Ekvatora Gvineo: Malsamoj inter versioj
[kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
AVRS (diskuto | kontribuoj) →Sporto: ligilo al ReVo |
Sj1mor (diskuto | kontribuoj) →Eduka politiko: Nacia Universitato de Ekvatora Gvineo |
||
(69 mezaj versioj de 39 uzantoj ne montriĝas) | |||
Linio 1: | Linio 1: | ||
{{AliajSignifoj|Gvineo (apartigilo)}} |
|||
{{Landtabelo | |
|||
:''Ne konfuzenda kun [[Gvineo]] kaj [[Gvineo Bisaŭa]].'' |
|||
{{Informkesto lando |
|||
| eonomo = Ekvatora Gvineo |
|||
| nomoenlokalingvo = República de Guinea Ecuatorial <br /> République de Guinée Équatoriale <br /> República da Guiné Equatorial <br /> Ekvatorgvinea Respubliko |
| nomoenlokalingvo = República de Guinea Ecuatorial <br /> République de Guinée Équatoriale <br /> República da Guiné Equatorial <br /> Ekvatorgvinea Respubliko |
||
| flago = [[Dosiero:Flago-de-Ekvatora-Gvineo.svg|150px|Flago de Ekvatora Gvineo]] |
| flago = [[Dosiero:Flago-de-Ekvatora-Gvineo.svg|150px|eta|[[Flago de Ekvatora Gvineo]]]] |
||
| blazono = [[Dosiero:Coat of arms of Equatorial Guinea.svg|110px|Blazono de Ekvatora Gvineo]] |
| blazono = [[Dosiero:Coat of arms of Equatorial Guinea.svg|110px|Blazono de Ekvatora Gvineo]] |
||
| nacia himno = Caminemos pisando la senda <br /> Piediri paŝadon la vojon |
| nacia himno = Caminemos pisando la senda <br /> Piediri paŝadon la vojon |
||
Linio 23: | Linio 26: | ||
| tel = 240 |
| tel = 240 |
||
| politika sistemo = [[Ŝtatprezidanto|prezidanta]] [[respubliko]] |
| politika sistemo = [[Ŝtatprezidanto|prezidanta]] [[respubliko]] |
||
| ŝtatestro = Teodoro Obiang Nguema Mbasogo |
| ŝtatestro = [[Teodoro Obiang Nguema Mbasogo]] |
||
| ĉefministro = |
| ĉefministro = [[Francisco Pascual Obama Asue]] |
||
| nacia tago = [[12-a de oktobro]] |
| nacia tago = [[12-a de oktobro]] |
||
| sendependeco = [[12-a de oktobro]] [[1968]] |
| sendependeco = [[12-a de oktobro]] [[1968]] |
||
Linio 34: | Linio 37: | ||
}} |
}} |
||
'''Ekvatora Gvineo''' ( |
'''Ekvatora Gvineo''' ({{lang-es|Guinea Ecuatorial}}, {{lang-fr|Guinée Équatorial}} kaj {{lang-pt|Guiné Equatorial}}) estas [[lando]] en la [[Okcidentafriko|okcidenta parto de Afriko]], ĉe la [[Golfo de Gvineo]]. Krom la [[Kontinenta regiono de Ekvatora Gvineo|kontinentan parton]] ([[Kontinenta regiono de Ekvatora Gvineo|Rio-Munio]]), ĝi inkluzivas la insulojn [[Bioko]], [[Anobono]], kaj la insularon ''[[Elobey]]''. Ekvatora Gvineo havas [[Limo (geografia linio)|limojn]] kun [[Kameruno]] en la nordo kaj [[Gabono]] en la sudo kaj oriento. Spite al la nomo ĝi ne situas sur la [[ekvatoro]], sed iom norde de ĝi (krom unu insulo). Ekvatora Gvineo unu de la du ŝtatoj kies ĉefurbo situas sur [[insulo]], kvankam plej granda parto de la tereno estas sur la kontinenta parto. |
||
== Ĝeneralaj informoj == |
== Ĝeneralaj informoj == |
||
* '''Landkodo:''' GQ. |
* '''Landkodo:''' GQ. |
||
* '''E-nomo:''' Ekvatorgvinea Respubliko. |
* '''E-nomo:''' Ekvatorgvinea Respubliko. |
||
* ''' |
