Saltu al enhavo

Internacia Fonetika Alfabeto: Malsamoj inter versioj

Redakti ligilojn
El Vikipedio, la libera enciklopedio
Browse history interactively
[nekontrolita versio][nekontrolita versio]
← Iru al antaŭa ŝanĝoIru al sekvanta ŝanĝo →
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
aŭ ˥ Altega tono é aŭ ˦ Alta tono ē aŭ ˧ Meza tono è aŭ ˨ Malalta tono ȅ aŭ ˩ Malaltega tono ě Altiĝanta tono ê Malaltiĝanta tono ↓ Tona malaltigo ↑ Tona altigo ↗ Tutfraza tona altigo ↘ Tutfraza tona malaltigo
Etikedoj: Poŝtelefona redakto Redakto de poŝaparata retejo
ShifaYT (diskuto | kontribuoj)
2 redaktoj
e Undid edits by 42.106.189.245 (talk) to last version by LR0725: test edits, please use the sandbox
Linio 3: Linio 3:
La '''Internacia Fonetika Alfabeto''' ('''IFA'''; {{lang-en|International Phonetic Alphabet}} [IPA]; {{lang-fr|L'alphabet phonétique international}} [API]) estis kreita de [[Britio|britaj]] kaj [[Francio|francaj]] fonetikistoj sub observado de la [[Internacia Fonetika Asocio]], fondita en [[Parizo]] dum la jaro [[1886]]. La organizaĵo kaj la alfabeto havas la mallongigon ''IFA''. La IFA intencas esti norma alfabeto por la [[fonetiko|fonetika]] skribado de ĉiuj lingvoj. Multajn fojojn dum ĝia historio, la alfabeto ŝanĝiĝis, inkluzive de kelkaj grandaj ŝanĝoj oficialigitaj ĉe la IFA-Kunveno ĉe Kiel ([[1989]]); la plej aktuala versio aperis en [[1993]], reŝanĝita en [[1996]]. La plejparto de la literoj elvenis el la [[latina alfabeto]] aŭ estas modifitaj latinaj literoj, kelkaj el ili elvenis el la [[greka alfabeto]], kaj kelkaj aliaj ŝajne ne estas rilataj al iu ajn norma alfabeto.
La '''Internacia Fonetika Alfabeto''' ('''IFA'''; {{lang-en|International Phonetic Alphabet}} [IPA]; {{lang-fr|L'alphabet phonétique international}} [API]) estis kreita de [[Britio|britaj]] kaj [[Francio|francaj]] fonetikistoj sub observado de la [[Internacia Fonetika Asocio]], fondita en [[Parizo]] dum la jaro [[1886]]. La organizaĵo kaj la alfabeto havas la mallongigon ''IFA''. La IFA intencas esti norma alfabeto por la [[fonetiko|fonetika]] skribado de ĉiuj lingvoj. Multajn fojojn dum ĝia historio, la alfabeto ŝanĝiĝis, inkluzive de kelkaj grandaj ŝanĝoj oficialigitaj ĉe la IFA-Kunveno ĉe Kiel ([[1989]]); la plej aktuala versio aperis en [[1993]], reŝanĝita en [[1996]]. La plejparto de la literoj elvenis el la [[latina alfabeto]] aŭ estas modifitaj latinaj literoj, kelkaj el ili elvenis el la [[greka alfabeto]], kaj kelkaj aliaj ŝajne ne estas rilataj al iu ajn norma alfabeto.


== Priskribo ==
== Priskribo ==La konsonantoj kiuj elvenas rekte el la latina alfabeto preskaŭ ĉiam similas al siaj esperantaj sonoj: /p/, /b/, /t/, /d/, /k/, /g/, /m/, /n/, /f/, /v/, /s/, /z/, /h/, /l/, /r/, /j/. Ankaŭ la kvin esperantaj vokaloj /i/, /e/, /a/, /o/, kaj /u/, samas al la IFA-vokalliteroj.

La restantaj simboloj, kiuj estas komunaj inter la IFA-a kaj la latina alfabeto, kiel /c/, /y/, kaj /w/, reprezentas sonojn kiuj estas skribataj per tiuj literoj en aliaj lingvoj. /c/ estas palatala plozivo, kiel en la indonezia lingvo. /y/ estas la vokalo kiun signifas tiu litero en la skandinaviaj lingvoj. La ĝenerala principo estas uzi nur unu simbolon por ĉiu fonemo, evitante du- aŭ tri-literaĵojn tiajn kiaj "sh" en la esperanta -h-sistemo, sx en la x-sistemo, "th" en la angla, "ch" kaj "eau" en la franca, "sch" kaj "ng" en la germana ktp.

