Προβολή πηγαίου κώδικα για τη σελίδα Ελληνικά τυπογραφικά συμπλέγματα

{{Α-Ω}}

Τα '''ελληνικά τυπογραφικά συμπλέγματα''', γνωστά και ως [[Λιγατούρα|λιγατούρες]], είναι συνδυασμοί γραμμάτων του [[Ελληνικό αλφάβητο|ελληνικού αλφάβητου]] οι οποίοι χρησιμοποιούνταν κατά την μεσαιωνική περίοδο και μεταφέρθηκαν κατόπιν στην πρώιμη [[τυπογραφία]]. Τα [[Σύμπλεγμα (τυπογραφία)|συμπλέγματα]] χρησιμοποιήθηκαν ευρέως στην [[ελληνική μικρογράμματη γραφή]], και υπάρχουν δεκάδες<ref>[http://www.math.washington.edu/tex-archive/fonts/philokalia/philokalia.pdf The Philokalia Package] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120525190919/http://www.math.washington.edu/tex-archive/fonts/philokalia/philokalia.pdf |date=2012-05-25 }}, for [[LaTeX]]</ref><ref>Carl Faulmann, ''Das Buch der Schrift: Schriftzeichen und Alphabete aller Zeiten und Völker'', Vienna 1880, p.172-176.</ref> διαφορές αναπαραστάσεις των συνδυασμών γραμμάτων. Κάποια από τα σύμβολα χρησιμοποιούνταν στην θέση συχνών συνδυασμών γραμμάτων όπως [[Αρχείο:Greek ligature oun.svg|χωρίς-πλαίσιο|31x31px]] για την κατάληξη σε ''οὖν,'' και κάποια για αντικατάσταση ολόκληρων λέξεων.

== Περιγραφή ==

Κατά την πρώιμη τυπογραφία των έργων στην ελληνική γλώσσα περί το 1500, πολλά από τα [[Σύμπλεγμα (τυπογραφία)|συμπλέγματα]] αυτά υιοθετήθηκαν από παλαιότερα χειρόγραφα. Σημαντικά δείγματα από την περίοδο αυτή προήλθαν από τα σχέδια του [[Άλδος Μανούτιος|Άλδου Μανούτιου]] στην [[Βενετία]], και του [[Κλωντ Γκαραμόντ]] στο [[Παρίσι]] ο οποίος δημιούργησε την ιδιαίτερα επιτυχημένη γραμματοσειρά ''Grecs du roi'' το 1541. 

Ωστόσο η χρήση των συμπλεγμάτων άρχισε να μειώνεται κατά τον 17ο και 18ο αιώνα, και μετέπειτα εξαφανίστηκε σχεδόν τελείως. Ανάμεσα στα συμπλέγματα που εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται είναι το ''Ȣ'' ως ''ου'', το οποίο μοιάζει με λειψό 8 ή με ο που έχει υ στην κορυφή του, καθώς και το ϗ ως ''και''. Το σύμπλεγμα του ''ου'' χρησιμοποιείται για καλλιγραφικούς σκοπούς, ενώ το σύμπλεγμα του ''και'' ως αντικατάσταση του λατινικού ''&''. Ένα άλλο σύμπλεγμα το οποίο χρησιμοποιούνταν πολύ συχνά κατά το παρελθόν είναι το [[Αρχείο:Greek ligature omikron-sigma.svg|χωρίς-πλαίσιο|20x20px]] ως σύμπλεγμα του ο και ς για τον σχηματισμό του τελικού -ος.

Το σύμπλεγμα {{lang|grc|ϛ}} για το ''στ'', είναι πλέον γνωστό ως [[στίγμα]], και εξακολουθεί να χρησιμοποιείται ως σύμβολο του αριθμού 6, καθώς οπτικά έχει συγχωνευτεί με το αρχαίο γράμμα του [[δίγαμμα]] (''F'') το οποίο αντιστοιχούσε σε αυτόν τον αριθμό.

