Vidi fonton por Kaledoniaj koniferaroj

[[Dosiero:Ecoregion PA0503.svg|eta|220px|Situo de la ekoregiono.]]
[[Dosiero:Forest above the Allt Ruadh - geograph.org.uk - 318433.jpg|eta|220px|Kaledonia pinaro ĉe Allt Ruadh]]
La '''kaledoniaj koniferaroj''' estas tipo de [[arbaro]], kiu iam kovris ampleksajn areojn de [[Skotlando]], kaj ankaŭ tersupraĵa [[ekoregiono]] el la eŭropa-siberia [[ekoprovinco]] de la [[Palearktiso|palearktisa]] [[ekozono]] laŭ la [[tipologio]] de la [[Monda Natur-Fonduso]] (WWF). La ekoregiono kongruas kun samnoma ekologia regiono difinita de la [[Eŭropa Vivmedia Agentejo]]. Tiuj arbaroj estas hejmo de ampleksa vario de natura vivo, multe el kio ne plu troviĝas ie ajn en [[Brita Insularo]].

La nomo de la ekoregiono baziĝas sur tiu, kiun la [[Antikva Romio|romianoj]] donis al Skotujo, "[[Kaledonio]]". Tiu ĉi nomo deriviĝas de la [[Kelta lingvo|kelta]] vorto ''kaleto''- signifanta 'malmola, fortika'. La nomo uzita por loka [[tribo]] aŭ triba [[konfederacio]] de indiĝenaj [[piktoj]] aŭ [[britonoj]], ''Caledonii'', unue estis registrita en [[panegiro]] fare de romia [[poeto]] Eumenius en la jaro 297.

== Priskribo ==
La kaledoniaj koniferaroj estis formataj je la fino de la lasta [[glacialo]]. [[Arbo]]j komencis rekoloniigi [[Britaj Insuloj|Britajn Insulojn]] per [[terponto]] kiu estas nuntempe sub Dovera Markolo. Arbaroj de tiu tipo estis trovataj en tuta la insularo dum kelkaj miloj da jaroj, antaŭ la malrapida varmiĝo dum la Atlantika Periodo, kaj la [[Pino|pinaroj]] ekretiriĝis ene de Skotajn Altaĵojn, la lasta postrestanta klimata regiono taŭga por ili en Britaj Insuloj. La indiĝenaj pinaroj kiuj konstituis tiun plej okcidentan antaŭpostenon de la [[tajgo]]j de post-glaciala Eŭropo estis kovrantaj 15 000 da kvadrataj kilometroj kiel vastan arbaron de [[arbara pino]], [[betulo]], [[birdokaptista sorbuso]], [[tremolo]], [[ordinara junipero]], [[kverko]] kaj kelkaj aliaj fortikaj specioj. Je la okcidenta marbordo, la kverkoj kaj la betuloj superregis en la mezvarma [[Pluvarbaro|pluvarbara]] [[ekosistemo]] riĉa je [[filiko]]j, [[musko]]j kaj [[likeno]]j.

La ekoregiono kovras areon de 22 112 da kvadrataj kilometroj, estantaj arbaroj alternataj de [[torfejo]]j kaj aliaj [[malsekejo]]j. Nuntempe tamen nur 1 % de la origina arbaro postvivas, kaj kovras 180&nbsp;km² en 84 izolitaj lokoj <ref name=fc>{{Citaĵo el la reto |url=http://www.forestry.gov.uk/forestry/Pinewood |titolo=Caledonian pinewood ĉe ''Forestry Commission'' konsultita la 2011-01-14 |alirdato=2011-04-23 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20101217213231/http://www.forestry.gov.uk/forestry/Pinewood |arkivdato=2010-12-17 }}</ref>.

== Faŭno ==
[[Dosiero:Capercaillie Lomvi 2004.jpg|eta|220px|maldekstra|[[Urogalo]] - specio kiu estas subtenata de la kaledoniaj koniferaroj.]]
Pro unika [[ekosistemo]] en la Britaj Insuloj, la kaledoniaj koniferaroj estas hejmo de kelkaj el la plej [[Rara specio|raraj specioj]] de la landa naturo. Ili estas konsiderataj unu el la lastaj naturaj restaĵoj de Brita Insularo.