* '''Naciaj nomoj:''' ''República de Guinea Ecuatorial'', ''Guinée Équatoriale'' kaj ''Guiné Equatorial''. |
||
* '''Areo:''' 28 |
* '''Areo:''' 28 051 kv.km. |
||
* '''Politika sistemo:''' diktatoreca [[respubliko]]. |
* '''Politika sistemo:''' diktatoreca [[respubliko]]. |
||
* '''Ŝtatestro:''' prezidento [[Teodoro Obiang Nguema Mbasogo]] ([[1982]]). |
* '''Ŝtatestro:''' prezidento [[Teodoro Obiang Nguema Mbasogo]] ([[1982]]). |
||
Linio 50: | Linio 53: | ||
== Geografio == |
== Geografio == |
||
Evatora |
Evatora Gvineo estas unu el la plej malgrandaj ŝtatoj de Afriko kaj ĝi havas surfacon de 28.051 km², el kiuj ĉirkaŭ 26.000 km² apartenas al la kontinenta landoparto [[Mbinio]]. Krome diversaj insuloj apartenas al la ŝtata teritorio. La plej granda inter ili estas [[Bioko]] kun ĉirkaŭ 2.017 km². Tiun insulon oni konis ĝis 1973 sub la nomo ''Santa Isabel'' kaj ''Fernando Póo''. Poste ĝi nomiĝis iom da tempo ''Macías Nguema Byogo'' (laŭ la tiama prezidanto [[Francisco Macías Nguema]]). Sur Bioko ankaŭ situas [[Malabo]], la ĉefurbo de la ŝtato. |
||
Sur la insulo vivas |
Sur la insulo vivas ĉirkaŭ 20 % de la loĝantaro de la lando. Ĉ. 300 km sudokcidente de Mbinio (iom sude de la ekvatoro) situas la pli malgranda insulo [[Anobono]]. Sur ĝi vivas nur ĉirkaŭ 1 % de la loĝantaro. |
||
== Loĝantaro == |
== Loĝantaro == |
||
* Religioj: [[Katolikoj]] (80%), anoj de naturreligoj, protestantoj k. a. |
* Religioj: [[Katolikoj]] (80%), anoj de naturreligoj, protestantoj k. a. |
||
* Etnoj: [[ |
* Etnoj: [[fangoj]] (80%), [[bubioj]] (20%, ĉefe ĉe [[Bioko]]) |
||
* Lingvoj: oficiala lingvo estas la hispana (la ununura hispanparolanta ŝtato de Afriko), krome oni parolas la portugalan, la francan kaj diversajn bantuo-lingvojn kiel |
* Lingvoj: oficiala lingvo estas la hispana (la ununura hispanparolanta ŝtato de Afriko), krome oni parolas la portugalan, la francan kaj diversajn bantuo-lingvojn kiel ekz. [[fanga lingvo|fanga]] kaj [[bubia lingvo|bubia]]. |
||
La loĝantaro nuntempe kreskas je 2.6 % jare. |
La loĝantaro nuntempe kreskas je 2.6 % jare. |
||
== Historio == |
== Historio == |
||
{{ |
{{Ĉefartikolo|Historio de Ekvatora Gvineo}} |
||
Ĉ. la jaro 1500 [[Portugalio]] koloniigis la insulon [[Bioko]] kaj en 1778 estis cedita al [[Hispanio]]. En 1900 estas aneksita la kontinenta teritorio. Post la sendependiĝo, okazinta en 1968, estis du diktaturoj: [[Francisco Macías Nguema|Macías Nguema]] kaj [[Teodoro Obiang Nguema]], kiu daŭras nuntempe. |
Ĉ. la jaro 1500 [[Portugalio]] koloniigis la insulon [[Bioko]] kaj en 1778 estis cedita al [[Hispanio]]. En 1900 estas aneksita la kontinenta teritorio. Post la sendependiĝo, okazinta en 1968, estis du diktaturoj: [[Francisco Macías Nguema|Macías Nguema]] kaj [[Teodoro Obiang Nguema]], kiu daŭras nuntempe. |
||
Linio 68: | Linio 71: | ||
== Politiko == |
== Politiko == |
||
=== Interna politiko === |
=== Interna politiko === |
||
Laŭnome Ekvatora Gvineo estas parlamenta demokratio, tamen la prezidanto havas la povon sur ĉiuj kampoj. La etna grupo [[ |