<gallery style='text-align:center' widths=200>
Greek print 1566 Aristotle.png|Ελληνικό έντυπο κείμενο του 1566, με ευρεία χρήση συμπλεγμάτων
Caslon Greek type sample.jpeg|Γραμματοσειρά του 18ου αιώνα όπου η χρήση συμπλεγμάτων έχει πλέον ελαττωθεί πολύ σε σχέση με τους προηγούμενους αιώνες.
</gallery>

== Δείγματα ==
{{δείτε|Ιστορία της ελληνικής τυπογραφίας|Ιερές συντομογραφίες}}

=== Ανά πρώτο γράμμα ===
{| class="wikitable"
|[[Αρχείο:Greek minuscule Alpha with ligatures.svg|χωρίς-πλαίσιο|250x250εσ]]
| rowspan="6" |
|[[Αρχείο:Greek minuscule Kappa with ligatures.svg|χωρίς-πλαίσιο|250x250εσ]]
| rowspan="6" |
|[[Αρχείο:Greek minuscule Rho with ligatures.svg|χωρίς-πλαίσιο|250x250εσ]]
|-
|[[Αρχείο:Greek minuscule Gamma with ligatures.svg|χωρίς-πλαίσιο|250x250εσ]]
|[[Αρχείο:Greek minuscule Lambda with ligatures.svg|χωρίς-πλαίσιο|250x250εσ]]
|[[Αρχείο:Greek minuscule Sigma with ligatures.svg|χωρίς-πλαίσιο|250x250εσ]]
|-
|[[Αρχείο:Greek minuscule Delta with ligatures.svg|χωρίς-πλαίσιο|250x250εσ]]
|[[Αρχείο:Greek minuscule Mu with ligatures.svg|χωρίς-πλαίσιο|250x250εσ]]
|[[Αρχείο:Greek minuscule Tau with ligatures.svg|χωρίς-πλαίσιο|250x250εσ]]
|-
|[[Αρχείο:Greek minuscule Epsilon with ligatures.svg|χωρίς-πλαίσιο|250x250εσ]]
|[[Αρχείο:Greek minuscule Nu with ligatures.svg|χωρίς-πλαίσιο|250x250εσ]]
|[[Αρχείο:Greek minuscule Upsilon with ligatures.svg|χωρίς-πλαίσιο|250x250εσ]]
|-
|[[Αρχείο:Greek minuscule Eta with ligatures.svg|χωρίς-πλαίσιο|250x250εσ]]
|[[Αρχείο:Greek minuscule Omikron with ligatures.svg|χωρίς-πλαίσιο|250x250εσ]]
|[[Αρχείο:Greek minuscule Phi with ligatures.svg|χωρίς-πλαίσιο|250x250εσ]]
|-
|[[Αρχείο:Greek minuscule Theta with ligatures.svg|χωρίς-πλαίσιο|250x250εσ]]
|[[Αρχείο:Greek minuscule Pi with ligatures.svg|χωρίς-πλαίσιο|250x250εσ]]
|[[Αρχείο:Greek minuscule Omega with ligatures.svg|χωρίς-πλαίσιο|250x250εσ]]
|}

=== Άλλοι συνδυασμοί ===
{| class="wikitable"
|-
|[[Αρχείο:Greek ligature epsilon-iota-circumflex.svg|χωρίς-πλαίσιο|50x50εσ]]
|εῖ
! rowspan="3" |
|[[Αρχείο:Greek ligature mu-omega.svg|χωρίς-πλαίσιο|28x28εσ]]
|μω
! rowspan="3" |
|[[Αρχείο:Greek ligature Sigma-Chi.svg|χωρίς-πλαίσιο|28x28εσ]]
|σχ
|-
|[[Αρχείο:Greek ligature gamma-epsilon-rho.svg|χωρίς-πλαίσιο|35x35εσ]]
|γερ
|[[Αρχείο:Greek ligature omikron-sigma.svg|χωρίς-πλαίσιο|28x28εσ]]
|ος
|[[Αρχείο:Greek ligature Sigma-Theta.svg|χωρίς-πλαίσιο|32x32εσ]]
|σθ
|-
|[[Αρχείο:Greek ligature kai.svg|χωρίς-πλαίσιο|53x53εσ]]
|καὶ
|[[Αρχείο:Greek ligature oun.svg|χωρίς-πλαίσιο|61x61εσ]]
|οὖν
|[[Αρχείο:Greek ligature phesi.svg|χωρίς-πλαίσιο|52x52εσ]]
|φησὶ
|}

