Bastillaren Hartzea

Bastillaren Hartzea Parisen gertatu zen 1789ko uztailaren 14an. Bastilla izeneko Erdi Aroko gotorlekuak zazpi preso baino ez zituen arren, Parisko iraultzaileen eskuetan erortzeak, sinbolikoki, Antzinako Erregimenaren amaiera eta Frantziar Iraultzaren hasiera suposatu zuen. Gartzelaren amore emateak, frantziar monarkiaren despotismoaren ikur berebiziko gizarte lurrikara bat eragin zuen Frantzian zein gainontzeko Europan, bere oihartzuna urrutiko Errusiara helduz.

Bastillaren Hartzea
Mota	gertaera historiko
Honen parte da	Frantziako Iraultza
Data	1789ko uztailaren 14a
Kokaleku	Paris
Herrialdea	Frantzia
Parte-hartzaileak	Frantziako Erresuma National Guard (en) Gardes Françaises (en) Bernard de Launay Pierre-Augustin Hulin

"Sekretuaren gotorlekua, eta justiziarik gabeko tokia, Bastilla, Iraultzaren lehen hitzordua izan zen".

Urtero, uztailaren 14an, gertaera honen urtemuga, Frantzian, Jai Nazionalaren Eguna bezala ospatzen da.

Historiografia eta elezaharra

Data hau, Frantziako Jai Nazional bezala 1880an ezarri zen arren, Federazioaren Jaiarekin bat egiten zuelako, Bastillaren hartzea ez zen agertzen den bezain gertaera loriatsua izan. Bastille, urteetan zehar, monarkiaren bidegabekeriaren kaltetu askoren gotorleku izan zen, baina ez da ahaztu behar, erori zen egunean, 1789ko uztailaren 14an, bertan preso zeuden pertsona bakarrak, lau faltsifikatzaile, buruko gaitza zuen pertsona bat (Auguste Tavernier), intzestuagatik zigortutako noble bat eta Robert François Damiensen gaizkile bat baino ez zirela. Damiens Luis XV.a Frantziakoa hiltzen saiatu zen.

"Ia hutsik, zalantzarik gabe, baina gainkargatua: monarkia eta bere justiziaren artean mantendutako historia luze batez gainkargatua".

San Antonioko Bastilla Erdi Aroko gotorleku-presondegiaren irudia (XIX. mendeko grabatu alemaniarra).

Oso modu zabalean hedatutako, monarkiaren kaltetuak usteltzen ziren kartzela baten mitoaren iraultza irudia, ez da erabat egia, ez behintzat hartua izan zen garaian. Izan ere, gotorlekuak, bere Estatu presondegiaren funtzioaren zati handi bat galdu zuen. Bastillaren hartzearen unean bertan egotearen froga bat adierazteak, ospe handia suposatu zuen euren burua abertzaletzat definitzen zutenen karrerarako. 1790eko ekainaren 19an, Armand Camus diputatuak proposatuta Asanblada Nazionalak, aho batez onartu zuen "Bastillako garaileei" omenaldi bat egitea, pentsio, jantzi, armamentu eta ziurtagiri bat, hiritar gizalege eta aberriaren esker on bezala emanez. Batzorde batek, une horretan, 954 borrokari erroldatu zituen. 1832an, zerrenda berbegiratu zen, horietako batzuk "zalantzazkoak" izateagatik kenduz, eta, azken emaitza, 630ean ezarriz.

Bastillaren hartzearen garrantzia, Jules Michelet bezalako erromantizismo garaiko historialariek puztua izan da, Errepublikaren ikur sortzaile egin nahi izan zutenak. Zalantzarik gabe, presondegiaren setioa eta errenditzea, ez zen oso gertaera heroikoa izango, soilik gizon gutxi batzuek defenditzen baitzuten, eta, gainera, Historiak gogoratzen dituen hildako bakarrak Bernard de Launay alkaidea eta Jacques de Flesselles politikaria izanez.

