Vidi fonton por La Militarto

{{Informkesto libro}}
'''''La Militarto''''' (ĉine: ''Sūnzǐ Bīngfǎ'', 孫子兵法) estas antikva [[Ĉinio|ĉina]] armea traktaĵo, kies aŭtoreco estas atribuita al [[Sun Tzu]] (konata ankaŭ sub la nomoj "Sunzi" kaj "Sun Wu"), elstara armea [[generalo]] kaj strategiisto dum la malfrua Periodo de Printempo kaj Aŭtuno (ekzistas opinioj, ke la traktaĵo ne estis kompletigita antaŭ la Milittempa periodo) <ref>[http://books.google.com/books?id=lYwJqWYT3t0C&pg=PA18&dq=%22Sun+Tzu%22+%22warring+states%22&cd=4#v=onepage&q=%22Sun%20Tzu%22%20%22warring%20states%22&f=false Griffith, ''Illustrated Art of War'', p. 17–18]</ref>. Havante 13 ĉapitrojn, ĉiu el kiuj estas dediĉita al unu aspekto de militado, la traktaĵo estas laŭdire la plej plena definitiva verko pri armeaj strategioj kaj taktikoj de sia tempo, kaj estas plu valora danke al siaj unikaj militaj informoj. Ĝi estas komparita al la graveco de la nuntempa koncepto de [[Realecpolitiko]],<ref>Wealth and Power</ref> kio en Ĉinio nomiĝus ''Leĝismo''.[[Dosiero:Inscribed bamboo-slips of Art of War.jpg|eta|300px|Bambuaj volvaĵoj kun la teksto de "La Militarto"]]"La Militarto" estas unu el la plej malnovaj kaj samtempe la plej sukcesaj libroj pri armea strategio en la mondo. Ĝi estis la plej fama kaj influa el la serio de sep klasikaj libroj pri [[milito]]: "dum la lastaj du mil jaroj ĝi restis la plej grava armea traktaĵo en Azio, kie eĉ la ordinaraj homoj konis ĝian nomon." <ref name="Ancient China 2007. p. 149">{{aut|Sawyer, Ralph D.}} ''The Seven Military Classics of Ancient China''. New York: Basic Books. 2007. p. 149.</ref> Ĝi havis influon al la orientaj militistara pensmaniero, negoca taktiko kaj al aliaj sferoj de homa vivo.

[[Sun Tzu]] emfazis la gravecon de pozicio en la armea [[strategio]], kaj ke la decido kiel trovi ĝustan pozicion por [[armeo]] devas esti bazita kaj sur la objektivaj kondiĉoj de la ĉirkaŭo, kaj sur la subjektivaj kredoj pri alia, konkurencaj agantoj en tiu ĉirkaŭo. Li opiniis, ke strategio ne estas planado laŭ la antaŭdifinita listo de agoj, male ĝi postulas rapidajn kaj konvenajn respondojn al ŝanĝiĝemaj kondiĉoj. Planado estas ago, kiu povas okazi sub antaŭvideblaj sekvoj, sed milita strategio devas agi en ŝanĝiĝemaj kondiĉoj, kiam planoj kolizias unu kun la alia, kio rezultigas neatenditajn situaciojn.

La libro estis unue tradukita en la [[franca lingvo|francan lingvon]] en 1772 pere de la franca jezuito [[Jean Joseph Marie Amiot]], kaj en la [[angla]]n de brita oficiro Everard Ferguson Calthrop en 1905. Tiom diversaj gvidantoj kiaj [[Mao Zedong]], la generalo [[Võ Nguyên Giáp]], la barono [[Antoine-Henri Jomini]], la generalo [[Douglas MacArthur]] kaj la gvidantoj de la [[Imperia Japanio]] ĉerpis siajn inspirojn de tiu verko. ''La Militarto'' estis ankaŭ uzata en [[komerco]] kaj manaĝeraj strategiaj ludoj<ref name="Ancient China 2007. p. 149"/><ref>Floyd, Raymond E.http://www.allbusiness.com/management/benchmarking-strategic-planning/338250-1.html</ref>.

== La 13 ĉapitroj ==
[[Dosiero:Bamboo book - binding - UCR.jpg|eta|Komenco de ''La Militarto'', en la formo de klasika [[Bambuo|bambua]] libro el la rego-tempo de [[Qianlong]].]]
''La Militarto'' konsistas el 13 ĉapitroj (''piān''), kaj la tuta kolekto de la ĉapitroj estas nomata [unu] ''chuán'' ("la tuto" aŭ en alia traduko "la kroniko"). Diversaj tradukoj enhavas malsamajn titolojn por la ĉapitroj, sube estas prezentita la kompilaĵo el la plej konataj titoloj.

