Βικιπαίδεια

Ηλιακό σύστημα

Ο Ήλιος και το σύνολο των ουρανίων σωμάτων που είναι σε τροχιά γύρω από αυτόν

Το Ηλιακό Σύστημα περιλαμβάνει τον Ήλιο και όλα τα αντικείμενα τα οποία κινούνται σε τροχιά γύρω από αυτόν μέσα στο πεδίο βαρύτητάς του, είτε περιστρεφόμενα άμεσα γύρω από αυτόν είτε κινούμενα σε τροχιές γύρω από άλλα σώματα που κινούνται γύρω από τον Ήλιο. Από τα αντικείμενα που περιστρέφονται απευθείας γύρω από τον Ήλιο, τα μεγαλύτερα είναι οι οκτώ πλανήτες, με τα υπόλοιπα να είναι μικρότερα αντικείμενα, όπως οι νάνοι πλανήτες και τα μικρά σώματα του Ηλιακού Συστήματος. Τα αντικείμενα που περιστρέφονται έμμεσα γύρω από τον Ήλιο λέγονται φυσικοί δορυφόροι, δύο εκ των οποίων είναι μεγαλύτεροι από τον μικρότερο πλανήτη, τον Ερμή. Το ηλιακό σύστημα σχηματίστηκε 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια πριν, από τη βαρυτική κατάρρευση ενός γιγαντιαίου διαστρικού μοριακού νέφους. Η κατάρρευση του νεφελώματος συνήθως συμβαίνει από την έκρηξη σουπερνόβα κάποιου κοντινού άστερα.[1]

Παρουσίαση του ηλιακού συστήματος (όχι υπό κλίμακα)

Η συντριπτική πλειοψηφία της μάζας του συστήματος βρίσκεται στον Ήλιο, με την πλειοψηφία της υπόλοιπης μάζας να περιέχεται στον Δία. Στο εσωτερικό τμήμα του Ηλιακού Συστήματος οι τέσσερις μικρότεροι πλανήτες, ο Ερμής, η Αφροδίτη, η Γη και ο Άρης, οι οποίοι είναι γήινοι πλανήτες, που αποτελούνται κυρίως από βράχο και μέταλλα. Οι τέσσερις εξωτερικοί πλανήτες είναι γιγαντιαίοι πλανήτες, έχουν πολύ μεγαλύτερη μάζα από τους γήινους. Οι δύο μεγαλύτεροι πλανήτες, ο Δίας και ο Κρόνος, είναι γίγαντες αερίου, που αποτελούνται κυρίως από υδρογόνο και ήλιο. Οι δύο εξώτεροι πλανήτες, ο Ουρανός και ο Ποσειδώνας, είναι γίγαντες πάγου, που αποτελούνται κυρίως από ουσίες με σχετικά υψηλά σημεία τήξης σε σύγκριση με το υδρογόνο και το ήλιο, όπως νερό, αμμωνία και μεθάνιο. Ο πιο μακρινός πλανήτης, ο Ποσειδώνας, απέχει 30 αστρονομικές μονάδες (4,5 δις χιλιόμετρα) από τον Ήλιο. Και οι οκτώ πλανήτες έχουν σχεδόν κυκλικές τροχιές οι οποίες βρίσκονται πάνω σε έναν σχεδόν επίπεδο δίσκο που ονομάζεται εκλειπτική.

Το Ηλιακό Σύστημα περιέχει επίσης μικρότερα αντικείμενα. Η ζώνη των αστεροειδών, που βρίσκεται μεταξύ των τροχιών του Άρη και του Δία, περιέχει ως επί το πλείστον αντικείμενα που αποτελούνται, όπως οι επίγειοι πλανήτες, από βράχο και μέταλλα. Πέρα από την τροχιά του Ποσειδώνα βρίσκονται τα μεταποσειδώνια αντικείμενα: η Ζώνη του Κάιπερ, ο Διασκορπισμένος δίσκος και το υποθετικό Νέφος του Όορτ. Τα αντικείμενα αυτά αποτελούνται κυρίως από πάγους, και από έναν νεοανακαλυφθέντα πληθυσμό σεδνοειδών. Μέσα σε αυτούς τους πληθυσμούς, ορισμένα αντικείμενα είναι αρκετά μεγάλα ώστε να έχουν στρογγυλοποιηθεί υπό τη δική τους βαρύτητα, αν και διεξάγεται σημαντική συζήτηση για το πόσο πολλά είναι.[2][3] Τέτοια αντικείμενα κατηγοριοποιούνται ως νάνοι πλανήτες. Η διεθνής αστρονομική ένωση αναγνωρίζει πέντε πλανήτες νάνους, τη Δήμητρα, τον Πλούτωνα, την Έριδα, τη Χαουμέια και τον Μακεμάκε.[4] Εκτός από αυτές τις δύο περιοχές, διάφοροι άλλοι πληθυσμοί μικρών σωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των κομητών, κενταύρων και διαπλανητικών νεφών σκόνης, ταξιδεύουν ελεύθερα μεταξύ των περιοχών. Σε έξι από τους πλανήτες, στους έξι μεγαλύτερους πιθανούς νάνους και σε πολλά από τα μικρότερα σώματα, βρίσκονται σε τροχιά γύρω τους φυσικοί δορυφόροι, που συνήθως ονομάζονται «φεγγάρια», όπως η Σελήνη. Κάθε ένας από τους εξωτερικούς πλανήτες περιβάλλεται από πλανητικούς δακτυλίους σκόνης και άλλων μικρών αντικειμένων.

Ο ηλιακός άνεμος, ένα ρεύμα φορτισμένων σωματιδίων που ρέει προς τα έξω από τον Ήλιο, δημιουργεί μια περιοχή που μοιάζει με φυσαλίδα στο διαστρικό μέσο, γνωστή ως ηλιόσφαιρα. Η ηλιόπαυση είναι το σημείο στο οποίο η πίεση από τον ηλιακό άνεμο είναι ίση με την αντίθετη πίεση του διαστρικού μέσου. Εκτείνεται μέχρι την άκρη του διασκορπισμένου δίσκου. Το νέφος του Όορτ, το οποίο θεωρείται ότι είναι η πηγή των κομητών μεγάλης περιόδου, ίσως βρίσκεται σε απόσταση περίπου χίλιες φορές πιο μακριά από την ηλιόσφαιρα. Το Ηλιακό Σύστημα βρίσκεται 26.000 έτη φωτός από το κέντρο του Γαλαξία μας, στον βραχίονα του Ωρίωνα, το οποίο περιέχει τα περισσότερα από τα ορατά αστέρια στον νυχτερινό ουρανό. Τα πλησιέστερα αστέρια βρίσκονται μέσα στη λεγόμενη Τοπική Φυσαλίδα, με κοντινότερο τον Εγγύτατο Κενταύρου στα 4,25 έτη φωτός.

Ανακάλυψη και εξερεύνηση

Επεξεργασία
 
Απεικόνιση του Αντρέα Κελλάριου για το σύστημα του Κοπέρνικου, από την Harmonia Macrocosmica (1660)

Κατά το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας η ανθρωπότητα δεν αναγνώριζε ούτε κατανοούσε την έννοια του Ηλιακού Συστήματος. Οι περισσότεροι άνθρωποι μέχρι τον ύστερο Μεσαίωνα - Αναγέννηση πίστευαν ότι η Γη ήταν ακίνητη στο κέντρο του σύμπαντος και κατηγορηματικά διαφορετική από τα θεϊκά ή αιθέρια αντικείμενα που κινούνταν στον ουρανό. Αν και ο Έλληνας φιλόσοφος Αρίσταρχος της Σάμου είχε σκεφτεί την ηλιοκεντρική διάταξη του κόσμου, ο Πολωνός Νικόλαος Κοπέρνικος ήταν ο πρώτος που ανέπτυξε ένα μαθηματικά προγνωστικό ηλιοκεντρικό σύστημα.[5]

Τον 17ο αιώνα, ο Γαλιλαίος ανακάλυψε ότι ο Ήλιος έχει ηλιακές κηλίδες και ότι ο Δίας είχε τέσσερις δορυφόρους σε τροχιά γύρω του.[6] Ο Κρίστιαν Χόυχενς συνέχισε τις ανακαλύψεις του Γαλιλαίου ανακαλύπτοντας το φεγγάρι του Κρόνου, Τιτάνα, και το σχήμα των δακτυλίων του Κρόνου.[7] Γύρω στο 1677, ο Έντμοντ Χάλλεϋ παρατήρησε μια διέλευση του Ερμή μπροστά από τον Ήλιο, οδηγώντας τον στο να πραγματοποιήσει παρατηρήσεις της ηλιακής παράλλαξης ενός πλανήτη (πιο ιδανικά χρησιμοποιώντας τη διέλευση της Αφροδίτης ) οι οποίες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τον τριγωνομετρικό προσδιορισμό των αποστάσεων μεταξύ Γης, Αφροδίτης και Ηλίου. Το 1705, ο Χάλεϊ συνειδητοποίησε ότι οι επανειλημμένες παρατηρήσεις ενός κομήτη αφορούσαν στο ίδιο αντικείμενο, το οποίο επέστρεφε τακτικά μία φορά κάθε 75-76 χρόνια. Αυτή ήταν η πρώτη απόδειξη ότι οτιδήποτε άλλο εκτός από τους πλανήτες περιφερόταν γύρω από τον Ήλιο,[8] αν και αυτό είχε διατυπωθεί ήδη για τους κομήτες, τον 1ο αιώνα μ.Χ., από τον Ρωμαίο Σενέκα.[9] Γύρω στο 1704, ο όρος «Ηλιακό Σύστημα» εμφανίστηκε για πρώτη φορά στα αγγλικά.[10] Το 1838, ο Φρίντριχ Μπέσελ μέτρησε με επιτυχία μια αστρική παράλλαξη, την εμφανή μετατόπιση στη θέση ενός αστέρα που δημιουργήθηκε από την κίνηση της Γης γύρω από τον Ήλιο, παρέχοντας την πρώτη άμεση, πειραματική απόδειξη του ηλιοκεντρισμού.[11] Οι βελτιώσεις στην παρατηρητική αστρονομία και η χρήση μη επανδρωμένων διαστημικών σκαφών επέτρεψαν έκτοτε τη λεπτομερή διερεύνηση άλλων σωμάτων σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο. Η αποστολή Μάρινερ 2 της NASA έγινε στις 14 Δεκεμβρίου 1962 η πρώτη γήινη διαστημοσυσκευή που έφτασε κοντά σε άλλον πλανήτη, εξερευνώντας την Αφροδίτη.[12]

 
Συνολική άποψη του Ηλιακού Συστήματος. Ο Ήλιος, οι πλανήτες, οι πλανήτες νάνοι και οι δορυφόροι βρίσκονται σε κλίμακα όσον αφορά τα σχετικά τους μεγέθη, αλλά όχι τις αποστάσεις. Μια ξέχωρη απεικόνιση σχετικά με την κλίμακα των αποστάσεων βρίσκεται παρακάτω. Οι δορυφόροι καταγράφονται δίπλα στους πλανήτες τους με σειρά εγγύτητας· απεικονίζονται μόνο οι μεγαλύτεροι δορυφόροι.

