Familia nomo
Familinomo aŭ familia nomo estas heredata klana nomo komuna al ĉiuj anoj de sama familio. En multaj kulturoj ĝi kompletigas la personan nomon por bone distingi unuopajn homojn. Ekzistas en diversaj landoj malsimilaj reguloj kaj kutimoj pri uzo de familia nomo.
Funkciado de familiaj nomoj
redaktiForesto de familia nomo
redaktiLongtempe tra la historio familiaj nomoj ne estis komunuzaj. En iuj kulturoj uzis ilin nur nobeloj. Nuntempe ankoraŭ ili ne estas uzataj ĉe islandanoj, tibetanoj, birmanoj, javanoj.
Heredo de familia nomo
redaktiEn plimultaj landoj la familian nomon oni ricevas de la patro.
En la hispana, portugala kaj kataluna lingvoj estas uzata kunigo de la patra kaj patrina familinomoj. Tamen estas la nomo de la patro kiu estas transdonita al la sekva generacio.
Formoŝanĝo de familia nomo
redaktiKrom eventualaj fleksioj familiaj nomoj ricevas en slavaj lingvoj inan finaĵon. En ĉeĥa lingvo oni aldonas -ova kiel finaĵon de la familia nomo, tiel ke edziniĝante al Przemek Kazan, la fianĉino ekhavos la nomon Julia Kazanova.
Ordo de persona nomo kaj familia nomo
redaktiEn plej multaj okcidentaj lingvoj la nomo de persono estas dirata laŭ la ordo "persona nomo - familia nomo". En iuj oficialaj dokumentoj tamen oni renversas la ordon.
En la hungara lingvo kaj en orientaziaj lingvoj la normala sinsekvo estas inversa de la okcidenta: Oni diras la familian nomon antaŭ la persona. (Menciinde estas, ke la hungaroj uzas tute la inversan vortordon en aliaj lingvoj tiel en Esperanto, sed tio okazas kelkfoje eĉ la japanaj nomoj, eble pro forta influo de la angla.)
Deveno de familiaj nomoj
redaktiHistoria deveno
redaktiEn Eŭropo familiaj nomoj aperis precipe inter la 12-a kaj la 14-a jarcento kun la kresko de urboj, en kiuj oni devas nomi multajn homojn, kaj por la uzo de administrejoj.
Ofteco de familiaj nomoj
redaktiEn iuj kulturoj, ekzemple en la ĉina, familiaj nomoj komunas al tre vastaj gentoj, dum personaj nomoj estas tre diversaj. Inverse en Eŭropo, personaj nomoj ofte estas banalaj sed da familiaj nomoj estas dekmiloj.
Etimologio de familiaj nomoj
redaktiDepende je la lingvoj familiaj nomoj pli aŭ malpli abunde venas de diversaj temoj: metio ("Ŝuisto"), persona nomo ŝanĝita al familia ("Marteno", "Gustavo-filo"), geografia loko ("de-la-Ponto"), korpa karakterizo ("Brunulo") ...
Familinomo al edziĝinta virino
redaktiEkde la 13-a jarcento, la kutimo adopti la familian nomon de la edzo de edziĝinta virino komencis establiĝi en Eŭropo (komence inter la nobelaro) kaj ĝis la 17-a jarcento, la praktiko fariĝis ofta ĉe la ĝenerala loĝantaro. Feminisma opozicio al la nomŝanĝo komenciĝis en la 1930-aj jaroj en Francio kaj poste en Usono kie virina rajta aktivulo Lucy Stone estis la unua virino, kiu konservis sian familian nomon post sia edziniĝo en 1855.
Komparo de diversaj sistemoj de nomheredado
redaktiEn korea socio estas nur ĉirkaŭ 286 familinomoj. Ankaŭ koreaj virinoj emas konservi sian familian nomon kaj ne ŝanĝas ĝin post sia edziniĝo[1].
En Islando oni tradicie ne uzas familian nomon sed patronomon. La patronomo de persono estas la antaŭnomo de la patro (ankaŭ eblas: de la patrino) plus la sufikso "-son"[2] (laŭvorte "filo", por knaboj) aŭ "-dóttir" (laŭvorte "filino", por knabinoj).
