Προβολή πηγαίου κώδικα για τη σελίδα Τριοξείδιο του αντιμονίου

{{Πληροφορίες χημικής ένωσης
|όνομα                          = Τριοξείδιο του αντιμονίου
|χρώμα τίτλου                   = #5D8AA8
|χρώμα                          = #5D8AA8
|εικόνα δομή                    = 
|μέγεθος εικόνας δομή           = 
|λεζάντα εικόνας δομή           = 
|εικόνα χημική                  = Antimony trioxide.jpg
|μέγεθος εικόνα χημική          = 255
|λεζάντα εικόνα χημική          =
|εικόνα 3D                      = 
|μέγεθος εικόνας 3D             =
|λεζάντα εικόνας 3D             = 
|εικόνα 2                       = 
|μέγεθος εικόνας 2              = 
|λεζάντα εικόνας 2              =
|εικόνα 3                       =
|μέγεθος εικόνας 3              = 
|λεζάντα εικόνας 3              = 
|όνομα IUPAC                    = Τριοξείδιο του αντιμονίου
|άλλη ονομασία                  = άνθη αντιμονίου,<br>λευκό του αντιμονίου
<!-------Ενότητα : Χημικά Αναγνωριστικά------>
|χημικός τύπος                  = Sb<sub>2</sub>O<sub>3</sub>
|μοριακή μάζα                   = 291,518 [[amu]]
|σύντομος συντακτικός τύπος     = 
|συντομογραφίες                 = 
|CAS numb.                      = 1309-64-4
|SMILES ident.                  = O=[Sb]O[Sb]=O
|InChI ident.                   = 1S/3O.2Sb
|EINECS numb.                   = 
|RTECS num.                     = CC5650000
|UN num.                        = 
|PubChem CID                    = 25727
|ChemSpiderID                   = 14129
|κωδικός προσθέτου τροφίμων     = 
|αντίστοιχες τριπλέτες          = 
<!-------- Ενότητα : Ισομέρεια ------->
|ισομέρεια                      = 
|ισομερή θέσης                  = 
|γεωμετρικά ισομερή             =
|οπτικά ισομερή                 = 
<!-------- Ενότητα : Δομή ----------->
|δομή                           = ναι
|διπολική ροπή                  = 0
|κρυσταλλική δομή στερεού       = [[Κυβικό σύστημα|κυβική]] (μορφή α) σε T<570&nbsp;°C,<br>[[Ορθορομβικό σύστημα|ορθορομβική]] (μορφή β) σε T>570&nbsp;°C
|μήκος δεσμού                   = 
|είδος δεσμού                   = 
|πόλωση δεσμού                  = 
|γωνία δεσμού                   = 
|μοριακή γεωμετρία              = 
<!-------- Ενότητα : Φυσικές ιδιότητες----------->
|σημείο τήξης                   = 656&nbsp;°C
|σημείο βρασμού                 = 1425&nbsp;°C (εξαχνώνεται)
|κρίσιμη θερμοκρασία            = 
|κρίσιμη πίεση                  = 
|κρίσιμος όγκος                 =
|σταθερά α                      =
|σταθερά β                      =
|πυκνότητα                      = 5,2 gr/cm<sup>3</sup> (μορφή α),<br>5,67 gr/cm<sup>3</sup> (μορφή β)
|διαλυτότητα στο νερό           = σχεδόν αδιάλυτο (<40 μgr/100 ml)
|διαλυτότητα σε διαλύτες        = διαλυτό σε οξέα
|ιξώδες                         = 
|δείκτης διάθλασης              = 2,087 (μορφή α),<br>2,35 (μορφή β)
|τάση ατμών                     = 
|εμφάνιση                       = λευκό στερεό
<!---------Ενότητα : Χημικες ιδιότητες--------->
|οξύτητα                        =
|pI                             = 
|θερμότητα πλήρους καύσης       = 
|βαθμός οκτανίου                = 
|ελάχιστη θερμοκρασία ανάφλεξης = 
|σημείο αυτανάφλεξης            = 
|αυτοδιάσπαση                   = 
|αυτοδιμερισμός                 =
|αυτοϊσομερίωση                 =
<!--------Ενότητα : Επικινδυνότητα ---------------->
|επικινδυνότητα                 = 
|εικόνα κινδύνου 1              = 
|εικόνα κινδύνου 2              =
|εικόνα κινδύνου 3              =
|εικόνα κινδύνου 4              =
|προσδιορισμός κινδύνων         = 
|φράση-R                        = R34
|φράση-S                        = (S1/2), S7/8, S28, S45
|MSDS                           = 
|NFPA1                          = 
|NFPA2                          = 
|NFPA3                          = 
|NFPA4                          = 
|άλλοι κίνδυνοι                 = 
<!------Ενότητα : Εκρηκτικό------>
|εκρηκτικό                      = 
|ευαισθησία στην κρούση         =
|ευαισθησία στην τριβή          =
|ταχύτητα έκρηξης               =
<!------Υποσημειώσεις ----->
|υποσημειώσεις                  = 
}}

