Gaza (hiria)
Gaza[1] (arabieraz: غزة Ġazzah, ˈɣazza ahoskatua; hebreeraz: עזה 'Azzah) hiria Gazako zerrenda eskualdeko hiririk garrantzitsuena da. Bertan 400.000 biztanletik gora aurki daitezke. 1993ko Osloko Hitzarmenaz geroztik Palestinaren menpe dagoen hiria da.
| Gaza غزة | |
|---|---|
| hiria | |
 Hiriaren ikuspegia  Irudi gehiago | |
| Administrazioa | |
| Herrialdea |  Palestina |
| Gobernazioa | Gaza |
| Alkatea | Majid Abu Ramadan |
| Izen ofiziala | غزة |
| Jatorrizko izena | غزة |
| Posta kodea | 860 |
| Geografia | |
| Koordenatuak | 31°31′N 34°27′E / 31.52°N 34.45°E |
 | |
 | |
| Azalera | 151 km² |
| Altuera | 35 |
| Demografia | |
| Biztanleria | 590.481 (2017) 41.411 (2014) |
| Dentsitatea | 13.122 bizt/km² |
| Informazio gehigarria | |
| Sorrera | XV. mendea |
| Ordu eremua | UTC+02:00 |
| Hiri senidetuak | Turin, Dunkerque, Tel Aviv, Tabriz, Tromsø, Cascais, Bartzelona, Cáceres, Saint-Denis, Communauté urbaine de Dunkerque (en)  , Osmangazi (en) eta Esmirna |
| http://www.mogaza.org/ www.mogaza.org | |
Historia
aldatuAntzinako filistiarren bost hiri nagusietako bat zen Gaza; Sanson han izan zen, eta bertan hil zen. Alexandro Handiak setio luze baten ondoren bereganatu zuen, eta Judeako Gerra Zibilean guztiz hondatu zuten. Berriro eraiki zutenean arabiarrek hartu zuten (632); gurutzaden garaian, eta baita geroago ere, XVI. mendeko turkiarren eta mamelukoen arteko gerran, borroka ugari egin ziren bertan.
Bonapartek 1799an hartu zuen Egiptora egin zuen espedizioan. 1948. urtean Gaza eta Gazaren inguruak, Nazio Batuen Erakundearen erabakiz Jordaniarekin batera estatu arabiar burujabea eratu behar zutenak, Egiptok eskuratu zituen. 1956ko azarotik 1957ko martxora israeldarren mende egon zen eta NBEko indarren eskuetan jarri zuten, eta berriro Egiptok eskuratu zuen; 1967ko gerratik 1993 arte Israelen esku egon zen.
Auzoak
aldatu
11 auzunetan banatuta dago Gaza:
- Al-Montar muinoa
- Al-Daraj
- Al-Zaytoun
- Shuja'eya
- Al-Tuffah
- Al-Sabra
- Al-Remal
- Al-Sheikh Ejleen
- Gazako Portu Zaharra
- Sheikh Radwan
- Al-Nassr
Klima
aldatu  Datu klimatikoak (Gaza) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 18.3 | 18.9 | 21.1 | 24.4 | 27.2 | 29.4 | 30.6 | 31.7 | 30.6 | 28.9 | 25.0 | 20.6 | 25.6 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 9.4 | 10.0 | 11.6 | 13.8 | 16.4 | 19.5 | 21.4 | 22.2 | 20.5 | 17.7 | 14.5 | 11.6 | 15.7 |
| Pilatutako prezipitazioa (mm) | 104 | 76 | 30 | 13 | 3 | 1 | 0 | 1 | 3 | 18 | 64 | 81 | 390 |
| Eguzki orduak | 204.6 | 192.1 | 241.8 | 264.0 | 331.7 | 339.0 | 353.4 | 337.9 | 306.0 | 275.9 | 237.0 | 204.6 | 3288.0 |
| Hezetasuna (%) | 85 | 84 | 83 | 82 | 84 | 87 | 86 | 87 | 86 | 74 | 78 | 81 | 83 |
| Iturria: Arab Meteorology Book[2] | |||||||||||||
Ondarea
aldatuHiri senidetuak
aldatuGaza ondorengo hiriekin senidetuta dago:
Agadir (Maroko)
Bartzelona (Katalunia)[3]
Brasilia (Brasil)
Cáceres (Espainia)
Camden (Ameriketako Estatu Batuak)[3]
Cascais (Portugal)[3]
Dubai (Arabiar Emirerri Batuak)
Dunkerque (Frantzia)[4]
Gediz (Turkia)[5]- Keçiören (Turkia)
- Meram (Turkia)
Moyle (Ipar Irlanda)- Osmangazi (Turkia)[6]
Sidon (Libano)
Tabriz (Iran)[3]
Tromsø (Norvegia)[3]
Turin (Italia)[3]- Yıldırım (Turkia)
Hizkuntzak
aldatuPalestinarrek arabieraz hitz egiten dute eta, lurralde okupatuetan, askotan hebreera ere ezagutzen dute, sustrai semita beretik datorrena eta etorkinek hitz egiten duten Europako hizkuntzen antz handiagoa duena.