=== Ιστορικές συλλογές ===
{| class="wikitable"
!Έργο
! colspan="3" |Σελίδες
|-
| rowspan="2" width='220px' |Carl Faulmann, ''Das Buch der Schrift Enthaltend die Schriftzeichen und Alphabete aller Zeiten und aller Völker des Erdkreises. Zweite vermehrte und verbesserte Auflage'', Βιέννη 1880 (2η έκδοση)
| [[Αρχείο:Das Buch der Schrift (Faulmann) 187.jpg|200x200px]] || [[Αρχείο:Das Buch der Schrift (Faulmann) 188.jpg|200x200px]] || [[Αρχείο:Das Buch der Schrift (Faulmann) 189.jpg|200x200px]]
|-
| [[Αρχείο:Das Buch der Schrift (Faulmann) 190.jpg|200x200px]] || [[Αρχείο:Das Buch der Schrift (Faulmann) 191.jpg|200x200px]] ||[[Αρχείο:Greek alphabet ligatures.jpg|215x215εσ]]
|-
|A. Chassang, ''Nouveau Dictionnaire Grec-Francais (Introduction al’etude de la langue et de la literature Grecque'' – Παρίσι 1872 (2η έκδοση)
|[[Αρχείο:LigaturesGrecs 1.jpg|131x131εσ]]
|[[Αρχείο:LigaturesGrecs 2.jpg|126x126εσ]]
|
|}

==Κωδικοποίηση Unicode==

Στο πρότυπο ψηφιακής κωδικοποίησης χαρακτήρων [[Unicode]], ο χαρακτήρας {{lang|grc|ϗ}} (''και'') έχει ενσωματωθεί από την έκδοση 3.0 (1999) του προτύπου στην ελληνική ομάδα χαρακτήρων. Η κεφαλαία μορφή του ως {{lang|grc|Ϗ}} προστέθηκε στην έκδοση 5.1 το 2008. Η πεζή και κεφαλαία μορφή του [[στίγμα]] (Ϛ ϛ), είναι προορισμένη για αριθμητική χρήση και υπάρχει επίσης στο πρότυπο. Υπάρχουν επίσης χαρακτήρες οι οποίοι προέρχονται από ελληνικά συμπλέγματα αλλά έχουν τοποθετηθεί στην ομάδα χαρακτήρων για τα λατινικά και τα κυριλλικά χωρίς να είναι στην ελληνική ομάδα. 

Παρόλα αυτά είναι δυνατή η κωδικοποίηση οποιουδήποτε συμπλέγματος είτε μέσω δημιουργίας νέων γραμματοσειρών, είτε μέσω του συμβατού με το Unicode προτύπου [[OpenType]],<ref>e.g. {{cite web|author=Greek Font Society|title=GFS Gazis|url=http://www.greekfontsociety.gr/images/GazisSpecimen.pdf|accessdate=2012-07-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120907064136/http://www.greekfontsociety.gr/images/GazisSpecimen.pdf|archivedate=2012-09-07|url-status=dead}}; {{cite web|author=George Douros|title=Unicode fonts for ancient scripts|url=http://users.teilar.gr/~g1951d/|accessdate=2012-07-13|archive-date=2018-02-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20180212144935/http://users.teilar.gr/~g1951d/|url-status=}}</ref> είτε με απλούστερες αλλά μη τυποποιημένες μεθόδους όπως κωδικοποίηση του κάθε συμβόλου ξεχωριστά.<ref>e.g. {{cite web|title=Renaissance Greek|first=Andreas|last=Schmidthauser|url=http://schmidhauser.us/tools/rgl/|accessdate=2012-07-13}}</ref>