Το '''τριοξείδιο του αντιμονίου''' (οξείδιο του τρισθενούς αντιμονίου) είναι [[Ανόργανη ένωση|ανόργανη]] [[χημική ένωση]] των στοιχείων [[αντιμόνιο]] και [[οξυγόνο]], με [[Χημικός τύπος|χημικό τύπο]] '''Sb<sub>2</sub>O<sub>3</sub>'''. Είναι η σημαντικότερη εμπορικά ένωση του αντιμονίου. Βρίσκεται στη φύση με τη μορφή των ορυκτών [[βαλεντινίτης]] (κρυσταλλωμένο στο ορθορομβικό σύστημα) και σεναρμοντίτης (κρυσταλλωμένο στο κυβικό σύστημα).<ref>Greenwood, N.N. & Earnshaw, A.: ''Chemistry of the Elements'' (2η έκδ.), Butterworth-Heinemann, Οξφόρδη 1997. ISBN 0-7506-3365-4.</ref>

== Παραγωγή και ιδιότητες ==
Η παγκόσμια παραγωγή του τριοξειδίου του αντιμονίου το 2012 ήταν 130 χιλιάδες τόνοι, αυξημένη σε σχέση με τις 112,6 χιλιάδες τόνους του 2002. Η [[Κίνα]] παράγει τη μεγαλύτερη ποσότητα, ακολουθούμενη από τη Βόρειο Αμερική, την Ευρώπη, την Ιαπωνία και τη Ν. Αφρική. Όλες οι υπόλοιπες χώρες μαζί παράγουν μόλις το 2% της παγκόσμιας παραγωγής.<ref>{{cite web|url=http://esis.jrc.ec.europa.eu/doc/risk_assessment/REPORT/datreport415.pdf |title=Archived copy |accessdate=2014-01-06 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140106155610/http://esis.jrc.ec.europa.eu/doc/risk_assessment/REPORT/datreport415.pdf |archivedate=2014-01-06 |df= }}</ref>

Το τριοξείδιο του αντιμονίου παράγεται από δύο διαφορετικές οδούς: την επεξεργασία των ορυκτών του και την οξείδωση του μεταλλικού αντιμονίου. Η δεύτερη μέθοδος κυριαρχεί στην Ευρώπη. Συνηθισμένα στάδια στην πρώτη διαδικασία είναι η εξόρυξη, η λειοτρίβηση, η επίπλευση και ο διαχωρισμός. Στη δεύτερη μέθοδο, το αντιμόνιο οξειδώνεται σε κλιβάνους. Η αντίδραση είναι εξώθερμη και το οξείδιο εξαχνωνόμενο ανακτάται σε φίλτρα. Το μέγεθος των σωματιδίων που σχηματίζονται μπορεί να ρυθμιστεί από τις συνθήκες στον κλίβανο και από τη ροή του αερίου. Η αντίδραση μπορεί να γραφεί ως:<br />
<center>4 Sb + 3 O<sub>2</sub> → 2 Sb<sub>2</sub>O<sub>3</sub></center>

