta handik hurbil, Honduras eta Costa Rica lotzen dituen sumendi-kate bat dago (San Cristobal, 1.475 metro). Hego-mendebaldean aintzira ugari dago; handienak [[Managuako aintzira|Xolotlan]] eta [[Nikaragua aintzira|Cocibolca]] dira. Aintzirak dauden sakanaren ekialdean, ibaiek irekitako haran sakonez bereizita, hainbat norabidetako mendikateak daude: [[Entre Rios]] ([[Mogotón]], 2.107 metro), [[Isabelia]], [[Huapi]] eta [[Chontaleña]]. Mendietatik ekialdera, lurraldearen garaiera apalduz doa Karibeko itsasbazterreko zelai zingiratsuraino ([[Miskitoen kosta]]). Lurraldearen egitura dela eta, [[lurrikara]]k izateko arriskua handia da Nikaraguan.
@@ 54. lerroa: / 54. lerroa: @@
 Ozeano Barera doazen ibaiak oso laburrak dira; haietatik luzeenak [[Fonsecako golkoa|Fonsecako golkora]] isurtzen diren Negro eta Estero Real dira. Karibeko itsasora doazen ibaiak, aldiz, luzeak, ur emari handikoak eta, zenbait kilometroan, ontziz ibiltzeko egokiak dira. Haien artean, hauek dira nagusiak: [[Coco ibaia|Coco]] edo Segovia (685 kilometro), Hondurasen eta Nikaraguaren arteko muga eratzen duena, Prinzapolca, [[Río Grande de Matagalpa]], Escondido, eta Costa Ricarekin mugatzen duen [[San Juan (ibaia)|San Juan]].
 Bestalde, hego-mendebaldean aintzira asko daude, eta haietatik bi, Managua edo [[Managuako aintzira|Xolotlán]] (1.049 kilometro koadro) eta Nikaragua edo [[Nikaragua aintzira|Cocibolca]] (8.262 kilometro koadro), oso handiak dira; azken horrek sumendi-jatorriko uharte asko ditu ([[Concepción (sumendia)|Concepción]] sumendia, 1.610 metro).
 === Klima ===
 Nikaraguak [[klima tropikal]]a du, urtarriletik maiatzera sasoi lehorra eta maiatzetik abendura euri-sasoia dituena. Nikaraguako ekialdea, ordea, mendebaldea baino zertxobait epelagoa eta askoz hezeagoa da, eta sasoi idorrak ez du ia eraginik; hala, mendebaldean 1.900&nbsp;mm euri izaten dira urtean eta 4.000&nbsp;mm, berriz, ekialdean. Urteko batez besteko tenperatura 27&nbsp;°C ingurukoa da.
@@ 66. lerroa: / 66. lerroa: @@
 PenasBlancas,_part_of_the_Bosawas_Reserve,_Jinotega_Department,_Nicaragua.jpg|Peñas Blancas, [[Jinotegako departamendua|Jinotega]]
 CornIsland.JPG|Artoaren uharteak, [[Hego Atlantikoko Eskualde Autonomoa]]
 Rota volcano.jpg|Rota sumendia, [[Leongo departamendua|Leon]]
 Río San Juan02.JPG|[[San Juan (ibaia)|San Juan]] ibaia, [[Río San Juango departamendua|Río San Juan]]
 </gallery>
@@ 83. lerroa: / 83. lerroa: @@
 [[1972]]an lurrikara izugarria izan zen Nikaraguan. Managuan 6.000 hildako izan ziren, eta 300.000 lagun geratu ziren etxerik gabe. Lurrikarak eragindako hondamendiari aurre egiteko atzerriko herrietatik iritsitako dirua Somozaren familiak gorde zuela jakin zenean, izugarri indartu ziren gobernuaren kontrako mugimenduak. Sandinistek bildu zituzten indar horiek, eta matxinatu eta aginpidetik bota zuten Somoza, [[1979]]an. Urte hartatik [[1985]] arte, [[Nazio Askapenerako Fronte Sandinista|Frente Sandinista de Liberación Nacional]] (Nazio Askapenerako Fronte Sandinista, FSLN) erakundearen Batzordea egon zen aginpidean, Daniel Ortega lehendakaritzan zela. Bestalde, Nazioa Berritzeko Gobernuaren eskuetan zeuden aginpide eragilea eta legegintzako aginpidea, eta Estatuko Kontseiluaren aholkua zuen egiteko horretan. Sandinisten gobernuak Somozaren familiaren esku zeuden ondasunak bereganatu zituen. Harreman estuak izan zituen [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasunarekin]] eta [[Kuba]]rekin, eta Estatu Batuekin, berriz, gero eta okerragoak. [[1980]]. urte inguruan, Estatu Batuen laguntzarekin, sandinistak gobernutik kentzeko talde armatuak sortu ziren (''[[Contra]]'' delakoa).
