Μετάβαση στο περιεχόμενο

Πάμπλο Πικάσο

Επεξεργασία συνδέσμων
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
(Ανακατεύθυνση από Πικάσο)
Πάμπλο Πικάσο
Ο Πικάσο το 1962
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Pablo Picasso (Ισπανικά)
ΨευδώνυμοPau de Gósol[1]
Γέννηση25 Οκτωβρίου 1881
Μάλαγα, Ισπανία
Θάνατος8 Απριλίου 1973 (91 ετών)
Μουζέν, Γαλλία
Αιτία θανάτουπνευμονικό οίδημα και καρδιακή ανεπάρκεια
Συνθήκες θανάτουφυσικά αίτια
Τόπος ταφήςChâteau of Vauvenarg
Τόπος ανάπαυσηςChâteau of Vauvenargues
ΚατοικίαChâteau of Vauvenarg (1958–1961)
Mas Notre-Dame-de-Vie de Mougins (1961–1973)
rue des Grands-Augustins
Χώρα πολιτογράφησηςΙσπανία[2][3][4]
ΕκπαίδευσηReal Academia de Bellas Artes de San Fernando
ΣπουδέςΒασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών του Σαν Φερνάντο (1897)[5] και Escola de Arte e Superior de Deseño Pablo Picasso
ΙδιότηταΖωγράφος, χαράκτης, γλύπτης
ΣύζυγοςΌλγα Χοχλόβα (1918-1955)
Ζακλίν Ρογκ (1961)
ΣύντροφοςΝους Ελυάρ
Ντόρα Μάαρ (1936–1944)
Φερνάντ Ολιβιέ (1904–1912)[6][7]
Μαρί Τερέζ Ουολτέρ (1927–1935)[8]
Φρανσουάζ Πικάσο (1948–1953)
Eva Gouel (έως 1915)
ΤέκναΠάουλο Ρουίθ Πικάσο, Μάγια Πικάσο, Κλαούντε Πικάσο και Παλόμα Πικάσο
ΓονείςΧοσέ Ρουίθ ι Μπλάσκο και Μαρία Πικάσο ι Λόπεθ
ΑδέλφιαLola Ruiz Picasso
ΣυγγενείςJosé Vilató Ruiz (ανιψιός), Javier Vilató y Ruiz (ανιψιός), Xavier Vilató (μικρανιψιός), Marina Picasso (εγγονή), Pablito Picasso (εγγονός), Bernard Ruiz-Picasso (εγγονός), Florian Picasso (δισέγγονος) και Diana Widmaier Picasso (εγγονή)
ΚίνημαΚυβισμός[9], υπερρεαλισμός και Μεταϊμπρεσιονισμός
Είδος τέχνηςγραφικά, κεραμική, figurative art[10], αυτοπροσωπογραφία[9], προσωπογραφία[9], γυμνό[9], φιγούρα[9], έργο ιστορικής θεματολογίας[9], μυθολογικά θέματα[9], allegory[9], animal art[9], Αφηρημένη τέχνη[9], τοπιογραφία[9], θαλασσογραφία[9], Νεκρή φύση[9] και vanitas[9]
Καλλιτεχνικά ρεύματαΚυβισμός[9], υπερρεαλισμός και Μεταϊμπρεσιονισμός
Σημαντικά έργαΓκερνίκα, οι δεσπινίδες της Αβιγιόν, Chicago Picasso, Three Musicians, Science and Charity, Garçon à la pipe και Massacre in Korea
Βραβεύσειςβραβείο Ειρήνης Λένιν (1962) και Honorary doctorate from the University of Paris 1 Pantheon-Sorbonne (24  Νοεμβρίου 1972)[11][12]
Υπογραφή
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Πάμπλο Ρουίθ ι Πικάσο, περισσότερο γνωστός ως Πάμπλο Πικάσο, (ισπανικά: Pablo Ruiz y Picasso, ισπανική προφορά: ˈpaβlo piˈkaso, 25 Οκτωβρίου 1881 - 8 Απριλίου 1973) ήταν Ισπανός ζωγράφος, χαράκτης, γλύπτης, ποιητής, σκηνογράφος και δραματουργός.