Erlijioa
aldatuGazako biztanleria musulmanez osatuta dago, gehienbat islama sunita jarraitzen dutenak. Fatimidar garaian islama xiita izan zen nagusi Gazan, baina Saladinek 1187an hiria konkistatu ondoren, erlijio- eta hezkuntza-politika erabat sunita sustatu zuen.[8]
Gaza 3.500 pertsona inguruko gutxiengo kristau palestinar txiki baten egoitza da[9]. Gehienak Hiri Zaharreko Zaytun auzoan bizi dira eta greziar izen ortodoxo, erromatar katoliko eta baptistakoak dira. 1906an 750 kristau inguru zeuden, horietatik 700 ortodoxoak eta 50 katoliko erromatarrak.[10]
Gazako komunitate juduak 3.000 urte zituen, gutxi gorabehera, eta 1481ean hirurogei judu bizi ziren. Gehienek Gazatik ihes egin zuten 1929ko Palestinako istiluen ondoren, berrogeita hamar familiak osatzen zutenean. 1945ean Gazak 34.250 biztanle zituen, eta horietatik 80 juduak ziren. [11]Gehienek hiria utzi zuten 1948ko gerraren ondoren, haien eta gehiengo arabiarraren arteko mesfidantzaren ondorioz. Gaur egun, juduak ez dira bertan bizitzen.
Kultura
aldatuRashad Shawa Kultur Zentroa, Rimalen kokatua, 1988an amaitu zen eta bere sortzailea, Rashad al-Shawa alkate ohia, izan zen.
Bi solairuko eraikin bat, hiruki planoarekin, hiru funtzio nagusi betetzen dituzte kultur etxeek: urteroko jaialdietan bilkura handiak egiteko topaleku bat, erakusketa eszenikoetarako leku bat eta liburutegi bat. Frantziako Kultur Zentroa Frantziako elkarlanaren eta lankidetzaren ikurra da Gazan. Arte-erakusketak, kontzertuak, zinema-emanaldiak eta bestelako jarduerak egiten ditu. Ahal den guztietan, artista frantsesak gonbidatzen dituzte beren artelanak erakustera, eta maizago, Gazako Zerrendako eta Zisjordaniako artista palestinarrak gonbidatzen dituzte arte-lehiaketetan parte hartzera.[1]
1998an sortua, Arteen eta Lanbideen Herria haurrentzako kultur zentroa da, sormenezko artearen dokumentazio osoa, erregularra eta aldizkakoa sustatzeko helburuarekin. Nazioarte desberdinetako artista klasearekin elkarreragin handia izan zuen eta 100 erakusketa inguru antolatu zituen arte sortzaile, zeramika, grafiko, erliebe eta beste batzuetarako. Gazako Zerrenda osoko 10.000 haur inguruk Arteen eta Lanbideen Herrixkaren onura jaso dute. [12]
Gaza Antzokia, Norvegiaren ekarpenekin finantzatua, 2004an inauguratu zen. Antzokiak ez du finantzaketa handirik jasotzen NPBren eskutik, gehienbat atzerriko laguntza agentzien dohaintzen arabera. A. M. Qattan Fundazioak, Palestinako arte-ongintzako erakundeak, hainbat tailer antolatzen ditu Gazan, talentu artistiko gaztea garatzeko eta irakasleei dramaturgia irakasteko. Gazako Antzerki Jaialdia 2005ean inauguratu zen. [2]
Gazako Arkeologia Museoa, Jawdat N. Khoudaryk sortua, 2008ko udan inauguratu zen. Museoaren bildumak milaka objektu ditu, horien artean afrodita txirikordatu baten estatua bat tunika garbi batean, antzinako beste jainko batzuen irudiak eta olio-lanparak, menorahak ageri dituztenak. [3]
Erreferentziak
aldatu- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2014/08/11 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ Euskaltzaindia. Ekialde Hurbileko eta Ipar Afrikako toponimia. .
- ↑ Springer. Appendix I: Meteorological Data. .
- ↑ a b c d e f (Ingelesez) «Sister cities of Gaza» Sister Cities of the World (Noiz kontsultatua: 2023-11-01).
- ↑ (Frantsesez) «La mairie de Gaza, notre ville jumelle sous les bombes. A Dunkerque, on pense à vous!» Claude Nicolet 2014-07-17 (Noiz kontsultatua: 2023-11-01).
- ↑ (Turkieraz) «Kütahya'nın 10 "kardeş şehri" var Kaynak: Kütahya'nın 10 kardeş şehri var» Gündem Gazetesi 2013-08-01 (Noiz kontsultatua: 2023-11-01).
- ↑ (Turkieraz) «Kardeş Şehirlerimiz» Osmangazi (Noiz kontsultatua: 2023-11-01).
- ↑ (Ingelesez) Hai, Yigal. «Tel Aviv Decides to Retain Contract With Gaza City as Twin City» Haaretz 2008-02-10 (Noiz kontsultatua: 2023-11-01).
- ↑ web.archive.org (Noiz kontsultatua: 2023-11-15).
- ↑ (Ingelesez) BBC News. 2023-11-10 (Noiz kontsultatua: 2023-11-15).
- ↑ .
- ↑ Meyer, Martin A. (Martin Abraham). (1907). History of the City of Gaza : from the earliest times to the present day. New York : Columbia University Press (Noiz kontsultatua: 2023-11-15).
- ↑ .
Ikus, gainera
aldatuKanpo estekak
aldatu- (Ingelesez) Gazako udalerriaren webgunea
 |
Artikulu hau Palestinako geografiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. |