Δομή και σύνθεση

Επεξεργασία

Το κύριο συστατικό του Ηλιακού Συστήματος είναι ο Ήλιος, ένα αστέρι κύριας ακολουθίας τύπου G2 που περιέχει το 99,86% της γνωστής μάζας του συστήματος και το κυριαρχεί βαρυτικά.[13] Τα τέσσερα μεγαλύτερα σώματα σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο, οι γιγάντιοι πλανήτες, αντιπροσωπεύουν το 99% της υπόλοιπης μάζας, με τον Δία και τον Κρόνο να αποτελούν μαζί περισσότερο από 90%. Τα υπόλοιπα αντικείμενα του Ηλιακού Συστήματος (συμπεριλαμβανομένων των τεσσάρων γήινων πλανητών, των νάνων πλανητών, των φεγγαριών, των αστεροειδών και των κομητών) μαζί αποτελούν λιγότερο από το 0,002% της συνολικής μάζας του Ηλιακού Συστήματος.

Τα περισσότερα μεγάλα αντικείμενα σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο βρίσκονται κοντά στο επίπεδο της τροχιάς της Γης, γνωστό ως εκλειπτική. Οι πλανήτες βρίσκονται πολύ κοντά στην εκλειπτική, ενώ οι κομήτες και τα αντικείμενα της ζώνης του Κάιπερ βρίσκονται συχνά σε σημαντικά μεγαλύτερες γωνίες προς αυτήν.[14][15] Ως αποτέλεσμα του σχηματισμού του Ηλιακού Συστήματος, οι πλανήτες (και τα περισσότερα άλλα αντικείμενα) περιστρέφονται γύρω από τον Ήλιο προς την ίδια κατεύθυνση που περιστρέφεται και εκείνος (αριστερόστροφα, όπως φαίνεται από τον βόρειο πόλο της Γης). Υπάρχουν εξαιρέσεις, όπως ο κομήτης του Χάλεϋ. Τα περισσότερα από τα μεγαλύτερα φεγγάρια περιστρέφονται γύρω από τους πλανήτες τους προς αυτήν την ορθόδρομη κατεύθυνση (με τον Τρίτωνα να είναι η μεγαλύτερη ανάδρομη εξαίρεση) και τα περισσότερα μεγαλύτερα αντικείμενα περιστρέφονται προς την ίδια κατεύθυνση (με την Αφροδίτη να είναι μια αξιοσημείωτη ανάδρομη εξαίρεση).

Η συνολική δομή των διαγραμμένων περιοχών του Ηλιακού Συστήματος αποτελείται από τον Ήλιο, τέσσερις σχετικά μικρούς εσωτερικούς πλανήτες περιτριγυρισμένους από μια ζώνη που αποτελείται κυρίως από βραχώδεις αστεροειδείς και τέσσερις γιγάντιους πλανήτες που περιβάλλονται από τη ζώνη του Κάιπερ, η οποία συνιστάται κυρίως από παγωμένα αντικείμενα. Μερικές φορές οι αστρονόμοι χωρίζουν ανεπίσημα αυτή τη δομή σε ξεχωριστές περιοχές. Το εσωτερικό ηλιακό σύστημα περιλαμβάνει τους τέσσερις επίγειους πλανήτες και τη ζώνη των αστεροειδών. Το εξωτερικό ηλιακό σύστημα βρίσκεται πέρα από τους αστεροειδείς, συμπεριλαμβανομένων των τεσσάρων γιγάντιων πλανητών.[16] Μετά την ανακάλυψη της ζώνης του Κάιπερ, τα εξόχως απόκεντρα μέρη του Ηλιακού Συστήματος θεωρούνται ξεχωριστή περιοχή που αποτελείται από τα μεταποσειδώνια αντικείμενα (αντικείμενα πέρα από τον Ποσειδώνα).[17]

Οι περισσότεροι πλανήτες στο Ηλιακό Σύστημα έχουν δευτερεύοντα δικά τους συστήματα, γύρω από τα οποία βρίσκονται σε τροχιά πλανητικά αντικείμενα που ονομάζονται φυσικοί δορυφόροι ή φεγγάρια (δύο εκ των οποίων, ο Τιτάνας και ο Γανυμήδης, είναι μεγαλύτεροι από τον πλανήτη Ερμή). Οι τέσσερις γιγάντιοι πλανήτες έχουν πλανητικούς δακτυλίους, λεπτές λωρίδες μικροσκοπικών σωματιδίων που τους περιστρέφονται από κοινού. Οι περισσότεροι από τους μεγαλύτερους φυσικούς δορυφόρους βρίσκονται σε σύγχρονη περιστροφή, με το ένα πρόσωπο να στρέφεται μόνιμα προς το μητρικό σώμα.[18]

Οι νόμοι του Κέπλερ για την κίνηση των πλανητών περιγράφουν τις τροχιές των αντικειμένων γύρω από τον Ήλιο. Ακολουθώντας τους νόμους του Κέπλερ, κάθε αντικείμενο ταξιδεύει κατά μήκος μιας έλλειψης με τον Ήλιο στη μία εστία. Αντικείμενα πιο κοντά στον Ήλιο (με μικρότερους ημι-μεγάλους άξονες) ταξιδεύουν πιο γρήγορα επειδή επηρεάζονται περισσότερο από τη βαρύτητα του Ήλιου. Σε μια ελλειπτική τροχιά, η απόσταση ενός σώματος από τον Ήλιο ποικίλλει κατά τη διάρκεια του έτους του. Η πλησιέστερη προσέγγιση ενός σώματος προς τον Ήλιο ονομάζεται περιήλιο, ενώ το πιο απομακρυσμένο σημείο του από τον Ήλιο ονομάζεται αφήλιο. Οι τροχιές των πλανητών είναι σχεδόν κυκλικές, αλλά πολλοί κομήτες, αστεροειδείς και αντικείμενα της ζώνης του Κάιπερ ακολουθούν εξαιρετικά ελλειπτικές τροχιές. Οι θέσεις των σωμάτων στο Ηλιακό Σύστημα μπορούν να προβλεφθούν χρησιμοποιώντας αριθμητικά μοντέλα.

Αν και ο Ήλιος κυριαρχεί στο σύστημα κατά μάζα, αντιπροσωπεύει μόνο περίπου το 2% της γωνιακής ορμής.[19][20] Οι πλανήτες, όπου κυριαρχείται από τον Δία, αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μέρος της υπόλοιπης γωνιακής ορμής λόγω του συνδυασμού της μάζας, της τροχιάς και της απόστασής τους από τον Ήλιο, με πιθανή σημαντική συνεισφορά των κομητών.[19]

Ο Ήλιος, που περιλαμβάνει σχεδόν όλη την ύλη του Ηλιακού Συστήματος, αποτελείται από περίπου 98% υδρογόνο και ήλιο.[21] Ο Δίας και ο Κρόνος, που περιλαμβάνουν σχεδόν όλη την υπόλοιπη ύλη, αποτελούνται επίσης κυρίως από υδρογόνο και ήλιο.[22][23] Υπάρχει διαφοροποίηση της σύνθεσης ανάλογα με την απόσταση στο Ηλιακό Σύστημα, που δημιουργήθηκε από πίεση θερμότητας και φωτός από τον Ήλιο. Εκείνα τα αντικείμενα πιο κοντά στον Ήλιο, τα οποία επηρεάζονται περισσότερο από τη θερμότητα και την πίεση του φωτός, αποτελούνται από στοιχεία με υψηλά σημεία τήξης. Τα αντικείμενα πιο μακριά από τον Ήλιο αποτελούνται σε μεγάλο βαθμό από υλικά με χαμηλότερα σημεία τήξης.[24] Το όριο στο Ηλιακό Σύστημα πέρα από το οποίο θα μπορούσαν να συμπυκνωθούν αυτές οι πτητικές ουσίες είναι γνωστό ως γραμμή παγετού και βρίσκεται περίπου 5 αστρονομικές μονάδες μακριά από τον Ήλιο.

