Χάρτα του Ατλαντικού

Ρούζβελτ και Τσώρτσιλ επί του Θ/Κ Πρίγκιψ της Ουαλίας

Με την ονομασία Χάρτα Ατλαντικού ή Χάρτης του Ατλαντικού φέρεται η γνωστή πλέον συμφωνία που έλαβε χώρα τον Αύγουστο του 1941, στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, μεταξύ του πρωθυπουργού της Αγγλίας Ουίνστον Τσώρτσιλ και του προέδρου των ΗΠΑ Φραγκλίνου Ρούζβελτ σε μυστική συνάντηση που είχαν σε κάποια ακτή του Ατλαντικού, εξ ου και η ονομασία.

Βασικοί στόχοι της συμφωνίας ήταν αφενός μεν η διαβεβαίωση και σφυρηλάτηση της αγγλοαμερικανικής συμμαχίας στη διεξαγωγή του πολέμου και αφετέρου η μετά τον πόλεμο εξασφάλιση καλύτερων κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών για όλους τους λαούς της γης, πρεσβεύοντας μια παγκόσμια συνεργασία ελεύθερων και κυρίαρχων εθνών. Η συμφωνία αυτή υπήρξε καθοριστική στις εξελίξεις που ακολούθησαν ακόμα και στη δημιουργία του ΟΗΕ όπως και σε άλλες διεθνείς συνθήκες που συνομολογήθηκαν π.χ. η Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου (GATT).

Ιστορικό

Σε εφαρμογή του κοινού αγγλοαμερικανικού σχεδίου συνάντησης Τσώρτσιλ - Ρούζβελτ, που έφερε την κωδική ονομασία «Ριβιέρα», ο πρόεδρος Ρούζβελτ, δηλώνοντας στον τύπο ότι μεταβαίνει σε αλιευτικό δεκαήμερο αναψυχής και επιβαίνοντας στο αμερικανικό βαρύ καταδρομικό «Αυγούστα», κατέπλευσε στις 8 Αυγούστου του 1941 στον Κόλπο της Πλακεντίας (ΝΑ. Κόλπος της Νέας Γης), όπου την επομένη (9 Αυγούστου) κατέπλευσε και το αγγλικό νεότευκτο θωρηκτό «Πρίγκηπας της Ουαλίας» με επιβαίνοντα τον πρωθυπουργό Τσώρτσιλ, ο οποίος κόμιζε επιστολή του Βασιλέως της Αγγλίας Γεωργίου Στ'. Η μυστική αυτή «εν όρμω.» συνάντηση, που ήταν και η πρώτη μεταξύ των δύο ανδρών από την ανάληψη των καθηκόντων τους, πραγματοποιήθηκε κατά το διήμερο 9 και 10 Αυγούστου εναλλάξ και στα δύο πλοία, τηρουμένων όλων των προβλεπομένων τιμών και τελετών της ναυτικής εθιμοτυπίας (χαιρετιστήριοι κανονιοβολισμοί, παρατάξεις, επιθεωρήσεις κλπ).

Σημειώνεται ότι κατά την εποχή εκείνη οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής δεν είχαν ακόμα εισέλθει στον πόλεμο, δεν ήταν δηλαδή εμπόλεμος χώρα, σε αντίθεση με το Ηνωμένο Βασίλειο που διεξήγαγε σκληρό αγώνα μαζί με τις ελεύθερες δυνάμεις, όπως της Ελλάδας, της ελεύθερης Γαλλίας κ,ά, δεχόμενο το ίδιο τους σφοδρότερους βομβαρδισμούς της γερμανικής αεροπορίας, ενώ στο ανατολικό μέτωπο εξελισσόταν ήδη από διμήνου η επιχείρηση Μπαρμπαρόσα. Παρά ταύτα, η απόφαση των ΗΠΑ να βοηθήσουν με όλα τους τα μέσα το Ηνωμένο Βασίλειο προς τη νίκη είχε ήδη σαφώς εκδηλωθεί (δείτε παρακάτω ενότητα: Συμβάντα πριν τη Διάσκεψη). Συνεπώς η παραπάνω ιστορική συνάντηση απέβλεπε εκ των πραγμάτων στη συνεννόηση και τον καθορισμό των επιδιώξεων αμφοτέρων των πλευρών στη συνέχιση της διεξαγωγής του αγώνα καθώς και για την μεταπολεμική εποχή.

Τελικά η παραπάνω συνάντηση έγινε γνωστή τέσσερις ημέρες αργότερα στις 14 Αυγούστου του 1941 όταν και εκδόθηκε κοινό επίσημο ανακοινωθέν με την συμφωνία των δύο ανδρών που περιελάμβανε «οκτώ σημεία». Η συμφωνία αυτή, ουσιαστικά κοινή δήλωση, των Ρούζβελτ - Τσόρτσιλ, χαρακτηρίστηκε από την λονδρέζικη εφημερίδα «Νταίηλυ Χέραλντ» ως «Χάρτα του Ατλαντικού». Τον χαρακτηρισμό αυτό υιοθέτησε σε λόγο του και ο Τσώρτσιλ με συνέπεια να περάσει με αυτό το όνομα στην ιστορία, καθώς και ως Διάσκεψη του Ατλαντικού. Το αξιοπερίεργο είναι ότι δεν βρέθηκε ποτέ το πρωτότυπο της συμφωνίας με τις υπογραφές των δύο ανδρών.