{| class="wikitable" style="text-align:center; margin:auto; width:80;"
! Ĉapitro
! Lionel Giles (1910)
! R.L. Wing (1988)
! Ralph D. Sawyer (1996)
! Chow-Hou Wee (2003)
|-
| I (1)
| Ek al la planoj
| La kalkuloj
| Komencaj pritaksoj
| Pritakso de la detaloj kaj planado<br />(ĉine: 始計，始计)
|-
| II (2)
| Militado
| La Defio
| Militado
| Militado<br />(ĉine: 作戰，作战)
|-
| III (3)
| Atako de stratego
| La plano de atako
| Planado de atakoj
| Strategiaj atakoj<br />(ĉine: 謀攻，谋攻)
|-
| IV (4)
| Taktika lokigo
| Poziciigo
| Milita lokigo
| Lokigo de la armeo<br />(ĉine: 軍形，军形)
|-
| V (5)
| Energio
| Direktado
| Strategia milita potenco
| Armeoj<br />(ĉine: 兵勢，兵势)
|-
| VI (6)
| Malfortaj kaj fortaj flankoj
| Iluzio kaj realo
| Vakeco kaj substanco
| Malfortoj kaj Potencoj<br />(Chinese: 虛實，虚实)
|-
| VII (7)
| Manovrado
| Apliko de la forto
| Milita [[batalo]]
| Militaj manovroj<br />(ĉine: 軍爭，军争)
|-
| VIII (8)
| Variaĵoj de taktiko
| Naŭ variantoj
| Naŭ ŝanĝoj
| Variado kaj Adaptado<br />(ĉine: 九變，九变)
|-
| IX (9)
| Armeoj dum marŝado
| Movado de Armeoj
| Manovrante la Armeon
| Movado kaj progresigo de armeaj taĉmentoj<br />(ĉine: 行軍，行军)
|-
| X (10)
| Tereno
| Situacia poziciigo
| Tipoj de tereno
| Tereno<br />(ĉine: 地形)
|-
| XI (11)
| La naŭ situacioj
| La naŭ situacioj
| Naŭ tereno-tipoj
| Naŭ diversaj batalkampoj<br />(Chinese: 九地)
|-
| XII (12)
| Atako per fajro
| Fajra atako
| Fajra atako
| Atakado per fajro<br />(ĉine: 火攻)
|-
| XIII (13)
| Uzo de [[spiono]]j
| Uzo de milita esploro
| Dungado de spionoj
| Esploroj kaj Spionado<br />(ĉine: 用間，用间)
|-
|}

=== Resumoj de la unuopaj ĉapitroj ===
[[Dosiero:Bamboo book - closed - UCR.jpg|eta|dekstre|240px|''La Militarto''''.'']]
# Detala Takso kaj Planado (ĉine: 始計，始计) esploras la kvin fundamentajn faktorojn (la maniero, sezonoj, tereno, gvidado kaj administrado) kaj sep elementojn kiuj determinas la rezultojn de armeaj engaĝiĝoj. Pensante, taksante kaj komparante tiujn punktojn, [[komandanto]] povas kalkuli siajn eblecojn de venko. Rutina devio de tiuj kalkuloj certigos fiaskon per nedeca ago. La teksto emfazas ke milito estas tre grava afero por la [[ŝtato]] kaj ne devas esti komencita sen ŝuldata konsidero.
# Militado (ĉine: 作戰，作战) klarigas kiel kompreni la [[ekonomio]]n de militado kaj kiel sukceso postulas akiri decidajn engaĝiĝojn rapide. Tiu sekcio konsilas ke sukcesaj kampanjoj postulas limigi la koston de konkurado kaj konflikto.
# Strategia Atako (ĉine: 謀攻，谋攻) difinas la fonton de forto kiel unueco, ne kiel grandeco, kaj diskutas la kvin faktorojn kiuj estas necesaj por sukcesi ĉe iu milito. En ordo de graveco, tiuj kritikaj faktoroj estas: atako, strategio, aliancoj, armeo kaj [[grandurbo]]j.
# Aranĝo de la armeo (ĉine: 軍形，军形) klarigas la gravecon de defendado de ekzistantaj pozicioj ĝis komandanto estu kapabla je avancado de tiuj pozicioj en sekureco. Ĝi instruas al komandantoj la gravecon de rekonado de strategiaj ŝancoj, kaj instruas ne krei ŝancojn por la malamiko.
# Fortoj (ĉine: 兵勢，兵势) klarigas la uzon de kreivo kaj tempigo en konstruado de la impetatako de armeo.
# Malfortecoj kaj Fortecoj (ĉine: 虛實，虚实) klarigas kiel la ŝancoj de armeo venas de la malfermaĵoj en la medio kaŭzita de la relativa malforteco de la malamiko kaj kiel reagi al ŝanĝoj en la fluida batalkampo super antaŭfiksita areo.
# Armeaj Manovroj (ĉine: 軍爭，军争) klarigas pri la danĝeroj de rekta konflikto kaj kiel gajni tiujn konfrontiĝojn kiam ili estas devigitaj fare de la komandanto.
# Varioj kaj Adaptableco (ĉine: 九變，九变) fokusigas la bezonon de fleksebleco en la respondoj fare de armeo. Ĝi klarigas kiel respondi al ŝanĝado de cirkonstancoj sukcese.
# Movado kaj Disvolvigo de Trupoj (Evoluo de [[soldato]]j) (ĉine: 行軍，行军) priskribas la malsamajn situaciojn en kiuj armeo troviĝas kiam ĝi moviĝas tra novaj malamikaj teritorioj, kaj kiel respondi al tiuj situacioj. Granda parto de tiu sekcio fokusigas al analizado de la intencoj de aliaj.
# Tereno (ĉine: 地形) rigardas la tri ĝeneralajn areojn de rezisto (distanco, danĝeroj kaj barieroj) kaj la ses specojn de grundpozicioj kiuj ekestiĝas de ili. Ĉiu el tiuj ses kampopozicioj havigas certaj avantaĝojn kaj malavantaĝojn.
# La Naŭ Batalkampoj (ĉine: 九地) priskribas la naŭ oftajn situaciojn (aŭ enscenejojn) en kampanjo, de disiĝado al mortiga, kaj la specifa fokuso kiun komandanto bezonas por sukcese navigadi super ili.
# Ataki per Fajro (ĉine: 火攻) klarigas la ĝeneralan uzon de [[armilo]]j kaj la specifan uzon de la medio kiel armilo. Tiu sekcio ekzamenas la kvin celojn por atako, la kvin specojn de laŭmedia atako kaj la konvenajn respondojn al tiaj atakoj.
# Inteligenteco kaj Spionado (ĉine: 用間，用间) fokusigas la gravecon de disvolviĝantaj bonaj informfontoj, kaj precizigas la kvin specojn de spionfontoj kaj kiel plej bone administri ĉiun el ili.

