Colorado

Colorado
	Ameriketako Estatu Batuak
Ereserkia
	Where the Columbines Grow (en) ; Rocky Mountain High (en)
Administrazioa
Estatu burujabe	Ameriketako Estatu Batuak
ISO 3166-2	US-CO
Hiriburua	Denver
Coloradoko Gobernadorea	Jared Polis
Zatiketa	ikusi Adams konderria, Alamosa konderria, Arapahoe konderria, Archuleta konderria, Baca konderria, Bent konderria, Boulder konderria, Broomfield konderria, Chaffee konderria, Cheyenne konderria, Clear Creek konderria, Conejos konderria, Costilla konderria, Crowley konderria, Custer konderria, Delta konderria, Denver, Dolores konderria, Douglas konderria, Eagle konderria, Elbert konderria, El Paso konderria, Fremont konderria, Garfield konderria, Gilpin konderria, Grand konderria, Gunnison konderria, Hinsdale konderria, Huerfano konderria, Jackson konderria, Jefferson konderria, Kiowa konderria, Kit Carson konderria, Lake konderria, La Plata konderria, Larimer konderria, Las Animas konderria, Lincoln konderria, Logan konderria, Mesa konderria, Mineral konderria, Moffat konderria, Montezuma konderria, Montrose konderria, Morgan konderria, Otero konderria, Ouray konderria, Park konderria, Phillips konderria, Pitkin konderria, Prowers konderria, Pueblo konderria, Rio Blanco konderria, Rio Grande konderria, Routt konderria, Saguache konderria, San Juan konderria, San Miguel konderria, Sedgwick konderria, Summit konderria, Teller konderria, Washington konderria, Weld konderria eta Yuma konderria;
Geografia
Koordenatuak	39°00′N 105°30′W / 39°N 105.5°W
Azalera	[convert: invalid number] km²
Mugakideak	Wyoming, Nebraska, Kansas, Oklahoma, Mexiko Berria, Utah eta Arizona
Punturik altuena	Elbert mendia
Demografia
Biztanleria	5.773.714 (2020ko apirilaren 1a); 317.140 (2015)
Dentsitatea	Adierazpen errorea: Ustekabeko < eragilea bizt/km²
Etxebizitzak	2.137.402
Hizkuntza ofiziala	ingeles
Ordu eremua	UTC−07:00 eta America/Denver (en)
	colorado.gov

Colorado Ameriketako Estatu Batuetako estatua da, Estatu menditsuen gunean kokatua dagoena. 1876az geroztik du estatu izaera. Iparraldean Wyomingekin, hegoaldean Mexiko Berriarekin, hegomendebaldean Arizonarekin, ekialdean Nebraska, Kansas eta Oklahomarekin, eta mendebaldean Utahrekin egiten du muga.

Artikulu hau Estatu Batuetako estatuari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Colorado (argipena)».

Mendi, ibai eta lautadetan ugaria delako da ezaguna. 2008an 4.939.456 biztanle zituen, 2000. urtean baino %14 gehiago. Hiriburua Denver du, baita hiri garrantzitsuena ere.

Geografia

Orografia

Elbert mendia

Coloradoko estatua menditsua da (2.500 m-koa da bertako mendien batez besteko altuera). Arkansas ibaiak zeharkatzen dituen ordokiak daude ekialdean. Erdialdea menditsua da: Mendi Harritsuek zeharkatzen dute estatu guztia ekialdetik mendebalera: Longs Peak (4.350 m), Pikes Peak (4.308 m), Blanca Peak (4.405 m), Harvard (4.384 m) dira bertako mendi nagusiak. Coloradoko Rocky Mountains National Park Estatu Batuetako parke natural ederrenetakoa da. Mendebalean, arroila ugari dituzten goi-ordokiak daude, Utahko eta Mexiko Berriko ingurunearen ezaugarri direnak (Mesa Verde National Park).

Hidrografia

Garrantzi handiko ibaiak jaiotzen dira Coloradoko estatuan: Missourira doan Platte eta Mississippira doan Arkansas ibaiak sortaldean, eta Rio Grande, Colorado eta Green ibaiak sartaldean.

Klima

Klima kontinental lehorra da. Eguzkitsua. Tenperaturak gorabehera handiak izaten ditu, Colorado estatuko lurraldeen altueraren arabera.

Historia

Spruce Tree House, Mesa Verde National Parkean

XVI. mendean sartu ziren espainiar konkistatzaileak Coloradoko lurraldean; haiek izan ziren Coloradora iritsi ziren lehen europarrak. 1706. urtean, Juan de Ulibarri jabetu zen lur haiez Espainiako koroaren izenean. Estatu Batuek bere egin zuten Coloradoko iparraldea 1803. urtean; gainerakoa, Mexikorena zen aldea, 1848-1850. urteetan lotu zitzaion Estatu Batuen zatiari eta 1876. urtean Estatu Batuetako 38. estatu bihurtu zen.

Ekonomia

Ibarrak ureztatzeko bide artifizialak erabiltzeak aurreramendu handia ekarri dio nekazaritzari eta hainbat gai berri landu ahal izan dira bertan: laboreak, azukre erremolatxa, patata. Fruituak lantzen dira mendebalean. Abere hazkuntza mendialdean (behi eta ardi aziendak). Argi indarra sortzeko eta landak ureztatzeko ura duten dituzten urtegi handiak daude. Lurpea oso aberatsa da: urrea eta zilarra (meatze hauek erabat ustiatu eta hustu ziren 1880-1920 urteetan), molibdenoa (Climax, 3.000 m-an dagoena, munduko mobdileno hobi handiena da), ikatza, petrolioa eta uranioa ateratzen dira. Janari industria, metalurgia, inprimategiak eta elektronika ere garrantzi handikoak dira.

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Kanpo estekak

(Ingelesez) Coloradoko gobernuaren webgunea

Datuak: Q1261
Multimedia: Colorado / Q1261