=== Ιδιότητες ===
Το τριοξείδιο του αντιμονίου είναι [[Επαμφοτερίζουσα χημική ένωση|επαμφοτερίζον]] οξείδιο: διαλύεται σε υδατικό διάλυμα καυστικού νατρίου για να δώσει τον μετα-αντιμονίτη NaSbO<sub>2</sub>, που μπορεί να απομονωθεί στην ένυδρη μορφή του, αλλά διαλύεται και σε πυκνά διαλύματα ανόργανων οξέων δίνοντας τα αντίστοιχα άλατα.<ref name="InorgChem">{{cite book | title = Inorganic Chemistry | url = https://archive.org/details/inorganicchemist00hous_159 | edition = 3η | chapter = Chapter 15: The group 15 elements | author1 = Housecroft, C.E. | author2 = Sharpe, A.G. | publisher = Pearson | year = 2008 | isbn = 978-0-13-175553-6 | page = [https://archive.org/details/inorganicchemist00hous_159/page/n519 481] }}</ref> Με επίδραση [[Νιτρικό οξύ|νιτρικού οξέος]] οξειδώνεται παραπέρα σε [[πεντοξείδιο του αντιμονίου]].<ref name="Handbook">{{cite book | title = Handbook of Inorganic Chemicals | author = Patnaik, P. | publisher = McGraw-Hill | year = 2002 | isbn = 0-07-049439-8 | page = 56 }}</ref>

Θερμαινόμενο με [[Άνθρακας|άνθρακα]], το οξείδιο ανάγεται σε μεταλλικό [[αντιμόνιο]]. Με την επίδραση άλλων αναγωγικών παραγόντων, όπως το [[βοροϋδρίδιο του νατρίου]] ή το [[υδρίδιο λιθίου-αργιλίου]], παράγεται το ασταθές και πολύ τοξικό αέριο [[αντιμονίνη]].<ref>{{ cite journal |author1=Bellama, J.M. |author2=MacDiarmid, A.G. | title = Synthesis of the Hydrides of Germanium, Phosphorus, Arsenic, and Antimony by the Solid-Phase Reaction of the Corresponding Oxide with Lithium Aluminum Hydride |journal = Inorganic Chemistry | year = 1968 | volume = 7 | issue = 10 | pages = 2070–2072 | doi = 10.1021/ic50068a024 }}</ref> Θερμαινόμενο με [[όξινο τρυγικό κάλιο]], το τριοξείδιο του αντιμονίου σχηματίζει ένα σύνθετο άλας, το τρυγικό καλιοαντιμόνιο, KSb(OH)<sub>2</sub>•C<sub>4</sub>H<sub>2</sub>O<sub>6</sub>.<ref name="Handbook" />

== Δομή ==
Η δομή του Sb<sub>2</sub>O<sub>3</sub> εξαρτάται από τη θερμοκρασία του. Σε πολύ υψηλή θερμοκρασία (1560&nbsp;°C) το (αέριο πια) τριοξείδιο διμερίζεται σε Sb<sub>4</sub>O<sub>6</sub><ref name="Wiberg&Holleman">{{ cite book |author1=Wiberg, E. |author2=Holleman, A.F. | year = 2001 | title = Inorganic Chemistry | publisher = Elsevier | isbn = 0-12-352651-5 }}</ref> Η μορφή α του τριοξειδίου έχει μόρια με τη μορφή κλωβού που κρυσταλλώνονται στο [[κυβικό σύστημα]]. Η απόσταση Sb-O είναι 197,7 pm και η γωνία O-Sb-O είναι 95,6°.<ref>{{ cite journal | author = Svensson, C. | title = Refinement of the crystal structure of cubic antimony(III) oxide, Sb<sub>2</sub>O<sub>3</sub> | journal = Acta Crystallographica B | year = 1975 | volume = 31 | issue = 8 | pages = 2016–2018 | doi = 10.1107/S0567740875006759 }}</ref> Αυτή η μορφή υπάρχει στη φύση ως το [[ορυκτό]] σεναρμοντίτης. Σε θερμοκρασίες άνω των 570 ως 606&nbsp;°C, η σταθερότερη μορφή είναι η β, που κρυσταλλώνεται στο [[ορθορομβικό σύστημα]], αποτελούμενη από αλυσίδες ζευγών -Sb-O-Sb-O- , οι οποίες συνδέονται μεταξύ τους με γέφυρες οξειδίου ανάμεσα στα κέντρα Sb. Αυτή η μορφή υπάρχει στη φύση ως το ορυκτό [[βαλεντινίτης]].

