Giacomo Casanova: berrikuspenen arteko aldeak

[[Komediante]] edo aktoreen[[antzezle]]en semea zen. Bere amaamak Zaretta Farussi deitzenzuen izena eta bere aitaaitak Gaetano Casanova. 8 urte zituela galdu zuen aita, eta bere ama [[Europa]] osoan zehar ibili zen aktore lanetanantzezlanetan. Giacomo-zGiacomoz gain beste 4 ume izan zituzten, eta ez zuten nahi izan haietako inor aktoreaantzezlea izan zedin.

Horrela, Gozzi abadeak emandako apaiz irakaskuntza jasotzen ari zela ikusi zen Giacomo mutiko argia zela.

Garai hartan egindako lan intelektualen artean, latinez idatzitako [[pentametro]] bat itzuli zuen eta [[Zuzenbidea|ZuzenbidekoZuzenbide]]ko bi tesi idatzi zituen: bata [[Zuzenbide Zibilazibil|Zuzenbide Zibilekoa]] eta bestea [[Zuzenbide Kanonikoakanoniko|Zuzenbide Kanonikokoa]].

Malipiero senatariveneziar veneziarrasenataria izan zuen [[Filosofia]] eta [[Zientzia|ZientzienJakintzen]] irakasle, baina senatariaren gustuko emakumearekin harremanak izan zituelako haserretu egin ziren.

21 urterekin bere amak [[Erroma]]ra eraman zuen, Acquaviva [[kardinalaKardinal (katolizismoa)|kardinalaren]]ren zerbitzuan egon zedin eta [[fraide]] gisa bizi izan zen. Dena dendela, emakumeekin izandako aferengatik bota egin zuten postulangune hartatik.

Orduz geroztik, Europa osoan bidaian hasi zen: [[Korfu]] eta [[Konstantinopla]]ra egin zuen lehen bidaia, baina [[Venezia]]ra bueltatuitzuli zen ondoren.

Bien bitartean biolin jolea-jotzailea izan zen, baina ofizioaogibidea utzi egin zuen, maila baxukoa zela iritzi baitzuenbaitzion. Ondoren, Matteo Bragadin patrizioveneziar veneziarraren[[Patrizioak|patrizioaren]] medikusendagile bihurtu zen: bihotzeko atake batetik sendatu zuen patrizioa eta ordainetan diru asko ordaindu zion, [[magia]] eta [[kabala]] irakaspenak emateaz gain. [[Inkisizioa]]ren belarrietara iritsi ziren horren berriak eta ihes egin behar izan zuen bere jaioterritik.

[[1749]] eta [[1752]] urte bitartean, [[Milan]], [[Cremona]], [[Cesena]], [[Parma]], berriz Milan, [[GenobaGenova]], [[Lyon]], [[Paris]] eta [[DresdeDresden]] hirietan ibili zen. Urte horietan, benetan maitatu zuen emakumea ezagutu zuen: Henriette. Bederatzi hilabetez elkarrekin egon ostean banatu ziren, baina emakumeak beti izan zuen gogoan eta Casanova gaixo izan zenean zain zezaten arduratu zen.

[[1753]]an berriro itzuli zen Veneziara, baina eskandalu berri baten arduradun bihurtu zen: Bernis abadearen, Frantziako enbaxadariarenenbaxadorearen eta bi mojen[[lekaime]]n arteko ''ménage à quatre''a. Ondorioz, preso hartu eta ''[[Piombi]]'' kartzelanespetxean (‘berunen presondegian’espetxean’) sartu zuten [[1755]]<nowiki/>an moral kaxkarragatik, magia egiteagatik eta atzerritarrekin tratua izateagatik. Hurrengo urtean ihes egin zuen, kartzelanespetxean ezagututako monje batekin, eta 18 urtez atzerrian bizi izan zen.

PariseraParisa joan zen eta han [[Luis XV.a Frantziakoa|Luis XV.arekin]]rekin, [[Madame de Pompadour|Madame Pompadourrekin]]rekin eta gortearekin harreman onak izan zituen. Esan ohi da, estatuFrantziako frantsesarenestatuaren [[loteria]]ren sortzaileetako bat izan zela [[1757]]. Misio ezkutuak egin zituen gortearentzat eta [[Voltaire-]]ekin tratuak izan zituen, baina ezadostasundesadostasun politikoek banandu zituzten. Dena dendela, berriro istiluak izan zituen: haurriltzea[[Abortu|hilaur egiteagatik]], oihalgintzan iruzur egiteagatik eta kanbiotruke-letrak faltsutzeagatik ihes egin behar izan zuen.

Horrela, leku batetik bestera ibili zen Europan zehar eta nobleaaitoren semea zela esaten hasi zen, ''Chevalier d'Seingalt'' izena hartuta.

