Aleman-en iturria ikusi

{{Wikipedia1000}}
{{Hizkuntza infotaula
|izena = Alemana
| jatorrizko izena = Deutsch
| familiaren kolorea = Indoeuroparra
| estatuak = {{bandera|Alemania}}</br>{{bandera|Austria}}</br>{{bandera|Suitza}}</br>{{bandera|Luxenburgo}}</br>{{bandera|Liechtenstein}}</br>{{bandera|Belgika}}</br>{{bandera|Italia}} ([[Bozen-Hego Tirolgo probintzia autonomoa|Bolzano-Hego Tirol]])<br/>{{bandera|Frantzia}} ([[Alsazia]] eta [[Lorrena]])</br>{{bandera|Danimarka}} ([[Hegoaldeko Danimarka|Hegoaldeko Jutlandia]])
| eskualdea = Nagusiki [[Erdialdeko Europa]] 
| hiztunak = 185 milioi, haietatik 105 milioik ama-hizkuntza gisan
| rankina = 10
| 1 familia = [[Indoeuropar hizkuntzak|Indoeuroparra]]
| 2 familia =[[Germaniar hizkuntzak|Germaniarra]]
| 3 familia =[[Mendebaldeko germaniar hizkuntzak|Mendebaldeko germaniarra]]
| 4 familia =[[Goi-aleman]]a
| nazioa = [[Alemania]], [[Austria]], [[Liechtenstein]], [[Suitza]], [[Luxenburgo]], [[Belgika]], [[Europar Batasuna]]. Tokiko hizkuntza ofiziala: [[Bozen-Hego Tirolgo probintzia autonomoa|Bolzano-Bozen]] (Italia), [[Krahule]] (Polonia), [[Vatikano Hiria]] (Suitzar Goardiaren hizkuntza)
| araugilea = [[Rat für deutsche Rechtschreibung]]
|iso1=de|iso2b=ger|iso2t=deu|iso3=deu|sil=GER
|mapa=Legal statuses of German in the world.svg
|maparen testua=[[Fitxategi:Legal status of German in Europe.svg|frameless|center]]<br>Alemana munduan</center>{{legend|#ff9900|Hizkuntza ofiziala}}
{{legend|#ffcc00|Oso mintzatua eta ulertua eta/edo hizkuntza nazionala}}
{{legend|#ff6633|Eskualde mailan mintzatua}}</small>
}}
'''Aleman'''a<ref name="Euskaltzaindia">{{erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0038.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua=38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak}}</ref><ref>{{Web erref|izenburua=53. araua - Munduko estatuetako hizkuntza ofizialak|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0053.pdf|argitaletxea=[[Euskaltzaindia]]|sartze-data=2011-09-04}}</ref> (''Deutsch'') indoeuropar hizkuntza bat da, [[Germaniar hizkuntzak|germaniar hizkuntzen]] taldekoa. [[Alemania]], [[Austria]], [[Liechtenstein]] eta [[Suitza]]n hitz egiten da batez ere, eta [[mundu]] osoko 11. da, hiztunen kopuruari bagagozkio, 120 milioi hiztun baititu. [[Europar Batasuna|Europar Batasuneko]] mintzatuena da, 100 milioi hiztunekin. Hizkuntza horren [[euskara|euskal]] izenak [[alaman]]en [[Antzinako germaniarrak|germaniar]] tribuan du jatorria.

== Banaketa geografikoa ==
Alemana nagusiki [[Alemania]] (herrialde horretako biztanleriaren % 95ek baino gehiagok ama hizkuntza du), [[Austria]] (% 89) eta [[Suitza]]ko (% 65) hizkuntza da. [[Luxenburgo]] eta [[Liechtenstein]] herrialdeetako hizkuntza ofiziala ere bada.

Alemanezko hiztunen komunitateak dituzten beste [[europa]]r herrialde batzuk honako hauek dira: [[Italia]]ko iparraldean, [[Bozen-Hego Tirolgo probintzia autonomoa|Bolzano-Hego Tirolgo probintzia]]); [[Belgika]]ko alemaniar hiztunak dituzten ekialdeko kantoiak; [[Frantzia]]n, [[Alsazia]] eta [[Lorrena]]<nowiki/>ko lurralde historikoetako departamentuetako hainbat udalerri; eta, azkenik, [[Danimarka]]n, [[Hegoaldeko Danimarka|Hegoaldeko Jutlandian]] hainbat udalerri ere baitaude.