== Laŭhistoriaj konsideroj ==
[[Dosiero:The Art of War Running Press.jpg|eta|200px|Miniatura eldono de Running Press de la traduko de [[1994]] de Ralph D. Sawyer, presita en 2003.]]

=== Tradiciisma vidpunkto ===
Tradiciismaj akademiuloj atribuas la verkadojn de [[Sun Tzu]] al la historia Sun Wu, kiu estas registrita kaj en la ''Tàishǐgōng shū'' (Registroj de la Granda Historiisto aŭ ''Ŝiji'') kaj en la ''Chūnqiū'' (Analoj de printempo kaj aŭtuno) kiel aktiva en la ŝtato Wu ĉirkaŭ la fino de la sesa jarcento a.K., komenciĝante en 512 a.K. La tradicia interpreto finas ke la teksto devus tial origini de tiu periodo, kaj devus rekte reflekti la taktikojn kaj strategiojn uzitajn kaj kreitajn fare de Sun Wu. La tradiciisma aliro supozas ke nur tre negravaj revizioj eble okazis baldaŭ post la morto de Sun Wu, en la komenco de la 5a jarcento a.K., ĉar la korpo de liaj skribaĵoj eble devis esti kompilita por formi la kompletan, modernan tekston.<ref>Sawyer, Ralph D. ''The Seven Military Classics of Ancient China''. New York: Basic Books. 2007. pp. 149–150.</ref>

La teksta subteno por la tradiciisma opinio estas tiel ke pluraj de la plej malnovaj de la [[Sep Primilitaj Klasikaĵoj]] kunhavas fokuson en specifaj literaturaj konceptoj (kiel ekzemple terenklasifikoj) pri kiuj tradiciismaj akademiuloj supozas estis kreitaj fare de Sun Tzu. ''La Militarto'' ankaŭ kunhavas plurajn tutajn frazojn en komuno kun la aliaj militaj klasikaĵoj, implicante ke aliaj tekstoj estis pruntitaj de ''La Militarto'', kaj/aŭ ke ''La Militarto'' pruntis de aliaj tekstoj. Laŭ tradiciistaj akademiuloj, la fakto ke ''La Militarto'' estis la plej vaste reproduktita kaj cirkulita primilta teksto de la [[Militŝtata periodo]] indikas ke ĉiu teksta pruntepreno inter primilitaj tekstoj devis esti faritaj ekskluzive de La Militarto ĝis aliaj tekstoj kaj ne inverse.<ref>Sawyer, Ralph D. ''The Seven Military Classics of Ancient China''. New York: Basic Books. 2007. p. 150.</ref> La klasikaj tekstoj kiuj la plejparte simile reflektas la kondiĉojn kaj frazeologion de Sun Tzu estas la ''Ŭei Liaozi'' kaj ''La Militarto de Sun Bin''.<ref>Sawyer, Ralph D. The Seven Military Classics of Ancient China. New York: Basic Books. 2007. p. 422.</ref>

== Kultura influo ==
=== Militaplikoj ===
Tra tuta [[Orienta Azio]], La Militarto estis parto de la lernolibro por eblaj kandidatoj al militservaj ekzamenoj.