===Κωδικοποίηση χαρακτήρων ελληνικών συμπλεγμάτων===
{| class="wikitable"
!Χαρακτήρας
| colspan="2" |Ϗ
| rowspan="7" |
| colspan="2" |ϗ
| rowspan="7" |
| colspan="2" |Ϛ
| rowspan="7" |
| colspan="2" |ϛ
|-
!Αντιστοίχηση
| colspan="2" |''και (κεφαλαίο)''
| colspan="2" |και (πεζό)
| colspan="2" |[[στίγμα]] (κεφαλαίο)
| colspan="2" |[[στίγμα]] (πεζό)
|-
!Ονομασία Unicode
| colspan="2" |<sup>GREEK CAPITAL KAI SYMBOL</sup>
| colspan="2" |<sup>GREEK KAI SYMBOL</sup>
| colspan="2" |<sup>GREEK LETTER STIGMA</sup>
| colspan="2" |<sup>GREEK SMALL LETTER STIGMA</sup>
|-
!Κωδικοποίηση
!δεκαδική
!δεκαεξαδική
!δεκαδική
!δεκαεξαδική
!δεκαδική
!δεκαεξαδική
!δεκαδική
!δεκαεξαδική
|-
![[Unicode]]
|975
|U+03CF
|983
|U+03D7
|986
|U+03DA
|987
|U+03DB
|-
![[UTF-8]]
|207 143
|CF 8F
|207 151
|CF 97
|207 154
|CF 9A
|207 155
|CF 9B
|-
![[HTML]] / NCR
|&amp;#975;
|&amp;#x3CF;
|&amp;#983;
|&amp;#x3D7;
|&amp;#986;
|&amp;#x3DA;
|&amp;#987;
|&amp;#x3DB;
|}

===Κωδικοποίηση χαρακτήρων λατινικών και κυριλλικών συμπλεγμάτων===
{| class="wikitable"
!Χαρακτήρας
| colspan="2" |Ȣ
| rowspan="7" |
| colspan="2" |ȣ
| rowspan="7" |
| colspan="2" |Ꙋ
| rowspan="7" |
| colspan="2" |ꙋ
|-
!Αντιστοίχηση
| colspan="2" |λατινικό κεφαλαίο ου
| colspan="2" |λατινικό πεζό ου
| colspan="2" |κυριλλικό κεφαλαίο υκ
| colspan="2" |κυριλλικό πεζό υκ
|-
!Ονομασία Unicode
| colspan="2" |<sup>LATIN CAPITAL LETTER OU</sup> 
| colspan="2" |<sup>LATIN SMALL LETTER OU</sup>
| colspan="2" |<sup>CYRILLIC CAPITAL LETTER MONOGRAPH UK</sup>
| colspan="2" |<sup>CYRILLIC SMALL LETTER MONOGRAPH UK</sup>
|-
!Κωδικοποίηση
!δεκαδική
!δεκαεξαδική
!δεκαδική
!δεκαεξαδική
!δεκαδική
!δεκαεξαδική
!δεκαδική
!δεκαεξαδική
|-
![[Unicode]]
|546
|U+0222
|547
|U+0223
|42570
|U+A64A
|42571
|U+A64B
|-
![[UTF-8]]
|200 162
|C8 A2
|200 163
|C8 A3
|234 153 138
|EA 99 8A
|234 153 139
|EA 99 8B
|-
![[HTML]] / NCR
|&amp;#546;
|&amp;#x222;
|&amp;#547;
|&amp;#x223;
|&amp;#42570;
|&amp;#xA64A;
|&amp;#42571;
|&amp;#xA64B;
|}

==Παραπομπές==
{{Βικιλεξικό|λιγκατούρα}}
{{Commonscat|Greek ligatures}}
<references/>

{{Ελληνική γλώσσα}}

[[Κατηγορία:Ελληνική τυπογραφία]]
[[Κατηγορία:Καλλιγραφία]]
[[Κατηγορία:Ελληνικό αλφάβητο]]