Reproduktantaj birdospecioj de la kaledoniaj koniferaroj kiuj ne reproduktiĝas aliloke en Brita Insularo estas la jenaj:
[[arkta kolimbo]], [[urogalo]], [[orokula klangulo]], [[tufparuo]], [[reĝa aglo]], [[griza tringo]], [[orelgrebo]], [[granda krucbekulo]], [[ruĝgorĝa kolimbo]], [[ruĝaksela turdo]], [[skota krucbekulo]], [[blankvosta kalidro]], [[brovtringo]]

Reproduktantaj birdospecioj de la kaledoniaj koniferaroj kiuj estas raraj aliloke en Brita Insularo estas la jenaj: [[tetro]], [[malgranda krucbekulo]], [[granda merĝo]], [[verda kardelo]], [[malgranda flamkardelo]], [[fiŝaglo]], [[mezgranda merĝo]], [[orelstrigo]]

Mamulaj specioj el la kaledoniaj koniferaroj : [[kastoro]]<!--<ref>[http://www.scotsbeavers.org The Scottish Beaver Network] (11a de junio  2009)</ref>-->, [[sovaĝa kapro]], [[neĝleporo]], [[pina marteso]], [[ruĝa cervo]], [[ruĝa vulpo]], [[ruĝa sciuro]], [[kapreolo]], [[sovaĝa kato]]

Mamulaj specioj [[formortinta]]j el la kaledoniaj koniferaroj : [[uro]], [[bruna urso]], [[eŭrazia linko]], [[lupo]], [[alko]], [[tarpano]] ([[sovaĝa ĉevalo]]), [[apro]]

== Legendaro ==
[[Dosiero:Deer in Pinewoods nr Invercauld House - geograph.org.uk - 138112.jpg|eta|220px|[[Ruĝa cervo]] en kaledonia pinarbaro.]]
En la artura legendaro kaj frua [[literaturo]], la arbaroj estas la ejo de unu el la Dek du [[Batalo]]j de [[Reĝo Arturo]], laŭ la ''Historia Brittonum'', en kiu la batalo estas nomata ''Cat Coit Celidon''.

La lertuloj Rachel Bromwich kaj Marged Haycock sugestas ke la [[armeo]] de arboj animitaj de la [[sorĉisto]]j en la antikva [[Kimrujo|kimra]] [[poemo]] ''Cad Goddeu'' (''La Batalo de la Arboj'') estus la sama ol la kaledoniaj arbaroj <ref>Green, Thomas (2007). ''Concepts of Arthur'', p. 64. Stroud, Gloucestershire: Tempus. ISBN 978-0-7524-4461-1.</ref>. En la rilata [[Merlin (mitologio)|Merlin]]-literaturo, la persono Myrddin Wyllt retiriĝis en tiujn arbarojn estante freneza post la batalo de Arfderydd en la jaro 573. Li forflugis la laŭdiran [[kolero]]n de la reĝo de [[Strathclyde]], Rhydderch Hael, post la [[murdo]] de Gwenddoleu ap Ceidio. Tiu estas skribita en la du merlinaj poemoj en mez-kimra lingvo ''Yr Oinau'' kaj ''Yr Afallenau'' en la Nigra Libro de Carmarthen. La arbaro ankaŭ estas la retiro de alia persono nomita Lailoken el la ''Vita Kentigerni'', kiu ankaŭ forkuris en la arbarojn dum atako de frenezeco kaj kiu povas esti la origina modelo por Myrddin Wyllt.

En la mez-kimra [[rakonto]] ''Culhwch ac Olwen'', la precipa persono Culhwch estas la filo de reĝo nomita Celyddon Wledig kiu eble estas relatita al la kaledoniaj arbaroj. Alia persono el la sama rakonto, Cyledyr Wyllt, signas fortan rilaton al la kaledoniaj arbaroj estantaj rifuĝejo por homoj kun speciala speco de frenezeco aŭ ''Gwyllt'' (''Geilt'' en [[irlanda lingvo]]). En linioj 994 al 996 de la rakonto, estas mallonge klarigita, ''"...a Chyledyr Wyllt y uab, a llad Nwython a oruc a diot y gallon, a chymhell yssu callon y dat, ac am hynny yd aeth Kyledyr yg gwyllt"'' ("...kaj lia filo Kyledyr la Sovaĝo. Gwynn mortigis Nwython kaj eltranĉis lian koron, kaj devigis Kyledyr manĝi la koron de ties patro, kaj tio estas kiel Kyledyr freneziĝis"). Kvankam ne senpere nomita, la sama nomo Kyledyr Wyllt estas parenca al la du rilataj nocioj de la kaledoniaj arbaroj (''Celyddon'') estante kie frenezaj (''Gwyllt'') homoj kaŝiĝas.