Dum la [[Epoko Sengoku]] (ĉirkaŭ 1467–1568), oni diris, ke la japana ''daimyō'' [[Takeda Shingen]] (1521–1573) iĝis preskaŭ nevenkebla en ĉiuj bataloj ne dependante de pafiloj, ĉar li studis La militarton.<ref name="Griffith 2007. p.150"> Griffith, Samuel B. ''The Illustrated Art of War''. 2005. Oxford University Press. pp. 17, 141–43.</ref> La libro eĉ havigis al li la inspiron por sia fama batalnormo "Fūrinkazan" (vento, arbaro, fajro kaj monto), kun la signifo esti rapida kiel la vento, silenta kiel la arbaro, feroca kiel la fajro kaj nemovebla kiel monto.

[[Dosiero:Art of War-1573.jpg|eta|maldekstre|230ra|Anglalingva traduko de samnoma samepoka verko de [[Makiavelo]].]]
La tradukisto Samuel B. Griffith proponas ĉapitron "Sun Tzu kaj Mao Ze-Dong" en kiu oni citas ''La Militarton'' kiel influa super la verko de Mao nome ''Pri gerila milito'', ''Pri longa milito'' kaj ''Strategiaj problemoj de la Ĉina Revolucia Milito'', kaj inkludas jenan citaĵon de Mao: "Ni ne devas malgrandigi la diraĵon en la libro de Sun Wu Tzu, nome la granda militfakulo de antikva Ĉinio, 'Konu vian malamikon kaj konu vin mem kaj vi povas batali mil batalojn evitante katastrofon.'"<ref name="Griffith 2007. p.150"/>

Dum la [[Vjetnama milito]], kelkaj oficiroj de [[Vjetkongo]] etende studis ''La Militarton'' kaj laŭ informoj povus deklami tutajn partojn parkere. Generalo [[Võ Nguyên Giáp]] sukcese plibonigis taktikojn priskribitajn en ''La Militarto'' dum la [[Batalo de Dien Bien Phu]] kiu finis la ĉefan francan engaĝiĝon en Hindoĉinio kondukante al la interkonsentoj pri dispartigo de Vjetnamio en Norda kaj Sudo. Generalo Giáp, poste ĉefa militkomandanto en la Vjetnama Milito, estis arda studanto kaj praktikanto de la idearo de Sun Tzu.<ref name="findarticles.com">McCready, Douglas. Learning from Sun Tzu, ''Military Review'', Majo–Junio 2003.{{cite web|url=http://findarticles.com/p/articles/mi_m0PBZ/is_3_83/ai_109268913/?tag%3Duntagged|title=Learning from Sun Tzu|archive-url=https://web.archive.org/web/20111011212135/http://findarticles.com/p/articles/mi_m0PBZ/is_3_83/ai_109268913/?tag=untagged|archive-date=11a de Oktobro 2011|url-status=dead|access-date=19a de Decembro 2009}}</ref>

==== Ekster Orienta Azio ====
La malvenko de Usono en la Vjetnama Milito, pli ol ajna alia okazaĵo, metis la verkon de Sun Tzu en la atento de la estroj de la usona milita teorio.<ref name="findarticles.com" /><ref>Intervjuo kun Dro. William Duiker, Konversacio kun [http://www.sonshi.com/duiker.html Sonshi] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240118173816/https://www.sonshi.com/william-duiker-interview.html |date=18a de Januaro 2024 }}</ref><ref>Forbes, Andrew; Henley, David (2012). ''The Illustrated Art of War: Sun Tzu''. Chiang Mai: Cognoscenti Books. ASIN B00B91XX8U</ref> La Armea Ministerio en Usono, tra sia [[United States Army Command and General Staff College|Command and General Staff College]], listigis ''La Militarton'' kiel unu ekzemplo de libro kiu povas esti tenata kiel parto de la biblioteko de milita unuo.<ref>{{cite book | last = Army | first = U. S. | year = 1985 | title = Military History and Professional Development | publisher = Combat Studies Institute | location = U. S. Army Command and General Staff College, Fort Leavenworth, Kansas | id = 85-CSI-21 85}}</ref> ''La Militarto'' estis listita en la Profesia Legoprogramo de [[United States Marine Corps|US Marine Corps]] (iam konata kiel ''Commandant's Reading List''). Oni rekomendis ties legadon por ĉiuj personaroj de la Usona Milita Spionservo.<ref>{{Cite web|url=http://www.marines.mil/news/messages/Pages/2005/MARINE%20CORPS%20PROFESSIONAL%20READING%20PROGRAM.aspx|title=Messages|access-date=2a de Junio 2009|archive-date=2a de Oktobro 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121002035318/http://www.marines.mil/news/messages/Pages/2005/MARINE%20CORPS%20PROFESSIONAL%20READING%20PROGRAM.aspx|url-status=live}}</ref> ''La Militarto'' estas uzata  instrumaterialo en la [[West Point|Usona Militakademio]] (ofte konata kiel [[West Point]]), en la kurso de Milita Strategio (470).<ref>{{Cite web|title=Department of Military Instruction Job Opportunities {{!}} United States Military Academy West Point|url=https://westpoint.edu/military/department-of-military-instruction/job-opportunities|access-date=5a de Junio 2020|website=westpoint.edu|archive-date=12a de Decembro 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191212213356/https://westpoint.edu/military/department-of-military-instruction/job-opportunities|url-status=dead}}</ref> Oni rekomendis ankaŭ la legadon por la kandidatoj al oficira rango en la brita ''Royal Military Academy'' de Sandhurst. Kelkaj elstaraj militestroj asertis la jenon pri Sun Tzu kaj ''La Militarto'':