Τα αντικείμενα του εσωτερικού Ηλιακού Συστήματος αποτελούνται κυρίως από βράχους,[25] το συλλογικό όνομα για ενώσεις με υψηλά σημεία τήξης, όπως πυριτικά, σίδηρο ή νικέλιο, που παρέμειναν στερεά κάτω από όλες σχεδόν τις συνθήκες στο πρωτοπλανητικό νεφέλωμα.[26] Ο Δίας και ο Κρόνος αποτελούνται κυρίως από αέρια, τον αστρονομικό όρο για υλικά με εξαιρετικά χαμηλά σημεία τήξης και υψηλή πίεση ατμών, όπως υδρογόνο, ήλιο και νέον, τα οποία βρίσκονταν πάντα σε αέρια φάση στο νεφέλωμα.[26] Οι πάγοι, όπως το νερό, το μεθάνιο, η αμμωνία, το υδρόθειο και το διοξείδιο του άνθρακα,[25] έχουν σημεία τήξης έως μερικές εκατοντάδες Κέλβιν.[26] Μπορούν να βρεθούν ως πάγοι, υγρά ή αέρια σε διάφορα σημεία του Ηλιακού Συστήματος, ενώ στο νεφέλωμα ήταν είτε στη στερεή είτε στην αέρια φάση.[26] Οι παγωμένες ουσίες αποτελούν την πλειοψηφία των δορυφόρων των γιγάντιων πλανητών. Επίσης αποτελούν το συστατικό του Ουρανού και του Ποσειδώνα (των λεγόμενων «γιγάντων πάγου») καθώς και των πολυάριθμων μικρών αντικειμένων που βρίσκονται πέρα από την τροχιά του Ποσειδώνα.[25][27] Μαζί, τα αέρια και οι πάγοι αναφέρονται ως πτητικά.[28]

Αποστάσεις και κλίμακα

Επεξεργασία
 
Σύγκριση μεγέθους του Ήλιου και των πλανητών

Η απόσταση από τη Γη στον Ήλιο είναι 1 αστρονομική μονάδα (150.000.000 χιλιόμετρα). Συγκριτικά, η ακτίνα του Ηλίου είναι 0,0047 AU (700,000 km; 440,000 mi). Έτσι, ο Ήλιος καταλαμβάνει το 0,00001% (10 −5 %) του όγκου μιας σφαίρας με ακτίνα το μέγεθος της τροχιάς της Γης, ενώ ο όγκος της Γης είναι περίπου το ένα εκατομμυριοστό (10 −6 ) του Ήλιου. Ο Δίας, ο μεγαλύτερος πλανήτης, απέχει 5,2 ΑΜ (780.000.000 χιλιόμετρα) από τον Ήλιο και έχει ακτίνα 71.000 χιλιόμετρα, ενώ ο πιο μακρινός πλανήτης, ο Ποσειδώνας, απέχει 30 αστρονομικές μονάδας (4,5 δις χιλιόμετρα) από τον Ήλιο.

Με λίγες εξαιρέσεις, όσο πιο μακριά είναι ένας πλανήτης ή ζώνη από τον Ήλιο, τόσο μεγαλύτερη είναι η απόσταση μεταξύ της τροχιάς του και της τροχιάς του επόμενου πλησιέστερου αντικειμένου στον Ήλιο. Για παράδειγμα, η Αφροδίτη είναι περίπου 0,33 ΑΜ πιο μακριά από τον Ήλιο από τον Ερμή, ενώ ο Κρόνος είναι 4,3 ΑΜ από τον Δία και ο Ποσειδώνας βρίσκεται 10,5 ΑΜ έξω από τον Ουρανό. Έχουν γίνει προσπάθειες για τον προσδιορισμό μιας σχέσης μεταξύ αυτών των τροχιακών αποστάσεων (για παράδειγμα, ο κανόνας του Μπόντε)[29] αλλά καμία τέτοια θεωρία δεν έχει γίνει αποδεκτή.

Ορισμένες αναπαραστάσεις του ηλιακού συστήματος προσπαθούν να μεταφέρουν τις σχετικές κλίμακες που εμπλέκονται στο ηλιακό σύστημα σε ανθρώπινους όρους. Μερικές είναι μικρής κλίμακας (και μπορεί να είναι μηχανικές - που ονομάζονται πλανητοσκόπια) - ενώ άλλες εκτείνονται μέσα σε πόλεις ή περιφερειακές περιοχές.[30] Το μεγαλύτερο μοντέλο τέτοιας κλίμακας, το Ηλιακό Σύστημα της Σουηδίας, χρησιμοποιεί την 110 μέτρων Ericsson Globe στη Στοκχόλμη ως υποκατάστατο του Ήλιου και, ακολουθώντας την κλίμακα, ο Δίας είναι μια σφαίρα 7,5 μέτρων στο αεροδρόμιο Αρλάντα της Στοκχόλμης, 40 χλμ. μακριά, ενώ το πιο μακρινό τρέχον αντικείμενο, η Σέντνα, είναι μια σφαίρα 10 εκατοστών στο Λουλέο, 912 χλμ. μακριά.[31][32]

Εάν η απόσταση Ήλιου -Ποσειδώνα ήταν 100 μέτρα, τότε ο Ήλιος θα είχε διάμετρο περίπου 3 εκατοστά (περίπου τα δύο τρίτα της διαμέτρου μιας μπάλας του γκολφ), οι γιγαντιαίοι πλανήτες θα ήταν όλοι μικρότεροι από περίπου 3 χιλιοστά, και η διάμετρος της Γης μαζί με αυτή των άλλων χερσαίων πλανητών θα ήταν μικρότερη από έναν ψύλλο (0,3 χιλιοστά) σε αυτήν την κλίμακα.[33]

 
Το Ηλιακό Σύστημα. Οι αποστάσεις είναι σε κλίμακα, τα αντικείμενα όχι.

Σχηματισμός και εξέλιξη

Επεξεργασία
 
Καλλιτεχνική απεικόνιση ενός πρωτοπλανητικού δίσκου

Το ηλιακό σύστημα σχηματίστηκε 4,568 δισεκατομμύρια χρόνια πριν, με τη βαρυτική κατάρρευση μιας περιοχής, αποτέλεσμα της οποίας ήταν ένα μεγάλο μοριακό νέφος. [35] Αυτό το αρχικό σύννεφο είχε πιθανότατα αρκετά έτη φωτός πλάτος και πιθανότατα γέννησε πολλά αστέρια.[36] Όπως είναι χαρακτηριστικό στα μοριακά σύννεφα, αυτό αποτελείτο κυρίως από υδρογόνο, με λίγο ήλιο και μικρές ποσότητες βαρύτερων στοιχείων που συντήχθηκαν από προηγούμενες γενιές αστεριών. Καθώς η περιοχή που θα γινόταν το Ηλιακό Σύστημα, γνωστό ως προ-ηλιακό νεφέλωμα, κατέρρευσε, η διατήρηση της στροφορμής το έκανε να περιστραφεί γρηγορότερα. Το κέντρο, όπου συγκεντρώθηκε το μεγαλύτερο μέρος της μάζας, έγινε όλο και πιο θερμό από τον γύρω δίσκο.[36] Καθώς το συσπειρωμένο νεφέλωμα περιστράφηκε γρηγορότερα, άρχισε να ισοπεδώνεται σε έναν πρωτοπλανητικό δίσκο με διάμετρο περίπου 200 αστρονομικές μονάδες (30 δις χιλιόμετρα)[36] με έναν θερμό, πυκνό πρωτοαστέρα στο κέντρο.[37][38] Οι πλανήτες σχηματίστηκαν με συσσώρευση από αυτόν τον δίσκο,[39] καθώς η σκόνη και το αέριο έλκονταν βαρυτικά μεταξύ τους, και ενώθηκαν για να σχηματίσουν ολοένα και μεγαλύτερα σώματα. Εκατοντάδες πρωτοπλανήτες μπορεί να υπήρχαν στο πρώιμο ηλιακό σύστημα, αλλά είτε συγχωνεύτηκαν είτε καταστράφηκαν, αφήνοντας τους πλανήτες, τους νάνους πλανήτες και τα υπόλοιπα μικρά σώματα.[40]

 
Η γεωλογία του δυαδικού αντικειμένου Άρροκοθ (παρατσούκλι Εσχάτη Θούλη), το πρώτο μη διαταραγμένο πλανητοειδές που επισκέφτηκε ένα διαστημικό σκάφος, με τον κομήτη 67P σε κλίμακα. Οι οκτώ υπομονάδες του μεγαλύτερου λοβού, με την ένδειξη ma με mh, πιστεύεται ότι ήταν τα δομικά στοιχεία του. Οι δύο λοβοί ενώθηκαν αργότερα, σχηματίζοντας ένα δυαδικό αντικείμενο σε επαφή. Αντικείμενα όπως το Άρροκοθ πιστεύεται ότι με τη σειρά τους σχημάτισαν πρωτοπλανήτες.[41]

Λόγω των υψηλότερων σημείων βρασμού τους, μόνο τα μέταλλα και τα πυριτικά θα μπορούσαν να υπάρχουν σε στερεή μορφή στο θερμό εσωτερικό Ηλιακό Σύστημα κοντά στον Ήλιο, και αυτά θα σχημάτιζαν τελικά τους βραχώδεις πλανήτες Ερμή, Αφροδίτη, Γη και Άρη. Επειδή τα μεταλλικά στοιχεία περιλάμβαναν μόνο ένα πολύ μικρό κλάσμα του ηλιακού νεφελώματος, οι γήινοι πλανήτες δεν θα μπορούσαν να μεγαλώσουν πολύ. Οι γιγάντιοι πλανήτες (Δίας, Κρόνος, Ουρανός και Ποσειδώνας) σχηματίστηκαν πιο έξω, πέρα από τη γραμμή του παγετού, το σημείο μεταξύ των τροχιών του Άρη και του Δία, όπου το υλικό είναι αρκετά ψυχρό ώστε οι πτητικές παγωμένες ενώσεις να παραμένουν στερεές. Οι πάγοι που σχημάτισαν αυτούς τους πλανήτες ήταν πιο άφθονοι από τα μέταλλα και τα πυριτικά άλατα που σχημάτισαν τους γήινους εσωτερικούς πλανήτες, επιτρέποντάς τους να μεγαλώσουν αρκετά ώστε να αποκτήσουν μεγάλες ατμόσφαιρες υδρογόνου και ηλίου, τα πιο ελαφρά και πιο άφθονα στοιχεία. Τα υπολείμματα συντριμμιών που δεν έγιναν ποτέ πλανήτες συγκεντρώθηκαν σε περιοχές όπως η ζώνη των αστεροειδών, η ζώνη του Κάιπερ και το νέφος του Όορτ.[40] Το μοντέλο της Νίκαιας είναι μια εξήγηση για τη δημιουργία αυτών των περιοχών και πώς οι εξωτερικοί πλανήτες θα μπορούσαν να έχουν σχηματιστεί σε διαφορετικές θέσεις και να έχουν μεταναστεύσει στις τρέχουσες τροχιές τους μέσω διαφόρων βαρυτικών αλληλεπιδράσεων.[42]