La literoj kiuj estas modifitaj latinaj literoj ofte signifas similan sonon. Ekzemple, ĉiu retrofleksa konsonanto havas la saman simbolon al la sammaniere elparolata alveola konsonanto, kun hoketo ĉe la fundo de la litero.

Diakritiloj povas esti kombinataj kun IFA-literoj por skribi modifetitajn fonetikajn sonojn aŭ artikulaciajn ŝanĝetojn. Ekzistas ankaŭ specialaj signoj por supersegmentaĵoj kiel akcento kaj tono.

Kiam oni enmetas IFA-literojn en alian skribmanieron, ili estas izolataj el la resto de la teksto aŭ per diagonalaj strekoj ("/") aŭ per angulaj brakumoj ("[" kaj "]"). Lingvistoj uzas brakumojn kiam ili skribas laŭparole kaj montras ĉiun aŭdeblan kvalitan distingon de ĉiu sono. Ili uzas diagonalajn strekojn por montri nur la distingojn inter sonoj, kiujn uzas la lingvo por distingi inter vortoj.
La konsonantoj kiuj elvenas rekte el la latina alfabeto preskaŭ ĉiam similas al siaj [[Prononco de Esperanto|esperantaj sonoj]]: /p/, /b/, /t/, /d/, /k/, /g/, /m/, /n/, /f/, /v/, /s/, /z/, /h/, /l/, /r/, /j/. Ankaŭ la kvin esperantaj vokaloj /i/, /e/, /a/, /o/, kaj /u/, samas al la IFA-vokalliteroj.
La konsonantoj kiuj elvenas rekte el la latina alfabeto preskaŭ ĉiam similas al siaj [[Prononco de Esperanto|esperantaj sonoj]]: /p/, /b/, /t/, /d/, /k/, /g/, /m/, /n/, /f/, /v/, /s/, /z/, /h/, /l/, /r/, /j/. Ankaŭ la kvin esperantaj vokaloj /i/, /e/, /a/, /o/, kaj /u/, samas al la IFA-vokalliteroj.


Linio 28: Linio 20:
== La alfabeto ==
== La alfabeto ==


=== Konsonantoj ===
=== Konsonantoj ===Ĉiu IFA-litero havas propran numeron, por ne estu konfuzo inter similaj signoj (ekzemple, ɵ kaj θ, ɤ kaj ɣ, or ʃ kaj ʄ) dum presado de manskribaĵoj. Diversaj grupoj havas diversaj intervaloj de numeroj.[1]

Numerojn havas ne nur fonemoj, sed ankaŭ aliaj signoj. Ekzemple, la vasta antaŭa nerondigita vokalo [a] havas la numeron 304, la diakrita signo de centrigo [◌̈] havas numeron 415, do , do la vasta centra nerondigita vokalo [ä] havas IPA-numeron 304 415.
{{Konsonantoj/tabelo}}
{{Konsonantoj/tabelo}}
Noto 1: Kiam du signoj aperas en paro, la dekstra reprezentas voĉan konsonanton.<br />
Noto 1: Kiam du signoj aperas en paro, la dekstra reprezentas voĉan konsonanton.<br />
Linio 57: Linio 47:
Noto: Kiam du signoj aperas en paro, la dekstra reprezentas rondigitan vokalon.
Noto: Kiam du signoj aperas en paro, la dekstra reprezentas rondigitan vokalon.


=== Supersegmentaĵoj ===Pulmonikaj Bilabialo
=== Supersegmentaĵoj ===
Bilabial consonant.svg Labial-
dentalo
Labiodental consonant.svg Dentalo
Dental consonant.svg Alveolaro
Alveolar consonant.svg Post-
alveolaro
Postalveolar consonant.svg Retro-
flekso
Retroflex consonat.svg Palatalo
Palatal consonant.svg Velaro
Velara consonant.svg Uvularo
Uvulara consonant.svg Faringalo
Epiglotalo
Glotalo
Nepulmonikaj kaj pluaj simboloj
Nazalo m ɱ n̪ n ɳ ɲ ŋ ɴ Klaketo ʘ ǀ ǃ ǂ ǁ
Plozivo p b • • t d ʈ ɖ c ɟ k g q ɢ ʡ ʔ Injektivo ɓ ɗ ʄ ɠ ʛ
Frikativo ɸ β f v θ ð s z ʃ ʒ ʂ ʐ ç ʝ x ɣ χ ʁ ħ ʕ ʜ ʢ h ɦ Ejektivo pʼ tʼ kʼ qʼ sʼ
Alproksimanto β̞ ʋ ɹ ɻ j ɰ Ceteraj lateraloj ɺ ɫ
Trilo ʙ r • ʀ • Duoblartikulacia
alproksimanto ʍ w ɥ
Frapeto • ѵ ɾ ɽ • Duoblartikulacia
frikativo ɕ ʑ ɧ
Laterala frikativo ɬ ɮ • • • Afrikato ts dz tʃ dʒ
Laterala alproksimanto l ɭ ʎ ʟ Duoblartikulacia
plozivo k͡p ɡ͡b ŋ͡m
Noto 1: Kiam du signoj aperas en paro, la dekstra reprezentas voĉan konsonanton.
Noto 2: Ombraj areoj reprezentas artikulaciojn juĝitajn maleblaj.