{{Citaĵo|"Mi ĉiam konservis kopion de La Arto de Milito sur mia skribotablo."<ref>United States Military Posture for FY1989 (Washington, DC: U.S. Government Printing Office, 1989), 5–6, p. 93–94.</ref> – Generalo [[Douglas MacArthur]], Kvinstela Generalo kaj [[Supera Komandanto de la Aliancaj Armeoj]].}}

{{Citaĵo|"Mi legis La Militarton de Sun Tzu. Li plue influas kaj militistojn kaj politikistojn."<ref>{{Cite web|url=https://leaderonomics.com/leadership/sun-tzu-secrets-success|title=Chinese Military Strategist Sun Tzu Reveals Secrets to Success &#124; Leaderonomics|date=2a de Februaro 2018|access-date=12a de Decembro 2019|archive-date=7a de Februaro 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200207113130/https://leaderonomics.com/leadership/sun-tzu-secrets-success|url-status=live}}</ref> – Generalo [[Colin Powell]], Prezidanto de la Alta Kuna Stabanaro de Usono, [[Nacia Sekureca Konsilisto (Usono)|Nacia Sekureca Konsilisto]], kaj [[Usona Sekretario de Ŝtato|Sekretario de Ŝtato]].}}

Laŭ kelkaj fakuloj, la strategio de [[Falsita informo|trompo]] fare de La Arto de Milito estis studita kaj vaste uzita fare de la [[KGB]]: "Mi devigos la malamikon miskompreni nian forton por malforto, kaj nian malforton por forto, kaj tiel transformos sian forton en malforton.".<ref name="Albats"> Yevgenia Albats kaj Catherine A. Fitzpatrick. ''The State Within a State: The KGB and Its Hold on Russia – Past, Present, and Future.'' 1994. {{ISBN|0-374-52738-5}}, ĉapitro ''Who was behind perestroika?''</ref>

===Ekstermilitaj aplikoj===
''La Militarto'' estis aplikita al multaj kampoj ekster la militistaro. Granda parto de la teksto temas pri kiel superu sian kontraŭulon sen efektive devi okupiĝi pri fizika batalo. Kiel tia, ĝi trovis aplikon kiel trejnadgvidilo por multaj konkurencaj klopodoj kiuj ne implikas faktan batalon.

''La Militarto'' estas menciita kiel influo en la plej frua konata ĉina kolekto de rakontoj pri [[fraŭdo]] (plejparte en la sfero de [[komerco]]), nome ''La Libro de Fraŭdoj'' de Zhang Yingyu (Du pian ksin ŝu, 杜騙新書, ĉirkaŭ 1617), kiu datiĝas el la forpasinta [[dinastio Ming]].<ref>{{Cite news|url=https://cup.columbia.edu/search-results?keyword=book+of+swindles|title=Search Results - book of swindles - Columbia University Press|newspaper=Columbia University Press|access-date=20a de Julio 2018|archive-date=23a de Marto 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190323134205/https://cup.columbia.edu/search-results?keyword=book+of+swindles|url-status=live}}</ref>