Τα οκτώ σημεία της Χάρτας

Επεξεργασμένο αντίγραφο του Τσώρτσιλ, του τελικού σχεδίου της Χάρτας

Εκτυπωμένο αντίγραφο της Χάρτας Ατλαντικού φερόμενο ως προπαγανδιστικό έντυπο

Σύμφωνα πάντα με το επίσημο ανακοινωθέν τα οκτώ κύρια σημεία της Χάρτας ήταν (συνοπτικά):

1. Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Βορείου Αμερικής και το Ηνωμένο Βασίλειο δεν επιδιώκουν εδαφικές ή άλλης μορφής επεκτάσεις.
2. Δεν επιθυμούν εδαφικές αναπροσαρμογές χωρίς την ελεύθερη εκδήλωση θέλησης των ενδιαφερομένων λαών.
3. Σέβονται το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης των λαών.
4. Θα επιδιώξουν την ανάπτυξη του διεθνούς εμπορίου με μείωση των εμπορικών φραγμών.
5. Επιθυμούν την αποκατάσταση συνεργασίας στο οικονομικό πεδίο μεταξύ όλων των εθνών με παράλληλη πρόοδο συνθηκών εργασίας και της κοινωνικής πρόνοιας.
6. Μετά τη συντριβή του Άξονα οι συμμετέχοντες υπόσχονται να εργαστούν για ένα κόσμο απαλλαγμένο από την ανέχεια και τον φόβο?
7. Οι συμμετέχοντες θα εργαστούν για την ελευθερία των θαλασσών.
8. Οι συμμετέχοντες θα εργαστούν για την παγκόσμια ειρήνη, την εγκατάλειψη της χρήσης βίας και τον μεταπολεμικό κοινό αφοπλισμό.

Συμβάντα πριν τη Διάσκεψη

Σημαντικότερα σχετικά γεγονότα που είχαν προηγηθεί της παραπάνω συνάντησης και που οδήγησαν σ΄ αυτήν, φερόμενα ως άξια λόγου υπενθύμισης, ήταν τα ακόλουθα:
Το 1937, ο Πρόεδρος Ρούζβελτ, προ της απειλητικής τροπής των πραγμάτων στην Ευρώπη εκφωνεί τον ιστορικό Λόγο της Καραντίνας (5 Οκτωβρίου) εναντίον των επιθετικών δυνάμεων, διακόπτοντας έτσι σαφώς τον απομονωτισμό των ΗΠΑ. Στις 15 Απριλίου του 1939 ο Ρούζβελτ καλεί Γερμανία και Ιταλία να θέσουν τέρμα στις επιθετικές τους πολιτικές, προτείνοντας Διεθνή Διάσκεψη. Η πρότασή του δεν υλοποιείται και το Καλοκαίρι του ίδιου χρόνου ο Βασιλεύς και η Βασίλισσα της Αγγλίας πραγματοποιούν επίσημη επίσκεψη στον Καναδά και ΗΠΑ, ενώ τον Σεπτέμβριο (1939) οι ΗΠΑ δηλώνουν ουδετερότητα.

Τον Μάιο του 1940 και ενώ επιδεινώνεται ο εμπορικός και οικονομικός αποκλεισμός της Ιαπωνίας ο Ρούζβελτ διατάζει τη δημιουργία μεγάλης στρατιωτικής, ναυτικής και αεροπορικής βάσης στο Περλ Χάρμπορ της Χαβάης και τη μεταφορά σ΄ αυτή του δυτικού στόλου που ελλιμενιζόταν μέχρι τότε στον προστατευμένο Κόλπο του Σαν Ντιέγκο της Νότιας Καλιφόρνιας, παρά τα σύνορα με το Μεξικό και τούτο παρά τις έντονες ενστάσεις του ναυάρχου διοικητή του στόλου Τζέιμς Ρίτσαρντσον, τον οποίον αργότερα και έπαυσε. Δύο μήνες μετά, τον Ιούλιο, ο Ρούζβελτ διακόπτει την εξαγωγή δύο σημαντικών για την Ιαπωνία προϊόντων, παλιοσίδερα (σκραπ - πρώτη ύλη ιαπωνικού χάλυβα) και πετρελαιοειδή, γεγονός που εξώθησε την Ιαπωνία, (παραδοσιακή σύμμαχος της Αγγλίας από τον «πόλεμο του οπίου» και τον Α' Π.Π., αλλά και σύμμαχος των ΗΠΑ), δύο μήνες αργότερα, τον Σεπτέμβριο, να συμβληθεί με την Ιταλία και τον πρώην εχθρό της, στον Α' Π.Π., τη Γερμανία και να υπογράψει το Τριμερές Σύμφωνο του Άξονα. Στο μεταξύ στις 15 Αυγούστου ξεκινά η πρώτη νηοπομπή αμερικανικής βοήθειας προς την Αγγλία.