Laŭnome Ekvatora Gvineo estas parlamenta demokratio, tamen la prezidanto havas la povon sur ĉiuj kampoj. La etna grupo [[fangoj]] dominas la politikon de la lando. La ŝtatprezidanto [[Teodoro Obiang Nguema Mbasogo]] havas la oficon post la [[puĉo]] je la [[3a de aŭgusto]] [[1979]]. En 1987 Obiang fondis la ŝtatpartion [[Partido Democrático de Guinea Ecuatorial]] (PDGE), kiu gajnis la balotojn de 1988 kun 99,2% de la voĉoj. Obiang ricevis en balotoj de la jaro 1996 99 % de la voĉoj. La parlamento de la lando havas la nomon ''[[Cámara de Representantes del Pueblo]]''. Ekzistas unu parlamento kun 80 seĝoj.( |
||
Ĝis 1991 la ŝtatpartio estis la unika politika partio de la lando. Intertempe ekzistas |
Ĝis 1991 la ŝtatpartio estis la unika politika partio de la lando. Intertempe ekzistas ĉirkaŭ 20 opoziciaj partioj. |
||
En la leĝdonaj balotoj de 2017 la venko de la PDGE denove estis kompleta, kun ĉiuj senatanoj kaj 99 el 100 deputitoj. La alia apartenis al la partio [[Ciudadanos por la Innovación]] (CI), sed mallonge poste la partion oni akuzis organizi puĉon, kaj 146 el la partianoj estis malliberigitaj en 2018. |
|||
La reelekto de Obiang okazis je la 15a de decembro 2002 kun 99.5 % de la voĉoj. |
|||
La [[armeo]] konsistas el |
La [[armeo]] konsistas el ĉirkaŭ 2500 soldatoj. |
||
=== Ekstera politiko === |
=== Ekstera politiko === |
||
Ekvatora Gvineo apartenas al la [[AKP-ŝtatoj]], internacia organizaĵo de momente 77 nacioj el la regionoj [[Afriko]], [[Karibio]] kaj la [[Pacifiko]]. Ĝenerale la ŝtato havas bonajn rilatojn al la najbaraj ŝtatoj. La rilatoj al la eksa kolonia povo Hispanio ne estas bonaj. En Hispanio vivas ĉirkaŭ 40.000 personoj el Ekvatora Gvineo. La plej grava partnero en Eŭropo estas Francio. Nur tiuj du landoj havas ambasadejojn en Ekvatora Gvineo. Ĉar oni trovis nafton sur la teritorio de Ekvatora Gvineo Usono intensivigis la rilatojn kaj malfermis ambasadejon en Malabo. La iamaj bonaj kontaktoj al la eksaj socialistaj landoj ne plu estas tiom bonaj. Nun nur [[Ĉinio]] kaj [[Norda Koreio]] havas ambasadejon en la lando. |
|||
[[Dosiero:Equatorialguineamap.png|eta|maldekstra|300px|Mapo de Ekvatora Gvineo]] |
|||
Ekvatora Gvineo apartenas al la [[AKP-ŝtatoj]], internacia organizaĵo de momente 77 nacioj el la regionoj [[Afriko]], [[Karibio]] kaj la [[Pacifika Oceano]]. Ĝenerale la ŝtato havas bonajn rilatojn al la najbaraj ŝtatoj. La rilatoj al la eksa kolonia povo Hispanio ne estas bonaj. En Hispanio vivas ĉ. 40.000 personoj el Ekvatora Gvineo. La plej grava partnero en Eŭropo estas Francio. Nur tiuj du landoj havas ambasadejojn en Ekvatora Gvineo. Ĉar oni trovis nafton sur la teritorio de Ekvatora Gvineo Usono intensivigis la rilatojn kaj malfermis ambasadejon en Malabo. La iamaj bonaj kontaktoj al la eksaj socialistaj landoj ne plu estas tiom bonaj. Nun nur [[Ĉinio]] kaj [[Norda Koreio]] havas ambasadejon en la lando. |
|||
=== Homaj rajtoj === |
=== Homaj rajtoj === |
||