Είναι ένας από τους κυριότερους Ισπανούς εκπροσώπους της τέχνης του 20ού αιώνα, συνιδρυτής μαζί με τον Ζωρζ Μπρακ του κυβισμού και με σημαντική συνεισφορά στη διαμόρφωση και εξέλιξη της μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης. Υπήρξε υποστηρικτής του Κομμουνισμού, καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του[13][14], από το 1944 ήταν ενταγμένος στο Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα[15][16] και ήταν αντιφρανκικός[17].

Βιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο πατέρας του ονομαζόταν Χοσέ Ρουίθ ι Μπλάσκο και ήταν επίσης ζωγράφος, ενώ μητέρα του ήταν η Μαρία Πικάσο ι Λόπεθ. Τα πρώτα έργα του τα υπέγραφε ως Ρουίθ Μπλάσκο, αλλά από το 1901 άρχισε να χρησιμοποιεί το όνομα της μητέρας του.

Γεννήθηκε στη Μάλαγα της Ισπανίας, όπου πέρασε και τα δέκα πρώτα χρόνια της ζωής του. Τα πρώτα μαθήματα ζωγραφικής τα έλαβε από τον πατέρα του, ο οποίος δίδασκε σε διάφορες ακαδημαϊκές σχολές. Ο ίδιος ο Πικάσο ξεκίνησε να ζωγραφίζει σε πολύ μικρή ηλικία και έδειξε από νωρίς δείγματα του ταλέντου του. Το 1891 η οικογένειά του μετακόμισε στη Λα Κορούνια, όπου έζησε για τα επόμενα τέσσερα χρόνια, σπουδάζοντας στην τοπική σχολή Καλών Τεχνών. Η οικογένεια εγκαταστάθηκε στη Βαρκελώνη το φθινόπωρο του 1895, και ο Πάμπλο έγινε δεκτός στην τοπική Ακαδημία Καλών Τεχνών (λα Γιότχα), όπου είχε προσληφθεί ο πατέρας του ως καθηγητής του σχεδίου. Η οικογένεια ήλπιζε ότι ο γιος της θα σημείωνε επιτυχία ως ακαδημαϊκός ζωγράφος και το 1897 η μελλοντική φήμη του στην Ισπανία φαινόταν εξασφαλισμένη. Τον ίδιο χρόνο το έργο του Επιστήμη και συμπόνια, όπου για το πρόσωπο του γιατρού είχε ποζάρει ο πατέρας του, έτυχε διακρίσεως στην Έκθεση Καλών Τεχνών της Μαδρίτης. Ο Πάμπλο έφυγε για τη Μαδρίτη το φθινόπωρο του 1897 και έγινε δεκτός στη βασιλική ακαδημία του Σαν Φερνάντο. Βρίσκοντας όμως τη διδασκαλία εκεί χωρίς νόημα, περνούσε όλο και περισσότερο τον καιρό του αποτυπώνοντας τη ζωή γύρω του, στα καφενεία, στους δρόμους, στα πορνεία και στο Πράδο, όπου ανακάλυψε την ισπανική ζωγραφική. Έγραψε: «ο Βελάσκεθ πρώτης κατηγορίας, ο Ελ Γκρέκο έχει ζωγραφίσει μερικά υπέροχα κεφάλια, ο Μουρίγιο δεν με πείθει σε όλα του τα έργα». Τα έργα αυτών και άλλων καλλιτεχνών, όπως λ.χ., του Γκόγια, θα αιχμαλωτίσουν τη φαντασία του Πικάσο σε διάφορες περιόδους της μακρόχρονης σταδιοδρομίας του.