Vokaloj


{| class="wikitable" style="font-family: Arial Unicode MS, Lucida Sans Unicode, Lucida Grande, TITUS Cyberbit Basic, Code2000, MV Boli, MS Mincho"
{| class="wikitable" style="font-family: Arial Unicode MS, Lucida Sans Unicode, Lucida Grande, TITUS Cyberbit Basic, Code2000, MV Boli, MS Mincho"
Linio 135: Linio 95:
|}
|}


=== Diakritiloj ===Manieroj de artikulacio
=== Diakritiloj ===
Bruanto
Klaketo
Plozivo
Ejektivo
Injektivo
Afrikato
Frotsono
Siblanto
Sonoranto
Nazalo
Frapeto
Trilo
Alproksimanto
Fluanto
Vokalo
Duonvokalo
Lateralo
Ĉi tiu paĝo entenas fonetikan informon en la IFA, kiu eble ne ĝuste montriĝos en ĉiu retumilo.
[Helpon!]
redaktu
Antaŭa Centra Malantaŭa
Malvasta i y ɨ ʉ ɯ u
ɪ ʏ ʊ
Mezmalvasta e ø ɘ ɵ ɤ o
ə
Mezvasta ɛ œ ɜ ɞ ʌ ɔ
æ ɐ
Vasta a ɶ ɑ ɒ
Noto: Kiam du signoj aperas en paro, la dekstra reprezentas rondigitan vokalon.
<br /><center> <big>''[[Diakrita signo|Diakritaj signoj]]''</big>
<br /><center> <big>''[[Diakrita signo|Diakritaj signoj]]''</big>
{|class="wikitable" style="font-family: Arial Unicode MS, Lucida Sans Unicode, Lucida Grande, TITUS Cyberbit Basic, Code2000, MV Boli, MS Mincho"
{|class="wikitable" style="font-family: Arial Unicode MS, Lucida Sans Unicode, Lucida Grande, TITUS Cyberbit Basic, Code2000, MV Boli, MS Mincho"
Linio 196: Linio 127:
==Etendaĵoj por perturba parolo==
==Etendaĵoj por perturba parolo==


== Vidu ankaŭ ==Ĉefakcentita silabo
== Vidu ankaŭ ==
ˌ Duarange akcentita silabo
ː Longeco
ˑ Duone longa sono
˘ Mallongegeco
. Silaba limo
| Malgranda akcentogrupo (silabareto)
‖ Granda akcentogrupo (intonacio)
‿ Kunligilo (manko de aparteco)
* [[Loko de artikulacio]]
* [[Loko de artikulacio]]
* [[Maniero de artikulacio]]
* [[Maniero de artikulacio]]
Linio 219: Linio 142:
{{Referencoj}}
{{Referencoj}}


== Eksteraj ligiloj ==aŭ ˥ Altega tono
== Eksteraj ligiloj ==
é aŭ ˦ Alta tono
ē aŭ ˧ Meza tono
è aŭ ˨ Malalta tono
ȅ aŭ ˩ Malaltega tono
ě Altiĝanta tono
ê Malaltiĝanta tono
↓ Tona malaltigo
↑ Tona altigo
↗ Tutfraza tona altigo
↘ Tutfraza tona malaltigo
{{Commons|International Phonetic Alphabet}}
{{Commons|International Phonetic Alphabet}}


Kiel registrite je 09:39, 29 maj. 2023

Internacia Fonetika Alfabeto
fonetika alfabeto Redakti la valoron en Wikidata
Komenco aŭgusto 1888 vd
Retejo Oficiala retejo
v • d • r
Lokoj de artikulacio
Labialo
Bilabialo
Labial-velaro
Labial-alveolaro
Labial-dentalo
Koronalo
Lango-labialo
Interdentalo
Dentalo
Alveolaro
Apeksa konsonanto
Laminalo
Postalveolaro
Alveolo-palatalo
Retroflekso
Dorsalo
Palatalo
Labial-palatalo
Velsono
Uvularo
Uvular-epiglotalo
Radikalo
Faringalo
Epigloto-faringalo
Epiglotalo
Glotalo
Ĉi tiu paĝo entenas fonetikan informon en la IFA, kiu povas ne ĝuste montriĝi per iuj retumiloj.
[Helpon!]
v • d • r