Τον Νοέμβριο (του 1940) ενώ μαίνεται ο ελληνοϊταλικός πόλεμος, ο Ρούζβελτ επανεκλέγεται για τρίτη φορά Πρόεδρος των ΗΠΑ. Έτσι στις 8 Δεκεμβρίου (1940), έχοντας ήδη η Ελλάδα περάσει ως πρώτη χώρα της ηπειρωτικής Ευρώπης στην αντεπίθεση κατά του Άξονα, ο Τσώρτσιλ υποβάλει στον Ρούζβελτ γενική έκθεση της κατάστασης στην Ευρώπη, όταν στις 29 Δεκεμβρίου ο Ρούζβελτ δηλώνει «οι ΗΠΑ θα είναι το οπλοστάσιο της Δημοκρατίας». Στις 11 Μαρτίου του 1941 ο Ρούζβελτ θέτει σε ισχύ τον περίφημο «Νόμο Εκμισθώσεων και Δανεισμού», προκειμένου να παράσχει κυρίως στην Αγγλία μεγάλη στρατιωτική βοήθεια και πολεμικά εφόδια, την εκτέλεση του οποίου ανέλαβε ο Χάρυ Χόπκινς. Για τον νόμο αυτό ο Ρούζβελτ δέχτηκε δριμύτατες κατηγορίες για προβαλλόμενη βοήθεια και προς την "μπολσεβική και άθεη Ρωσία". Όμως μετά τον Ιούλιο, έχοντας η Ελλάδα καταληφθεί και ο ερυθρός στρατός στην επιχείρηση Μπαρμπαρόσα να φαίνεται τελείως διαλυμένος κανείς πλέον δεν αμφέβαλε για την τεράστια ναζιστική στρατιωτική δύναμη. Σημειώνεται ότι με τον νόμο αυτό, προκειμένου να διασφαλιστεί η αερομεταφερόμενη βοήθεια προς την Αγγλία οι ΗΠΑ προχώρησαν άμεσα στη δημιουργία αεροπορικών βάσεων στη Νέα Γη, τη Γροιλανδία, καταλαμβάνοντας για τον ίδιο σκοπό και την Ισλανδία. Στις 10 Απριλίου (1941) σημειώθηκε η πρώτη πολεμική ενέργεια των ΗΠΑ κατά του Άξονα όταν το αμερικανικό αντιτορπιλικό Niblack εντοπίζοντας γερμανικό υποβρύχιο που είχε προηγουμένως βυθίσει ολλανδικό πλοίο το καταδίωξε για αρκετό χρόνο με βόμβες βυθού, χωρίς όμως επιτυχία.

Παραλειπόμενα Διάσκεψης

Η Πανηγυρική τελετή στη πρύμνη του Θ/Κ Πρίγκιψ της Ουαλίας (10 Αυγούστου 1941)

Μετά την εξέλιξη των παραπάνω όπως αυτή είχε διαμορφωθεί η αμερικανική κοινή γνώμη ευνοούσε όλο και περισσότερο την εντατικοποίηση της βοήθειας προς την Αγγλία. Τότε ο Χάρρυ Χόπκινς φέρεται να υποκίνησε τον Ρούζβελτ για μια άμεση συνάντηση με τον Τσώρτσιλ προκειμένου να εξετάσουν από κοινού την κατάσταση και θέματα εφαρμογής αποστολών. Τη συνάντηση των δύο ανδρών οργάνωσαν από κοινού με άκρα μυστικότητα και αυστηρό αποκλεισμό των δημοσιογράφων, τα ναυτικά επιτελεία ΗΠΑ και Αγγλίας που έφερε την κωδική ονομασία "Ριβιέρα", ονομασία που δίδεται συνηθέστερα σε ειδυλλιακή ακτή, επιλέγοντας εν προκειμένω τον ΝΑ. κόλπο της Νέας Γης, τον όρμο της Πλακεντίας. Ημερομηνία συνάντησης η 9η και 10η Αυγούστου 1941.

Οι συνομιλίες ξεκίνησαν στο αμερικανικό καταδρομικό Αυγούστα όπου ο Ρούζβελτ πλαισιούμενος από τους ένστολους γιους του, Φραγκλίνο (27 ετών, σημαιοφόρος του Ναυτικού) και Έλιοτ (31 ετών, λοχαγός του πεζικού), υποδέχθηκε τον Τσώρτσιλ και συνεχίστηκαν την επομένη ημέρα με ανταπόδοση της επίσκεψης στο αγγλικό θωρηκτό "Πρίγκηπας της Ουαλίας". Γενικά από τις φωτογραφίες που λήφθηκαν και δημοσιεύθηκαν συνάγεται ότι η ιστορική αυτή συνάντηση-διάσκεψη ολοκληρώθηκε σε πανηγυρική ατμόσφαιρα τηρουμένων των ναυτικών τυπικών και εθίμων. Αυτόπτες μάρτυρες εκτός των δύο παιδιών του Ρούζβελτ ήταν ο Ρόμπερτ Σέργουντ (ο επί δημοσίων συνομιλιών και βιογράφος του Ρούζβελτ), ο στρατηγός Χένρυ Άρνολντ, κ.ά. καθώς και ο υφυπουργός των Εξωτερικών των ΗΠΑ Σάμερ Ουέλλες που όπως ομολογεί ο ίδιος έφερε στην τσάντα του το προσχέδιο του κειμένου της συμφωνίας.

