Gene-adierazpen-en iturria ikusi

[[Fitxategi:Genetic code.svg|thumb|300px|Geneen adierazpenean ADNa ARNra transkribatzen da, eta transkripzio horren itzulpena egitean proteina sortzen da.]]
'''Gene-adierazpena''' [[gene]] batek gordetzen duen informazioa hainbat produktu funtzionalen sintesian erabiltzen deneko prozesua da. Produkutu horiek sarritan [[proteina]]k dira, baina proteinak kodetzen ez dituzten geneetan, esaterako [[ARN erribosomiko]]an (rRNA), produktua [[ARN]] funtzionala da. Gene-adierazpena bizi-mota ezagun guztietan erabiltzen da bizitzarako makineria makromolekularra sortzeko.

Organismo guztietan [[zelula]] somatikoetan dagoen [[DNA]] berdin-berdina da zelula guztietan. DNA horretan [[proteina]]k sortzeko informazio guztia dago. Baina [[gene]] guztiak ez dira aldi berean aktibatzen, ezta zelula guztietan ere.

Badaude gene batzuk beti zelula guztietan adierazten direnak. Gene horiek organismoarentzat funsezkoak diren proteinak kodetzen dituzte ([[entzima]] batzuk, esaterako). Baina gene gehienak adierazten dira ala ez zelulak [[Ehun (biologia)|ehun]] zehatz batean egiten duen funtzioaren arabera. Esaterako, [[neurona]] baten geneak [[nerbio-bulkada]]ren transmisioan parte hartzen duten [[neurotransmisore]]ak sortzeko aktibatuko dira, baina gene horiek ez dira aktibatuko [[immunitate-sistema]]ren zeluletan ([[linfozito]]etan, esaterako). Era berean, azken hauetan adierazten diren geneak, [[zitokina]]k sortzeko, adibidez (zitokinak erantzun immunean funtsezko zeregina betetzen duten proteinak dira) ez dira adieraziko neurona batean edo [[hepatozito]] batean. Funtsean, tipo zelular bakoitzean proteina desberdinak sintetizatzen direlako <ref> Aldaba, J., Lopez, P., Pascual M.M., Urzelai, A.: Biologia 2 Batxillergoa Elkar ISBN: 84-9783-222-1 </ref>.

Horretaz gain, denbora-espezifikotasuna ere badago; horrek esan nahi du zelula bateko geneak organismo baten bizitzaren une desberdinetan piztu ala itzal daitezkeela.

Gene-adierazpenaren mekanismoek ere azaltzen dituzte [[biki]] monozigotoetan agertzen diren hainbat aldaketa [[Fenotipo|fenotipiko]]ak: batzuetan, biki horiek, nahiz eta DNA bera eduki, desberdintasunak dituzte altueran, pisuan, [[adimen-koziente]]an, nortasunean, gaixotasunak garatzeko probabilitatean, etab. Gene-adierazpenen prozesu ezberdinak daude aldaketa horien atzean.

Jakina denez, proteinen sintesia bi fasetan gertatzen den prozesua da. Lehenengo fasean, ADNn dagoen informazio genetikoa ARN-m-ra pasatzen da ([[Transkripzio (genetika)|transkripzio]]a); bigarren fasean, ARN-m horrek dituen baseak "irakurrita" izaten dira erribosometan, aminoazidoen sekuentzia batzuk agertuz ([[itzulpen (genetika)|itzulpena]]).

ADN → ARN (Transkripzioa)

ARN → PROTEINA (Itzulpena)

Gene-adierazpenaren prozesuko urrats guztiak erregulatu daitezke: transkripzioa, RNAren ebaketa eta lotura, itzulpena eta proteina baten itzulpen ondoko aldaketa ere. [[Gene-adierazpenaren erregulazioa]] edozein organismoren zelula-bereizketarako, garapenerako, morfogenesirako eta aldakortasunerako eta moldagarritasunerako oinarria da.

== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}

== Ikus, gainera ==
* [[Gene-adierazpenaren erregulazioa]]

== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}


[[Kategoria:Genetika]]
[[Kategoria:Biologia molekularra]]
[[Kategoria:Geneen espresioa]]