-[[Fitxategi:Violeta_Chamorro_1993.jpg|thumb|180px|left|[[Violeta Barrios de Chamorro|Violeta Chamorro]]]]
+[[Fitxategi:Violeta_Chamorro_1993.jpg|thumb|180px|ezkerrera|[[Violeta Barrios de Chamorro|Violeta Chamorro]]]]
 [[1984]]an hauteskundeak izan ziren, eta sandinisten esku zegoen administrazio berri batek hartu zuen ordu arteko Batzordearen lekua, [[1985]]ean. [[1986]]-[[1987]] urteetan, [[Erdialdeko Amerika]]ko hainbat herrialde bake-hitzarmenak prestatzen eta sinatzen ahalegindu zen. Horren ondorioz, [[1989]]an, zazpi urtez indarrean egondako salbuespen-egoera amaitu zen Nikaraguan. Hala, 1990eko otsailaren 25ean, hauteskundeak egin ziren, nazioarteko behatzaileak bertan zirela; UNO (Oposizioko Nazio Batasuna, zentro-eskuineko 14 alderdi politiko biltzen zituena) atera zen garaile, eta [[Violeta Barrios de Chamorro|Violeta Chamorro]] hautatu zuten lehendakari urte bereko apirilean.
 [[1990]]etik [[1996]]ra, Violeta Chamorroren gobernu-taldearen trantsizio demokratikoaren prozesua eta berradiskidetze nazionala burura eramatea izan zen zeregina. ''Contra''k armak utzi zituen, Estatu Batuek blokeoa altxatu zuten, eta sandinistek, beren aldetik, onartu zuten indar-erlazio berrian gutxiengoa izatea. Militar erregularren %90 desmobilizatuak izan ziren. Gerra amaitzeak bide eman zion Nikaraguako ekonomiari zegoen zulotik ateratzeko, baina zereginak pilatzen zitzaizkion: Ameriketako herrialderik behartsuenetakoa zen Nikaragua, kanpo-zorraren astuntasunak leherturik zeukan eta ez zen gai biztanleria aktiboaren %40ri baino gehiagori lana emateko.
-[[Fitxategi:Daniel Ortega 2008.jpg|thumb|180px|right|[[Daniel Ortega]]]]
+[[Fitxategi:Daniel Ortega 2008.jpg|thumb|180px|eskuinera|[[Daniel Ortega]]]]
 Sandinistak ahalegindu ziren 1990ean galdutako agintea berreskuratzen, ekonomia-krisiak eragindako egonezinari probetxu atereaz, baina demokratizazio-prozesuak beste norabide bat hartu zuen [[1995]]eko konstituzioaren erreformatik aurrera. Sandinistak ez ziren, harrezkero, oposizioko beste indar bat baizik. [[1996]]ko azaroko hauteskundeak liberal batek irabazi zituen, [[Arnoldo Alemán]]ek, baina lehenago UNO osatu zuten indar politikoak zeuden atzetik. Lehendakari berriak Violeta Chamorrok hasitako liberalizazio-politikarekin jarraitu zuen, eta atzerriko inbertsioak erakartzen ahalegindu zen. [[Inflazio]]a jaistea eta hasita zegoen zenbait azpiegitura-proiektu gauzatzea lortu zuen. Baina Nikaraguaren berpizte erlatibo hori txiki-txiki eginda geratu zen, [[1998]]ko urrian [[Mitch urakana]] pasatu zenean. Milaka eta milaka pertsona desagertu ziren, nikaraguarren %10 bizilekurik gabe geratu zen, errepide-sarearen bi herenak hondaturik geratu ziren, eta nekazaritza-uzten %70 galdu zen.