Ondoren [[ZurichZürich|Zuricha]]era joan zen, eta [[monasterio]] batean sartu zen. [[Erroma]]n [[Klemente XIII.a]] Aita Santuaren kondekoraziodomina bat jaso zuen.

Gero, Prusiako [[FederikoFrederiko II.a ''Handia'']]ren faboreamesedea jaso zuen eta bere armadakogudarosteko kadeteen agintea jaso zuen. [[San Petersburgo]]n [[Katalina ''II.a Errusiakoa|Katalina Handia'']] ezagutu zuen. [[Polonia]]n herrialdean gertatutako bortxakeria politikoari buruzko historia-lan bat idatzi zuen. [[Madril]]en plan bat egin zuen [[Sierra Morena]]n [[kolonia (argipena)|kolonia]] bat sor zezaten [[Espainia]]n bizi ziren suitzar eta alemaniarrek. [[1768]]an, [[Bartzelona]]n 42 egunez preso hartu zuten armadakogudarosteko [[Kapitainkapitain Generala]]renjeneralaren emaztearekin izandako afera zela -eta.

Bidaia etengabe hauetarako dirua, berarekin maiteminduta zegoen emakume batek ematen zion: [[Madame D'Urfé]]k. Emakume horrek uste zuen Casanova [[magia]] eta alkimian[[alkimia]]n aditua zela: Casanovak ama izan zitekeela promeszin egin zion 70 urte baino gehiago zituen arren eta bizitza luzatzeko toniko baten gaindosia hartuta hil zen, CasanovanCasanovarengan guztiz sinetsita.

Ondoren, [[Italia]] aldean ibili zen berriro, emakumeak limurtzen ([[Napoli]]n besteak beste). [[1771]]n [[Homero]]ren ''[[Iliada]]'' itzuli zuen eta ''Ahuntz artilea'' izeneko liburua idatzi zuen (gogoeta honekin: emakumeen pentsatzeko ahalmenean uteroak[[umetoki]]ak eragina ote duen ala ez kontuanaintzat hartzea). Berriro Veneziara joatea lortu zuen, hiriak agindutako misio bat egin ostean, baina eleberri batean Carlo Grimani nobleariaitoren semeari kalte egiteagatik (zorretan zela esan ziolako, liburuan ezkontzaz kanpoko semea zela argitaratu zuen) bidali egin zuten berriro [[1783]]an.

Berriro bidaia etengabeak egin zituen eta bizileku izan zituen: [[Viena]], [[Bolzano]], [[AugsburgoAugsburg]]o, [[Akisgran]] edo [[Akisgran|Aachen]], [[Spa (Belgika)|Spa]], Paris, berriz Viena, [[Dresden|Dresde]], [[Berlin]] eta [[Praga]] —[[Wolfgang Amadeus Mozart]] ezagutu zuen bertan eta, diotenez, bere ''Don Giovanni'' opera Casanovak kontatu zizkion gauzetan oinarrituta dago neurri batean—.

[[1785]]an Waldstein kondearen laguna egin zen, [[masoiak|masoi-zaleakhargin beltz]]ak baitziren biak eta Casanovari [[Bohemia]]ko [[Dux]] bibliotekarenliburutegiaren arduradun izatea eskaini zion. Baina Casanova ez zen zoriontsu eta, terapia gisa, bere [[autobiografia]] idazten hasi zen. Ez zuen lan hori amaitu, 73 urterekin hil baitzen [[1798]]an (27 urtetako hutsunea dauka liburuak). Bere azken esaldien artean honakoa zegoen: «''Bizitzan zehar egin dudana, ona izan ala txarra izan, librekiaske egin dut, gizon libreaaskea bainaiz''».

Giacomo Casanova-renCasanovaren lanen balio literario eta historikoaz asko eztabaidatu da. Idazle, historialari, filosofo eta matematikari gisa saiatu zen arren, ez zuen lortu arrakasta edo izen handirik, ez bizi zela ez hil ostean.

Bere idatziak helburu jakinak lortzeko idatzi zituen sarri (Veneziara bueltatzekoitzultzeko onespena lortzeko, adibidez, 1768an Bartzelonan presoespe zela idatzitakoa; [[Katalina II.a Errusiakoa]]rengandik edo [[FederikoFrederiko II.a PrusiakoaHandia|Frederiko II.a Prusiakoarengandik]]rengandik onurak lortzeko idatziak bezala, etab.).

Asko idatzi zuen, horrenbeste non bere bizitzaren une batzuetan horretaraxehorretantxe bakar-bakarrik aritu zelarikbaitzen, baina bereizi egin behar da, nahitaez, autobiografiaren eta beste lanen artean.