La Internacia Fonetika Alfabeto (IFA; angle International Phonetic Alphabet [IPA]; france L'alphabet phonétique international [API]) estis kreita de britaj kaj francaj fonetikistoj sub observado de la Internacia Fonetika Asocio, fondita en Parizo dum la jaro 1886. La organizaĵo kaj la alfabeto havas la mallongigon IFA. La IFA intencas esti norma alfabeto por la fonetika skribado de ĉiuj lingvoj. Multajn fojojn dum ĝia historio, la alfabeto ŝanĝiĝis, inkluzive de kelkaj grandaj ŝanĝoj oficialigitaj ĉe la IFA-Kunveno ĉe Kiel (1989); la plej aktuala versio aperis en 1993, reŝanĝita en 1996. La plejparto de la literoj elvenis el la latina alfabeto aŭ estas modifitaj latinaj literoj, kelkaj el ili elvenis el la greka alfabeto, kaj kelkaj aliaj ŝajne ne estas rilataj al iu ajn norma alfabeto.

Priskribo

La konsonantoj kiuj elvenas rekte el la latina alfabeto preskaŭ ĉiam similas al siaj esperantaj sonoj: /p/, /b/, /t/, /d/, /k/, /g/, /m/, /n/, /f/, /v/, /s/, /z/, /h/, /l/, /r/, /j/. Ankaŭ la kvin esperantaj vokaloj /i/, /e/, /a/, /o/, kaj /u/, samas al la IFA-vokalliteroj.

La restantaj simboloj, kiuj estas komunaj inter la IFA-a kaj la latina alfabeto, kiel /c/, /y/, kaj /w/, reprezentas sonojn kiuj estas skribataj per tiuj literoj en aliaj lingvoj. /c/ estas palatala plozivo, kiel en la indonezia lingvo. /y/ estas la vokalo kiun signifas tiu litero en la skandinaviaj lingvoj. La ĝenerala principo estas uzi nur unu simbolon por ĉiu fonemo, evitante du- aŭ tri-literaĵojn tiajn kiaj "sh" en la esperanta -h-sistemo, sx en la x-sistemo, "th" en la angla, "ch" kaj "eau" en la franca, "sch" kaj "ng" en la germana ktp.

La literoj kiuj estas modifitaj latinaj literoj ofte signifas similan sonon. Ekzemple, ĉiu retrofleksa konsonanto havas la saman simbolon al la sammaniere elparolata alveola konsonanto, kun hoketo ĉe la fundo de la litero.

Diakritiloj povas esti kombinataj kun IFA-literoj por skribi modifetitajn fonetikajn sonojn aŭ artikulaciajn ŝanĝetojn. Ekzistas ankaŭ specialaj signoj por supersegmentaĵoj kiel akcento kaj tono.

Kiam oni enmetas IFA-literojn en alian skribmanieron, ili estas izolataj el la resto de la teksto aŭ per diagonalaj strekoj ("/") aŭ per angulaj brakumoj ("[" kaj "]"). Lingvistoj uzas brakumojn kiam ili skribas laŭparole kaj montras ĉiun aŭdeblan kvalitan distingon de ĉiu sono. Ili uzas diagonalajn strekojn por montri nur la distingojn inter sonoj, kiujn uzas la lingvo por distingi inter vortoj.

IPA-numeroj

Ĉiu IFA-litero havas propran numeron, por ne estu konfuzo inter similaj signoj (ekzemple, ɵ kaj θ, ɤ kaj ɣ, or ʃ kaj ʄ) dum presado de manskribaĵoj. Diversaj grupoj havas diversaj intervaloj de numeroj.[1]

Numerojn havas ne nur fonemoj, sed ankaŭ aliaj signoj. Ekzemple, la vasta antaŭa nerondigita vokalo [a] havas la numeron 304, la diakrita signo de centrigo [◌̈] havas numeron 415, do , do la vasta centra nerondigita vokalo [ä] havas IPA-numeron 304 415.