Μέσα σε 50 εκατομμύρια χρόνια, η πίεση και η πυκνότητα του υδρογόνου στο κέντρο του πρωτοαστέρα έγινε αρκετά μεγάλη για να αρχίσει η θερμοπυρηνική σύντηξη.[43] Η θερμοκρασία, ο ρυθμός αντιδράσεων, η πίεση και η πυκνότητα αυξήθηκαν μέχρι να επιτευχθεί υδροστατική ισορροπία: η θερμική πίεση ισούται με τη δύναμη της βαρύτητας. Σε αυτό το σημείο, ο Ήλιος έγινε αστέρι κύριας ακολουθίας.[44] Η φάση της κύριας ακολουθίας θα διαρκέσει περίπου 10 δισεκατομμύρια χρόνια για τον Ήλιο σε σύγκριση με περίπου δύο δισεκατομμύρια χρόνια για όλες τις άλλες φάσεις της ζωής του μαζί.[45] Ο ηλιακός άνεμος από τον Ήλιο δημιούργησε την ηλιόσφαιρα και παρέσυρε το υπόλοιπο αέριο και σκόνη από τον πρωτοπλανητικό δίσκο στον διαστρικό χώρο, τερματίζοντας τη διαδικασία σχηματισμού πλανητών. Ο Ήλιος γίνεται πιο φωτεινός: νωρίς στη ζωή της κύριας ακολουθίας η φωτεινότητά του ήταν 70% από αυτή που είναι σήμερα.[46]

Το ηλιακό σύστημα θα παραμείνει περίπου όπως το γνωρίζουμε σήμερα έως ότου το υδρογόνο στον πυρήνα του Ήλιου μετατραπεί εντελώς σε ήλιο, το οποίο θα συμβεί περίπου 5 δισεκατομμύρια χρόνια από τώρα. Αυτό θα σηματοδοτήσει το τέλος της ζωής της κύριας ακολουθίας του Ήλιου. Εκείνη την εποχή, ο πυρήνας του Ήλιου θα συσταλεί με τη σύντηξη υδρογόνου να συμβαίνει σε ένα κέλυφος που περιβάλλει το αδρανές ήλιο και η ενέργεια που παράγεται θα είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή που υπάρχει σήμερα. Τα εξωτερικά στρώματα του Ήλιου θα επεκταθούν σε περίπου 260 φορές τη σημερινή του διάμετρο και ο Ήλιος θα γίνει ένας κόκκινος γίγαντας. Λόγω της πολύ αυξημένης επιφάνειάς του, η επιφάνεια του Ήλιου θα είναι σημαντικά πιο ψυχρή (2.350 °C στην ψυχρότερη φάση του) από ό, τι στην κύρια ακολουθία.[45] Ο διαστελλόμενος Ήλιος αναμένεται να εξατμίσει τον Ερμή και να καταστήσει τη Γη ακατοίκητη. Τελικά, ο πυρήνας θα είναι αρκετά ζεστός για σύντηξη ηλίου. Ο ήλιος θα καταναλώσει ήλιο για ένα κλάσμα του χρόνου που κατανάλωνε υδρογόνο στον πυρήνα. Τότε, επειδή ο Ήλιος δεν είναι αρκετά βαρύς για να ξεκινήσει τη σύντηξη βαρύτερων στοιχείων, οι αντιδράσεις σύντηξης στον πυρήνα θα μειωθούν. Τα εξωτερικά του στρώματα θα απομακρυνθούν στο διάστημα, αφήνοντας έναν λευκό νάνο, ένα εξαιρετικά πυκνό αντικείμενο, με το μισό της αρχικής μάζας αλλά μόνο το μέγεθος της Γης.[47] Τα εξωθημένα εξωτερικά στρώματα θα σχηματίσουν αυτό που είναι γνωστό ως πλανητικό νεφέλωμα, επιστρέφοντας μέρος του υλικού που σχημάτισε τον Ήλιο - αλλά τώρα εμπλουτισμένο με βαρύτερα στοιχεία όπως ο άνθρακας - στο διαστρικό μέσο.

Ήλιος

Επεξεργασία
Κύριο λήμμα: Ήλιος

Ο Ήλιος είναι το αστέρι του Ηλιακού Συστήματος και μακράν το πιο ογκώδες συστατικό του. Η μεγάλη του μάζα (332.900 γήινες μάζες),[48] που αποτελεί το 99,86% όλης της μάζας στο Ηλιακό Σύστημα,[49] παράγει θερμοκρασίες και πυκνότητες στον πυρήνα του αρκετά υψηλές για να διατηρήσουν την πυρηνική σύντηξη υδρογόνου σε ήλιο, καθιστώντας τον αστέρα κύριας ακολουθίας.[50] Αυτό απελευθερώνει τεράστια ποσότητα ενέργειας, που ακτινοβολείται κυρίως στο διάστημα ως ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία με κορυφή στο ορατό φως.[51]

Ο Ήλιος είναι αστέρας κύριας ακολουθίας, τύπου G2. Τα πιο καυτά αστέρια κύριας ακολουθίας είναι πιο φωτεινά. Η θερμοκρασία του Ήλιου είναι ενδιάμεση μεταξύ της θερμοκρασίας των πιο καυτών και των ψυχρότερων αστεριών. Τα αστέρια φωτεινότερα και θερμότερα από τον Ήλιο είναι σπάνια, ενώ τα πιο αμυδρά και ψυχρά αστέρια, γνωστά ως κόκκινοι νάνοι, αποτελούν το 85% των άστρων του Γαλαξία μας.[52]

Ο Ήλιος είναι αστέρας πληθυσμού Ι. Έχει μεγαλύτερη αφθονία στοιχείων βαρύτερων από το υδρογόνο και το ήλιο (δηλαδή « μέταλλα » στην αστρονομική γλώσσα) από τα παλαιότερα αστέρια πληθυσμού II.[53] Τα στοιχεία που είναι βαρύτερα από το υδρογόνο και το ήλιο σχηματίστηκαν στους πυρήνες των αρχαίων άστρων τα οποία είχαν εκραγεί. Έτσι η πρώτη γενιά αστέρων έπρεπε να πεθάνει προτού το Σύμπαν εμπλουτιστεί με αυτά τα άτομα και τα παλαιότερα αστέρια περιέχουν λίγα μέταλλα, ενώ τα αστέρια που γεννήθηκαν αργότερα έχουν περισσότερα. Αυτή η υψηλή μεταλλικότητα πιστεύεται ότι ήταν ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη ενός πλανητικού συστήματος στον Ήλιο, επειδή οι πλανήτες σχηματίζονται από την προσθήκη «μετάλλων».[54]

Διαπλανητικό μέσο

Επεξεργασία
 
Το φύλλο του ηλιοσφαιρικού ρεύματος

Το μεγαλύτερο μέρος του χώρου που καταλαμβάνει το Ηλιακό Σύστημα αποτελείται από σχεδόν απόλυτο κενό, γνωστό ως διαπλανητικό μέσο. Μαζί με το φως, ο Ήλιος εκπέμπει συνεχές ρεύμα φορτισμένων σωματιδίων (πλάσμα) γνωστό ως ηλιακός άνεμος. Αυτό το ρεύμα σωματιδίων απλώνεται προς τα έξω με ταχύτητα περίπου 1,5 εκατομμύριο χιλιόμετρα την ώρα,[55] δημιουργώντας μια αραιή ατμόσφαιρα που διαπερνά το διαπλανητικό μέσο σε ακτίνα τουλάχιστον 100 ΑΜ (δείτε § Ηλιόσφαιρα ).[56] Η δραστηριότητα στην επιφάνεια του Ήλιου, όπως οι ηλιακές εκλάμψεις και στεμματικές εκπομπές μάζας, διαταράσσει την ηλιόσφαιρα, δημιουργώντας καιρικές συνθήκες στο διάστημα και προκαλώντας τις γεωμαγνητικές καταιγίδες.[57] Η μεγαλύτερη δομή μέσα στην ηλιόσφαιρα είναι το φύλλο ηλιοσφαιρικού ρεύματος, μια σπειροειδής μορφή που δημιουργείται από την επίδραση του περιστρεφόμενου μαγνητικού πεδίου του Ήλιου στο διαπλανητικό μέσο.[58][59]

Το μαγνητικό πεδίο της γης εμποδίζει την απομάκρυνση της ατμόσφαιράς της από τον ηλιακό άνεμο.[60] Η Αφροδίτη και ο Άρης δεν έχουν μαγνητικά πεδία, με αποτέλεσμα ο ηλιακός άνεμος να προκαλεί σταδιακή απομάκρυνση των ατμοσφαιρών τους στο διάστημα.[61] Οι στεμματικές εκπομπές μάζας και παρόμοια γεγονότα απομακρύνουν ένα μαγνητικό πεδίο και τεράστιες ποσότητες υλικού από την επιφάνεια του Ήλιου. Η αλληλεπίδραση αυτού του μαγνητικού πεδίου και του υλικού με το μαγνητικό πεδίο της Γης διοχετεύει φορτισμένα σωματίδια στην ανώτερη γήινη ατμόσφαιρα, όπου οι αλληλεπιδράσεις της δημιουργούν σέλας που φαίνεται κοντά στους μαγνητικούς πόλους.