Ο Πικάσο αρρώστησε την άνοιξη του 1898 από οστρακιά και πέρασε την υπόλοιπη χρονιά αναρρώνοντας στο καταλανικό χωριό Όρτα ντε Εμπρο με συντροφιά τον φίλο του από τη Βαρκελώνη Μανουέλ Παλάρες. Όταν ο Πικάσο επέστρεψε στη Βαρκελώνη στις αρχές του 1899, ήταν άλλος άνθρωπος, είχε παχύνει, είχε μάθει να ζει μόνος του στην ύπαιθρο, μιλούσε καταλανικά, και το σπουδαιότερο, είχε πάρει την απόφαση να διακόψει την καλλιτεχνική του εκπαίδευση σε σχολές ζωγραφικής και να αγνοήσει τα σχέδια της οικογένειάς του για το μέλλον του. Άρχισε ακόμη να δείχνει σαφή προτίμηση στο επίθετο της μητέρας του και υπέγραφε πιο συχνά τα έργα του ως Π. Ρ. Πικάσο (από τα τέλη του 1901 εγκατέλειψε εντελώς το επίθετο Ρουίθ).

Το 1900 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι και συγκεκριμένα στη Μονμάρτρη, που αποτελούσε σημαντικό κέντρο της καλλιτεχνικής ζωής.

Έργo

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Λόγω της ποικιλομορφίας αλλά και της χρονικής έκτασης που παρουσιάζει το έργο του Πικάσο, χωρίζεται συνήθως σε διαφορετικές περιόδους. Ο κυριότερες από αυτές είναι:

  • Μπλε ή Γαλάζια περίοδος (1901-1904): οι πίνακες του Πικάσο, αυτής της περιόδου, χαρακτηρίζονται από το μπλε χρώμα ή αποχρώσεις του και συμβολίζουν μία συναισθηματικά φορτισμένη περίοδο της ζωής του. Μερικά από τα πιο γνωστά έργα του ανήκουν σε αυτή, απεικονίζοντας ακροβάτες, αρλεκίνους, πόρνες, επαίτες και καλλιτέχνες. Η μπλε περίοδος περιλαμβάνει πίνακες που ολοκληρώθηκαν κυρίως στο Παρίσι αλλά είναι περισσότερο επηρεασμένοι από την ισπανική ζωγραφική.
  • Ροζ ή Ρόδινη περίοδος (1905-1907): Στους πίνακες αυτής της περιόδου, κυριαρχούν τα κεραμικά χρώματα και οι γήινοι τόνοι, ενώ συχνά χαρακτηρίζονται ως περισσότερο λυρικοί και εύθυμοι. Θεωρείται η περίοδος κατά την οποία ο Πικάσο επηρεάστηκε περισσότερο από τη γαλλική ζωγραφική.
  • Αναλυτικός κυβισμός (1907-1912): είναι η τεχνοτροπία που ανέπτυξε ο ίδιος ο Πικάσο μαζί με τον Μπρακ και ένας από τους δύο βασικούς τομείς του ρεύματος του κυβισμού.
  • Συνθετικός κυβισμός (1912-1915): η περίοδος κατά την οποία ο Πικάσο και ο Μπρακ εξέλιξαν την κυβιστική οπτική, χρησιμοποιώντας την τεχνική του κολάζ.

Οι επόμενες περίοδοι στο έργο του Πικάσο περιλαμβάνουν μια στροφή του σε περισσότερο κλασικές μορφές και ένα μεσογειακό πνεύμα (1916-1924), την αλληλεπίδρασή του με το υπερρεαλιστικό κίνημα στα μέσα της δεκαετίας του 1920, την ενασχόλησή του με τη γλυπτική (από τα τέλη της δεκαετίας του '20) καθώς και το έργο που πραγματοποίησε μετά το Β' Παγκόσμιο πόλεμο.

Οι δεσποινίδες της Αβινιόν

Αν και ο Πικάσο ήταν πρώτα απ' όλα ζωγράφος (στην πραγματικότητα θεωρούσε ότι ένας καλλιτέχνης οφείλει να ζωγραφίζει για να μπορεί να θεωρηθεί αληθινός καλλιτέχνης), εργάστηκε επίσης με μικρά κεραμικά και χάλκινα γλυπτά, ενώ έγραψε ακόμη και ποιήματα. Ο ίδιος αυτοπροσδιοριζόταν και ως ποιητής λέγοντας "Je suis aussi un poète", δηλαδή "είμαι κι εγώ ένας ποιητής". Θεωρείται πως μέσα από τα ποιήματά του, ο Πικάσο εξέφρασε πιο έντονα τη σχέση του με τον υπερρεαλισμό. Ξεκίνησε τη συγγραφή τους το 1934 και συλλογές αυτών δημοσιεύτηκαν αργότερα στα περιοδικά Cahiers d'Art (Τετράδια τέχνης) και La Caceta de Arte.