Bestalde, badira alemanierazko hiztunen komunitateak [[Txekia|Txekiar Errepublika]], [[Eslovakia]], [[Hungaria]], [[Polonia]], [[Errumania]], [[Serbia]], [[Errusia]], [[Kazakhstan]] eta [[Namibia]]<nowiki/>n ere.

== Aldaerak ==
* Aleman estandarra: hizkuntza batua, modu arautu modernoan abiatuta [[1876]]an.
* Dialektoak:
** ''[[Mendebaldeko behe-aleman|Behe saxoiera]]'': [[Belgika]]ko iparraldean eta [[Herbehereak|Herbehereetan]].
** ''[[Goi-aleman|Goi alemana]]'': erdialdekoa ([[Belgika]]ko ekialdean, [[Herbehereak|Herbehereetako]] hego-ekialdean, [[Frantzia]]n eta [[Luxenburgo]]n) eta goienekoa ([[Alsazia]], [[Austria]] eta [[Suitza]]n). [[Yiddish]] hizkuntza ere aleman garaiaren aldaera da.
** ''Amana'' alemana: [[Iowa]]n ([[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]]).
** ''Belgrano'' alemana: [[Buenos Aires]]<nowiki/>en ([[Argentina]]).
** ''Namibiera beltza''ren alemana: [[Namibia]]n.
** ''Unser'' alemana: [[Papua Ginea Berria]]n.
** ''[[Pennsylvaniako aleman]]a:'' [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuak]] eta [[Kanada]]ko [[Pennsylvania]], [[Ohio]], [[Indiana]] eta [[Ontario]] hitz egiten da''.''
** ''Plaut'' alemana: [[Kanada]] eta [[Amerika]]n orokorrean.
** ''Lagunen'' alemana: [[Txile]]n.

== Dialektoak ==
Alemanak [[Germaniar hizkuntzak|germaniar hizkuntzen]] familiako [[Mendebaldeko germaniar hizkuntzak|mendebaleko adarra]] osatzen du, eta germaniar hizkuntzen familia  [[Indoeuropar hizkuntzak|indoeuropar hizkuntzen]] multzoaren barnean dago. Germaniar dialektoak usadioz bi talde nagusitan banatzen dira: [[goi-aleman]]a eta [[behe-aleman]]a.

Alemanaren dialektoen arteko ezberdintasunak bistakoak dira. Hala, bada, dialekto mugakideen artean baizik ezin dute elkar ulertu hiztunek, maiz. Dialekto batzuk ulertezinak zaizkie aleman estandarraz baizik mintzatzen ez diren hiztunei. Dena dela, alemanaren dialekto guztiek [[dialektoen continuum|continuum]] bat eratzen dute.

{| class="wikitable" border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="center"
|-
| '''[[Behe-aleman]]ezko hitza'''
| '''[[Goi-aleman]]ezko hitza'''
| '''[[Euskara]]zko esanahia'''
|-
|'''ik'''
|'''ich'''
| ni, nik
|-
|'''maken'''
|'''machen'''
| egin
|-
|'''Dorp'''
|'''Dorf'''
|herrixka
|-
|'''tussen'''
|'''zwischen'''
| artean
|-
|'''op'''
|'''auf'''
| gain / gainean
|-
|'''Korf'''
|'''Korb'''
| saski
|-
|'''dat'''
|'''das'''
| hori
|-
|'''Appel'''
|'''Apfel'''
| sagar
|}

== Alderdi historiko, sozial eta kulturalak ==
Aleman moderno estandarra mendebaldeko germaniar hizkuntza da, batez ere [[Germaniako Erromatar Inperio Santua|Erdi Aroan Alemaniako]] erdialdean eta hegoaldean hitz egindako barietate guztien ondorengoa. Konbentzionalki, alemanez idatzitako testuak hiru alditan banatzen dira:

* Antzinako goi alemana VIII. mendetik 1050. urte arte.
* Goi aleman ertaina 1050. eta 1350. urteen artean.
* Goi aleman modernoa 1350etik aurrera, batzuetan goi aleman moderno goiztiarra (1350-1650) eta goi aleman modernoa (berezkoa) bereizten direlarik. Kontuan izan behar da goi aleman moderno hori erdiko goi alemanaren eta goiko goi alemanaren artean banatzen dela.