Η ηλιόσφαιρα και τα πλανητικά μαγνητικά πεδία (για τους πλανήτες που τα διαθέτουν) προστατεύουν εν μέρει το Ηλιακό Σύστημα από διαστρικά σωματίδια υψηλής ενέργειας που ονομάζονται κοσμικές ακτίνες. Η πυκνότητα των κοσμικών ακτίνων στο διαστρικό μέσο και η δύναμη του μαγνητικού πεδίου του Ήλιου αλλάζουν σε πολύ μεγάλες χρονικές περιόδους, οπότε το επίπεδο διείσδυσης των κοσμικών ακτίνων στο Ηλιακό Σύστημα ποικίλλει, αν και κατά πόσο είναι άγνωστο.[62]

Το διαπλανητικό μέσο φιλοξενεί τουλάχιστον δύο περιοχές που μοιάζουν με δίσκους κοσμικής σκόνης. Το πρώτο, το ζωδιακό νέφος σκόνης, βρίσκεται στο εσωτερικό ηλιακό σύστημα και προκαλεί το ζωδιακό φως. Πιθανότατα σχηματίστηκε από συγκρούσεις μέσα στη ζώνη των αστεροειδών που προκλήθηκαν από βαρυτικές αλληλεπιδράσεις με τους πλανήτες.[63] Το δεύτερο νέφος σκόνης εκτείνεται από περίπου 10 ΑΜ μέχρι περίπου 40 ΑΜ (1,5 με 6 δις χιλιόμετρα), και πιθανότατα δημιουργήθηκε από παρόμοιες συγκρούσεις εντός της ζώνης του Κάιπερ.[64][65]

Εσωτερικό Ηλιακό Σύστημα

Επεξεργασία

Το εσωτερικό ηλιακό σύστημα είναι η περιοχή που περιλαμβάνει τους γήινους πλανήτες και τη ζώνη των αστεροειδών.[66] Αποτελούμενα κυρίως από πυριτικά και μέταλλα, τα αντικείμενα του εσωτερικού Ηλιακού Συστήματος βρίσκονται σχετικά κοντά στον Ήλιο. Η ακτίνα ολόκληρης αυτής της περιοχής είναι μικρότερη από την απόσταση μεταξύ των τροχιών του Δία και του Κρόνου. Αυτή η περιοχή βρίσκεται επίσης εντός της γραμμής παγετού, η οποία είναι λίγο μικρότερη από 5 αστρονομικές μονάδες από τον Ήλιο.

Εσωτερικοί πλανήτες

Επεξεργασία
 
Οι εσωτερικοί πλανήτες. Από πάνω προς τα κάτω δεξιά: Γη, Άρης, Αφροδίτη και Ερμής (μεγέθη σε κλίμακα).
 
Πλανητάριο που δείχνει τις κινήσεις των τεσσάρων εξωτερικών πλανητών. Οι μικρές σφαίρες αντιπροσωπεύουν τη θέση κάθε πλανήτη κάθε 200 Ιουλιανές ημέρες, από τις 18 Νοεμβρίου 1877 και τελειώνουν στις 3 Σεπτεμβρίου 2042 (Ποσειδώνας στο περιήλιο).

Οι τέσσερις γήινοι ή εσωτερικοί πλανήτες έχουν πυκνές, βραχώδεις συνθέσεις, λίγους ή καθόλου δορυφόρους και κανένα σύστημα δακτυλίων. Αποτελούνται σε μεγάλο βαθμό από πυρίμαχα ορυκτά όπως τα πυριτικά άλατα — που σχηματίζουν τους φλοιούς και τους μανδύες τους — και μέταλλα όπως ο σίδηρος και το νικέλιο που σχηματίζουν τους πυρήνες τους. Τρεις από τους τέσσερις εσωτερικούς πλανήτες (Αφροδίτη, Γη και Άρης) έχουν ατμόσφαιρες αρκετά σημαντικές για να δημιουργήσουν καιρό. Όλα έχουν κρατήρες πρόσκρουσης και τεκτονικά χαρακτηριστικά της επιφάνειας, όπως τεκτονικές κοιλάδες και ηφαίστεια. Ο όρος εσωτερικός πλανήτης δεν πρέπει να συγχέεται με τον κατώτερο πλανήτη, ο οποίος προσδιορίζει εκείνους τους πλανήτες που βρίσκονται πιο κοντά στον Ήλιο από ό, τι η Γη (δηλαδή ο Ερμής και η Αφροδίτη).

Ερμής

Επεξεργασία
Κύριο λήμμα: Ερμής (πλανήτης)

Ο Ερμής (0,4 ΑΜ ή 60 εκατομμύρια χιλιόμετρα από τον Ήλιο) είναι ο πλησιέστερος στον Ήλιο πλανήτης.[67][68] Είναι ο μικρότερος πλανήτης στο Ηλιακό Σύστημα (0,055 M⊕)και δεν διαθέτει φυσικούς δορυφόρους. Εκτός από τους κρατήρες πρόσκρουσης, τα μόνα γνωστά γεωλογικά χαρακτηριστικά του είναι λοβωτές κορυφογραμμές ή γκρεμοί που πιθανόν να δημιουργήθηκαν από μια περίοδο συστολής στις αρχές της ιστορίας του.[69] Η πολύ αραιή ατμόσφαιρα του Ερμή αποτελείται από άτομα που αποσπάστηκαν από την επιφάνειά του, από τον ηλιακό άνεμο.[70] Ο σχετικά μεγάλος σιδερένιος πυρήνας και ο λεπτός μανδύας του δεν έχουν ακόμη εξηγηθεί επαρκώς. Έχουν διατυπωθεί υποθέσεις ότι τα εξωτερικά του στρώματα απογυμνώθηκαν από μια γιγαντιαία πρόσκρουση ή ότι εμποδίστηκε να συσσωρευτεί πλήρως, λόγω της ενέργειας του νεαρού Ήλιου.[71][72]

Αφροδίτη

Επεξεργασία
Κύριο λήμμα: Αφροδίτη (πλανήτης)

Η Αφροδίτη (0,7 ΑΜ ή 100 εκατομμύρια χιλιόμετρα από τον Ήλιο) είναι κοντά σε μέγεθος με τη Γη (0,815 M⊕) και, όπως και εκείνη, διαθέτει παχύ πυριτικό μανδύα γύρω από έναν σιδερένιο πυρήνα, σημαντική ατμόσφαιρα και στοιχεία εσωτερικής γεωλογικής δραστηριότητας. Είναι πολύ πιο ξηρή από τη Γη και η ατμόσφαιρά της είναι ενενήντα φορές πιο πυκνή. Η Αφροδίτη δεν έχει φυσικούς δορυφόρους. Είναι ο πιο καυτός πλανήτης, με θερμοκρασίες επιφάνειας πάνω από 400 °C (752 °F), πιθανότατα λόγω της ποσότητας των αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα.[73] Δεν έχουν εντοπιστεί οριστικά στοιχεία για την τρέχουσα γεωλογική δραστηριότητα στην Αφροδίτη, αλλά δεν έχει μαγνητικό πεδίο που θα μπορούσε να αποτρέψει την εξάντληση της ατμόσφαιράς της, γεγονός που υποδηλώνει ότι η ατμόσφαιρά της αναπληρώνεται από ηφαιστειακές εκρήξεις.[74] Επίσης, η Αφροδίτη είναι ο μόνος πλανήτης πού περιστρέφεται ανάποδα.[75]

Γη

Επεξεργασία
Κύριο λήμμα: Γη

Η Γη (1 ΑΜ ή 150 εκατομμύρια χιλιόμετρα από τον Ήλιο) είναι ο μεγαλύτερος και πυκνότερος από τους εσωτερικούς πλανήτες, ο μόνος με γνωστή τρέχουσα γεωλογική δραστηριότητα και το μόνο μέρος όπου είναι γνωστό ότι υπάρχει ζωή.[76] Η υγρή υδρόσφαιρά της είναι μοναδική ανάμεσα στους γήινους πλανήτες και είναι ο μόνος πλανήτης όπου έχουν παρατηρηθεί τεκτονικές πλάκες. Η ατμόσφαιρα της Γης είναι ριζικά διαφορετική από αυτή των άλλων πλανητών, αφού έχει αλλάξει από την παρουσία της ζωής ώστε να περιέχει 21% ελεύθερο οξυγόνο.[77] Διαθέτει έναν φυσικό δορυφόρο, τη Σελήνη, τον μοναδικό μεγάλο δορυφόρο γήινου πλανήτη στο Ηλιακό Σύστημα. Είναι ο μόνος βραχώδης πλανήτης με μαγνητικό πεδίο.

Άρης

Επεξεργασία
Κύριο λήμμα: Άρης (πλανήτης)

Ο Άρης (1,52 ΑΜ ή 220 εκατομμύρια χιλιόμετρα από τον Ήλιο) είναι μικρότερος από τη Γη και την Αφροδίτη (0,107 M⊕). Έχει ατμόσφαιρα κυρίως διοξειδίου του άνθρακα με επιφανειακή πίεση 6,1 millibars (0,088 psi; 0,18 inHg) (περίπου 0,6% αυτής της Γης).[78] Η επιφάνειά του, γεμάτη με τεράστια ηφαίστεια, όπως ο Όλυμπος, και τεκτονικές κοιλάδες, όπως η Κοιλάδα του Μάρινερ, δείχνει γεωλογική δραστηριότητα που μπορεί να είχε διατηρηθεί μέχρι πρόσφατα εκατομμύρια χρόνια πριν.[79] Το κόκκινο χρώμα του προέρχεται από οξείδιο του σιδήρου (σκουριά) στο έδαφός του.[80] Ο Άρης έχει δύο μικροσκοπικούς φυσικούς δορυφόρους (Δείμος και Φόβος) που πιστεύεται ότι είναι είτε αιχμαλωτισμένοι αστεροειδείς,[81] είτε συντρίμμια από μια τεράστια πρόσκρουση στις αρχές της ιστορίας του Άρη.[82] Ο Άρης μπορεί παλιά να έμοιαζε με τη Γη, αλλά λόγο της έλλειψης ισχυρού μαγνητικού πεδίου να έχασε την ατμόσφαιρά του.

Ζώνη αστεροειδών

Επεξεργασία
 
Η ζώνη των αστεροειδών, με σχήμα ντόνατ, βρίσκεται μεταξύ των τροχιών του Άρη και του Δία. 