Ofte oni kritikas la situacion rilate al la homaj rajtoj en la lando. En 2002 post proceso kontraŭ onidiraj puĉistoj okazis torturoj. [[ |
Ofte oni kritikas la situacion rilate al la homaj rajtoj en la lando. En 2002 post proceso kontraŭ onidiraj puĉistoj okazis torturoj. [[Sindikato]]j ne ekzistas. [[Radio]] kaj la [[televido]] estas sub la gvido de la registaro. La gazetoj „La Gaceta“, „La Opinión“ kaj „La Verdad“ aperas malregule. |
||
=== Eduka politiko === |
=== Eduka politiko === |
||
Granda procentaĵo de la loĝantaro estas [[analfabeto]]j. Fakte preskaŭ ne ekzistas ŝtata lerneja sistemo. Ekleziaj misiejoj respondecas pri la plimulto de la lernejoj. De kelkaj jaroj estas |
Granda procentaĵo de la loĝantaro estas [[analfabeto]]j. Fakte preskaŭ ne ekzistas ŝtata lerneja sistemo. Ekleziaj misiejoj respondecas pri la plimulto de la lernejoj. De kelkaj jaroj estas [[Nacia Universitato de Ekvatora Gvineo]] en Malabo. En Malabo kaj Bata ekzistas ankaŭ franca kaj hispana kulturcentroj. |
||
== [[Administra divido]] == |
== [[Administra divido]] == |
||
{{Ĉefartikolo|Teritoria organizado de Ekvatora Gvineo}} |
|||
[[Dosiero:Equatorialguineamap.png|eta|dekstra|300px|Mapo de Ekvatora Gvineo]] |
|||
[[Dosiero:Equatorial Guinea provinces numbered.png|eta|dekstra|250px|Provincoj de Ekvatora Gvineo]] |
[[Dosiero:Equatorial Guinea provinces numbered.png|eta|dekstra|250px|Provincoj de Ekvatora Gvineo]] |
||
Ekvatora Gvineo havas sep [[provinco]]jn, el kiuj estas kvar sur la kontinenta parto [[ |
Ekvatora Gvineo havas sep enloĝatajn [[provinco]]jn, el kiuj estas kvar sur la kontinenta parto [[Mbinio]] kaj du sur la insulo [[Bioko]]: |
||
{| border="0" |
{| border="0" |
||
Linio 103: | Linio 107: | ||
|----- |
|----- |
||
| 1 |
| 1 |
||
| [[ |
| [[Anobono]] |
||
| [[Palé]] |
| [[San Antonio de Palé|Palé]] |
||
| 17 km² |
| 17 km² |
||
| 5.008 |
| 5.008 |
||
|----- |
|----- |
||
| 2 |
| 2 |
||
| [[Bioko |
| [[Bioko Norda]] |
||
| [[Malabo]] |
| [[Malabo]] |
||
| 776 km² |
| 776 km² |
||
Linio 115: | Linio 119: | ||
|----- |
|----- |
||
| 3 |
| 3 |
||
| [[Bioko |
| [[Bioko Suda]] |
||
| [[Luba |
| [[Luba|Lubao]] |
||
| 1.241 km² |
| 1.241 km² |
||
| 29.034 |
| 29.034 |
||
Linio 133: | Linio 137: | ||
|----- |
|----- |
||
| 6 |
| 6 |
||
| [[ |
| [[Marbordo (Provinco)|Marbordo]] |
||
| [[ |
| [[Batao]] |
||
| 6.665 km² |
| 6.665 km² |
||
| 298.414 |
| 298.414 |
||
Linio 145: | Linio 149: | ||
|} |
|} |
||
|} |
|} |
||
En junio 2017, la registaro kreis oficiale la provincon Djibloho kie oni konstruas la novan ĉefurbon, [[Ojalao]] (Oyalá-Ciudad de la Paz) |
|||
== Ekonomio == |
== Ekonomio == |
||
En 1991 oni trovis ĉe la bordo de Bioko kaj antaŭ la kontinenta parto [[nafto]]n. Pro tio la ekonomio kreskis grandkvante. Tamen malmulto de la enspezoj atingas la popolon. La unua komerca partnero estas [[Hispanio]]. |
En 1991 oni trovis ĉe la bordo de Bioko kaj antaŭ la kontinenta parto [[nafto]]n. Pro tio la ekonomio kreskis grandkvante. Tamen malmulto de la enspezoj atingas la popolon. La unua komerca partnero estas [[Hispanio]]. |