Aleman estandar modernoa, nagusiki, goi aleman goiztiarrean oinarritutako forma da, nahiz eta ahoskeran eragina izan Alemania iparraldeko hiztunek (gehienak [[Behe-aleman|behe-alemanez]] hitz egiten zutenak) idatzizko estandarra ahoskatzeko hartu zuten modua.

=== Hizkuntzaren estandarizazioa ===
Historikoki, hizkuntza bat [[Euskara batua|estandarizatzen]] hasten den unea funtsezkoa da hizkuntza ofizial gisa erabiltzeko. XV. mendea baino lehen, eskualde bakoitzean, gehienbat, tokian tokiko barietatea erabiltzen zen. Egungo Alemaniako iparraldean, XVI. mendea arte, ospe handiko hizkuntza behe-alemana izan zen (antzeko barietateez osatutako talde bat eta hizkuntza estandarraren oinarrian dagoen goi alemana sorrarazi zuena). XV. eta XVI. mendeetatik aurrera, dokumentazio ofiziala, nagusiki, latinez idazteari utzi zitzaion eta, ekialde-erdialdeko alemana mintzatzen zen eskualdean, eskualdeetako barietateen arteko konpromisoa irudikatzen zuen alemana erabiltzeko saiakera sortzen hasi zen. Artean hasi zen agintarien eta hiztunen arteko adostasuna eratzen, idatzia eta mintzatua nolakoak izango ziren zehazteko, nahiz eta horrek ez eragotzi eskualdeetan bestelakoa izatea. Adostasun hartatik abiatuta, hizkuntza estandarra prestigio-barietate gisa ikusten hasi zen, eta irakaskuntzako komunikazio-hizkuntza nagusi gisa irakasteko modua arautzeko neurriak hartu ziren, baita bigarren hizkuntza edo atzerriko hizkuntza gisa irakastekoa ere. Ekialde-erdialdeko alemanezko legezko testuak eta [[Martin Lutero|Lutero]]<nowiki/>ren Biblia (1522-1534) aleman hizkuntza estandar modernoa eratzeko abiapuntu izan ziren<ref>J. A. Hawkins, 2009</ref>. Gai horri buruz esan ohi da:{{aipua|Bibliatik alemanera egindako itzulpenarekin, eta lehenengoa izan ez arren, Luterok, gaur egun alemanaren aberastasun eta normalizazioari dagokionez (gaur egun goi aleman berria bezala ezagutzen dena, zehatzago esateko), merezi zuen indarrean dirauen aitorpena. Eta hori nabarmen gelditzen da Luterok, bere itzulpenean, ez zuelako bere dialektoko hiztegia (erdialde-ekialdeko alemana) aukeratu kontuan hartuta, baizik eta garai hartan alemaniar lurraldeetan hedatuen zegoena. Horrekin, Luterok nazio-arazo bihurtu zuen hizkuntza. Alemana ez zen dagoeneko hizkuntza bat gehiago, hizkuntza nazionala baizik<ref>Maestro Cano, Ignacio C. «[http://www.ub.edu/geocrit/b3w-1132.pdf Protestantismo, pensamiento y cultura en Alemania]». Biblio3W. Revista bibliográfica de geografía y ciencias sociales. Consultado el 27 de enero de 2019.</ref>.}}[[Hizkuntzaren normalizazio|Hizkuntzaren estandarizazio]] hori eskualde-modu alternatiboen arteko arauak hautatzean datza. Haren kasuan, XVIII. mendearen erdialdea arte ez zen ezarri gutxi gorabehera behin betiko estandar idatzi bat eta, XIX. mendean zehar, ahoskera estandarra ere finkatu zen. [[Prusia]]<nowiki/>ren bateratzea eta Aduana Batasuna (''[[Zollverein]]'') hizkuntza estandarrerako bultzada bat izan bazen ere, jatorriz, Prusiako hizkuntza nagusia behe-alemana zen, nahiz eta hezkuntzan goi alemana oinarri zuen estandar hasiberria sustatu. Aleman estandar hori ez zen hizkuntza ofizial gisa onartu 1902 arte, Bigarren Konferentzia Ortografikoak aleman estandarrerako lehen arauak ezarri zituenean. Aldi berean, eskualdeetako hizkuntzak gaur arte oraindik ere erabiltzen dira, batez ere gai informaletan eta beti eskualde berekoen artean.