Multaj prikomercaj libroj aplikis la lecionojn prenitajn de la libro al la administracia [[politiko]] kaj kompania komerca strategio.<ref>Michaelson, Gerald. "Sun Tzu: The Art of War for Managers; 50 Strategic Rules." Avon, MA: Adams Media, 2001</ref><ref>McNeilly, Mark. "Sun Tzu and the Art of Business : Six Strategic Principles for Managers. New York:Oxford University Press, 1996.</ref><ref>Krause, Donald G. "The Art of War for Executives: Ancient Knowledge for Today's Business Professional." New York: Berkley Publishing Group, 1995.</ref> Multaj japanaj firmaoj faras la libron bezonata legado por siaj ĉefaj oficejaj estraranoj.<ref>Kammerer, Peter. [https://www.scmp.com/article/545583/art-negotiation "The Art of Negotiation."] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190715180558/https://www.scmp.com/article/545583/art-negotiation |date=15a de Julio 2019 }} South China Morning Post (21a de Aprilo 2006) p. 15</ref> La libro estas populara ankaŭ inter okcidentaj komercaj rondoj citante siajn utilismajn valorojn koncerne [[Komerca administrado|administradajn praktikojn]]. Multaj entreprenistoj kaj kompaniaj oficuloj turnis sin al ĝi por inspiro kaj konsilo pri kiel sukcesi en konkurencaj komercaj situacioj. La libro ankaŭ estis aplikita al la kampo de edukado.<ref>{{cite journal | last1 = Jeffrey | first1 = D | year = 2010 | title = A Teacher Diary Study to Apply Ancient Art of War Strategies to Professional Development | journal = The International Journal of Learning | volume = 7 | issue = 3| pages = 21–36 }}</ref>

[[Dosiero:Felipão cropped.jpg|eta|dekstre|230ra|Brazila [[futbalo|futbala]] trejnisto [[Luiz Felipe Scolari]] aktive uzis ''La Militarton'' por la sukcesa kampanjo de Brazilo en la [[Futbala Mondpokalo 2002]].]]
''La Militarto'' estis la temo de prijuraj libroj<ref>Barnhizer, David. ''The Warrior Lawyer: Powerful Strategies for Winning Legal Battles'' Irvington-on-Hudson, NY: Bridge Street Books, 1997.</ref> kaj prijuraj artikoloj pri la procesprocezo, inkluzive de negocadaj taktikoj kaj juĝstrategio.<ref>Balch, Christopher D., "The Art of War and the Art of Trial Advocacy: Is There Common Ground?" (1991), 42 Mercer L. Rev. 861–73</ref><ref>Beirne, Martin D. kaj Scott D. Marrs, ''[http://library.findlaw.com/2005/Dec/28/231115.html The Art of War and Public Relations: Strategies for Successful Litigation] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120711081533/http://library.findlaw.com/2005/Dec/28/231115.html |date=11a de Julio 2012 }}''</ref><ref>Pribetic, Antonin I., [http://ssrn.com/abstract=981886 "The Trial Warrior: Applying Sun Tzu's The Art of War to Trial Advocacy"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240118173713/https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=981886 |date=18a de Januaro 2024 }}  21a de Aprilo 2007</ref><ref>Solomon, Samuel H., [https://web.archive.org/web/20140416210012/http://www.doar.com/apps/uploads/literature13_art_of_war.pdf "The Art of War: Pursuing Electronic Evidence as Your Corporate Opportunity"] 2002</ref>

La libro ''La 48 Leĝoj de Povo'' de Robert Greene uzas filozofiojn traktitajn en ''La Militarto''.<ref>{{Cite web|title=The 48 Laws of Power by Robert Greene|url=https://www.penguinrandomhouse.ca/books/330912/the-48-laws-of-power-by-robert-greene/9780140280197|access-date=27a de Oktobro 2020|website=Penguin Random House Canada|language=en|archive-date=31a de Oktobro 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201031015807/https://www.penguinrandomhouse.ca/books/330912/the-48-laws-of-power-by-robert-greene/9780140280197|url-status=live}}</ref>

''La Militarto'' estis aplikita ankaŭ en [[sporto]]j. Trejnisto  de la [[National Football League]] nome Bill Belichick, rekordulo de la plej multaj [[Super Bowl]]-venkoj en historio, deklaris plurfoje sian admiron por ''La Militarto''.<ref>{{Cite web |last=Lauletta |first=Tyler |date=6a de Decembro 2019 |title=Bill Belichick explains how advice from Sun Tzu's 'The Art of War' helped build the Patriots dynasty |url=https://www.businessinsider.com/bill-belichick-says-the-art-of-war-helped-build-patriots-dynasty-2019-12 |access-date=5a de Junio 2020 |website=Business Insider |archive-date=31a de Julio 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200731040109/https://www.businessinsider.com/bill-belichick-says-the-art-of-war-helped-build-patriots-dynasty-2019-12 |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |date=4a de Februaro 2005 |others=The New York Times |title=Put crafty Belichick's patriot games down to the fine art of war |url=https://www.smh.com.au/sport/put-crafty-belichicks-patriot-games-down-to-the-fine-art-of-war-20050204-gdkmii.html |url-access=limited |access-date=5a de Junio 2020 |website=The Sydney Morning Herald |language=en |archive-date=22a de Januaro 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200122022347/https://www.smh.com.au/sport/put-crafty-belichicks-patriot-games-down-to-the-fine-art-of-war-20050204-gdkmii.html |url-status=live }}</ref> Brazila [[futbalo|futbala]] trejnisto [[Luiz Felipe Scolari]] aktive uzis ''La Militarton'' por la sukcesa kampanjo de Brazilo en la [[Futbala Mondpokalo 2002]]. Dum la turniro Scolari metis citaĵojn de ''La Militarto'' sub la pordojn de siaj ludistoj dum la nokto.<ref>{{Cite web |last=Campos |first=Celso de Jr. |date=1a de Julio 2011 |title=Luiz Felipe Scolari: One-on-One |url=https://www.fourfourtwo.com/features/luiz-felipe-scolari-one-one |access-date=5a de Junio 2020 |website=[[FourFourTwo]] |archive-date=2a de Marto 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200302010609/https://www.fourfourtwo.com/features/luiz-felipe-scolari-one-one |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news | url=http://www.independent.ie/sport/soccer/mind-games-reach-new-high-as-scolari-studies-art-of-war-95223.html | work=Irish Independent | first=Henry | last=Winter | title=Mind games reach new high as Scolari studies art of war | date=29a de Junio 2006 | access-date=30a de Aprilo 2011 | archive-date=20a de Juli 2012 | archive-url=https://web.archive.org/web/20120720234637/http://www.independent.ie/sport/soccer/mind-games-reach-new-high-as-scolari-studies-art-of-war-95223.html | url-status=live }}</ref>