||
== Kulturo == |
== Kulturo == |
||
La nacia festotago estas la [[12-a de oktobro]]. |
La nacia festotago estas la [[12-a de oktobro]]. |
||
Linio 154: | Linio 159: | ||
Aliaj '''leĝaj festotagoj''': |
Aliaj '''leĝaj festotagoj''': |
||
* 25a de majo: Tago de Afriko |
* [[25a de majo]]: Tago de Afriko |
||
* 5a de junio: Prezidenta Tago |
* [[5a de junio]]: Prezidenta Tago |
||
* 3a de aŭgusto: Liberiga Tago |
* [[3a de aŭgusto]]: Liberiga Tago |
||
* 15a de aŭgusto: Tago de la Konstitucio |
* [[15a de aŭgusto]]: Tago de la Konstitucio |
||
* 10a de decembro: Tago de la Homaj Rajtoj |
* [[10a de decembro]]: Tago de la Homaj Rajtoj |
||
== Sporto == |
== Sporto == |
||
[[Eric Moussambani]] estas naĝisto kiu konkuris en la olimpikaj someraj ludoj en 2000, kaj famiĝis pro la longa tempo kiun li uzis en la naĝado. |
[[Eric Moussambani]] estas naĝisto kiu konkuris en la olimpikaj someraj ludoj en 2000, kaj famiĝis pro la longa tempo kiun li uzis en la naĝado. |
||
== Eksteraj ligiloj == |
|||
{{Afrika Unio}} |
|||
* [https://eo.mondediplo.com/article2974.html Ekvatora Gvineo: forgesita diktaturo], artikolo en [[Le Monde diplomatique]] en Esperanto. |
|||
<br clear="all"> |
|||
{{-}} |
|||
{{projektoj|commonscat=Equatorial Guinea |
|||
{{Projektoj|commonscat=Equatorial Guinea |
|||
|ReVo=gvine#gvine.ekvatora0o |
|ReVo=gvine#gvine.ekvatora0o |
||
|n=Kategorio:Ekvatora Gvineo |
|||
}} |
}} |
||
{{Afrika Unio}} |
|||
[[Kategorio:Ekvatora Gvineo]] |
|||
{{Bibliotekoj}} |
|||
[[Kategorio:Ekvatora Gvineo| ]] |
|||
[[af:Ekwatoriaal-Guinee]] |
|||
[[Kategorio:Centra Afriko]] |
|||
[[als:Äquatorialguinea]] |
|||
[[Kategorio:Administraj unuoj fonditaj en 1968]] |
|||
[[am:ኢኳቶሪያል ጊኔ]] |
|||
[[an:Guinea Equatorial]] |
|||
[[ar:غينيا الاستوائية]] |
|||
[[arz:جينيا الاستوائيه]] |
|||
[[ast:Guinea Ecuatorial]] |
|||
[[az:Ekvatorial Qvineya]] |
|||
[[bat-smg:Ekvatuorė Gvinėjė]] |
|||
[[bcl:Guineyang Ekwatoryal]] |
|||
[[be:Экватарыяльная Гвінея]] |
|||
[[be-x-old:Экватарыяльная Гвінэя]] |
|||
[[bg:Екваториална Гвинея]] |
|||
[[bjn:Guinea Katulistiwa]] |
|||
[[bm:Cemajan Gine]] |
|||
[[bn:বিষুবীয় গিনি]] |
|||
[[bo:ཨི་ཁུའ་ཊོ་རལ་གི་ནེ།]] |
|||
[[bpy:একুয়াটরিয়াল গায়ানা]] |
|||
[[br:Ginea ar C'heheder]] |
|||
[[bs:Ekvatorijalna Gvineja]] |
|||
[[ca:Guinea Equatorial]] |
|||
[[ceb:Guinea Ecuatorial]] |
|||
[[co:Guinea Equatoriale]] |
|||
[[crh:Ekvatorial Gvineya]] |
|||
[[cs:Rovníková Guinea]] |
|||
[[cv:Экваториаллă Гвиней]] |
|||
[[cy:Guinea Gyhydeddol]] |
|||
[[da:Ækvatorialguinea]] |
|||
[[de:Äquatorialguinea]] |
|||
[[diq:Gineya Ekwatori]] |
|||
[[dv:އިކުއެޓޯރިއަލް ގިނީ]] |
|||
[[el:Ισημερινή Γουινέα]] |
|||
[[en:Equatorial Guinea]] |
|||
[[es:Guinea Ecuatorial]] |
|||
[[et:Ekvatoriaal-Guinea]] |
|||
[[eu:Ekuatore Ginea]] |
|||
[[ext:Guinea Equatorial]] |
|||
[[fa:گینه استوایی]] |
|||
[[fi:Päiväntasaajan Guinea]] |
|||
[[fiu-vro:Ekvatoriaal-Ginea]] |
|||
[[fo:Ekvatorguinea]] |
|||
[[fr:Guinée équatoriale]] |
|||