Ortografia ''Rat für deutsche Rechtschreibung'' erakundeak ("Alemaniar Ortografi Kontseiluak" arautzen du<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Startseite|hizkuntza=de-DE|url=https://www.rechtschreibrat.com/|aldizkaria=www.rechtschreibrat.com|sartze-data=2023-02-23}}</ref>.

== Inguruko hizkuntzak ==
* Iparraldean, [[daniera]] eta [[frisiera]].

* Ekialdean, [[poloniera]], [[sorbiera]], [[txekiera]], [[eslovakiera]] eta [[hungariera]].

* Mendebaldean, [[frantses]]a eta [[nederlandera]].

* Hegoaldean, [[italiera]], [[esloveniera]], [[friuliera]], [[ladino]]a eta [[erromantxe]]ra.

== Literatura ==
''Ikusi: [[Alemanezko literatura]].''

== Gramatika ==

Gramatika aldetik, nahiko hizkuntza konplexua da:

* Hiru genero daude: maskulinoa, femeninoa eta neutroa. Ez dago hitzak sailkatzeko arau zehatzik. Adibidez, ''der Sohn'' ("semea", maskulinoa), ''die Frau'' ("emakumea", femeninoa) eta ''das Mädchen'' ("neskatoa", neutroa).
* Izenen hasierako letrak beti letra larriz idazten dira, aurreko puntuko adibideetan bezala.
* Hizkuntza nahiko flexiboa da, bai artikuluek, bai adjektiboek eta bai izenek zenbakian, kasuan eta generoan komunztadura egiten dute.
* Preposizioek ondoren datorren hitzarekin kasu gramatikalean komunztadura egiten dute:
** ''Ich gehe zu dem Arzt / Ich gehe zum Arzt'': Medikuarengana noa.
** ''Ich mag ins Kino gehen'': Zinemara joatea gustatzen zait.

=== Artikuluak ===

{| border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center"
|+'''Artikuluak'''
|-
|-
|'''Zehaztuak'''</br>(''bestimmter Artikel'')
|Singularra</br>(euskarazko -''a'' artikulua)
|Plurala</br>(euskarazko -''ak'' edo -''ek'' artikuluak)
|'''Zehaztugabeak'''</br>(''unbestimmter Artikel'')
|Singularra</br>(euskarazko ''bat'' artikulua)
|-
|
| '''der''' (maskulinoa)
| '''die''' (maskulinoa, femeninoa eta neutroa)
|
| '''ein''' (maskulinoa)
|- 
| 
| '''die''' (femeninoa)
|
|
| '''eine''' (femeninoa)
|-
|
| '''das''' (neutroa)
|
|
| '''ein''' (neutroa)
|}

=== Hitzen pluralak ===
Ez dago arau finkorik hitzen plurala osatzeko: hortaz, hizkuntza ikastean, hitz bakoitzaren plurala ikasi beste irtenbiderik ez dago. Adibidez:

* ''Der Sohn'' / ''Die Söhne'' ("semea" / "semeak"), ''Die Schwester'' / ''Die Schwestern'' ("alaba" / "alabak") edo ''Das Haus'' / ''Die Häuser'' ("etxea" / "etxeak").

=== Deklinazioak ===
[[Euskara]]z edo [[latin]]ez bezala, alemanezko izenak, artikuluak, adjektiboak eta izenordeak deklinatzen dira. Lau kasu ditu: [[nominatibo]]a, [[akusatibo]]a, [[datibo]]a eta [[genitibo]]a.

{| border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center"
|+'''Deklinabidea'''
|-
|- 
| '''Deklinazioa'''
| '''Alemanez'''
| '''Euskaraz'''
|- 
| '''Nominatiboa'''</br>(subjektua)
|'''Der Mann ist hier'''
| Gizona hemen da 
|- 
| 
|'''Die Frau ist hier'''
| Emakumea hemen da
|- 
| 
|'''Das Kind ist hier'''
| Umea hemen da
|- 
| '''Akusatiboa'''</br>(objektu zuzena)
|'''Ich sehe den Mann'''
| Gizona ikusten dut
|- 
| 
|'''Ich sehe die Frau'''
| Emakumea ikusten dut
|- 
| 
|'''Ich sehe das Kind'''
| Umea ikusten dut
|- 
| '''Datiboa'''</br>(nori, zehar objektua)
|'''Ich sage das dem Mann'''
| Gizonari hori esaten diot
|- 
| 
|'''Ich sage das der Frau'''
| Emakumeari hori esaten diot
|- 
| 
|'''Ich sage das dem Kind'''
| Umeari hori esaten diot
|-
| '''Genitiboa'''</br>(noren)
|'''Der Hund des Mannes'''
| Gizonaren txakurra
|- 
| 
|'''Der Hund der Frau'''
| Emakumearen txakurra
|- 
| 
|'''Der Hund des Kindes'''
| Umearen txakurra
|}