@@ 95. lerroa: / 95. lerroa: @@
 == Gobernua eta administrazioa ==
 === Politika ===
-[[Fitxategi:Asamblea_Nicaragua.png|thumb|230px|right|Nikaraguako Nazio Biltzarra]]
+[[Fitxategi:Asamblea_Nicaragua.png|thumb|230px|eskuinera|Nikaraguako Nazio Biltzarra]]
 Nikaragua [[errepublika]] da. [[1986]]an onartutako konstituzioaren arabera, lehendakariak du aginpide eragilea eta Nazio Biltzarrak, ''Asamblea Nacional de Nicaragua'' delakoak, berriz, legegintzako aginpidea. Errepublikako lehendakaria da, aldi berean, gobernuburu eta estatuburu. Nazio Biltzarra 90 diputatuz osatua dago, eta 16 urtetik gorakoen sufragio unibertsalez aukeratzen da, sei urteko legealdirako.
@@ 130. lerroa: / 130. lerroa: @@
 !|| class="unsortable"| || Departamendua|| Hiriburua||Biztanleria (2012)<ref name="inide">[http://www.inide.gob.ni/estadisticas/Cifras%20municipales%20a%C3%B1o%202012%20INIDE.pdf Población Total, estimada al 30 de Junio del año 2012] Inide.gob.ni</ref>|| Eremua (km²)|| Dentsitatea (biz/km²)
 |-
-|1|| [[File:Flag of Boaco.svg|35px]] ||[[Boacoko departamendua]]|| [[Boaco]]|| align=right| 178.582|| align=right| 4.177|| align=right| 42,8
+|1|| [[Fitxategi:Flag of Boaco.svg|35px]] ||[[Boacoko departamendua]]|| [[Boaco]]|| align=right| 178.582|| align=right| 4.177|| align=right| 42,8
 |-
-|2|| [[File:Flag of Jinotepe.svg|35px]] ||[[Carazoko departamendua]]|| [[Jinotepe]]|| align=right| 190.769|| align=right| 1.081|| align=right| 176,4
+|2|| [[Fitxategi:Flag of Jinotepe.svg|35px]] ||[[Carazoko departamendua]]|| [[Jinotepe]]|| align=right| 190.769|| align=right| 1.081|| align=right| 176,4
 |-
-|3|| [[File:Flag of Chinandega.svg|35px]] ||[[Chinandegako departamendua]]|| [[Chinandega]] || align=right| 429.557|| align=right| 4.822|| align=right| 89,1
+|3|| [[Fitxategi:Flag of Chinandega.svg|35px]] ||[[Chinandegako departamendua]]|| [[Chinandega]] || align=right| 429.557|| align=right| 4.822|| align=right| 89,1
 |-
-|4|| [[File:Flag Blank.svg|35px]] ||[[Chontalesko departamendua]]|| [[Juigalpa]]|| align=right| 185.866|| align=right| 6.481|| align=right| 28,7
+|4|| [[Fitxategi:Flag Blank.svg|35px]] ||[[Chontalesko departamendua]]|| [[Juigalpa]]|| align=right| 185.866|| align=right| 6.481|| align=right| 28,7
 |-
-|5|| [[File:Flag of Esteli.svg|35px]] ||[[Estelíko departamendua]]|| [[Estelí]]|| align=right| 224.231|| align=right| 2.230|| align=right| 100,6
+|5|| [[Fitxategi:Flag of Esteli.svg|35px]] ||[[Estelíko departamendua]]|| [[Estelí]]|| align=right| 224.231|| align=right| 2.230|| align=right| 100,6
 |-
-|6|| [[File:Flag of Granada, Nicaragua.svg|35px]] ||[[Granadako departamendua]]|| [[Granada (Nikaragua)|Granada]] || align=right| 206.009|| align=right| 1.040|| align=right| 198,2
