Antonio de Nebrija

Antonio de Nebrija
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Antonio Martínez de Cala e Hinojosa
Jaiotza	Lebrija, 1444
Herrialdea	Espainia
Bizilekua	Lebrija; Salamanca; Bolonia; Alcalá de Henares
Lehen hizkuntza	antzinako gaztelania
Heriotza	Alcalá de Henares, 1522ko uztailaren 2a (77/78 urte)
Familia
Seme-alabak	ikusi Francisca de Nebrija;
Hezkuntza
Heziketa	Salamancako Unibertsitatea ; Boloniako Unibertsitatea
Hizkuntzak	italiera; latina; antzinako gaztelania; gaztelania
Irakaslea(k)	Petrus Martinez de Osma (en)
Ikaslea(k)	ikusi André de Resende (en) ; Cristóbal Escobar (en) ;
Jarduerak
Jarduerak	filologoa, humanista, itzultzailea, gramatikaria, unibertsitateko irakaslea, Bibliaren itzultzailea eta lexikografoa
Enplegatzailea(k)	Salamancako Unibertsitatea ; Alcalako Unibertsitatea ; Boloniako Unibertsitatea
Lan nabarmenak	ikusi Gramática de la lengua castellana (en) ; Complutensian Polyglot Bible (en) ; Reglas de ortografía en la lengua castellana (en) ; Tanto monta (en) ;
Izengoitia(k)	Elio Antonio de Nebrija

Antonio Martínez de Cala y Xarava^[1] —Antonio de Nebrija deituraz ezagunagoa— (Lebrija, Sevilla, Gaztelako koroa, 1441 - Alcala de Henares, Madril, Gaztelako koroa, 1522ko uztailaren 5a) pizkundeko humanista eta gaztelaniaren gramatikaria izan zen. Historialari, pedagogo, astronomo eta poeta ere izan zen.

Izen handia izan zuen Boloniako Real Colegio de Españan ikasi zuenean eta, 1492an, gaztelerako lehen gramatikaren autore izan zen. Era berean, urte horretan bertan, latin-gaztelania hiztegi bat ere sortu zuen eta, 1494an, berriz, gaztelania-latinezkoa ere bai, beste hizkuntzetako hiztegiei aurrea hartuz.

Bizitza eta lorpenak

Antonio Martínez de Cala y Xarava Lebrijan jaio zen, Sevillan, Gaztelako koroaren pean zegoen garaian, 1441ean. Aita judu jatorriko Juan Martínez de Cala izan zuen eta ama, berriz, Catalina de Xarava y Ojo, katolizismora etorritako judua. Bigarrena izan zen 5 senideen artean.

Sorterriaren izena hartu zuen familiako deituraren ordez (Antonio Martínez de Cala y Xarava)^[2]. Lebrijaren antzinako izena jarri nahi izan zuen: Nebrissa Veneria. Salamancan eta Italian egin zituen ikasketak, Boloniako Unibertsitatean. Kordobako gotzaintzak eman zion Teologia ikasteko beka eta beste 10 urtetan egon zen Bolonian.

Espainiara itzuli zenean, Elio ezizena hartu zuen eta Sevillan egin zuen lan Fonseca artzapezpikuarentzat^[3]. Sevillako katedraleko kaperan irakatsi zuen 1470 eta 1473 artean eta urte honetan lortu zuen Gramatikako irakasle izatea Salamancako Unibertsitatean.

Alcala de Henareskoan irakasle izan zen. XV. mendearen amaieran, Italiako Errenazimentuaren ideiak sartu zituen Espainian. Espainiar humanistetan garrantzizkoena izan zen.

1473an ezkondu zen Isabel Solís de Maldonadorekin:

«

Quiso la fatalidad que la incontinencia me precipitase en el matrimonio...^[4]

»

Bikoteak 6 seme-alaba izan zituen: Marcelo, Alonso, Fabián eta Sebastian bikiak, Antonio eta Sancho; denak erudizio handikoak, azkena batez ere. Francisca izan zen alaba eta hau ere ez zen atzera geratu, aitaren gaixoaldietan bera izan ohi baitzen ordezko^[5].

Nebrijak idatzitako Gramática castellana (1492) hizkuntza erromantze baten lehendabiziko azterketa gramatikala da. Halaber Alcalako Biblia poliglotaren idazketan esku hartu zuen. Bestalde, kulturaren alor asko landu zituen: latinaren gramatika, pedagogia, idazle klasikoei buruzko iruzkinak, historia eta arkeologia lanak, etab. Introductiones latinæ (1481), Cosmographia (1489), Vocabulario latino-español (1492) eta Reglas de ortografía castellana (1517) horietako batzuk dira.

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011-12.27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Antonio de Nebrija

Datuak: Q380804
Multimedia: Antonio de Nebrija / Q380804

[1] Antonio de Nebrija Biblioteca Complutense. Ucm.es.

[2] ttps://cvc.cervantes.es/artes/ciudades_patrimonio/alcala_henares/personalidades/nebrija.htm

[3] ttps://cvc.cervantes.es/artes/ciudades_patrimonio/alcala_henares/personalidades/nebrija.htm

[4] (Gaztelaniaz)https://cvc.cervantes.es/artes/ciudades_patrimonio/alcala_henares/personalidades/nebrija.htm

[5] ttps://es.wikisource.org/wiki/Elio_Antonio_de_Lebrixa_%28Retrato%29

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Antonio de Nebrija
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Antonio Martínez de Cala e Hinojosa
Jaiotza	Lebrija, 1444
Herrialdea	Espainia
Bizilekua	Lebrija Salamanca Bolonia Alcalá de Henares
Lehen hizkuntza	antzinako gaztelania
Heriotza	Alcalá de Henares, 1522ko uztailaren 2a (77/78 urte)
Familia
Seme-alabak	ikusi Francisca de Nebrija
Hezkuntza
Heziketa	Salamancako Unibertsitatea Boloniako Unibertsitatea
Hizkuntzak	italiera latina antzinako gaztelania gaztelania
Irakaslea(k)	Petrus Martinez de Osma ^(en)
Ikaslea(k)	ikusi André de Resende ^(en) Cristóbal Escobar ^(en)
Jarduerak
Jarduerak	filologoa, humanista, itzultzailea, gramatikaria, unibertsitateko irakaslea, Bibliaren itzultzailea eta lexikografoa
Enplegatzailea(k)	Salamancako Unibertsitatea Alcalako Unibertsitatea Boloniako Unibertsitatea
Lan nabarmenak	ikusi Gramática de la lengua castellana ^(en) Complutensian Polyglot Bible ^(en) Reglas de ortografía en la lengua castellana ^(en) Tanto monta ^(en)
Izengoitia(k)	Elio Antonio de Nebrija