Centreŭropa nomheredado
redaktiLaŭ ĝenerala eŭropa kutimo, homo ricevas unu aŭ plurajn personajn nomojn kaj unu heredan familian nomon. La familia nomo tradicie estas tiu de la patro. Nur en fino de la 20-a jarcento fariĝis iom ofta tio, ke la familian nomon de la edzino oni aldonu iel. Por tio ekzistas diversaj eblecoj:
- La edzino rajtas uzi ĝin kune kun la familia nomo de la edzo,
- Ankaŭ la edzo rajtas uzi ĉiujn du nomojn, do ankaŭ la infanoj ricevos ambaŭ.
- En tre maloftaj kazoj, la edzo prenas la edzinan familian nomon anstataŭ inverse.
La dua alternativo, ke oni havu ĉiujn du nomojn, funkcios dum unu aŭ maksimume du generacioj, ĉar la nombro da nomoj familiaj en tiu maniero ĉiugeneracie duobliĝos. Poste oni devas eltrovi alian solvon.
Hispana nomheredado
redaktiTradicie, hispana infano heredas la nomojn familiajn de kaj sia patro kaj sia patrino. Tamen tiu sistemo ne estas spegula, ĉar de la patrino oni heredas ne la avinan sed la avan nomon. Do la virina hereda nomo perdiĝas post ne unu sed post du generacioj.
Ekzemple, se iu Pedro Lopez Martinez edziĝas al iu Maria Nada Luna, iliaj infanoj ricevos la familiajn nomojn Lopez Nada, kiuj venis el la du avoj. La nomoj de la avinoj, Martinez kaj Luna, malaperos el heredo.
Laŭ nova hispana leĝo pri nomoj, la elekto nuntempe estas pli libera tiel ke eblas preni nomojn familiajn ankaŭ de avinoj.
Nederlanda nomheredado
redaktiTradicie, nederlanda infano heredas la familian nomon de kaj sia patro.
La Dua Ĉambro de la parlamento en Nederlando akceptis, la 29-an de januaro 2019, proponon por ebligi ke gepatroj donas al iliaj infanoj duoblan familian nomon de la patro kaj patrino.
La registaro prezentos tian leĝoporoponon ankoraŭ en 2019.
Dalekarla nomheredado
redaktiEn tradicio skandinava, kaj plej forta en sveda provinco Dalekarlujo, homo havis tri nomojn: Bienan nomon, personan (baptan) nomon kaj patronomon. Ekzemple, se edzino de Per en bieno Difs naskas filon Juga, la filo nomiĝos Difs Juga Persson. Se la filo poste edziĝos al Brita Hansdotter (= "filino de Hans") el bieno Lovar kaj la novgeedzoj ekloĝas en ŝia bieno, tiam li ricevos novan nomon Lovar Juga Persson. Sed se ŝi ekloĝas en lia bieno, ŝi nomiĝos Difs Brita Hansdotter.
Tiun ĉi nomkutimon dum la 20-a jarcento venkis kaj malaperigas nacia leĝo sveda pri nomoj, kiu tute ne rekonas nomojn bienajn.
Ambaŭseksa nomheredado
redaktiLa sistemo similas al la hispana nomheredado, infano do heredas la nomojn familiajn de kaj sia patro kaj sia patrino. La diferenco estas ke knaboj heredas la unuan nomon de la patro kaj knabinoj la unuan nomon de la patrino. Tiel la virina hereda nomo ne perdiĝas.
Ekzemple, se iu Petro Bonkoro Marsano edziĝas al iu Maria Nodo Nobelo, iliaj virinfanoj ricevos la familiajn nomojn Bonkoro Nodo. Iliaj infaninoj ricevos la familiajn nomojn Nodo Bonkoro.
Referencoj
redakti- ↑ Gvidlibro al Koreio
- ↑ Kiel memstara vorto estas sonur.
Vidu ankaŭ
redaktiEksteraj ligiloj
redakti- Esploro Familia Nomo Arkivigite je 2014-08-09 per la retarkivo Wayback Machine