== Minacoj kaj konservado ==
[[Dosiero:Caledonian Pine woods near Loch an Eilein - geograph.org.uk - 88408.jpg|eta|220px|maldekstra|Kaledonia pinaro apud Loch an Eilein.]]
Resumo de la skotaj indiĝenaj pinaroj publikigita de Dr Steven and Professor Carlisle in 1959 <ref>{{en}} Steven H.M. and Carlisle A. (1959). The Native Pinewoods of Scotland. Oliver and Boyd, Edinburgh</ref> emfazis la staton de la postrestantaj 35 antikvaj pinejoj, multaj el kiuj estis damaĝitaj pro hakado, fajro kaj intensa [[paŝtado]] de [[ŝafo]]j kaj [[cervedoj]]. Pli posta studo el la [[1980-aj jaroj]] <ref>{{en}} Bain C.G. (1987). Native Pinewoods in Scotland: A Review 1957 -1987, Royal Society for the Protection of Birds, Sandy.</ref> montris ke plua damaĝo estis okazinta per [[plugado]] kaj plantado kun ne-indiĝenaj koniferoj. Posta gvidilo pri la antikvaj pinaroj rakontas la protektado-historion, klarigas la mastrumadon de ĉiuj pinejoj kaj indikas la vojojn por viziti la diferencajn arbarojn <ref>{{en}} Bain C.G. (2013) The Ancient Pinewoods of Scotland, A Travellers Guide. Sandstone Press, Dingwall</ref>. Multe de la postrestantaj kaledoniaj pinaroj estas tute protektataj, kaj multe de la arbaro nuntempe troviĝas en la Nacia Parko Cairngorms. La [[Reĝa Societo por Protekto de Birdoj]] (RSPB) kaj la ''Forestry Commission'' ankaŭ posedas plurajn pinejojn en siaj protektejoj. Unu el la plej vastaj postrestantaj areoj estas Arbaro Ballochbuie ĉe [[Kastelo Balmoral]], kiu estas protektata kiel [[Zono de Speciala Konservado]] laŭ la [[Direktivo de Habitatoj]] de la [[Eŭropa Unio]] <ref>{{en}} {{Citaĵo el la reto|url=http://www.jncc.gov.uk/ProtectedSites/SACselection/sac.asp?EUCode=UK0030030|titolo=Ballolchbuie SAC: Site Details|eldoninto=Joint Nature Conservation Committee|alirdato=2013-12-28|arkivurl=https://web.archive.org/web/20101013172133/http://www.jncc.gov.uk/ProtectedSites/SACselection/sac.asp?EUcode=UK0030030|arkivdato=2010-10-13}}</ref>. La organizo Arboj por la Vivo (''Trees for Life'') okupiĝas pri praktika laboro por junigi kaj konservi la kaledoniajn arbarojn ekde 1989. Ĝia longaperioda celo estas restarigi 1 500 km2 en naturan arbaron.

[[Scienca esploro]] pri la [[ekologio]] de la kaledoniaj arbaroj kaj ilia restarigo estas daŭranta. [[Populacio]]j de la malofta [[subarbaraĵo]], ''[[Linnaea borealis]]'', povas esti tro izolitaj por produkti vivkapablajn [[semo]]jn <!--<ref name=scob09/>-->. Ankaŭ la [[fungo]]diverseco estas influata de la malgrandiĝo de la vivejo <!--<ref name=newt02/>-->. La agarika fungo ''Mycena purpureofusca'' estas komune travata en la kalidoniaj koniferaroj <ref name="Orton 1986">{{Citaĵo el gazeto|titolo=Fungi of northern pine and birch woods|aŭtoro=Orton PD.|jaro=1986|gazeto=Bulletin of the British Mycological Society|volumo=20|numero=2|COI=10.1016/S0007-1528(86)80042-6|paĝoj=130–45}}</ref>, kaj estas konsiderata kiel indikila specio por tiu vivejo-tipo <ref name="Tofts 1998">{{en}} {{Citaĵo el gazeto|titolo=The species accumulation curve for agarics and boleti from a Caledonian pinewood|aŭtoro=Tofts RJ, Orton PD.|jaro=1998|gazeto=Mycologist|volumo=12|numero=3|COI=10.1016/S0269-915X(98)80002-5|paĝoj=98–102}}</ref>. [[Arbara incendio]] ŝajnas pliigi la naturan aperon de arbara pino.