+|6|| [[Fitxategi:Flag of Granada, Nicaragua.svg|35px]] ||[[Granadako departamendua]]|| [[Granada (Nikaragua)|Granada]] || align=right| 206.009|| align=right| 1.040|| align=right| 198,2
 |-
-|7|| [[File:Flag of Jinotega.gif|35px]] ||[[Jinotegako departamendua]]|| [[Jinotega]]|| align=right| 438.413|| align=right| 9.222|| align=right| 47,5
+|7|| [[Fitxategi:Flag of Jinotega.gif|35px]] ||[[Jinotegako departamendua]]|| [[Jinotega]]|| align=right| 438.413|| align=right| 9.222|| align=right| 47,5
 |-
-|8|| [[File:Flag of Leon, Nicaragua.svg|35px]] ||[[Leongo departamendua]]|| [[León (Nikaragua)|León]]|| align=right| 410.860|| align=right| 5.138|| align=right| 80
+|8|| [[Fitxategi:Flag of Leon, Nicaragua.svg|35px]] ||[[Leongo departamendua]]|| [[León (Nikaragua)|León]]|| align=right| 410.860|| align=right| 5.138|| align=right| 80
 |-
-|9|| [[File:Flag of Madriz.svg|35px]] ||[[Madrizko departamendua]]|| [[Somoto]]|| align=right| 164.146|| align=right| 1.708|| align=right| 96,1
+|9|| [[Fitxategi:Flag of Madriz.svg|35px]] ||[[Madrizko departamendua]]|| [[Somoto]]|| align=right| 164.146|| align=right| 1.708|| align=right| 96,1
 |-
-|10|| [[File:Flag of Managua.svg|35px]] ||[[Managuako departamendua]]|| [[Managua]]|| align=right| 1.484.462|| align=right| 3.465|| align=right| 428
+|10|| [[Fitxategi:Flag of Managua.svg|35px]] ||[[Managuako departamendua]]|| [[Managua]]|| align=right| 1.484.462|| align=right| 3.465|| align=right| 428
 |-
-|11|| [[File:Flag of Masaya.svg|35px]] ||[[Masayako departamendua]]|| [[Masaya]]|| align=right| 364.168|| align=right| 611|| align=right| 596,2
+|11|| [[Fitxategi:Flag of Masaya.svg|35px]] ||[[Masayako departamendua]]|| [[Masaya]]|| align=right| 364.168|| align=right| 611|| align=right| 596,2
 |-
-|12|| [[File:Flag of Matagalpa.svg|35px]] ||[[Matagalpako departamendua]]|| [[Matagalpa]]|| align=right| 561.282|| align=right| 6.804|| align=right| 82,5
+|12|| [[Fitxategi:Flag of Matagalpa.svg|35px]] ||[[Matagalpako departamendua]]|| [[Matagalpa]]|| align=right| 561.282|| align=right| 6.804|| align=right| 82,5
 |-
-|13|| [[File:Flag of Nueva Segovia.svg|35px]] ||[[Nueva Segoviako departamendua]]|| [[Ocotal]]|| align=right| 253.489|| align=right| 3.491|| align=right| 72,6
+|13|| [[Fitxategi:Flag of Nueva Segovia.svg|35px]] ||[[Nueva Segoviako departamendua]]|| [[Ocotal]]|| align=right| 253.489|| align=right| 3.491|| align=right| 72,6
 |-
-|14|| [[File:Flag of Rivas.svg|35px]] ||[[Rivasko departamendua]]||[[Rivas (Nikaragua)|Rivas]]|| align=right| 177.668|| align=right| 2.162|| align=right| 82,2
+|14|| [[Fitxategi:Flag of Rivas.svg|35px]] ||[[Rivasko departamendua]]||[[Rivas (Nikaragua)|Rivas]]|| align=right| 177.668|| align=right| 2.162|| align=right| 82,2
 |-