Οι αστεροειδείς εκτός από τον μεγαλύτερο, τη Δήμητρα, ταξινομούνται ως μικρά σώματα του Ηλιακού Συστήματος και αποτελούνται κυρίως από ανθεκτικά βραχώδη και μεταλλικά ορυκτά, με λίγο πάγο.[83][84] Έχουν μέγεθος από μερικά μέτρα έως εκατοντάδες χιλιόμετρα. Οι αστεροειδείς μικρότεροι του ενός μέτρου ονομάζονται συνήθως μετεωροειδή και μικρομετεωροειδή (μεγέθους κόκκου), ανάλογα με διαφορετικούς, κάπως αυθαίρετους ορισμούς.

Η ζώνη των αστεροειδών καταλαμβάνει την τροχιά μεταξύ Άρη και Δία, μεταξύ 2,3 και 3,3 ΑΜ (340-490 εκατομμύρια χιλιόμετρα) από τον Ήλιο. Πιστεύεται ότι είναι υπολείμματα από τον σχηματισμό του Ηλιακού Συστήματος που απέτυχαν να συγχωνευτούν λόγω της βαρυτικής παρεμβολής του Δία.[85] Η ζώνη των αστεροειδών περιέχει δεκάδες χιλιάδες, πιθανώς εκατομμύρια αντικείμενα, διαμέτρου άνω του ενός χιλιομέτρου.[86] Παρ 'όλα αυτά, η συνολική μάζα της ζώνης των αστεροειδών είναι απίθανο να είναι μεγαλύτερη από το ένα χιλιοστό αυτής της Γης.[87] Η ζώνη των αστεροειδών είναι πολύ αραιοκατοικημένη. Τα διαστημόπλοια περνούν από αυτή τακτικά, χωρίς περιστατικά.[88]

Δήμητρα

Επεξεργασία
Κύριο λήμμα: Δήμητρα (πλανήτης νάνος)
 
Ο νάνος πλανήτης Δήμητρα

Η Δήμητρα (2,77 ΑΜ, 414 εκατομμύρια χιλιόμετρα από τον Ήλιο) είναι ο μεγαλύτερος αστεροειδής, ένας πρωτοπλανήτης και νάνος πλανήτης. Έχει διάμετρο ελαφρώς κάτω από 1.000 χιλιόμετρα, και μάζα αρκετά μεγάλη ώστε χάρις στη δική της βαρύτητα να αποκτήσει σφαιρικό σχήμα. Η Δήμητρα θεωρήθηκε πλανήτης όταν ανακαλύφθηκε το 1801 και επαναταξινομήθηκε ως αστεροειδής τη δεκαετία του 1850 καθώς περαιτέρω παρατηρήσεις αποκάλυψαν επιπλέον αστεροειδείς.[89] Κατατάχθηκε ως νάνος πλανήτης το 2006 όταν δημιουργήθηκε ο ορισμός του πλανήτη.

Ομάδες αστεροειδών

Επεξεργασία

Οι αστεροειδείς στη ζώνη των αστεροειδών χωρίζονται σε ομάδες και οικογένειες αστεροειδών με βάση τα χαρακτηριστικά της τροχιάς τους. Οι δορυφόροι αστεροειδών είναι αστεροειδείς που περιφέρονται γύρω από μεγαλύτερους αστεροειδείς. Δεν διακρίνονται τόσο καθαρά όσο τα πλανητικά φεγγάρια, αν και μερικές φορές είναι σχεδόν τόσο μεγάλα όσο και οι σύντροφοί τους. Η ζώνη των αστεροειδών περιέχει επίσης κομήτες κύριας ζώνης, από τους οποίους μπορεί να προέρχεται το νερό της Γης.[90]

Οι τρωικοί του Δία βρίσκονται στα σημεία L4 και L5 του Δία (βαρυτικά σταθερές περιοχές που οδηγούν και ακολουθούν έναν πλανήτη στην τροχιά του). Ο όρος τρωικός χρησιμοποιείται επίσης για μικρά σώματα σε οποιοδήποτε άλλο πλανητικό ή δορυφορικό σημείο Λαγκράνζ. Οι αστεροειδείς Χίλντα είναι σε απήχηση 2: 3 με τον Δία. δηλαδή γυρίζουν τον Ήλιο τρεις φορές για κάθε δύο τροχιές του Δία.[91]

Το εσωτερικό ηλιακό σύστημα περιέχει επίσης γεωπλήσιους αστεροειδείς, πολλοί από τους οποίους διασχίζουν τις τροχιές των εσωτερικών πλανητών.[92] Μερικά από αυτά είναι δυνητικώς επικίνδυνα αντικείμενα.

Εξωτερικό ηλιακό σύστημα

Επεξεργασία

Η εξωτερική περιοχή του Ηλιακού Συστήματος φιλοξενεί τους γιγάντιους πλανήτες και τα μεγάλα φεγγάρια τους. Οι κένταυροι και πολλοί κομήτες μικρής περιόδου βρίσκονται επίσης σε τροχιά σε αυτήν την περιοχή. Λόγω της μεγαλύτερης απόστασής τους από τον Ήλιο, τα στερεά αντικείμενα στο εξωτερικό ηλιακό σύστημα περιέχουν υψηλότερη αναλογία πτητικών, όπως νερό, αμμωνία και μεθάνιο από αυτά του εσωτερικού ηλιακού συστήματος, επειδή οι χαμηλότερες θερμοκρασίες επιτρέπουν σε αυτές τις ενώσεις να παραμείνουν στερεές.[40]

Εξωτερικοί πλανήτες

Επεξεργασία
 
Οι εξωτερικοί πλανήτες (στο βάθος) Δίας, Κρόνος, Ουρανός και Ποσειδώνας, σε σύγκριση με τους εσωτερικούς πλανήτες Γη, Αφροδίτη, Άρη και Ερμή (σε πρώτο πλάνο)

Οι τέσσερις εξωτερικοί πλανήτες, ή γιγαντιαίοι πλανήτες (μερικές φορές ονομάζονται Δίιοι πλανήτες), αποτελούν συνολικά το 99% της μάζας που είναι γνωστό ότι περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο. Ο Δίας και ο Κρόνος έχουν μαζί περισσότερες από 400 φορές τη μάζα της Γης και αποτελούνται συντριπτικά από τα αέρια υδρογόνο και ήλιο, εξ ου και ο χαρακτηρισμός τους ως αέριοι γίγαντες.[93] Ο Ουρανός και ο Ποσειδώνας είναι πολύ λιγότερο ογκώδεις — λιγότερο από 20 M⊕ (γήινες μάζες) ο καθένας — και αποτελούνται κυρίως από πάγους. Για αυτούς τους λόγους, ορισμένοι αστρονόμοι προτείνουν ότι ανήκουν στη δική τους κατηγορία, τους γίγαντες πάγου.[94] Και οι τέσσερις γιγάντιοι πλανήτες έχουν δακτυλίους, αν και μόνο το σύστημα δακτυλίων του Κρόνου παρατηρείται εύκολα από τη Γη. Ο όρος ανώτερος πλανήτης ορίζει πλανήτες έξω από την τροχιά της Γης και συνεπώς περιλαμβάνει τόσο τους εξωτερικούς πλανήτες όσο και τον Άρη.

Δίας

Επεξεργασία
Κύριο λήμμα: Δίας (πλανήτης)

Ο Δίας (απόσταση 5,2 ΑΜ ή 780 εκατομμύρια χιλιόμετρα), με 318 M⊕ (γήινες μάζες), έχει 2,5 φορές τη μάζα όλων των άλλων πλανητών μαζί. Αποτελείται σε μεγάλο βαθμό από υδρογόνο και ήλιο. Η ισχυρή εσωτερική θερμότητα του Δία δημιουργεί ημιμόνιμα χαρακτηριστικά στην ατμόσφαιρά του, όπως λωρίδες νεφών και τη Μεγάλη Κόκκινη Κηλίδα. Ο Δίας έχει 79 γνωστούς δορυφόρους. Οι τέσσερις μεγαλύτεροι, ο Γανυμήδης, η Καλλιστώ, η Ιώ και η Ευρώπη, παρουσιάζουν ομοιότητες με τους γήινους πλανήτες, όπως ηφαιστειακή δραστηριότητα και εσωτερική θερμότητα.[95] Ο Γανυμήδης, ο μεγαλύτερος δορυφόρος στο Ηλιακό Σύστημα, είναι μεγαλύτερος από τον Ερμή.

Κρόνος

Επεξεργασία
Κύριο λήμμα: Κρόνος (πλανήτης)

Ο Κρόνος (απόσταση 9,5 ΑΜ ή 1,42 δις χιλιόμετρα), που διακρίνεται για το εκτεταμένο σύστημα δακτυλίων, έχει αρκετές ομοιότητες με τον Δία, όπως παρόμοια ατμοσφαιρική σύνθεση και μαγνητόσφαιρα. Παρόλο που ο Κρόνος έχει το 60% του όγκου του Δία, έχει λιγότερο από το ένα τρίτο της μάζας του, στις 95 M⊕. Ο Κρόνος είναι ο μόνος πλανήτης του Ηλιακού Συστήματος που είναι λιγότερο πυκνός από το νερό.[96] Οι δακτύλιοι του Κρόνου αποτελούνται από μικρά σωματίδια πάγου και βράχου. Ο Κρόνος έχει 82 επιβεβαιωμένους δορυφόρους που αποτελούνται σε μεγάλο βαθμό από πάγο. Δύο από αυτούς, ο Τιτάνας και ο Εγκέλαδος, εμφανίζουν σημάδια γεωλογικής δραστηριότητας. Και οι δύο θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν κάποια μορφή ζωής.[97][98] Ο Τιτάνας, το δεύτερο μεγαλύτερο φεγγάρι στο Ηλιακό Σύστημα, είναι μεγαλύτερος από τον Ερμή και ο μόνος δορυφόρος στο Ηλιακό Σύστημα με πυκνή ατμόσφαιρα.