Το διασημότερο ίσως έργο του Πικάσο είναι η Γκερνίκα (ή Γκερνίκα, με λατινική απόδοση στα ελληνικά), η απεικόνιση του Γερμανικού βομβαρδισμού της πόλης της Ισπανίας Γκερνίκα. Αυτός ο μεγάλος καμβάς περιγράφει την απανθρωπιά, τη βιαιότητα και την απόγνωση του πολέμου. Η διαδικασία της ζωγραφικής του πίνακα αποτυπώθηκε σε μια σειρά φωτογραφιών από τη διασημότερη ερωμένη του Πικάσο, την Dora Maar, μια διακεκριμένη καλλιτέχνιδα. Η Γκερνίκα έμεινε κρεμασμένη στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης για πολλά χρόνια και ο Πικάσο είχε δηλώσει πως δε θα επέστρεφε στην Ισπανία προτού αποκατασταθεί πλήρως η δημοκρατία. Το 1981 η Γκερνίκα επιστράφηκε στην Ισπανία και εκτέθηκε αρχικά στο Casón del Buen Retiro και κατόπιν στο Μουσείο ντελ Πράδο. Το 1992 ο πίνακας μεταφέρθηκε στην οριστική του θέση στο Εθνικό Μουσείο Τέχνης Βασίλισσα Σοφία στη Μαδρίτη, του οποίου έγινε το διασημότερο και σπουδαιότερο έκθεμα.

Ο Πικάσο ήταν εξαιρετικά ταλαντούχος ως ζωγράφος και ως σχεδιαστής, ακόμη και για τα δεδομένα των μεγαλύτερων καλλιτεχνών του κόσμου. Εργάστηκε εξίσου με ελαιογραφίες, υδατογραφίες, παστέλ, κάρβουνο, μολύβι και μελάνι. Απέδωσε σύνθετες σκηνές ως απλές γεωμετρικές μορφές στα έργα του Κυβισμού, αλλά δημιούργησε επίσης και μεγαλοπρεπή ρεαλιστικά πορτραίτα. Τα σκίτσα του με μελάνι και μολύβι φίλων του από την εποχή του Κυβισμού και κατόπιν, εκτιμούνται για την υποτιμημένη οικειότητα τους, και είναι παραδείγματα των δεξιοτήτων του. Ο Πικάσο κινήθηκε με ευκολία στις τέχνες παρά την περιορισμένη ακαδημαϊκή του κατάρτιση (παρακολούθησε μόνο ένα έτος στη βασιλική ακαδημία της Μαδρίτης). Τα ταλέντα του αυξήθηκαν από μια αυστηρή αίσθηση καθήκοντος στην εργασία του, που κράτησε μέχρι τα τελευταία έτη της μακρόχρονης ζωής του.