Στο βιβλίο που εξέδωσε ο Έλιοτ Ρούζβελτ με τίτλο "As He Saw It" σημειώνει ότι οι δύο πολιτικοί πρωταγωνιστές από την πρώτη στιγμή της συνάντησης έδειχναν να διατηρούν μεταξύ τους ιδιαίτερη φιλία, όταν μάλιστα από τις ήδη υπερατλαντικές συνδιαλέξεις τους, μιλώντας για την υγεία τους αλληλοπροσφωνούνταν με τα μικρά τους ονόματα "Φραγκλίν", "Ουίνστον". Τη φιλία αυτή επιβεβαιώνει και ο Ρόμπερτ Σέργουντ στο βιβλίο που εξέδωσε με τον τίτλο "Ρούζβελτ και Χόπκινς: Μια οικεία ιστορία", το 1948, που τον επόμενο χρόνο βραβεύτηκε με το βραβείο Πούλιτζερ.

Σχόλια

Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ σημειώνει στο ιστορικό έργο του για τον Β' Π.Π. που εξέδωσε: "Όταν συλλογίζομαι τις αντιδραστικές αντιλήψεις μου ως άνθρωπος του παλιού κόσμου και τις δυσαρέσκειες που είχαν προκαλέσει αυτές στον Πρόεδρο, χαίρομαι γιατί μπορώ να ισχυριστώ πως η ουσία και το πνεύμα αυτού που ονομάστηκε «Χάρτα του Ατλαντικού», στην πρώτη του σύνθεση, ήταν ένα βρετανικό προϊόν, που οφειλόταν προσωπικά σε μένα".

Γενικά το κείμενο της συμφωνίας περιστράφηκε γύρω από βασικές έννοιες της ελευθερίας που θα παγίωναν μια μελλοντική παγκόσμια ειρήνη βασιζόμενη σε ουσιαστικές ελευθερίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων: ελευθερία λόγου, ελευθερία συνείδησης (γνώμης), ελευθερία από ανέχεια και ελευθερία από φόβο, τις επιλεγόμενες και «τέσσερις ελευθερίες» (φορ φρήντομς) και με κυρίαρχο στοιχείο την καταδίκη των εδαφικών κατακτήσεων, βεβαίως εκείνων που είχαν γίνει από τις χώρες του Άξονα και όχι ασφαλώς εκείνων των προ του πολέμου προσαρτήσεων που είχαν πραγματοποιήσει οι συμμαχικές αποικιοκρατικές δυνάμεις (Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία και ΗΠΑ), όπως καθησύχαζε αργότερα ο Τσώρτσιλ σε λόγο του στη Βουλή. Επ΄ αυτού φέρεται ο Τσώρτσιλ με την ευκαιρία της συνάντησης να προσπάθησε να παρακινήσει τον πρόεδρο των ΗΠΑ να λάβει μια περισσότερο αποφασιστική στάση έναντι της Ιαπωνίας. Πράγματι με την εμπλοκή τους στον πόλεμο τόσο η Αγγλία όσο και η Γαλλία που διατηρούσαν αποικίες στην Άπω Ανατολή ήταν αδύνατο να τις προασπίσουν έναντι του ιαπωνικού επεκτατισμού. Παρά ταύτα ο Ρούζβελτ δεν ανέλαβε τέτοιες υποχρεώσεις δίνοντας απόλυτη προτεραιότητα σε ενέργειες στον Ατλαντικό ωκεανό (Ατλάντικ φερστ). Σημειώνεται όμως ότι η διστακτική του πολιτική από το Καλοκαίρι του 1940 ως το Φθινόπωρο του 1941 άρχισε συνεχώς να κλιμακώνεται. Τελικά αν και η συμφωνία αυτή καλούμενη και Διακήρυξη του Ατλαντικού δεν ήταν τόσο εξειδικευμένη όσο ήταν τα "Δεκατέσσερα σημεία" ωστόσο θύμιζε το ιστορικό εκείνο ντοκουμέντο.

Επιπτώσεις

Διασυμμαχική αποδοχή

Η αφίσα με τις σημαίες των χωρών που συμβλήθηκαν στη Δήλωση των Ηνωμένων Εθνών, διασυμμαχική επίπτωση της Χάρτας του Ατλαντικού

Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ επιστρέφοντας από τη Διάσκεψη του Ατλαντικού στο Λονδίνο, η απουσία του οποίου είχε γίνει αντιληπτή στη Βουλή από τις 6 Αυγούστου, χωρίς όμως να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση, σε ραδιοφωνικό του λόγο παρομοίωσε τη συνάντηση που είχε με τον Ρούζβελτ ως μια συγκέντρωση των «δυνάμεων του καλού» που αποφάσισαν να αντιμετωπίσουν τις «δυνάμεις του κακού» που καταπίεζαν την Ευρώπη. Έτσι μέσα σε έξι εβδομάδες εννέα αυτοεξόριστες κυβερνήσεις καθώς και η Σοβιετική Ένωση αποδέχθηκαν και προσυπέγραψαν κοινή δήλωση-ψήφισμα επί των αρχών της Χάρτας του Ατλαντικού. Συγκεκριμένα στις 24 Σεπτεμβρίου 1941, κατά τη συνεδρίαση του Διασυμμαχικού Συμβουλίου στο Λονδίνο, οι εξόριστες κυβερνήσεις του Βελγίου, της Γιουγκοσλαβίας, της Ελλάδος, του Λουξεμβούργου, της Νορβηγίας, της Ολλανδίας, της Πολωνίας, της Τσεχοσλοβακίας, της Σοβιετικής Ένωσης καθώς και εκπρόσωποι της Ελεύθερης Γαλλίας ενέκριναν ομόφωνα την τήρηση των βασικών αρχών της Χάρτας του Ατλαντικού. Αργότερα την 1η Ιανουαρίου 1942, όταν πλέον είχε κηρυχθεί ο πόλεμος εκ μέρους των ΗΠΑ, μετά την καταστροφή που υπέστη το Περλ Χάρμπορ, είκοσι έξι αντιπρόσωποι κρατών μαχόμενων εναντίον του Άξονα υπέγραψαν στην Ουάσιγκτον τη «Δήλωση των Ηνωμένων Εθνών» που αποτέλεσε το πρώτο βήμα στην ίδρυση του Οργανισμού των Ηνωμένων εθνών, ενώ μέχρι την Άνοιξη του 1945 άλλη μια ομάδα χωρών αποδέχθηκαν και προσυπέγραψαν την Χάρτα τονίζοντας την αλληλεγγύη τους κατά του Άξονα.

Αντιδράσεις χωρών του Άξονα

Όταν δημοσιοποιήθηκε το κείμενο της Διάσκεψης του Ατλαντικού, οι Χώρες του Άξονα δεν έδειξαν καμία αξιόλογη αντίδραση, θεωρώντας το περισσότερο ως αναμενόμενο. Για τη στάση των ΗΠΑ προς το Ηνωμένο Βασίλειο, ο Αδόλφος Χίτλερ είχε ενημερωθεί από το 1938, στη λεγόμενη κρίση του Μονάχου, όπου ο Γερμανός πρέσβης στην Ουάσιγκτον Χανς Ντίκοφ είχε προειδοποιήσει με κατεπείγον τηλεγράφημα πως αν η Γερμανία κατέφευγε σε δυναμική αναμέτρηση με την Αγγλία θα πρέπει να συνυπολογίζει με βεβαιότητα και όλο το βάρος των ΗΠΑ υπέρ της Αγγλίας.

Παρά ταύτα υπήρξαν χρονικά δύο αντιδράσεις, μία που προηγήθηκε της Διάσκεψης και μία που ακολούθησε αυτή αμέσως μετά, για άλλη όμως αιτία, Η πρώτη αφορούσε τη δήλωση του Ρούζβελτ επί του Νόμου εκμίσθωσης και δανεισμού βάσει του οποίου οι ΗΠΑ δημιούργησαν βάσεις εντός της ζώνης επιχειρήσεων της Γερμανίας, (περιοχή Ισλανδίας), με συνέπεια οι ΗΠΑ να θεωρηθούν ότι επιχειρούν επίθεση κατά της Γερμανίας. Η δεύτερη αφορούσε δήλωση του Ρούζβελτ που εκφώνησε σε ραδιοφωνικό μήνυμά του, στις 11 Σεπτεμβρίου, δηλαδή 13 ημέρες πριν τη Δήλωση του Διασυμμαχικού Συμβουλίου, για απροειδοποίητες επιθέσεις αμερικανικών πλοίων κατά εχθρικών, χωρίς οι ΗΠΑ να έχουν κηρύξει πόλεμο. Συνέπεια της κλιμάκωσης αυτής ήταν, όπως σημειώνει ο Τσιάνο στο ημερολόγιό του, ο μεν φον Ρίμπεντροπ (υπουργός εξωτερικών του Γ΄ Ράιχ), να προφητεύει λιθοβολισμό του Ρούζβελτ από τους συμπατριώτες του, ο δε γερμανικός τύπος να χαρακτηρίζει τον Ρούζβελτ "υπ΄ αριθμ 1 πολεμοκάπηλο" και ο Μουσολίνι "αξιοθρήνητο παράλυτο που κυβερνά τις ΗΠΑ". Και οι δύο όμως ηγέτες (Χίτλερ και Μουσολίνι) απέφυγαν να προβούν σε κάποιες ενέργειες που θα πρόσφεραν στον Ρούζβελτ την επιδιωκόμενη εκ μέρους του αφορμή για την είσοδό των ΗΠΑ στον πόλεμο ως αμυνόμενες. Αλλά και η Ιαπωνία δεν έδειξε να αντιδρά πλην όμως εκλάμβανε ως ιδιαίτερα προκλητική σε βάρος της πολεμική προπαρασκευή τη γιγάντωση του Περλ Χάρμπορ σε μεγάλη στρατιωτικο-αεροναυτική βάση, χωρίς κάτι ανάλογο να έχει προβεί εκείνη σε βάρος των ΗΠΑ.