<center>
{|align="center"  class="wikitable"
|<center>[[Αρχείο:Sb4O6-molecule-from-senarmontite-xtal-2004-3D-balls-B.png|100px]]</center>||<center>[[Αρχείο:Antimony(III)-oxide-senarmontite-xtal-2004-3D-balls.png|205px]]</center>||<center>[[Αρχείο:Antimony(III)-oxide-valentinite-xtal-2004-3D-balls.png|220px]]</center>
|-
|<center>Sb<sub>4</sub>O<sub>6</sub></center>||<center>Σεναρμοντίτης</center>||<center>Βαλεντινίτης</center>
|}
</center>

== Χρήσεις ==
Η ετήσια κατανάλωση τριοξειδίου του αντιμονίου στις ΗΠΑ και την Ευρώπη είναι περίπου 10 χιλιάδες και 25 χιλιάδες τόνοι, αντιστοίχως. Η κυριότερη χρήση του είναι ως συνεργικό [[επιβραδυντικό πυρός]] σε συνδυασμό με αλογονωμένα υλικά. Ο συνδυασμός αυτός έχει κομβική σημασία για την αντιπυρική δράση τους στα πολυμερή, με εφαρμογές σε ηλεκτρικές συσκευές, υφάσματα, δερμάτινα είδη και επενδύσεις.<ref>Grund, S.C., Hanusch, K., Breunig, H.J., Wolf, H.U.: ''Antimony and Antimony Compounds'', doi 10.1002/14356007.a03_055.pub2.</ref>

Κάποιες άλλες χρήσεις του τριοξειδίου του αντιμονίου είναι:

* Ως παράγοντας αδιαφάνειας σε [[Γυαλί|υάλους]], [[Κεραμικό υλικό|κεραμικά]] και [[Υαλώδες σμάλτο|σμάλτα]].
* Σε ειδικές [[Βαφή|βαφές]] («λευκό του αντιμονίου»).
* Ως [[Κατάλυση|καταλύτης]] στην παραγωγή [[Τερεφθαλικό πολυαιθυλένιο|πλαστικού PET]] και στον [[Βουλκανισμός|βουλκανισμό]] του ελαστικού.

== Ασφάλεια ==
Το τριοξείδιο του αντιμονίου έχει γίνει αντικείμενο ερευνών για καρκινογόνο επίδραση στον άνθρωπο. Η [[Τιμή ορίου κατωφλίου]] του για εισπνοή είναι 0,5 μιλιγκράμ ανά [[Κυβικό μέτρο|m<sup>3</sup>]] αέρα, όπως και για τις περισσότερες ενώσεις του αντιμονίου.<ref>{{ cite journal |author1=Newton, P.E. |author2=Schroeder, R.E. |author3=Zwick, L. |author4=Serex, T. | title = Inhalation Developmental Toxicity Studies In Rats With Antimony(III) oxide (Sb<sub>2</sub>O<sub>3</sub>) | journal = Toxicologist | year = 2004 | volume = 78 | issue = 1-S | pages = 38 }}</ref><br/> Δεν αναφέρονται άλλοι κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία ή για το περιβάλλον από το οξείδιο αυτό, από την παραγωγή του ή τη χρήση του στην καθημερινή ζωή.

== Παραπομπές ==
<references />

== Βιβλιογραφία ==
* Institut national de recherche et de sécurité (INRS): ''Fiche toxicologique nº 198&nbsp;: Trioxyde de diantimoine'', 1992.
* G.V. Samsonov: ''The Oxide Handbook'', IFI/Plenum, 2η έκδ., 1981, ISBN 0-306-65177-7

== Εξωτερικοί σύνδεσμοι ==
{{commonscat}}
* [http://www.antimony.com/ Διεθνής Ένωση Αντιμονίου]
* [http://www.inchem.org/documents/icsc/icsc/eics0012.htm Διεθνής Κάρτα Χημικής Ασφάλειας 0012]
* [https://web.archive.org/web/20160819095940/http://www.manymetal.com/Antimony/ Η αγορά και οι τιμές του αντιμονίου και των ενώσεών του]
* [http://www.sica-chauny.com/ Η μεγαλύτερη παρασκευάστρια εταιρεία τριοξειδίου του αντιμονίου στην Ευρώπη]

{{DEFAULTSORT:Τριοξειδιο του αντιμονιου}}
[[Κατηγορία:Ενώσεις αντιμονίου]]
[[Κατηγορία:Οξείδια]]