La alfabeto

Konsonantoj

Pulmonikaj Bilabialo
 Labial-
dentalo
 Dentalo
 Alveolaro
 Post-
alveolaro
 Retro-
flekso
 Palatalo
 Velaro
 Uvularo
 Faringalo
 Epiglotalo
 Glotalo
   Nepulmonikaj kaj pluaj simboloj
Nazalo m ɱ n̪ n n̠ ɳ ɲ ŋ ɴ  Klaketo  ʘ ǀ ǃ ǂ ǁ
Plozivo p b • • t d ʈ ɖ c ɟ k ɡ q ɢ ʡ ʔ  Injektivo  ɓ ɗ ʄ ɠ ʛ
Frikativo ɸ β f v θ ð s z ʃ ʒ ʂ ʐ ç ʝ x ɣ χ ʁ ħ ʕ ʜ ʢ h ɦ  Ejektivo  pʼ tʼ kʼ qʼ sʼ
   Alproksimanto    β̞ ʋ ɹ ɻ j ɰ Ceteraj lateraloj  ɺ ɫ
Trilo ʙ r • ʀ • Duoblartikulacia
alproksimanto  		ʍ w ɥ
Frapeto • ѵ ɾ ɽ • Duoblartikulacia
frikativo  		ɕ ʑ ɧ
Laterala frikativo ɬ ɮ • • • Afrikato  ts dz tʃ dʒ
Laterala alproksimanto l ɭ ʎ ʟ Duoblartikulacia
plozivo  		k͡p ɡ͡b ŋ͡m

Noto 1: Kiam du signoj aperas en paro, la dekstra reprezentas voĉan konsonanton.
Noto 2: Ombraj areoj reprezentas artikulaciojn juĝitajn maleblaj.

Vokaloj

Manieroj de artikulacio
Bruanto
Klaketo
Plozivo
Ejektivo
Injektivo
Afrikato
Frotsono
Siblanto
Sonoranto
Nazalo
Frapeto
Trilo
Alproksimanto
Fluanto
Vokalo
Duonvokalo
Lateralo
Ĉi tiu paĝo entenas fonetikan informon en la IFA, kiu eble ne ĝuste montriĝos en ĉiu retumilo.
[Helpon!]
redaktu
Antaŭa Centra Malantaŭa
Malvasta i y ɨ ʉ ɯ u
ɪ ʏ ʊ
Mezmalvasta e ø ɘ ɵ ɤ o
ə
Mezvasta ɛ œ ɜ ɞ ʌ ɔ
æ ɐ
Vasta a ɶ ɑ ɒ

Noto: Kiam du signoj aperas en paro, la dekstra reprezentas rondigitan vokalon.

Supersegmentaĵoj

ˈ Ĉefakcentita silabo
ˌ Duarange akcentita silabo
ː Longeco
ˑ Duone longa sono
˘ Mallongegeco
. Silaba limo
| Malgranda akcentogrupo (silabareto)
‖ Granda akcentogrupo (intonacio)
‿ Kunligilo (manko de aparteco)

Tonoj kaj akcentoj

e̋ aŭ ˥ Altega tono
é aŭ ˦ Alta tono
ē aŭ ˧ Meza tono
è aŭ ˨ Malalta tono
ȅ aŭ ˩ Malaltega tono
ě Altiĝanta tono
ê Malaltiĝanta tono
↓ Tona malaltigo
↑ Tona altigo
↗ Tutfraza tona altigo
↘ Tutfraza tona malaltigo

Diakritiloj


Diakritaj signoj
n̥ d̥ Senvoĉa b̤ a̤ Spire voĉa t̪ d̪ Dentala
s̬ t̬ Voĉa b̰ a̰ Knare voĉa t̺ d̺ Langopinta
tʰ dʰ Aspiracia t̼ d̼ Langolabiala t̻ d̻ Langlamena
ɔ̹ Pli rondigita tʷ dʷ Bilabialigita ẽ Nazaligita
ɔ̜ Malpli rondigita tʲ dʲ Palataligita Nazala konsonantofino
u̟ Antaŭigita tˠ dˠ Velarigita Laterala konsonantofino
i̠ Malantaŭigita tˁ dˁ Faringita Sen aŭdebla konsonantofino
ë Alcentrigita l̴ Velarigita aŭ faringita
e̽ Mezigita kaj alcentrigita e̝ Malvastigita
ɹ̩ Silabnuklea e̞ Vastigita
e̯ Nesilabnuklea e̘ Antaŭigita langobazo
ə˞ Ro-eca e̙ Malantaŭigita langobazo


Noto: Kiam du signoj aperas en paro, la dekstra reprezentas rondigitan vokalon.

Etendaĵoj por perturba parolo

Vidu ankaŭ

Referencoj

  1. ↑ IPA-numeroj en la paĝaro de IPA: IPA number chart

Eksteraj ligiloj

Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Internacia_Fonetika_Alfabeto&oldid=8122956"