Sagu arrunt: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t robota Ezabatua: eml:Sorag (missing) |
t taxoiak baino, taxonak |
||
| (13 erabiltzailek tartean egindako 21 berrikusketa ez dira erakusten) | |||
1. lerroa:
{{taxotaula
|
|
| authority = ([[Lineo|Linnaeus]], [[10th edition of Systema Naturae|1758]])
}}
'''Sagu arrunta''' edo '''etxe-sagua''' (''Mus musculus'') [[muridae]] familiako [[karraskari]]a da, bere [[mus (generoa)|generoan]] arruntena dena<ref>Musser, G. G. eta M. D. Carleton. ([[2005]]). ''Superfamily Muroidea''. 894-1531. orr. "Mammal Species of the World a Taxonomic and Geographic Reference". D. E. Wilson eta D. M. Reeder. Johns Hopkins University Press, [[Baltimore]]</ref>.
[[Fitxategi:Mus musculus front teeth.jpg|thumb|]]
Basatia denean, [[uzta|uztentzat]] kaltegarria izan da. Hala ere, egun konpainia-animalia bilakatu dute.
== Deskribapena ==
Gorputza eta burua: 75-87 mm. Isatsa: 80-91 mm. Pisua: 14-20 g
Sagu arrunta edo etxe sagua da ziurrenik gure herrialdeko karraskaririk ezagunenetako bat. Bere itxura guztiontzat ezaguna da. Horregatik, bakarrik adierazten da basasaguarekin alderatuta, belarriak eta atzeko oinak proportzionalki txikiagoak direla.
Kolorea erregularki gris iluna da bizkarrean eta argiagoa sabelean, bereizketa-lerro argirik gabe; batzuetan pixka bat horiz lausotua egon daiteke. Hego isurialdeko ale batzuek bizkarra marroi argia izan dezakete azpialde zurixkarekin. Isatsa grisa dute.
Garezurra basasaguarengandik desberdina da, lehenik eta behin tamaina nabarmen txikiagoa duelako eta, bigarrenik, beheko molarrek ez dutelako kanpoko aldean kokatutako tuberkulu txikien ilararik, ''Apodemus'' generoko animaliak izaten dituzten bezala.<ref>{{erreferentzia|abizena=Administracion de la Comunidad Autonoma de Euskadi|urtea=1989|izenburua=Euskal Autonomiu Elkarteko Ornodunak|argitaletxea=Graficas Santamaria S.A.|orrialdea=369|ISBN=84-7542-639-5|hizkuntza=Es}}</ref>
== Biologia eta ohiturak ==
Naturan, ugalketa sasoia urtarokoa da, aldi egokiak ez direnetan etenez; hala ere, eremu humanizatuetan urte osoan zehar garatu daiteke. Leku horietan, bai kume kopurua, bai ugaltze-aldia bera oso lotuta dago eskuragarri duen janariarekin.
Murido hau, gizakia bizi den eremuetan, orojalea da, bere eskura aurkitzen dituen elikagai guztiak kontsumitzen ditu. Naturan, badirudi eremu hezeetako landare batzuen zurtoin freskoak nahiago dituela.
== Banaketa, habitata eta estatusa ==
Karraskari hau guztiz antropofiloa da; bere populazio garrantzitsuenak leku habitatuetan daude, zalantzarik gabe: ukuiluak, errotak, baserriak, etab. Hala ere iparraldeko isurian, baratze edo padura guneetan aurki daiteke sasoi onuragarrienetan.
Hegoaldeko isurialdean , maiz agertzen da, etxe eta kortetan, ibai eta erreken ertzetan ere nolabaiteko erregulartasunarekin agertzen da, lezka eta ihiak hazten diren lekuetan.
Munduan oso hedatuta dagoen espeziea da, nahiz eta populazio ezberdinek batzuetan aldakuntza nabarmenak izan, maila kromosomikoan zein biokimikoan. Iberiar penintsula osoan dago.
Sagu arrunta, Euskal Herri osoan banatuta dago. Leku humanizatuetan ugaria da. Askoz zailagoa da basatia aurkitzea.
== Subspecies ==
Adituek hiru [[azpiespezie]] onartu dituzte, gero eta gehiago ezpezie ezberdinatzat hartzen dituztenak<ref>{{Erreferentzia | egilea = Mitchell-Jones AJ, Amori G, Bogdanowicz W, Krystufek B, Reijnders PJH, Spitzenberger F, Stubbe M, Thissen JBM, Vohralik V, & Zima J | urtea = 1999 | izenburua = The Atlas of European Mammals | url = https://archive.org/details/atlasofeuropeanm0000unse | argitaletxea = T. & A. D. Poyser | isbn = 0856611301}}</ref>:
* ''[[Mus musculus castaneus]]'' (hego eta hego-ekialdeko [[Asia]]n bizi dena)
* ''[[Mus musculus domesticus]]'' ([[mendebaldeko Europa]]n, hego-mendebaldeko Asian, [[Amerika]]n, [[Afrika]]n eta [[Ozeania]]n bizi dena)
27 ⟶ 40 lerroa:
Duela gutxi beste bi azpiespezie onartu dituzte:
* ''[[Mus musculus bactrianus]]'' ([[erdialdeko Asia]]n bizi dena)
* ''[[Mus musculus gentilulus]]'' ([[Arabia]]n eta [[Madagaskar]]ren bizi dena<ref>{{Erreferentzia | egilea = Prager EM, Orrego C eta Sage RD | urtea = 1998 | izenburua = Genetic variation and phylogeography of Central Asian and other house mice, including a major new mitochondrial lineage in Yemen | url = https://archive.org/details/sim_genetics_1998-10_150_2/page/835 | aldizkaria = Genetics | liburukia = 150 | orrialdeak = 835–861 | pmid = 9755213 | alea = 2 | pmc = 1460354}}</ref>
[[Fitxategi:Maus im Haus.JPG|thumb|300px|
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
[https://sites.google.com/d/1Agpx4F5Lkl4Bj0v0u0cdy7LQ8zNCO4jE/p/11Gze2fZcqX046t2By3QZMoQZoMkzJFv2/edit Araozko natura eta kontuak]{{Biologia zirriborroa}}
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Muridae]]
40 ⟶ 53 lerroa:
[[Kategoria:Konpainia-animaliak]]
[[Kategoria:Espezie inbaditzaileak]]
[[Kategoria:1758. urtean deskribatutako taxonak]]
[[Kategoria:Espezie kosmopolitak]]
[[Kategoria:Lineok deskribatutako taxonak]]
| |||