-|15|| [[File:Flag of San Carlos, Nicaragua.svg|35px]] ||[[Río San Juango departamendua]]|| [[San Carlos (Nikaragua)|San Carlos]]|| align=right| 127.225|| align=right| 7.541|| align=right| 16,9
+|15|| [[Fitxategi:Flag of San Carlos, Nicaragua.svg|35px]] ||[[Río San Juango departamendua]]|| [[San Carlos (Nikaragua)|San Carlos]]|| align=right| 127.225|| align=right| 7.541|| align=right| 16,9
 |-
-|16|| [[File:Flag of Region Autonoma del Atlantico Norte.svg|35px]] ||[[Ipar Atlantikoko Eskualde Autonomoa]]|| [[Puerto Cabezas]]|| align=right| 480.874|| align=right| 33.106|| align=right| 14,5
+|16|| [[Fitxategi:Flag of Region Autonoma del Atlantico Norte.svg|35px]] ||[[Ipar Atlantikoko Eskualde Autonomoa]]|| [[Puerto Cabezas]]|| align=right| 480.874|| align=right| 33.106|| align=right| 14,5
 |-
-|17|| [[File:Flag of Region Autonoma Atlantico Sur.svg|35px]] ||[[Hego Atlantikoko Eskualde Autonomoa]]|| [[Bluefields]]|| align=right| 385.102|| align=right| 27.260|| align=right| 14,1
+|17|| [[Fitxategi:Flag of Region Autonoma Atlantico Sur.svg|35px]] ||[[Hego Atlantikoko Eskualde Autonomoa]]|| [[Bluefields]]|| align=right| 385.102|| align=right| 27.260|| align=right| 14,1
 |}
 <div style="clear:both;"></div>
@@ 169. lerroa: / 169. lerroa: @@
 == Demografia ==
 === Biztanleria ===
-[[2016]]an Nikaraguak 6.327.927 biztanle zituen,<ref name="banconicaragua"></ref> 52,7 biztanle kilometro koadroko dentsitatearekin. Adin-egiturari dagokionez, 0-14 urte bitartekoak biztanleen %27,2 dira, 15-24 urte bitartekoak %21,3, 25-54 urte bitartekoak %40,2, 55-64 urte bitartekoak %6 eta 65 urtetik gorakoak %5,3. Bizi itxaropena 73,5 urtekoa da, 71,3 urtekoa gizonezkoena eta 75,8 urtekoa emakumezkoena. Emankortasun-indizea emakumeko 1,89 haur da. (2017ko zenbatespenak).<ref name="cia" />
+[[2016]]an Nikaraguak 6.327.927 biztanle zituen,<ref name="banconicaragua"/> 52,7 biztanle kilometro koadroko dentsitatearekin. Adin-egiturari dagokionez, 0-14 urte bitartekoak biztanleen %27,2 dira, 15-24 urte bitartekoak %21,3, 25-54 urte bitartekoak %40,2, 55-64 urte bitartekoak %6 eta 65 urtetik gorakoak %5,3. Bizi itxaropena 73,5 urtekoa da, 71,3 urtekoa gizonezkoena eta 75,8 urtekoa emakumezkoena. Emankortasun-indizea emakumeko 1,89 haur da. (2017ko zenbatespenak).<ref name="cia" />
 [[Ozeano Atlantikoa|Atlantiko]] aldeko eskualdean (lurralde osoaren erdia baino gehiago hartzen du) biztanleen %8 baizik ez da bizi; izan ere, baso trinkoz estalia dago, eta ia ez dago garraio-azpiegiturarik. Herrixka sakabanatu batzuk badaude, han-hemenka, anglofonoak batez ere. Ekonomiaren ikuspuntutik, garrantzi gutxiko eskualdea da. Basoko ustiapen batzuk salbuetsita (zur preziatuak, [[kautxu]]a), eskualde horretako biztanle gehienak (indiarrak edo beltzen ondorengoak) iraupeneko nekazaritzatik, ehizatik eta arrantzatik bizi dira.