Αποκαλύψεις και υποκρισίες

Όταν ο Ρούζβελτ εξήγγειλε τον Νόμο Εκμισθώσεων και Δανεισμού που τέθηκε σε ισχύ στις 11 Μαρτίου του 1941 για βοήθεια αρχικά προς το Ηνωμένο Βασίλειο αλλά και προς τη Σοβιετική Ένωση ξέσπασε θύελλα στις ΗΠΑ ως προς τη δεύτερη με δημόσιες δηλώσεις όπως "Μια κομμουνιστική νίκη θα ήταν πολύ ποιο επικίνδυνη από μια νίκη φασιστική". Αντίθετα οι Αμερικανοί κομμουνιστές άλλαξαν στάση όταν μάλιστα μετά τη γερμανική εισβολή στη Σοβιετική Ένωση η εφημερίδα "Νταίηλυ Γουόρκερ" άρχισε να παρουσιάζεται ως ρουσβελτόφιλη. Ο τότε Γερουσιαστής Χάρυ Τρούμαν ως διερμηνέας της πολιτικής του Ρούζβελτ δήλωνε: «Όταν βλέπουμε πως νικάει η Γερμανία πρέπει να βοηθάμε τη Ρωσία και αντίθετα όταν νικάει η Ρωσία θα πρέπει να βοηθάμε τη Γερμανία. Ας τους αφήσουμε έτσι να σφαγούν μεταξύ τους, αν αυτό είναι δυνατό. Ωστόσο δεν θα ήθελα καθόλου να δω νικητή τον Χίτλερ...»

Σε «οκτώ σημεία» η εν λόγω Χάρτα του Ατλαντικού ευαγγελιζόταν την μελλοντική τάξη του κόσμου. που όμως εξελίχθηκε πολύ διαφορετικά. Κλασικό δείγμα αγγλοσαξονικής υποκρισίας και όχι μόνο, που σκοπός του ήταν ο δελεασμός των λαών και η εκμετάλλευση της εν καιρώ πολέμου ψυχολογίας τους προκειμένου οι ΗΠΑ και η Αγγλία να επωφεληθούν από την έλλειψη μελλοντικών προοπτικών και συγκεκριμένων δεσμεύσεων από την πλευρά του Άξονα.

Το 1972 όταν η Αγγλική κυβέρνηση έδωσε στη δημοσιότητα τα σχετικά διαβαθμισμένα έγγραφα από τη συνάντηση Τσώρτσιλ - Ρούζβελτ στη Διάσκεψη της Νέας Γης μεταξύ αυτών ήταν και μια σηματική ενημέρωση που είχε κάνει ο πρωθυπουργός Τσώρτσιλ προς το αγγλικό πολεμικό συμβούλιο στις 19 Αυγούστου (1941) στο οποίο κατέληγε με τη διαβεβαίωση ότι ο Ρούζβελτ αναζητούσε να επινοήσει (προκαλέσει) ένα επεισόδιο προκειμένου να δικαιολογήσει την είσοδο των ΗΠΑ στον πόλεμο. Στο ίδιο αυτό έγγραφο σημειωνόταν επίσης ως αποκάλυψη ότι: «ο Πρόεδρος ήταν έτοιμος να εξαπολύσει τον πόλεμο, χωρίς όμως να τον κηρύξει επίσημα». Τούτο δημοσίευσε στις 1 Ιανουαρίου 1972 το πρακτορείο Ασοσιέιτεντ Πρες. Η αποκάλυψη αυτή δικαιολογεί και την κλιμάκωση των προκλήσεων με λόγους και έργα του Ρούζβελτ την εποχή εκείνη όταν ακόμα και η Χάρτη του Ατλαντικού αποτελούσε ουσιαστικά πολεμική προπαρασκευή συμμαχικής συσπείρωσης ενάντια στον Άξονα.