[[frp:Guinê èquatoriâla]] |
|||
[[fy:Ekwatoriaal-Guinee]] |
|||
[[ga:An Ghuine Mheánchriosach]] |
|||
[[gd:Gini Mheadhan-Chriosach]] |
|||
[[gl:Guinea Ecuatorial]] |
|||
[[gv:Guinea Chryss ny Cruinney]] |
|||
[[he:גינאה המשוונית]] |
|||
[[hi:ईक्वीटोरियल गिनी]] |
|||
[[hif:Equatorial Guinea]] |
|||
[[hr:Ekvatorska Gvineja]] |
|||
[[ht:Gine ekwateryal]] |
|||
[[hu:Egyenlítői-Guinea]] |
|||
[[hy:Հասարակածային Գվինեա]] |
|||
[[ia:Guinea Equatorial]] |
|||
[[id:Guinea Khatulistiwa]] |
|||
[[ie:Equatorial Guinéa]] |
|||
[[io:Equatorala Guinea]] |
|||
[[is:Miðbaugs-Gínea]] |
|||
[[it:Guinea Equatoriale]] |
|||
[[ja:赤道ギニア]] |
|||
[[jv:Guinea Khatulistiwa]] |
|||
[[ka:ეკვატორული გვინეა]] |
|||
[[kk:Екуатор Гиния]] |
|||
[[kn:ವಿಷುವದ್ರೇಖೆಯ ಗಿನಿ]] |
|||
[[ko:적도 기니]] |
|||
[[ku:Gînêya Rojbendî]] |
|||
[[kw:Gyni Ekwadoriel]] |
|||
[[la:Guinea Aequatorensis]] |
|||
[[lb:Equatorialguinea]] |
|||
[[li:Equatoriaal Guinee]] |
|||
[[lij:Guinea Equatoriâ]] |
|||
[[lmo:Guinea Equaturiala]] |
|||
[[ln:Gine-Ekwatorial]] |
|||
[[lt:Pusiaujo Gvinėja]] |
|||
[[lv:Ekvatoriālā Gvineja]] |
|||
[[mk:Екваторска Гвинеја]] |
|||
[[ml:ഇക്വറ്റോറിയൽ ഗിനി]] |
|||
[[mr:इक्वेटोरीयल गिनी]] |
|||
[[ms:Guinea Khatulistiwa]] |
|||
[[mt:Gwinea Ekwatorjali]] |
|||
[[nah:Guinea Tlahcotlālticpac]] |
|||
[[nds:Äquatoriaal-Guinea]] |
|||
[[nl:Equatoriaal-Guinea]] |
|||
[[nn:Ekvatorial-Guinea]] |
|||
[[no:Ekvatorial-Guinea]] |
|||
[[nov:Equatoral Gini]] |
|||
[[nv:Gíní Nahasdzáán Ałníiʼgi Siʼánígíí]] |
|||
[[oc:Guinèa Eqüatoriala]] |
|||
[[os:Экваториалон Гвиней]] |
|||
[[pam:Equatorial Guinea]] |
|||
[[pih:Ekwatoryal Gini]] |
|||
[[pl:Gwinea Równikowa]] |
|||
[[pms:Guinea Equatorial]] |
|||
[[pnb:استوائی گنی]] |
|||
[[ps:اېکواټوريال ګوينا]] |
|||
[[pt:Guiné Equatorial]] |
|||
[[qu:Chawpipacha Khiniya]] |
|||
[[ro:Guineea Ecuatorială]] |
|||
[[ru:Экваториальная Гвинея]] |
|||
[[sah:Экуатор Гуинеята]] |
|||
[[sc:Guinea Ecuadoriale]] |
|||
[[scn:Guinia Ecuaturiali]] |
|||
[[se:Beaivvedási Guinea]] |
|||
[[sh:Ekvatorijalna Gvineja]] |
|||
[[simple:Equatorial Guinea]] |
|||
[[sk:Rovníková Guinea]] |
|||
[[sl:Ekvatorialna Gvineja]] |
|||
[[so:Ikweetiga Guinea]] |
|||
[[sq:Guineja Ekuatoriale]] |
|||
[[sr:Екваторијална Гвинеја]] |
|||
[[stq:Äquatorioal Guinea]] |
|||
[[sv:Ekvatorialguinea]] |
|||
[[sw:Guinea ya Ikweta]] |
|||
[[ta:எக்குவடோரியல் கினி]] |
|||
[[tg:Гвинеяи Истивоӣ]] |
|||
[[th:ประเทศอิเควทอเรียลกินี]] |
|||
[[tl:Guniyang Ekwatorial]] |
|||
[[tr:Ekvator Ginesi]] |
|||
[[ts:Equatorial Guinea]] |
|||
[[ug:ئېكۋاتور گۋىنېيىسى]] |
|||
[[uk:Екваторіальна Гвінея]] |
|||
[[ur:استوائی گنی]] |
|||
[[uz:Ekvatorli Gvineya]] |
|||
[[vec:Guinea Equatorial]] |
|||
[[vi:Guinea Xích Đạo]] |
|||
[[vo:Kveatora-Gineyän]] |
|||
[[wo:Gineg yamoo]] |
|||
[[yo:Guinea Alágedeméjì]] |
|||
[[zea:Equatoriaol Hunea]] |
|||
[[zh:赤道几内亚]] |
|||
[[zh-min-nan:Chhiah-tō Guinea]] |
Nuna versio ekde 14:56, 7 aŭg. 2023
Por samtitola artikolo vidu la paĝon Gvineo (apartigilo). |
- Ne konfuzenda kun Gvineo kaj Gvineo Bisaŭa.