=== Izenordeak ===
* ''ich'' = ni, nik
* ''du'' = hi, hik (lagunartekoa)
* ''Sie'' = zu, zuk; zuek (begirunezkoak)
* ''er'' (maskulinoa) / ''sie'' (femeninoa) / ''es'' (neutroa) = bera, berak / hura, hark
* ''wir'' = gu, guk
* ''ihr'' = zuek (lagun artekoa)
* ''sie'' = haiek

=== Aditza ===

{| border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center"
|+'''Sein''' (izan / egon)
|-
|- 
| '''Orainaldia'''
| '''Lehenaldia'''
| '''Etorkizuna'''
|- 
| '''Ich bin''' (Ni naiz / nago)
| '''Ich war''' (Ni nintzen / nengoen)
| '''Ich werde sein''' (Ni izango naiz / egongo naiz) 
|- 
| '''Du bist''' (Hi haiz / hago)
| '''Du warst''' (Hi hintzen / hengoen)
| '''Du wirst sein''' (Hi izango haiz / egongo haiz)
|- 
| '''Er / Sie / Es  ist''' (Bera da / dago)
| '''Er / sie / es  war''' (Bera zen / zegoen)
| '''Er / sie / es  wird sein''' (Bera izango da / egongo da)
|- 
| '''Wir sind''' (Gu gara / gaude)
| '''Wir waren''' (Gu ginen / geunden) 
| '''Wir werden sein''' (Gu izango gara / egongo gara)
|- 
| '''Ihr seid''' (Zuek zarete / zaudete)
| '''Ihr wart''' (Zuek zineten / zeundeten)
| '''Ihr werdet sein''' (Zuek izango zarete / egongo zarete)
|- 
| '''Sie sind''' (Haiek dira / daude)
| '''Sie waren''' (Haiek ziren / zeuden)
| '''Sie werden sein''' (Haiek izango dira / egongo dira)
|}

{| border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center"
|+'''Haben''' (ukan, eduki)
|-
|- 
| '''Orainaldia'''
| '''Lehenaldia'''
| '''Etorkizuna'''
|- 
| '''Ich habe''' (Nik dut)
| '''Ich hatte''' (Nik nuen)
| '''Ich werde haben''' (Nik izango dut) 
|- 
| '''Du hast''' (Hik duk / dun)
| '''Du hattest''' (Hik huen)
| '''Du wirst haben''' (Hik izango duk / dun)
|- 
| '''Er / Sie / Es  hat''' (Berak du)
| '''Er / sie / es  hatte''' (Berak zuen)
| '''Er / sie / es  wird haben''' (Berak izango du)
|- 
| ''' Wir haben''' (Guk dugu)
| '''Wir hatten''' (Guk genuen) 
| '''Wir werden haben''' (Guk izango dugu)
|- 
| '''Ihr habt''' (Zuek duzue)
| '''Ihr hattet''' (Zuek zenuten)
| '''Ihr werdet haben''' (Zuek izango duzue)
|- 
| '''Sie haben''' (Haiek dute)
| '''Sie hatten''' (Haiek zuten)
| '''Sie werden sein''' (Haiek izango dute)
|}
Aditz "ahulak": iraganean, -'''te''' atzikia eransten zaie; partizipioan, '''ge'''- aurrizkia dute eta -'''t''' atzizkia:

'''Wählen''' = aukeratu

'''Ich habe gewält''' = Aukeratu dut

'''Du hast gewält''' = Aukeratu duzu

'''Er''' / '''Sie''' / '''Es hat gewält''' = Aukeratu du

'''Wir habe gewält''' = Aukeratu dugu

'''Ihr habt gewält''' = Aukeratu duzue

'''Sie haben gewält''' = Aukeratu dute.