Ο Πρόεδρος Ρούζβελτ στο ραδιοφωνικό διάγγελμα στις 11 Σεπτεμβρίου 1941

Ο πρόεδρος Ρούζβελτ στο ραδιοφωνικό του διάγγελμα στις 11 Σεπτεμβρίου, λαμβάνοντας αφορμή από το περιστατικό του αντιτορπιλικού Γκρηρ που έλαβε χώρα στις 8 Σεπτεμβρίου κατά το οποίο διέφυγε γερμανικό τορπιλισμό, στη περιοχή της Ισλανδίας, αφού προηγουμένως χαρακτήρισε στο λόγο του τα γερμανικά υποβρύχια «πειρατές» και «φίδια του Ατλαντικού», προειδοποίησε τον Χίτλερ «Δεν αποτελεί από τη δική μας πλευρά πράξη πολέμου η απόφασή μας να προστατεύσουμε τις θάλασσες, που είναι τόσο αναγκαίες για την άμυνα της Αμερικής. Το δηλώνουμε ξεκάθαρα, από τώρα και στο εξής, αν γερμανικά ή ιταλικά πλοία εισέλθουν στα ύδατα που η προστασία τους είναι αναγκαία για την άμυνα των ΗΠΑ, στα δικά μας ύδατα ή σε ύδατα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για περαιτέρω και μεγαλύτερες επιθέσεις εναντίον μας, θα το πράξουν με δική τους ευθύνη και κίνδυνο...να δεχθούν "πυρ εν όψει" από πλοία και αεροπλάνα των ΗΠΑ. Έτσι την όλη ευθύνη φέρει τώρα η Γερμανία». Η δήλωση αυτή του Ρούζβελτ για "απροειδοποίητο πυρ εν όψει" των "εχθρικών πλοίων" εξόργισε μέχρι μανίας το Βερολίνο. Έφθασε μάλιστα στο σημείο ο ναύαρχος Έριχ Ραίντερ να εισηγήθηκε στον Χίτλερ δραστικά αντίποινα έναντι της αμερικανικής διαταγής «κτυπάτε απροειδοποίητα». Ο Φύρερ όμως διατηρώντας απόλυτη ηρεμία διέταξε την αποφυγή οποιουδήποτε επεισοδίου. Αντίθετα για την Ιαπωνία, που λόγω του εμπορικού αποκλεισμού είχε περιέλθει σε τραγική οικονομική κατάσταση με σχεδόν μηδενική παραγωγή, τα συνθήματα του Ρούζβελτ για απροειδοποίητα κτυπήματα χωρίς να έχει κηρύξει πόλεμο έδωσαν το άλλοθι του απροειδοποίητου πλήγματος σε «ύδατα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για μεγαλύτερες επιθέσεις» καθώς και του βομβαρδισμού του Περλ Χάρμπορ που άρχισε πλέον εντατικά να σχεδιάζει.

Δείτε επίσης

• Δεκατέσσερα σημεία
• ΟΗΕ

Πηγές

• Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου τομ.3ος, σελ.868
• "Τα Υπέρ και τα Κατά - "Ρούζβελτ" (τομ.11ος) Φάκελλοι Mondadori 1972 Ιταλία, ελληνική έκδοση Φυτράκης 1972 Αθήναι
• Γκαλεάτσο Τσιάνο: "Ημερολόγιο 1939-1943", Rizzoli Μιλάνο 1946.
• Ουίλιαμ Σίρερ: "΄΄Ιστορία του Γ΄ Ράιχ", Einaudi Τορίνο 1962.
• Priit J. Vesilind: "Αίμα και δάκρυα στο Περλ Χάρμπορ" Περιοδικό National Geografic (Ελλάδα) Σεπτεμβρίου 2001, σελ. 64-79.
• Robert E. Sherwood 1948 "Ρούζβελτ και Χόπκινς: Μια οικεία ιστορία" (First ed.). New York: Harper. OCLC 908375. 1949 Pulitzer Prize (Biography)
• Thomas B. Allen: "Περλ Χάρμπορ - Επιστροφή στην ημέρα της μεγάλης ντροπής" Περιοδικό National Geografic (Ελλάδα) Σεπτεμβρίου 2001, σελ. 142-159.