Ουρανός

Επεξεργασία
Κύριο λήμμα: Ουρανός (πλανήτης)

Ο Ουρανός (απόσταση 19,2 ΑΜ ή 2,87 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα), στις 14 M⊕, είναι ο ελαφρύτερος από τους εξωτερικούς πλανήτες. Μοναδικά μεταξύ των πλανητών, περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο στο πλάι του. Η αξονική του κλίση είναι πάνω από ενενήντα μοίρες προς την εκλειπτική. Έχει έναν πολύ ψυχρότερο πυρήνα από τους άλλους γιγάντιους πλανήτες και εκπέμπει πολύ λίγη θερμότητα στο διάστημα.[99] Ο Ουρανός έχει 27 γνωστούς δορυφόρους, με τους μεγαλύτερους να είναι οι Τιτάνια, Όμπερον, Ουμβριήλ, Άριελ και Μιράντα.[100]

Ποσειδώνας

Επεξεργασία
Κύριο λήμμα: Ποσειδώνας (πλανήτης)

Ο Ποσειδώνας (απόσταση 30,1 ΑΜ ή 4,5 δις χιλιόμετρα), αν και ελαφρώς μικρότερος από τον Ουρανό, έχει μεγαλύτερη μάζα (17 M⊕) και ως εκ τούτου είναι πιο πυκνός. Ακτινοβολεί περισσότερη εσωτερική θερμότητα, αλλά όχι τόσο όσο ο Δίας ή ο Κρόνος.[101] Ο Ποσειδώνας έχει 14 γνωστούς δορυφόρους. Ο μεγαλύτερος, ο Τρίτων, είναι γεωλογικά ενεργός, με θερμοπίδακες υγρού αζώτου.[102] Ο Τρίτων είναι ο μόνος μεγάλος δορυφόρος σε ανάδρομη τροχιά. Πιθανότατα προήλθε από τη Ζώνη του Κάιπερ Ο Ποσειδώνας συνοδεύεται στην τροχιά του από αρκετούς μικρούς πλανήτες, που ονομάζονται τρωικοί του Ποσειδώνα, οι οποίοι έχουν απήχηση 1:1 μαζί του.

Κένταυροι

Επεξεργασία

Οι κένταυροι είναι παγωμένα σώματα που μοιάζουν με κομήτες, οι τροχιές των οποίων έχουν ημι-άξονες μεγαλύτερους από του Δία (5,5 ΑΜ) και μικρότερους από αυτό του Ποσειδώνα (30 ΑΜ). Ο μεγαλύτερος γνωστός κένταυρος, η 10199 Χαρικλώ, έχει διάμετρο περίπου 250 χιλιόμετρα. Ο πρώτος κένταυρος που ανακαλύφθηκε, ο 2060 Χείρων, έχει επίσης ταξινομηθεί ως κομήτης (95P) επειδή αναπτύσσει κόμη, ακριβώς όπως κάνουν οι κομήτες όταν πλησιάζουν στον Ήλιο.[103]

Τα χαρακτηριστικά των πλανητών του ηλιακού μας συστήματος
Πλανήτης Διάμετρος (γήινες διάμετροι) Μάζα (γήινες μάζες) Μέση απόσταση από τον Ήλιο (αστρονομικές μονάδες) Περίοδος περιστροφής Περίοδος περιφοράς γύρω από τον Ήλιο
Ερμής 0,38 0,055 0,39 58,7 ημέρες 88 ημέρες
Αφροδίτη 0,95 0,815 0,72 243 ημέρες 224,7 ημέρες
Γη 1,00 1,00 1,00 23,93 ώρες 365,3 ημερες
Άρης 0,53 0,107 1,52 24,6 ώρες 687 ημέρες
Δίας 10,98 317,8 5,20 9,93 ώρες 11,9 έτη
Κρόνος 9,45 95,2 9,54 10,6 ώρες 29,5 έτη
Ουρανός 3,98 14,5 19,18 17,2 ώρες 84 έτη
Ποσειδώνας 3,87 17,2 30,06 16,1 ώρες 164,8 έτη

Κομήτες

Επεξεργασία
 
Ο κομήτης Χέιλ-Μποπ εμφανίστηκε το 1997

Οι κομήτες είναι μικρά σώματα του Ηλιακού Συστήματος, πλάτους μόλις λίγων χιλιομέτρων, που αποτελούνται σε μεγάλο βαθμό από πτητικούς πάγους. Έχουν εξαιρετικά ελλειπτικές τροχιές, γενικά περιήλιο μέσα στις τροχιές των εσωτερικών πλανητών και αφήλιο πολύ πέρα από τον Πλούτωνα. Όταν ένας κομήτης εισέρχεται στο εσωτερικό ηλιακό σύστημα, η εγγύτητά του με τον Ήλιο προκαλεί εξάχνωση και ιονισμό της παγωμένης επιφάνειάς του, δημιουργώντας κόμη: μια μακριά ουρά αερίου και σκόνης η οποία μπορεί να γίνει ορατή με γυμνό μάτι.

Οι κομήτες μικρής περιόδου έχουν τροχιές που διαρκούν λιγότερο από διακόσια χρόνια. Οι κομήτες μακράς περιόδου έχουν τροχιές που διαρκούν χιλιάδες χρόνια. Οι κομήτες μικρής περιόδου πιστεύεται ότι προέρχονται από τη ζώνη του Κάιπερ, ενώ οι κομήτες μεγάλης περιόδου, όπως ο Χέιλ Μποπ, πιστεύεται ότι προέρχονται από το νέφος του Όορτ. Πολλές ομάδες κομητών, όπως οι κομήτες Κρόιτς, δημιουργήθηκαν από τη διάλυση ενός μόνο γονικού σώματος.[104] Ορισμένοι κομήτες με υπερβολικές τροχιές μπορεί να προέρχονται εκτός του Ηλιακού Συστήματος, αλλά ο προσδιορισμός των ακριβών τροχιών τους είναι δύσκολος.[105] Οι παλιοί κομήτες των οποίων οι πτητικές ουσίες έχουν απομακρυνθεί, ως επί το πλείστον από την ηλιακή θέρμανση, συχνά κατηγοριοποιούνται ως αστεροειδείς.[106]

Υπερποσειδώνεια περιοχή

Επεξεργασία

Πέρα από την τροχιά του Ποσειδώνα βρίσκεται η μεταποσειδώνια περιοχή. Αυτή περιέχει τη ζώνη του Κάιπερ σε σχήμα ντόνατ, τον Πλούτωνα και πολλών άλλους νάνους πλανήτες, και έναν επικαλυπτόμενο δίσκο διάσπαρτων αντικειμένων, ο οποίος έχει κλίση προς το επίπεδο του Ηλιακού Συστήματος και φτάνει πολύ πιο μακριά από τη ζώνη του Κάιπερ. Όλη η περιοχή είναι ακόμα σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητη. Φαίνεται ότι αποτελείται συντριπτικά από πολλές χιλιάδες μικρούς κόσμους - ο μεγαλύτερος έχει διάμετρο μόλις το ένα πέμπτο της Γης και μάζα πολύ μικρότερη από αυτή της Σελήνης - που αποτελείται κυρίως από βράχο και πάγο. Αυτή η περιοχή μερικές φορές περιγράφεται ως η «τρίτη ζώνη του ηλιακού συστήματος», περικλείοντας το εσωτερικό και το εξωτερικό ηλιακό σύστημα.[107] Η ζώνη του Κάιπερ είναι ένας μεγάλος δακτύλιος από συντρίμμια παρόμοια με τη ζώνη των αστεροειδών, αλλά περιέχει κυρίως αντικείμενα που αποτελούνται επί το πλείστον από πάγο.[108] Εκτείνεται μεταξύ 30 και 50 ΑΜ από τον Ήλιο. Αν και εκτιμάται ότι περιέχει οτιδήποτε από δεκάδες έως χιλιάδες πλανήτες νάνους, αποτελείται κυρίως από μικρά σώματα του Ηλιακού Συστήματος. Όταν θα διαθέτουμε περισσότερα δεδομένα, πολλά από τα μεγαλύτερα αντικείμενα της ζώνης Κάιπερ, όπως ο Κουάοαρ, ο Βαρούνα και ο Όρκος, μπορεί να αποδειχθούν νάνοι πλανήτες. Υπολογίζεται ότι υπάρχουν πάνω από 100.000 αντικείμενα στη ζώνη του Κάιπερ με διάμετρο μεγαλύτερη από 50 χιλιόμετρα, αλλά η συνολική μάζα της ζώνης του Κάιπερ θεωρείται ότι είναι μόνο το ένα δέκατο ή και το ένα εκατοστό της μάζας της Γης.[109] Πολλά αντικείμενα της ζώνης του Κάιπερ έχουν πολλαπλούς δορυφόρους,[110] και τα περισσότερα έχουν τροχιές που τα οδηγούν έξω από το επίπεδο της εκλειπτικής.[111]

Η ζώνη του Κάιπερ μπορεί να χωριστεί κατά προσέγγιση στην «κλασική» ζώνη και τα αντικείμενα σε απήχηση.[108] Οι απηχήσεις είναι τροχιές που συνδέονται με αυτήν του Ποσειδώνα (π.χ. δύο φορές για κάθε τρεις τροχιές Ποσειδώνα, ή μία φορά για κάθε δύο). Η πρώτη απήχηση ξεκινά μέσα στην τροχιά του Ποσειδώνα. Η κλασική ζώνη αποτελείται από αντικείμενα που δεν έχουν απήχηση με τον Ποσειδώνα και εκτείνεται στην περιοχή περίπου 39,4 με 47,7 ΑΜ (5,89 με 7,14 δις χιλιόμετρα).[112] Τα μέλη της κλασικής ζώνης του Κάιπερ ταξινομούνται ως cubewanos, από το πρώτο που ανακαλύφθηκε στο είδος τους, το 15760 Αλβιόν (το οποίο είχε προηγουμένως τον προσωρινό χαρακτηρισμό 1992 QB1) και βρίσκονται ακόμη σε σχεδόν αρχέγονες τροχιές χαμηλής εκκεντρικότητας.[113]