Το 1966 φιλοξενήθηκε στο Γκραν Παλέ και στο Πτι Παλέ στο Παρίσι μεγάλη έκθεση του 85χρονου τότε Πικάσο, με περισσότερα από 1.000 έργα. Τα ρεπορτάζ της εποχής εκτιμούσαν ότι επρόκειτο για «τη μεγαλύτερη αναδρομική έκθεση που έχει ποτέ οργανωθεί για ζώντα καλλιτέχνη». Οι επισκέπτες σχημάτισαν τεράστιες ουρές για να περιπλανηθούν στο σύμπαν από πίνακες, γλυπτά, κεραμικά, σχέδια και γκραβούρες του μεγάλου καλλιτέχνη. Έκθεση που συμπύκνωνε μια πλούσια ζωή: 60 χρόνια δουλειάς, 7 επαναστάσεις, 7 γυναίκες, μισό χιλιόμετρο ζωγραφικής, δεκάδες γλυπτά κ.ο.κ. Ιδιαίτερα παραγωγικός, «ζωγραφίζει όπως αναπνέει» υποστήριζαν, κρατούσε διαρκώς ένα χαρτί κι ένα μολύβι στο χέρι, δημιουργώντας σχέδια, το καθένα από τα οποία στοιχίζει πλέον μία περιουσία. Ανάμεσα στα έργα που εκτέθηκαν στο Παρίσι (έως τις 12 Φεβρουαρίου του 1966) και παρουσίασαν την πορεία του Πικάσο στις εικαστικές τέχνες, περιλαμβάνονταν και ορισμένα που αποτέλεσαν σταθμό στην καριέρα του, όπως Οι δεσποινίδες της Αβινιόν (1907), που έφερε επανάσταση στη σύγχρονη ζωγραφική και θεωρήθηκε προμήνυμα του κυβισμού: «Άλλοτε ένας πίνακας ήταν ένα σύνολο από προσθέσεις. Εγώ θέλησα να δώσω ένα σύνολο από αφαιρέσεις», είπε ο Πικάσο. Ακόμη: Οι μουσικοί με τις μάσκες (1921), Ο ακροβάτης (1930), Κοπέλα μπροστά σε καθρέφτη (1932) κ.α. Η Γκερνίκα δεν βρισκόταν ανάμεσά τους, γιατί είχε ήδη εκτεθεί στο Παρίσι, στο Μουσείο Διακοσμητικών Τεχνών το 1955. Τα γενέθλια του ζωγράφου γιορτάστηκαν σε όλη τη Δύση με αφιερώματα και εκδηλώσεις. Ο ίδιος παρέμενε ανήσυχος και δημιουργικός, σκεπτόμενος διαρκώς το μέλλον[18].

Πέθανε σε ηλικία 92 ετών το 1973 και τάφηκε δίπλα στη σύζυγό του, Ζακλίν Ροκ, στον κήπο του κάστρου Βωβενάργκ, που του ανήκε, στο χωριό Βωβενάργκ της Γαλλίας.

Διάφορα έργα ζωγραφικής του Πικάσο συγκαταλέγονται ανάμεσα στα πιο ακριβά έργα τέχνης στον κόσμο. Στις 4 Μαΐου 2004 ο πίνακας Garçon à la pipe πωλήθηκε έναντι 104 εκατομμυρίων δολαρίων σε δημοπρασία του οίκου Σόθμπι (Sotheby's).

Προσωπική ζωή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πρώτη σύζυγος του Πικάσο ήταν η Ρωσίδα χορεύτρια Όλγα Κοκλόβα. Στις αρχές Μαρτίου του 1961, σε ηλικία 79 ετών, ο Πάμπλο Πικάσο παντρεύτηκε την 34χρονη Ζακλίν Ροκ, μοντέλο, μελαχρινή με πράσινα μάτια, την οποία απαθανάτισε σε αρκετούς πίνακές του. Ο γάμος, όχι θρησκευτικός, τελέσθηκε με πλήρη μυστικότητα στο Βαλορί της Κυανής Ακτής και ήταν ο δεύτερος και για τους δύο.[19] Αν και υπήρξε κομμουνιστής, εξέφρασε πολλές φορές την αντίθεσή του σε διάφορες πρακτικές του Σοβιετικού μπλοκ, όπως η Σοβιετική επέμβαση στην Ουγγαρία το 1956 και στην Τσεχοσλοβακία το 1968, χωρίς όμως να διαγραφεί ποτέ από το κόμμα. Είχε στηρίξει μαζί με άλλους διανοούμενους τον Νίκο Μπελογιάννη, και μάλιστα του αφιέρωσε και έναν πίνακα μετά την εκτέλεσή του. Όταν τον ρώτησαν γιατί δεν έκλεισε το πορτρέτο, είπε χαρακτηριστικά: «Έναν τόσο μεγάλο άνθρωπο δεν μπορείς να τον κλείσεις σε ένα πορτρέτο».[20] Κάποτε είχε δημιουργήσει ένα πορτρέτο που να αναπαριστά τον Στάλιν, κατόπιν πιέσεων των συντρόφων του, όμως προκάλεσε σάλο στους ηγέτες του κόμματος, διότι στο πορτρέτο διαφαινόταν μια σατιρική ματιά για τον Στάλιν, μια διαπεραστική ειρωνεία.[21] Γενικά, οι σχέσεις του με τον Σοβιετικό ηγέτη δεν ήταν και οι καλύτερες δυνατές.