La libro ''[https://www.amazon.com/Sun-Tzu-Soccer-Language-Scenarios/dp/1651857725 Sun Tzu Soccer]'' de Liam Shannon estas rekta traduko de ''La Militarto'' en futbalaj lingvaĵo kaj scenejoj.<ref>[https://www.liamjshannon.com/books]</ref>

''Playing To Win'' de David Sirlin analizas aplikojn de la ideoj de ''La Militarto'' en modernaj sportoj.<ref>{{cite book |last=Sirlin |first=David| title=Playing to Win | publisher=lulu.com| year=2005 | isbn=978-1411666795}}</ref> ''La Militarto'' estis publikigita en 2014 kiel [[Bitlibro|cifereclibra]] akompano DLC (elŝutebla enhavo) de ''La Militarto'' por Europa Universalis IV, komputila strategia ludo de Paradox Development Studios, kun enkonduko de Thomas Johansson.

===Kino kaj televido===
''La Militarto'' kaj Sun Tzu estis referencitaj kaj cititaj en multaj filmoj kaj televidprogramoj, kiel en la filmo de 1987 nome ''Wall Street'', en kiu Gordon Gekko ([[Michael Douglas]]) ofte referencas ĝin.<ref>{{Cite web|title=Bud Fox: Sun-tzu: If your enemy is superior, evade him. If angry, irritate him. If equally matched, fight, and if not split and reevaluate.|url=https://www.quotes.net/mquote/102540|access-date=5a de Junio 2020|website=www.quotes.net|language=en|archive-date=6a de Februaro 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200206154411/https://www.quotes.net/mquote/102540|url-status=live}}</ref> Ankaŭ la dudeka filmo de ''[[James Bond]]'' nome ''[[Die Another Day]]'' (2002) referencas ''La Militarton'' kiel spirita gvidilo kunhavita de la kolonelo Moon kaj de lia patro.<ref>{{Citation|title=Die Another Day (2002) - IMDb|url=http://www.imdb.com/title/tt0246460/characters/nm0827170|access-date=5a de Junio 2020|archive-date=24a de Februaro 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210224145517/http://www.imdb.com/title/tt0246460/characters/nm0827170|url-status=live}}</ref> En ''[[The Sopranos]]'', tria sezono, oka epizodo ("He Is Risen"), Dr. Melfi sugestas al Tony Soprano, ke li legu la libron.<ref>{{Cite web|last=Globe|first=Boston|title=Hey, if Tony's reading it, it's got to be good|url=https://www.baltimoresun.com/news/bs-xpm-2001-05-13-0105130365-story.html|access-date=5a de Junio 2020|website=baltimoresun.com|date=13 May 2001|language=en-US|archive-date=4a de Februaro 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200204062545/https://www.baltimoresun.com/news/bs-xpm-2001-05-13-0105130365-story.html|url-status=live}}</ref>

En ''[[Star Trek: The Next Generation]]'' en ties unua sezono, epizodo "The Last Outpost", unua oficiro [[William Riker]] citas ''La Militarton'': "Timo estas la vera malamiko, la nura malamiko". [[Jean-Luc Picard|Kapitano Picard]] esprimas plezuron ke Sun Tzu estas ankoraŭ studobjekto en la [[Starfleet Academy]]. Poste en la epizodo, survivanto de long-forpasinta nehoma imperio notis aspektojn komunajn inter la sciaro de sia popolo kaj ''La Militarto'' rilate al la kono pri kiam lukti kaj kiam ne lukti.<ref>{{Cite web |title=The Next Generation Transcripts - The Last Outpost |url=http://www.chakoteya.net/NextGen/107.htm |access-date=2023-08-09 |website=www.chakoteya.net |archive-date=13a de Novembro 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231113180438/http://www.chakoteya.net/NextGen/107.htm |url-status=live }}</ref>