Ekvatora Gvineo (hispane Guinea Ecuatorial, france Guinée Équatorial kaj portugale Guiné Equatorial) estas lando en la okcidenta parto de Afriko, ĉe la Golfo de Gvineo. Krom la kontinentan parton (Rio-Munio), ĝi inkluzivas la insulojn Bioko, Anobono, kaj la insularon Elobey. Ekvatora Gvineo havas limojn kun Kameruno en la nordo kaj Gabono en la sudo kaj oriento. Spite al la nomo ĝi ne situas sur la ekvatoro, sed iom norde de ĝi (krom unu insulo). Ekvatora Gvineo unu de la du ŝtatoj kies ĉefurbo situas sur insulo, kvankam plej granda parto de la tereno estas sur la kontinenta parto.
Ĝeneralaj informoj
[redakti | redakti fonton]- Landkodo: GQ.
- E-nomo: Ekvatorgvinea Respubliko.
- Naciaj nomoj: República de Guinea Ecuatorial, Guinée Équatoriale kaj Guiné Equatorial.
- Areo: 28 051 kv.km.
- Politika sistemo: diktatoreca respubliko.
- Ŝtatestro: prezidento Teodoro Obiang Nguema Mbasogo (1982).
- Ĉefurbo: Malabo (38 mil) en Bioko.
- Loĝantaro: 400 mil (1995).
- Ŝtatlingvoj: hispana, franca kaj portugala. Oni parolas ankaŭ fang kaj ibo
- Kredantoj: katolikoj.
- Pokapa GNP: 20322 $ kalkulitaj laŭ gvineaj prezoj, tamen kun ega malegaleco .
Geografio
[redakti | redakti fonton]Evatora Gvineo estas unu el la plej malgrandaj ŝtatoj de Afriko kaj ĝi havas surfacon de 28.051 km², el kiuj ĉirkaŭ 26.000 km² apartenas al la kontinenta landoparto Mbinio. Krome diversaj insuloj apartenas al la ŝtata teritorio. La plej granda inter ili estas Bioko kun ĉirkaŭ 2.017 km². Tiun insulon oni konis ĝis 1973 sub la nomo Santa Isabel kaj Fernando Póo. Poste ĝi nomiĝis iom da tempo Macías Nguema Byogo (laŭ la tiama prezidanto Francisco Macías Nguema). Sur Bioko ankaŭ situas Malabo, la ĉefurbo de la ŝtato.
Sur la insulo vivas ĉirkaŭ 20 % de la loĝantaro de la lando. Ĉ. 300 km sudokcidente de Mbinio (iom sude de la ekvatoro) situas la pli malgranda insulo Anobono. Sur ĝi vivas nur ĉirkaŭ 1 % de la loĝantaro.
Loĝantaro
[redakti | redakti fonton]- Religioj: Katolikoj (80%), anoj de naturreligoj, protestantoj k. a.
- Etnoj: fangoj (80%), bubioj (20%, ĉefe ĉe Bioko)
- Lingvoj: oficiala lingvo estas la hispana (la ununura hispanparolanta ŝtato de Afriko), krome oni parolas la portugalan, la francan kaj diversajn bantuo-lingvojn kiel ekz. fanga kaj bubia.
La loĝantaro nuntempe kreskas je 2.6 % jare.
Historio
[redakti | redakti fonton]Ĉ. la jaro 1500 Portugalio koloniigis la insulon Bioko kaj en 1778 estis cedita al Hispanio. En 1900 estas aneksita la kontinenta teritorio. Post la sendependiĝo, okazinta en 1968, estis du diktaturoj: Macías Nguema kaj Teodoro Obiang Nguema, kiu daŭras nuntempe.