Esaldia: '''Ich habe heute mein neues Auto gewält''' = Nik neure auto berria gaur aukeratu dut.

Aditz "indartsuak":

'''Verstehen''' = ulertu

'''Ich habe verstanden''' = Ulertu dut

'''Du hast verstanden''' = Ulertu duzu

'''Er''' / '''Sie''' / '''Es hat verstanden''' = Ulertu du

'''Wir habe verstanden''' = Ulertu dugu

'''Ihr habt verstanden''' = Ulertu duzue

'''Sie haben verstanden''' = Ulertu dute

Esaldia: '''Ich habe diese Sprache nicht verstanden''' = Nik ez dut hizkuntza hau ulertu.

== Oinarrizko esaldiak ==
* '''Guten Tag''' (formala) = Egun on.
* '''Hallo!''' (lagunartekoa) = Epa! / Aupa! / Kaixo!
* '''Tschüss!''' (lagunartekoa) = Aio!
* '''Auf Wiedersehen''' (formala) = Ikusi arte.
* '''Wie geht’s?''' / '''Wie geht es dir?''' = Zer moduz?
* '''Danke, gut''' = Ongi, eskerrik asko.
* '''Wie heißt du?''' / '''Wie heißen Sie?''' = Zein da zure izena? / Nola duzu izena?
* '''Ich heiße Jürgen''' = Jürgen izena dut / Jürgen deitzen naiz.
* '''Bitte''' = Mesedez.
* '''Bitte sehr!''' = Ez horregatik!
* '''Ja''' = Bai.
* '''Nein''' = Ez.
* '''Hilfe!''' = Lagundu!
* '''Sprichst du Baskisch?''' = Euskaraz hitz egiten al duzu?
* '''Gibt es hier jemanden, der Baskisch spricht?''' = Ba al da hemen inor euskaraz mintzatzen dena?
* '''Ich komme aus Bilbao''' = Ni Bilbokoa naiz.
* '''Ich kann nicht''' ['''so gut'''] '''Deutsch sprechen''' = Ez dut alemanez [hain ongi] hitz egiten.
* '''Ich verstehe''' ('''das''') '''nicht''' = Ez dut ulertzen.
* '''Ich weiß nicht''' = Ez dakit.
* '''Ich möchte...''' / '''Ich will...''' = ...nahi dut.
* '''Wo ist die Toilette?''' = Non dago komuna?
* '''Guten Morgen''' = Egun on.
* '''Guten Abend''' = Arratsalde on.
* '''Gute Nacht''' = Gabon.

== Gramatikak eta hiztegiak ==
* Duden: ''Die Grammatik''. Mannheim: Dudenverlag ⁸2009 (alemanez).
* Duden: ''Die deutsche Rechtschreibung''. Mannheim: Dudenverlag ²⁵2009 (alemanez).
* Rubio, E.M.: ''Wörterbuch Hiztegia euskara alemana''. Donostia: Elkarlanean 2005.

== Ikasketak gaiari buruz ==
* [[George O. Curme]], ''A Grammar of the German Language'', New York 1922.
* [[Fausto Cercignani]], ''The Consonants of German: Synchrony and Diachrony'', Milan 1979, {{ISBN|88-205-0185-6}}.
* W. B. Lockwood, ''German Today: The Advanced Learner's Guide'', Oxford 1987, {{ISBN|0-19-815850-5}}.
* Anthony Fox, ''The Structure of German'', Oxford 2005, {{ISBN|0-19-927399-5}}.
* Wolfgang Krischke, ''Was heißt hier Deutsch? – Kleine Geschichte der deutschen Sprache'', München 2009, {{ISBN|978-3-406-59243-0}}.
* [[Peter von Polenz]], ''Geschichte der deutschen Sprache'', Berlin 2009, {{ISBN|978-3-11-017507-3}}.
* Ruth H. Sanders. ''German: Biography of a Language'', Oxford 2010.

== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}

== Kanpo estekak ==
* [https://web.archive.org/web/20060716191730/http://www.uned.es/germanistik/catalogo/daf/daf-02primaria.htm Germanistik.org (Espainiako alemanezko webgunea)]
{{autoritate kontrola}}

{{interWiki|kodea=de}}

{{EB hizkuntza ofizial aurkibidea}}
{{Germaniar hizkuntza aurkibidea}}

[[Kategoria:Alemana]]