Βιβλιογραφία

• Bayly, C .; Harper, T. (2004). "Ξεχασμένοι Στρατοί: Η πτώση της βρετανικής Ασίας, 1941-1945". Cambridge, MA:. Belknap Press ISBN 9780674017481.
• Beschloss, Michael R. (2003). "Οι κατακτητές: Ρούσβελτ, Τρούμαν και η καταστροφή της Γερμανίας του Χίτλερ, 1941-1945". Simon & Schuster: Νέα Υόρκη. ISBN 9780743244541.
• Borgwardt, Elizabeth (2007). "Μια νέα συμφωνία για τον κόσμο: το όραμα της Αμερικής για τα ανθρώπινα δικαιώματα". Τύπος Πανεπιστημίου Χάρβαρντ. ISBN 9780674281912.
• Brinkley, Ντάγκλας G .; Facey-Crowther, ο David, επιμ. (1994)."Η Χάρτα του Ατλαντικού". Basingstoke, Hampshire, Ηνωμένο Βασίλειο:. Palgrave Macmillan ISBN 9780312089306.
• Charmley, John. "Τσώρτσιλ και η Αμερικανική Συμμαχία". Transactions της Royal Ιστορικής Εταιρείας (Royal Historical Society). Έκτη Σειρά 11. ISSN 0080-4401.
• Churchill, Winston (2010). "Θρίαμβος και τραγωδία: Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος". RosettaBooks. ISBN 9780795311475.
• Crawford, Νέτα C. (2002). "Το Επιχείρημα και η αλλαγή στην παγκόσμια πολιτική: Ηθική, Απο-αποικιοποίηση και ανθρωπιστική δράση". Cambridge, UK: Cambridge University Press. ISBN 9780521002790.)
• Cull, Nichokas (Μάρτιος 1996), "Η πώληση της ειρήνης: η προέλευση, η προώθηση και η μοίρα της αγγλο-αμερικανικής νέας τάξης κατά τη διάρκεια του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου". Διπλωματία και πολιτειακή οργάνωση 7. (1) doi: 10.1080 / 09592299608405992.
• Gratwick, Harry (2009) "Penobscot Bay: Άνθρωποι, Λιμάνια & χόμπι". Η Ιστορία Τύπου.
• Gunther, John (1950). "Ο Ρούσβελτ εκ των υστέρων: ένα προφίλ στην ιστορία". Νέα Υόρκη: Harper & Brothers.
• Hein, Ντέιβιντ (Ιούλιος 2013). "Τρωτά: HMS Prince of Wales το 1941". Εφημερίδα της Στρατιωτικής Ιστορίας 77 (3).
• Jordan, Jonathan W. (2015), "Αμερικανoί πολέμαρχοι: Πώς η Ανώτατη Διοίκηση του Ρούζβελτ οδήγησε την Αμερική στη νίκη στο Β 'Παγκόσμιο Πόλεμο" (ΕΛΔ / Caliber 2015).
• Hoopes, Townsend? Brinkley, Douglas (2000). "Ο FDR και η δημιουργία των Ηνωμένων Εθνών" New Haven, CT:. Πανεπιστήμιο Yale Press ISBN 9780300085532.
• Kimball, Warren (1997) "Παραλήψεις στον πόλεμο: Τσώρτσιλ, Ρούσβελτ στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο". Νέα Υόρκη:. HarperCollins ISBN 9780062034847.
• Langer, William L .; Gleason, S. Everett (1953). "1940-1941 Ο ακήρυχτος πόλεμος: Η Παγκόσμια Κρίση και η Αμερικανική Εξωτερική Πολιτική". Harper & Brothers. ISBN 978 έως 1.258.766.986.
• Lauren, Paul Gordon (2011). Η εξέλιξη των διεθνών ανθρωπίνων δικαιωμάτων: Οράματα Βλέποντας". U of Pennsylvania Press.
• Louis, William Roger (Καλοκαίρι 1985). "Η Αμερικανική αντι-αποικιοκρατία και η διάλυση της βρετανικής αυτοκρατορίας"». Διεθνών Υποθέσεων (Royal Institute of International (1944- Υποθέσεων)) 61 (3). ISSN 0020-5850.
• Louis, William Roger (2006). "Άκρα του βρετανικού ιμπεριαλισμού: Το Scramble για Αυτοκρατορίας, Suez και Αποαποικιοποίηση". Λονδίνο:. IBTauris ISBN 9781845113476.
• Louis, William Roger (1998). "Περισσότερες περιπέτειες με Βρετανία: Προσωπικότητες, πολιτική και πολιτισμός στη Βρετανία". Λονδίνο:. IBTauris ISBN 9781860642937.
• O'Sullivan, Christopher D. (2008). Sumner Welles, "Μεταπολεμικός Προγραμματισμός και η αναζήτηση για μια Νέα Παγκόσμια Τάξη 1937 - 1943". Πανεπιστήμιο Κολούμπια Τύπος: Νέα Υόρκη. ISBN 9780231142588.
• Prażmowska, Ανίτα (1995). "Βρετανία και Πολωνία, 1939-1943: ο προδομένος σύμμαχος". Cambridge, UK:. Τύπος Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ ISBN 9780521483858.
• Sauer, Ernst (1955). "Grundlehre des Völkerrechts", 2η έκδοση (στα γερμανικά). Κολωνία: Καρλ Heymanns.
• Smith, Jean Edward (2008). "FDR". Random House LLC: Νέα Υόρκη. ISBN 9780812970494.
• Sathasivam, Kanishkan (2005) "Εύθραυστοι γείτονες: Ινδία, Πακιστάν, ΗΠΑ και Εξωτερική Πολιτική". Surrey, UK: Ashgate Publishing, Ltd ISBN 9780754637622.
• Stone, Julius (Ιούνιος 1942). "Πρόγραμμα Ειρήνης και Χάρτα του Ατλαντικού". Αυστραλιανό Τριμηνιαία (Αυστραλιανό Ινστιτούτο Πολιτικής Επιστήμης και) 14 (2). ISSN 0005-0091
• Whitcomb, Roger S. (1998). "Ο Ψυχρός Πόλεμος εκ των υστέρων: Οι τρυφερές ηλικίες". Westport, CT:. Praeger ISBN 9780275962531.
• Weigold, Οριόλ (2008). "Τσώρτσιλ, Ρούσβελτ και Ινδία: Προπαγάνδα Κατά τη διάρκεια του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου". Taylor & Francis ΗΠΑ.
• Wrigley, ο Chris (2002). "Winston Churchill: Μια Βιογραφική Companion. ABC-CLIO.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• BBC News
• Η Διάσκεψη του Ατλαντικού από το πρόγραμμα Avalon
• Επιστολή από τον Πρέσβη Patrick J. Hurley την Υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ ΤΕΧΕΡΑΝΗ, 14 Απριλίου, 1945. Περιγράφοντας συνάντηση με τον Τσώρτσιλ, όπου Τσώρτσιλ κατηγορηματικά αναφέρει ότι το Ηνωμένο Βασίλειο σε καμία περίπτωση δεν συνδέεται με τις αρχές της Χάρτας του Ατλαντικού.
• Η Χάρτα του Ατλαντικού