''The Art of War'' estas prispionada agadfilmo de 2000 reĝisorita de Christian Duguay en kiu stelulas [[Wesley Snipes]], Michael Biehn, Anne Archer kaj [[Donald Sutherland]].<ref>{{Cite web|url = https://www.imdb.com/title/tt0160009/|title = The Art of War (2000) - IMDb|website = [[IMDb]]|access-date = 21a de Julio 2020|archive-date = 23a de Julio 2020|archive-url = https://web.archive.org/web/20200723040741/https://www.imdb.com/title/tt0160009/|url-status = live}}</ref>

== En Esperanto ==
En 2003, aperis ĉe Ĉina E-Eldonejo la traduko ''La Militarto de Sun Zi.'' La tradukisto estis Zeng Zhao-tian.

En 2022 aperis SUN Wu: La militarto de SUN Zi. 孙 武  著: 孙 子 兵 法. Esperantigita de WANG Chongfang. 王崇芳 世译. Dulingva eldono, en Esperanto kaj la ĉina. Embres-et-Castelmaure, Monda Asembleo Socia (MAS), 2022, ISBN 978-2-36960-308-5 (= MAS-libro n-ro 285).

== Referencoj ==
{{Referencoj|2}}

== Bibliografio ==
* {{cite book |first1 = Krzysztof |last1 = Gawlikowski |first2 = Michael |last2 = Loewe |author2-link = Michael Loewe |chapter = ''Sun tzu ping fa'' 孫子兵法 |editor-first = Michael |editor-last = Loewe |title = Early Chinese Texts: A Bibliographical Guide |year = 1993 |location = Berkeley, CA |publisher = Society for the Study of Early China; Institute of East Asian Studies, University of California, Berkeley |pages = 446–55 |isbn = 978-1-55729-043-4 }}
* {{Citaĵo el libro|titolo=Medieval Chinese Warfare, 300-900|familia nomo=Graff|persona nomo=David A.|jaro=2002|serio=Warfare and History|loko=Londono|eldoninto=Routledge|ISBN=978-0415239554}}
* {{Citaĵo el libro|titolo=Sun Tzu: The Illustrated Art of War|familia nomo=Griffith|persona nomo=Samuel|jaro=2005|loko=Nov-Jorko|eldoninto=Oxford University Press|ISBN=978-0195189995}}
* {{cite book |last = Lewis |first = Mark Edward |author-link = |chapter = Warring States Political History |editor1-first = Michael |editor1-last = Loewe |editor1-link = Michael Loewe |editor2-first = Edward |editor2-last = Shaughnessy |editor2-link = Edward Shaughnessy |title = The Cambridge History of Ancient China |location = Cambridge |publisher = Cambridge University Press | year = 1999 | pages = 587–650 | isbn=978-0-521-47030-8 }}
* {{Citaĵo el libro|titolo=The Art of War: Sun Zi's Military Methods|familia nomo=Mair|persona nomo=Victor H.|jaro=2007|loko=Nov-Jorko|eldoninto=Columbia University Press|ISBN=978-0-231-13382-1}}
* {{cite book |first = Kidder |last = Smith |chapter = The Military Texts: The ''Sunzi'' |editor-first = Wm. Theodore |editor-last = de Bary |editor-link = William Theodore de Bary |title = Sources of Chinese Tradition: From Earliest Times to 1600, Volume 1 |edition = 2nd |location = New York|publisher = Columbia University Press |year=1999 |pages = 213–24 |isbn = 978-0-231-10938-3 }}
* {{Citaĵo el libro|url=https://books.google.com/books?id=EwQqBgAAQBAJ&pg=PA110|titolo=Deciphering Sun Tzu: How to Read 'The Art of War'|familia nomo=Yuen|persona nomo=Derek M. C.|jaro=2014|eldoninto=Oxford University Press|ISBN=978-0199373512}}
* {{cite book |title = Еволюція воєнного мистецтва: у 2 ч. |first1 = Д. В. |last1 = Вєдєнєєв |first2 = О. А. |last2 = Гавриленко |first3 = С. О. |last3 = Кубіцький |editor-first = В. В. |editor1-last = Остроухова |year=2017 }}

{{Havenda artikolo|La Militarto}}
{{Projektoj}}
{{Bibliotekoj}}

{{DEFAŬLTORDIGO:Militarto, La}}

[[Kategorio:Milita ekipaĵo]]
[[Kategorio:Eseoj]]
[[Kategorio:Kulturo de Ĉinio]]