Politiko
[redakti | redakti fonton]Interna politiko
[redakti | redakti fonton]Laŭnome Ekvatora Gvineo estas parlamenta demokratio, tamen la prezidanto havas la povon sur ĉiuj kampoj. La etna grupo fangoj dominas la politikon de la lando. La ŝtatprezidanto Teodoro Obiang Nguema Mbasogo havas la oficon post la puĉo je la 3a de aŭgusto 1979. En 1987 Obiang fondis la ŝtatpartion Partido Democrático de Guinea Ecuatorial (PDGE), kiu gajnis la balotojn de 1988 kun 99,2% de la voĉoj. Obiang ricevis en balotoj de la jaro 1996 99 % de la voĉoj. La parlamento de la lando havas la nomon Cámara de Representantes del Pueblo. Ekzistas unu parlamento kun 80 seĝoj.(
Ĝis 1991 la ŝtatpartio estis la unika politika partio de la lando. Intertempe ekzistas ĉirkaŭ 20 opoziciaj partioj.
En la leĝdonaj balotoj de 2017 la venko de la PDGE denove estis kompleta, kun ĉiuj senatanoj kaj 99 el 100 deputitoj. La alia apartenis al la partio Ciudadanos por la Innovación (CI), sed mallonge poste la partion oni akuzis organizi puĉon, kaj 146 el la partianoj estis malliberigitaj en 2018.
La armeo konsistas el ĉirkaŭ 2500 soldatoj.
Ekstera politiko
[redakti | redakti fonton]Ekvatora Gvineo apartenas al la AKP-ŝtatoj, internacia organizaĵo de momente 77 nacioj el la regionoj Afriko, Karibio kaj la Pacifiko. Ĝenerale la ŝtato havas bonajn rilatojn al la najbaraj ŝtatoj. La rilatoj al la eksa kolonia povo Hispanio ne estas bonaj. En Hispanio vivas ĉirkaŭ 40.000 personoj el Ekvatora Gvineo. La plej grava partnero en Eŭropo estas Francio. Nur tiuj du landoj havas ambasadejojn en Ekvatora Gvineo. Ĉar oni trovis nafton sur la teritorio de Ekvatora Gvineo Usono intensivigis la rilatojn kaj malfermis ambasadejon en Malabo. La iamaj bonaj kontaktoj al la eksaj socialistaj landoj ne plu estas tiom bonaj. Nun nur Ĉinio kaj Norda Koreio havas ambasadejon en la lando.
Homaj rajtoj
[redakti | redakti fonton]Ofte oni kritikas la situacion rilate al la homaj rajtoj en la lando. En 2002 post proceso kontraŭ onidiraj puĉistoj okazis torturoj. Sindikatoj ne ekzistas. Radio kaj la televido estas sub la gvido de la registaro. La gazetoj „La Gaceta“, „La Opinión“ kaj „La Verdad“ aperas malregule.
Eduka politiko
[redakti | redakti fonton]Granda procentaĵo de la loĝantaro estas analfabetoj. Fakte preskaŭ ne ekzistas ŝtata lerneja sistemo. Ekleziaj misiejoj respondecas pri la plimulto de la lernejoj. De kelkaj jaroj estas Nacia Universitato de Ekvatora Gvineo en Malabo. En Malabo kaj Bata ekzistas ankaŭ franca kaj hispana kulturcentroj.
Ekvatora Gvineo havas sep enloĝatajn provincojn, el kiuj estas kvar sur la kontinenta parto Mbinio kaj du sur la insulo Bioko:
|
En junio 2017, la registaro kreis oficiale la provincon Djibloho kie oni konstruas la novan ĉefurbon, Ojalao (Oyalá-Ciudad de la Paz)
Ekonomio
[redakti | redakti fonton]En 1991 oni trovis ĉe la bordo de Bioko kaj antaŭ la kontinenta parto nafton. Pro tio la ekonomio kreskis grandkvante. Tamen malmulto de la enspezoj atingas la popolon. La unua komerca partnero estas Hispanio.
Kulturo
[redakti | redakti fonton]La nacia festotago estas la 12-a de oktobro.
Aliaj leĝaj festotagoj:
- 25a de majo: Tago de Afriko
- 5a de junio: Prezidenta Tago
- 3a de aŭgusto: Liberiga Tago
- 15a de aŭgusto: Tago de la Konstitucio
- 10a de decembro: Tago de la Homaj Rajtoj
Sporto
[redakti | redakti fonton]Eric Moussambani estas naĝisto kiu konkuris en la olimpikaj someraj ludoj en 2000, kaj famiĝis pro la longa tempo kiun li uzis en la naĝado.
Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- Ekvatora Gvineo: forgesita diktaturo, artikolo en Le Monde diplomatique en Esperanto.
|