 Mendebalderago, lurraldearen erdialdean, mestizoak dira nagusi, eta jende gehixeago bizi da: 16-21 biztanle kilometro koadroko. Eskualde horretako biztanleak, batez ere, abere-hazkuntzatik eta [[kafe]]a eta [[kotoi-landare|kotoia]] ekoiztetik bizi dira.
 Mendikatearen mendebaldeko isurialdean eta, batez ere, [[Ozeano Barea]]ren aldeko kostaldean dago, aldiz, Nikaraguako gune nagusia, bai demografiaren, bai ekonomiaren aldetik. Biztanleen %60 baino gehiago, gutxiengo zuria tartean dela, lurralde horretan (eremu osoaren %15 inguru) kontzentratzen da. Sumendi-jatorriko lurren emankortasuna dela-eta, nekazaritza intentsiboa da eskualde horretan: kafea eta kotoia ekoizten dira, batik bat, baina baita [[banana]]k, [[arroz]]a eta [[azukre-kanabera]] ere. Eskualde horren bihotzean, bi aintzira handienen erdian, Managua dago, hiriburua eta herrialdeko administrazio-, merkataritza-, ekonomia- eta garraio-zentro nagusia. Gainera, hiriburuaren aldirietan kontzentratzen da Nikaraguako industria guztien %80. Halaber, azken eskualde horretan ekoizten da nekazaritza balio osoaren %70.
-[[Fitxategi:Nicaragua boys.jpg|thumb|250px|right|Nikaraguar gazteak]]
+[[Fitxategi:Nicaragua boys.jpg|thumb|250px|eskuinera|Nikaraguar gazteak]]
 === Banaketa etnikoa ===
 Biztanle gehienak, %69, [[mestizo]]ak dira; zuriak %17 dira, beltzak %9, eta Nikaraguako bertako indiarrak, [[sumoak]] eta [[miskito]]ak, %5<ref name="cia" />.
 === Hizkuntzak ===
 Hizkuntza ofiziala [[gaztelania]] da, baina ekialdeko basoetan bizi diren talde batzuek [[ingeles kreolerak|ingeles kreolera]] edota [[miskitoera]] erabiltzen dituzte.
 === Erlijioa ===
-ko zenbatespenaren arabera, %51,6 katolikoak dira, eta %33,9 protestanteak.<ref name="cia"></ref>
+ko zenbatespenaren arabera, %51,6 katolikoak dira, eta %33,9 protestanteak.<ref name="cia"/>
 === Hiri nagusiak ===
@@ 190. lerroa: / 190. lerroa: @@
 | name         = Nikaraguako hiri handienak
 | country      = Nikaragua
-| stat_ref     = 2015eko zenbatespena (inide)<ref name="zenbatespena"></ref>
+| stat_ref     = 2015eko zenbatespena (inide)<ref name="zenbatespena"/>
 | list_by_pop  =
 | class        = nav
@@ 287. lerroa: / 287. lerroa: @@
 {{Amerikako herrialde eta lurralde aurkibidea}}
 [[Kategoria:Nikaragua| ]]