La specioj en la ekoregiono estas minacataj per kombinaĵo de rekreiĝo, [[turismo]], kaj ne-[[Daŭripovo|daŭropova]] resurco-ekspluatado kiaj [[senarbarigo]] kaj [[torfo]]forigo. Disvolviĝo kaj [[habitata fragmentado]] estas aliaj minacoj.

== Referencoj ==
{{Referencoj}}

== Bibliografio ==
* {{en}} Anderson, Mark Louden 1967 : A History of Scottish Forestry, Volume 1 : From the ice age to the french revolution, ed. C.J. Taylor, ''Thomas Nelson and Sons LTD'', London, 662 p.
* {{en}} Anderson, Mark Louden 1967 : A History of Scottish Forestry, Volume 2 : From the industrial revolution to modern times, ed. C.J. Taylor, ''Thomas Nelson and Sons LTD'', London, 654 p.

== Vidu ankaŭ ==
* [[Ekologia klasifiko de la tersupraĵoj]]
* [[Konservada stato de ekoregiono]]
<br />
{{Palearktisaj mezvarmaj koniferarbaroj}}
{{Palearktisaj ekoregionoj laŭ ekoprovinco}}

== Eksteraj ligiloj ==
{{Projektoj}}
{{Portalo|Eŭropo|Biologio|Geografio}}
* {{en}} [http://worldwildlife.org/ecoregions/pa0503 Ekoregiono PA0503 : Kaledoniaj koniferaroj (WWF)]
* {{en}} [https://web.archive.org/web/20060615125039/http://www.worldwildlife.org/wildworld/profiles/terrestrial/pa/pa0503_full.html Kaledoniaj koniferaroj (''WWF-Wildworld'')]
* {{en}} [https://web.archive.org/web/20100308064639/http://www.nationalgeographic.com/wildworld/profiles/terrestrial/pa/pa0503.html Kaledoniaj koniferaroj (''Wildworld'')] - [[Nacia Geografia Societo]]
* {{en}} [http://globalspecies.org/ecoregions/display/PA0503 Kaledoniaj koniferaroj (''Globalspecies'')] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20131221013258/http://globalspecies.org/ecoregions/display/PA0503 |date=2013-12-21 }}
<!-- [http://www.worldwildlife.org/science/wildfinder/ Situo de la ekoregiono : tajpu ''Caledon conifer forests''] ne funkcias -->
* {{en}} [http://www.eea.europa.eu/data-and-maps/figures/dmeer-digital-map-of-european-ecological-regions Cifereca Mapo de Eŭropaj Ekologiaj Regionoj]
* {{en}} [http://jncc.defra.gov.uk/ProtectedSites/SACselection/habitat.asp?FeatureIntCode=H91C0 Eŭropaj selektitaj protektataj vivejoj : la kaledoniaj arbaroj.] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20121008190627/http://jncc.defra.gov.uk/ProtectedSites/SACselection/habitat.asp?FeatureIntCode=H91C0 |date=2012-10-08 }}
* {{en}} [http://www.treesforlife.org.uk Trees for Life Site]
* {{en}} [http://www.forestry.gov.uk Forestry Commission Site] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20101007181819/http://www.forestry.gov.uk/ |date=2010-10-07 }}
* {{en}} [http://www.cairngorms.co.uk/ Cairngorms National Park Site]
* {{en}} [http://www.highlandwildlifepark.org/ Highland Native Wildlife Park Site]
* {{en}} [http://aob.oxfordjournals.org/content/103/6/835.full ''Linnaea borealis''.]

[[Kategorio:Palearktisaj ekoregionoj]]
[[Kategorio:Mezvarmaj koniferarbaroj]]
[[Kategorio:Geografio de Skotlando]]
[[Kategorio:Mediprotektado en Britio]]
[[Kategorio:Artura literaturo]]