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ www.andorradifusio.ad/noticies/inaki-rubio-escriu-pau-goso-capitols.
  2. ↑ www.nytimes.com/2009/05/24/travel/24cultured.html.
  3. ↑ (Αγγλικά) Museum of Modern Art online collection. 4609. Ανακτήθηκε στις 4  Δεκεμβρίου 2019.
  4. ↑ (Ολλανδικά) RKDartists. 63276. Ανακτήθηκε στις 18  Νοεμβρίου 2021.
  5. ↑ 63276.
  6. ↑ www.dhm.de/lemo/biografie/pablo-picasso.
  7. ↑ 0050796.
  8. ↑ www.masterworksfineart.com/bio/marie-therese-walter.
  9. ↑ 9,00 9,01 9,02 9,03 9,04 9,05 9,06 9,07 9,08 9,09 9,10 9,11 9,12 9,13 9,14 (Ολλανδικά) RKDartists. 63276.
  10. ↑ «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Pablo-Picasso.
  11. ↑ «PICASSO DOCTEUR " HONORIS CAUSA "». (Γαλλικά) Le Monde. Societe Editrice Du Monde. Παρίσι. 5  Ιουνίου 1972. σελ. 40.
  12. ↑ «PICASSO DOCTEUR MAIS ABSENT» (Γαλλικά) Societe Editrice Du Monde. Παρίσι. 27  Νοεμβρίου 1972. σελ. 4.
  13. ↑ «Πάμπλο Πικάσο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Ιανουαρίου 2016. 
  14. ↑ «Ο κόκκινος Πικάσο». 
  15. ↑ «Πικάσο». 
  16. ↑ «Η πολιτική διάσταση στο έργο και στη ζωή του Πικάσο, The Guardian | Kathimerini». www.kathimerini.gr. Ανακτήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2015. 
  17. ↑ Mitgang, Herbert (1990-11-11). «ART; When Picasso Spooked the F.B.I.» (στα αγγλικά). The New York Times. ISSN 0362-4331. http://www.nytimes.com/1990/11/11/arts/art-when-picasso-spooked-the-fbi.html. Ανακτήθηκε στις 2018-02-11. 
  18. ↑ Η μεγαλύτερη έκθεση για τον Πικάσο, Ιστορικό Λεύκωμα 1966, σελ. 150-151, Καθημερινή (1997)
  19. ↑ "Αταίριαστοι" και αμετανόητοι!, Ιστορικό Λεύκωμα 1961, σελ. 152, Καθημερινή (1997)
  20. ↑ «Ο Πικάσο για τον Μπελογιάννη». 
  21. ↑ «Πικάσο και Στάλιν». 

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Πάμπλο Πικάσσο, Τα τέσσερα κοριτσάκια, εκδ. Άγρα (θεατρικό έργο σε μετάφραση Ανδρέα Εμπειρίκου)
  • Ανρί Ζιντέλ, Πάμπλο Πικάσο, εκδ. Μεταίχμιο, 2004.
  • Άρθουρ Μίλερ, Αϊνστάιν, Πικάσο. Ο χώρος ο χρόνος και η ομορφιά, εκδ. Τραυλός, 2002.
  • Carnsten-Peter Warncke, Picasso, Benedikt Taschen, 1991.
  • Τίμοθυ Χίλτον (μφ. Ανδρέας Ρικάκης), Πικάσο, εκδ. Υποδομή, 1982.
  • Pepe Karmel, Pablo Picasso, Picasso and the Invention of Cubism, Yale Univ Press, 2003.
  • Ευάγγελος Ανδρέου, Πικάσσο, ο κεραμίστας. Περιοδικό "Κεραμικά Χρονικά" τ.30-31/1983 σ.10-14

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ελληνόγλωσσοι σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]


Ξενόγλωσσοι σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Πάμπλο_Πικάσο&oldid=10887565"