Baina, jada hurrengo urtetik, gertaera, Frantzian ospatua eta Europako gainontzeko herrialdeetan ezagutua izan zen, ez gertaeraren garrantziagatik, baizik eta bere balio sinbolikoagatik, oraindik gertaera garrantzitsu bezala mantentzen dena iraultzen historian.

Testuinguru historikoa

Orduko, Necker Frantziako gorteko kide askok etsaitzat zeukaten Hirugarren Estatua babestu eta gidatzeagatik. Marie Antoinette erreginak, Artoisko kondeak (Luisen anaia gazteagoak) eta erregeko kontseilu pribatuko beste kide atzerakoiek limurtu zuten erregea Necker kanporatu zezan. Uztailaren 11n, erregeak Necker bota zuen, finantza ministerioa guztiz eraberritzen zuen bitartean.

Paristar askok uste zuten ekintza hori atzerakoien kolpe bat zela, eta, hurrengo egunean, berriak entzundakoan, matxinatu ziren. Halaber, errege soldaduek Biltzar Konstituziogilea bertan behera utziko zuten beldur ziren. Horretarako, etengabeko sesioari ekin zion Biltzarrak, berriro biltokitik kanpora ez zitzaten. Paris, berehala, anarkiak bereganatu zuen. Masek Frantziako Guardiaren babesa, tartean hezitako soldaduak eta armak, eskuratu zituzten, batez ere erregearen aldeko buruzagiek hiria utzi zutelako.

Uztailaren 14an, matxinatuek Bastilla gotorlekuan barnan zeuden armak begiz jo zituzten. Espetxea, gainera, monarkiaren tiraniaren ikurra ere bazen. Gotorlekuko gobernadoreak, Launayko markesak, hiru ordezkari hartu zituen goizeko hamarrak inguruan eta gosaltzen gonbidatu zituen. Ordezkariak irteten atzeratzen zirenez, manifestarien artean markesak gatibu hartu zituela zabaldu zen.

Handik lasterrera ohiuak hasi eta batzuek hormatik gora igo eta ateak zabaltzea lortu zuten, hasieran gudariek ezer egiten ez zutela.

Bastillako gobernadoreak urduritu eta jendetzaren aurka tiro egiteko agindu zuen. Erasotzaileak armak zeuzkaten eta haiekin erantzun zuten. Zenbait ordu iraun zuen borrokaren ostean, arratsaldean bertan amore eman zuen gotorlekuak. Su-etena agindu arren, matxinatuek Bernard de Launay markesa hartu, sastatu eta erail zuten, burua moztuta. Pika batean iltzatuta, burua hiri osoan zehar erakutsi zuten. Ekintza horrek gertaerak bizkortu egin zituen. Askatutako presoak 7 besterik ez baziren ere, Antzinako Erregimenaren azpian gorroto zuten guztiaren ikur bilakatu zen Bastilla.

Hasieran armak lortzeko manifestazio bat baino ez zena matxinada bihurtu zen, eta, hasi eta ordu batzuetan, hiriko udal agintea ordezkatuta zeukan. La Fayetteko markesak, matxinatuen buruak, milizianoei Parisko koloreak gorria eta urdina zeuzkan ezaugarri bat hartu zituen; haien artean zuria jarri zuen, erregearen kolorea. Horrela sortu zen hiru koloreko ikurrina. Iraultza hasita zegoen.

Bibliografia

• Uztailaren 14a, Frantziako hirur errepubliken ixtorioa laburzki, Mixel Elizanburu, 1890 (Klasikoen gordailua webgunean)
• Monique Cottret, La Bastille à prendre : histoire et mythe de la forteresse royale, Paris, Presses universitaires de France, 1986.
• Claude Quetel, L’histoire véritable de la Bastille, Paris, 2006..
• Brigitte eta Gilles Delluc : Jean-Baptiste de La Reynie (1759-1807), prêtre, écrivain, révolutionnaire, libertin, cambrioleur et soldat, Art et histoire en Périgord Noir, n° 111, p. 131-154, ill. (vainqueur de la Bastille).

Kanpo estekak

• Datuak: Q6539
• Multimedia: Storming of the Bastille, 14 July 1789 / Q6539