Digestio-aparatu: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
lehengoratzea Etiketa: Desegin |
||
| (7 erabiltzailek tartean egindako 11 berrikusketa ez dira erakusten) | |||
24. lerroa:
== Deskribapena ==
Gutxi gorabehera hamaika metroko luzera duen digestio-hodia aho-barrunbean hasi, eta [[Uzki|uzkian]] amaitzen da<ref name=":0">María Cascales Angosto y Antonio L. Doadrio Villarejo. «[https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/60907869/sistema_digestivo20191015-128792-16d7v8t-libre.pdf?1571147758=&response-content-disposition=inline%3B+filename%3DFISIOLOGIA_DEL_APARATO_DIGESTIVO.pdf&Expires=1686221515&Signature=QfXrSgep6zAG5gpPFTY2SKrTJwS1l67BP-U6zuA0QizOfHZDR40Q6TI7W2l2VQqm9TABqouDT-i-CuLF1cKFoY4NVVT16txbxI5~~0LyCnRg4ODOhJxDSHePCRO~ugHBMOoNh87rsjNCHxPcgnOr2pQTUEwOcbjWk0c8RsimY2~zoog0kQyQE0pAK34pnJuk6EQAkm3YdDYkDn47khrv2WHELHueSN4uqH-EIlXjeiN10kfERPKsyAGa7vcO1mNbeX0~4oJ4pvQR5j2rkWkjSZPirFqQccmYIhojDY1pMDVttAhhlJEvvHJTZE64DKKTn1XSYPV-tG-ebLVHAuU1kw__&Key-Pair-Id=APKAJLOHF5GGSLRBV4ZA Fisiología del aparato digestivo]{{Apurtutako esteka|date=urtarrila 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}». p. 1. Consultado el 8 de junio de 2023.</ref>. Digestioa bera ahoan hasten da; [[Hortz|hortzek]] janaria ehotzen dute, eta [[Listu-guruin|listu-guruinen]] jariatzeek hezetu eta bere deskonposizio kimikoa hasten dute [[Elikadura-bolo|helikadura-bolo]] bihurtuz. Gero, boloak [[Faringe|faringea]] zeharkatzen du; [[Hestegorri|hestegorritik]] jarraitzen du, eta [[Urdail|urdailera]] iristen da, litro eta erdiko edukiera duen poltsa gihartsua zeinaren mukosak [[urin gastriko]] indartsua jariatzen duen. Urdailean, janaria aztoratu egiten da [[kimo]] bihurtu arte.
Urdailaren irteeran, [[Heste mehar|heste meharra]] dago, sei metro luze neurtzen duena eta bere baitan oso tolestuta dagoena<ref name=":0" />. Bere lehen zatian edo [[Duodeno|duodenoan]], heste-guruinetako jariaketak, [[Behazun xixku|behazun-maskuaren]] [[Behazun|behazunak]] eta [[Pankrea|pankrearen]] zukuak jasotzen ditu<ref name=":0" />. Jariatze horiek guztiek elikagaiak deskonposatzen dituzten eta aminoazidoak izeneko substantzia [[Disolbagarritasun|disolbagarri]] sinpleetan eraldatzen dituzten [[entzima]] kopuru handia dute. Digestio-hodiak [[Heste lodi|heste lodian]] zehar jarraitzen du, metro eta erdi pasatxoko luzera duena. Bere azken zatia ondestea da, [[Uzki|uzkian]] amaitzen dena, non digeriezinak diren elikagaien hondarrak kanpora ateratzen diren.
121. lerroa:
Organo honetan, digestio prozesu mekanikoak eta kimikoak gertatzen dira, bietakoak.