Horregatik, bere lan handia ''Histoire de ma vie'' (‘Nire bizitza’) izan zen, eta ez zuen amaitzerik izan, berandu hasi zuelako idazten. Gainera, garairako argitara ezina zen ia, garai hartako ohiturez eta pertsona ezagunez zioen gauzengatik. Eskuizkribua[[Eskuizkribu]]a [[Heinrich Brockhaus]]ek eskuratu zuen [[1821]]ean eta [[1826]] eta [[1838]] artean argitaratu zen, baina [[Jean Laforgue]]k moztuta (pasarte “gogorrak” kendu zituen eta egilearen ideologia ere aldatu zuen editoreargitaratzaile honek: ErregimenAntzinako ZaharrekoEraentzaren kontserbadoreairaunarazlea zen Casanova, ia jakobinoa[[jakobino]]a bihurtu zuen). Argitalpen osoa egiteko, azkenik, [[Brockhaus editoriala|Brockhaus]] etxeak Parisko [[Plon editoriala|Plon]] etxearekin bat egin zuen [[1960]]-[[1962]] artean argitaratu zen Angelika Hübscher editorearen eskutik.

Bere autobiografian ez da lanik aipatzen, baina 43 lan idatzi zituen eleberri, libelo, poesia-lanolerki, gutun -bilduma eta memoriak[[oroitidazki]]ak kontuan hartuta. Horietatik, batzuek ahaztuak izan dira eta beste batzuek 15 argitalpen izatera iritsi ziren.

* ''Epistolario''ak ehunka gutun jasotzen ditu: laguneilagun, aktoreeiantzezle, gobernarieijaurlari, abadeeiabade, kardinaleikardinal, irakasleeiirakasle, militarreimilitar eta abarreiabarrengana zuzendutakoak dira eta maitasunaz, ekonomiaz, politikaz, diplomaziaz edo literaturaz dihardute. Lehena Piombi espetxetik ihes egin zuenean idatzia da ([[1765]]ean) eta azkena hil baino hiru egun lehenagokoa.

* ''[[Amelot Houssaie]]ren «VeneziarVeneziako gobernuaren Historiahistoria» lanari ezeztatuz egindako erantzuna'' (1769), Veneziako buruzagien onespena berreskuratzeko idatzi zuen.

* La ''Poloniako gorabeheren Historiahistoria'' ([[1772]]), historialari gisa zituen akatsak ikusten zaizkio lan honetan.

* ''Likantropo baten eskutitza'' ([[1773]]), bere lanik onenetako bat da, emakumea gutxiesten dutenei egindako trufa da, eta oso era argianargiro idatzita dago.

* ''Ikosameron'' ([[1787]]), bi anaien gorabeherak kontatzen dituen eleberrialegiazko fantastikoa Voltaire-en ''[[Micromegas]]'' lanaren etaeleberria [[Jonathan Swift]]en ''[[GulliverenGulliverren bidaiak]]'' lanaren bidetik.

* ''FrantsesFrantziako Iraultzari buruzko gogoetak'' ([[1793]]–[[1794]]), [[Bastilla]] erori zenetik, errege-erreginak erori ziren arte gertatutakoa kontatzen du. Munduaren amaiera gisaamaieratzat deskribatzen du, bere ikuspegi zaharra eta iraultzaren kontrakoa agertuz.

* ''Nire Bizitza'' ([[1725]]–[[1786]]), Casanovaren bere lanik onena eta ezagunena, dudarik gabe. Lan hori frantsesez idatzi zuen hedapen gehiago izanheda zezanzedin (garai hartan frantsesa Europa osoan zen kultura -hizkuntza). XVIII. mendeko nobleaitoren seme eta burgesen eguneroko bizitza ezagutzeko lan izugarri baliotsua da, baita beste maila baxuago pertsonena ezagutzeko ere. Bere garaiko pertsonaia esanguratsuenak ezagutu zituen gorte eta saloietanaretoetan eta bere liburuan ageri dira: [[Jean-Jacques Rousseau|Rousseau]], [[Voltaire]], [[Madame de Pompadour|Madame Pompadour]], [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]], [[Katalina II.a Errusiakoa]], [[FederikoFrederiko II.a Handia|Frederiko II.a Prusiakoa]] eta abar.

! '''Urtea''' || '''Filma''' || '''Zuzendaria''' || '''Casanovaz egin zuen aktoreaantzezlea'''

== Kanpo loturakestekak ==

* [https://web.archive.org/web/20080930122949/http://www.e-libro.net/autores/autor.asp?id_autor=23 Giacomo Casanova E-Libro.net web-gunean]

[[Kategoria:Italiako idazleak{{bizialdia|1725eko|1798ko|Casanova, Giacomo]]}}