* Murtxikatzea ahoaren lan mekanikoa da, funtsean hortzek egiten dutena. Janaria, irentsi aurretik, xehatu eta listuarekin nahasi beharra dago. Janariak ongi murtxikatuz gero, bai haien irenstea eta bai ondoko
*
=== Faringea eta hestegorria ===
Iraganbideko
Irenstea borondatezko ekintza da; elikagaia, behar bezala murtxikatua eta listuztatua, mingainaren zolara iristen da, eta horren giharrek atzerantz bultzatzen dute. Haraz gero, irensteko erreflexua eragiten dute: [[ahosabai]] bigunak sudurbidea ixten du, eta [[epiglotis]]ak gauza bera egiten du trakearen sarrerari ([[glotis]]a) dagokionez.
140. lerroa:
Urdailaren paretak digestio mekaniko bizia eragiten du bere giharren mugimendu peristaltikoen bidez. Elikagaiak zanpatzen dira paretako ertzetatik jaisten direnean, eta berriro igotzen dira erdialdetik; piloroa itxita edukitzen da, era horretara hesterako bidea galaraziz. Modu horretara, janaria ''oratuz'' doa, eta, horrenbestez, ''mucus'' eta [[urin gastriko]]arekin nahasten da.
Hala epitelio zelulak nola muki-mintzako guruin tubularrak mukia eta [[urin gastriko]]a jariatzeko gauza dira. Guruinetan zehar, hainbat zelula mota aurkitzen da: mukiarenak; parietalak (edo oxintikoak), [[azido klorhidriko]]a ematen dutenak; zimogenoak (edo nagusiak), entzimak ematen dituztenak. Azido klorhidrikoak eta entzimek urdaileko
Mukiak urdaileko paretaren babesle funtzioa du, guztiz beharrezkoa dena organo horren azidotasun handia eta pepsinaren agresibitatea direla eta. Urdaileko digestio honek lau ordu inguru irauten du, eta, denbora horretan, elikadura-boloa arian-arian [[ahi]] erdilikido bilakatzen da, [[kimo]] izenekoa. Une horretan irekitzen da [[piloro]]a. Irekitze hori modu erritmikoz gertatzen da piloro-barrunbearen uzkurduren eraginez, halako bonba baten gisa baitihardu. Era horretara, elikadura [[heste mehar]]rean sartuz doa.
167. lerroa:
* [[Gibel]]ak jariatzen duen behazuna [[behazun xixku]]an biltzen da, eta, hartatik, hodi koledokoan zehar, duodenora igarotzen da Wirsung-en kanalarekin batean. Behazunak ez du entzimarik, baina bai digestiorako funtsezkoak diren beste zenbait gai, behazun gatzak bereziki. Gai horiek tanta mikroskopiko anitzetan [[emultsio]]natzen dituzte kimoaren gantzak, tanta horien gainean pankrea eta hesteko lipasak ihardun dezaten moduan.
==== Xurgatzea ====
183. lerroa:
Digestio-hodiaren azken parte hau 1,5 m inguru luze da, eta bi osagai ditu: [[Kolon (anatomia)|kolona]] eta [[ondeste]]a. Kolonak [[itsu (heste lodia)|heste itsu]] izeneko halako zabalgune edo zaku moduko batean hasten da, [[ileon]]a bertara datorrela. Itsutik, [[heste sobre|apendizea]] irteten da, behatz itxurako 8-12 cmko dibertikulua. Jarraian, kolonaren lau zatiak datoz (goranzkoa, zeharkakoa, beheranzkoa eta pelbisekoa), eta [[uzki]]an amaitzen den ondestea. Bilorik eza da heste lodiaren ezaugarri nagusia.
Heste lodiak ez du
=== Uzkia ===
{{Sakontzeko|Uzki}}
Uzkia digestio-hodiaren azken irekiera da. Kanpoko uzki-esfinter batek eta barneko batek osatzen dute, gorotzak kanpora isurtzeko prozesua kontrolatzeko funtzioa dutenak. Uzki-esfinterren funtzionamendu desegokiak gorotz-inkontinentzia eragin dezake<ref>[
== Digestio-aparatuaren disfuntzioak ==
| |||