Πλούτωνας και Χάροντας

Επεξεργασία
 

Ο νάνος πλανήτης Πλούτωνας (με μέση τροχιά 39 ΑΜ ή 5,8 δις χιλιόμετρα ) είναι το μεγαλύτερο γνωστό αντικείμενο στη ζώνη του Κάιπερ. Όταν ανακαλύφθηκε το 1930, θεωρήθηκε ότι ήταν ο ένατος πλανήτης. Αυτό άλλαξε το 2006 με την υιοθέτηση του επίσημου ορισμού του πλανήτη. Ο Πλούτωνας έχει σχετικά εκκεντρική τροχιά με κλίση 17 μοιρών προς το επίπεδο της εκλειπτικής και κυμαίνεται από 29,7 ΑΜ (4,44 δις χλμ.) από τον Ήλιο στο περιήλιο (εντός της τροχιάς του Ποσειδώνα) έως 49,5 (7,41 δις χλμ.) στο αφήλιο. Ο Πλούτωνας έχει απήχηση 3: 2 με τον Ποσειδώνα, που σημαίνει ότι ο Πλούτωνας περιφέρεται δύο φορές γύρω από τον Ήλιο για κάθε τρεις τροχιές Ποσειδώνα. Τα αντικείμενα της ζώνης του Κάιπερ των οποίων οι τροχιές μοιράζονται αυτόν τον συντονισμό ονομάζονται πλουτίνοι.[114]

Ο Χάρων, το μεγαλύτερο από τα φεγγάρια του Πλούτωνα, μερικές φορές περιγράφεται ως μέρος ενός δυαδικού συστήματος με τον Πλούτωνα, καθώς τα δύο σώματα περιστρέφονται γύρω από ένα βαρυκέντρο πάνω από τις επιφάνειές τους (δηλ. φαίνονται να «περιφέρονται μεταξύ τους»). Πέρα από τον Χάροντα, τέσσερα πολύ μικρότερα φεγγάρια, η Στύγα, η Νύχτα, ο Κέρβερος και η Ύδρα, περιφέρονται μέσα στο σύστημα.

Μακεμάκε και Χαουμέια

Επεξεργασία
 
Ο νάνος πλανήτης Χαουμέια και οι δακτύλιοί του (προσομοίωση).

Ο Μακεμάκε (45,79 ΑΜ κατά μέσο όρο), αν και μικρότερος από τον Πλούτωνα, είναι το μεγαλύτερο γνωστό αντικείμενο στην κλασική ζώνη του Κάιπερ (δηλαδή, ένα αντικείμενο της ζώνης του Κάιπερ που δεν έχει επιβεβαιωμένη τροχιακή απήχηση με τον Ποσειδώνα). Ο Μακεμάκε είναι το πιο φωτεινό αντικείμενο στη ζώνη του Κάιπερ μετά τον Πλούτωνα. Η τροχιά του είναι πολύ πιο κεκλιμένη από αυτή του Πλούτωνα, στις 29°.[115]

Η Χαουμέια (43,13 ΑΜ κατά μέσο όρο) βρίσκεται σε τροχιά παρόμοια με του Μακεμάκε, εκτός από το ότι βρίσκεται σε προσωρινή τροχιακή απήχηση 7:12 με τον Ποσειδώνα.[116] Ονομάστηκε με την ίδια προσδοκία ότι θα αποδειχθεί πλανήτης νάνος, αν και οι επόμενες παρατηρήσεις ήταν αρνητικές.[117]

Διασκορπισμένος δίσκος

Επεξεργασία

Ο διασκορπισμένος δίσκος, ο οποίος επικαλύπτει τη ζώνη του Κάιπερ αλλά εκτείνεται ως περίπου τις 200 ΑΜ, θεωρείται ότι είναι η πηγή κομητών μικρής περιόδου. Τα αντικείμενα του διασκορπισμένου δίσκου πιστεύεται ότι έχουν εκτοξευθεί σε ακανόνιστες τροχιές από τη βαρυτική επίδραση της πρώιμης εξωτερικής μετανάστευσης του Ποσειδώνα. Τα περισσότερα αντικείμενα του διασκορπισμένου δίσκου (SDO) έχουν περιήλια μέσα στη ζώνη του Κάιπερ αλλά αφήλια πολύ πέρα από αυτήν (κάποια πέρα από 150 ΑΜ από τον Ήλιο). Οι τροχιές των SDO έχουν επίσης μεγάλη κλίση προς το εκλειπτικό επίπεδο και συχνά είναι σχεδόν κάθετες σε αυτό. Ορισμένοι αστρονόμοι θεωρούν ότι ο διασκορπισμένος δίσκος είναι απλώς μια άλλη περιοχή της ζώνης του Κάιπερ και περιγράφουν τα διάσπαρτα αντικείμενα του δίσκου ως «διάσπαρτα αντικείμενα της ζώνης του Κάιπερ».[118] Ορισμένοι αστρονόμοι κατατάσσουν επίσης τους κενταύρους ως εσωτερικά διάσπαρτα αντικείμενα της ζώνης του Κάιπερ.[119]

Έρις

Επεξεργασία

Η Έρις (με μέση τροχιά 68 ΑΜ) είναι το μεγαλύτερο γνωστό αντικείμενο του διασκορπισμένου δίσκου και προκάλεσε συζητήσεις για το τι αποτελεί πλανήτη, επειδή έχει 25% μεγαλύτερη μάζα από τον Πλούτωνα[120] και περίπου την ίδια διάμετρο. Έχει τη μεγαλύτερη μάζα από τους γνωστούς νάνους πλανήτες. Έχει ένα γνωστό φεγγάρι, τη Δυσνομία. Όπως και ο Πλούτωνας, η τροχιά της είναι εξαιρετικά εκκεντρική, με περιήλιο 38,2 ΑΜ (περίπου η απόσταση του Πλούτωνα από τον Ήλιο) και αφήλιο 97,6 ΑΜ, και με μεγάλη κλίση προς το εκλειπτικό επίπεδο.

Πιο απομακρυσμένες περιοχές

Επεξεργασία
 
Από τον Ήλιο στο πλησιέστερο αστέρι: Το ηλιακό σύστημα σε λογαριθμική κλίμακα σε αστρονομικές μονάδες (ΑΜ)

Το σημείο στο οποίο τελειώνει το Ηλιακό Σύστημα και ξεκινά ο διαστρικός χώρος δεν έχει προσδιοριστεί με ακρίβεια επειδή τα εξωτερικά του όρια διαμορφώνονται από δύο δυνάμεις, τον ηλιακό άνεμο και τη βαρύτητα του Ήλιου. Το όριο της επιρροής του ηλιακού ανέμου είναι περίπου τέσσερις φορές η απόσταση του Πλούτωνα από τον Ήλιο. Αυτή η ηλιόπαυση, το εξωτερικό όριο της ηλιόσφαιρας, θεωρείται η αρχή του διαστρικού μέσου.[56] Η σφαίρα Χιλ του Ήλιου, το πραγματικό εύρος της βαρυτικής κυριαρχίας του, πιστεύεται ότι εκτείνεται έως και χίλιες φορές πιο μακριά και περιλαμβάνει το υποθετικό νέφος του Όορτ.[121]

Ηλιόσφαιρα

Επεξεργασία
 
Η ηλιόσφαιρα με τις διάφορες μεταβατικές περιοχές της να κινούνται μέσω του διαστρικού μέσου

Η ηλιόσφαιρα είναι φυσαλίδα αστρικού ανέμου, μια περιοχή του διαστήματος που κυριαρχείται από τον Ήλιο, στην οποία εκπέμπει τον ηλιακό άνεμο με περίπου 400 km/s, ένα ρεύμα φορτισμένων σωματιδίων, μέχρι να συγκρουστεί με τον άνεμο του διαστρικού μέσου.

Η σύγκρουση συμβαίνει περίπου 80-100 ΑΜ από τον Ήλιο προς την κατεύθυνση του διαστρικού μέσου και περίπου 200 ΑΜ από τον Ήλιο κατά τη φορά του διαστρικού ανέμου.[122] Εδώ ο άνεμος επιβραδύνεται δραματικά, συμπυκνώνεται και γίνεται πιο ταραγμένος,[122] σχηματίζοντας μια μεγάλη ωοειδή δομή γνωστή ως ηλιακή ασπίδα. Αυτή η δομή πιστεύεται ότι μοιάζει και συμπεριφέρεται πολύ σαν την ουρά ενός κομήτη, που εκτείνεται προς τα έξω επιπλέον 40 ΑΜ στην κατεύθυνση του ηλιακού ανέμου, αλλά πολλές φορές αυτή την απόσταση στη φορά του αστρικού ανέμου. Στοιχεία από το διαστημόπλοιο Cassini και το Interstellar Boundary Explorer (IBEX) έχουν υποδείξει ότι αναγκάζεται να σχηματίσει φυσαλίδα λόγω της περιοριστικής δράσης του διαστρικού μαγνητικού πεδίου.[123]

Το εξωτερικό όριο της ηλιόσφαιρας, η ηλιόπαυση, είναι το σημείο στο οποίο τερματίζεται τελικά ο ηλιακός άνεμος και αποτελεί την αρχή του διαστρικού διαστήματος.[56] Τα Voyager 1 και Voyager 2 ανακοινώθηκε ότι πέρασαν το σημείο τερματισμού του ηλιακού ανέμου, στα 94 και 84 AU από τον Ήλιο, αντίστοιχα.[124][125] Το Voyager 1 ανακοινώθηκε ότι πέρασε την ηλιόπαυση τον Αύγουστο του 2012.[126]

Το σχήμα και η μορφή του εξωτερικού άκρου της ηλιόσφαιρας πιθανότατα επηρεάζεται από τη ρευστή δυναμική των αλληλεπιδράσεων με το διαστρικό μέσο καθώς και τα ηλιακά μαγνητικά πεδία που επικρατούν στον νότο, καθώς στο βόρειο ημισφαίριο εκτείνεται κατά 9 ΑΜ μακρύτερα.[122] Πέρα από την ηλιόπαυση, περίπου στις 230 ΑΜ, οι αστρονόμοι περίμεναν να βρίσκεται το ηλιακό κρουστικό κύμα παύσης (bow shock).[127] Ωστόσο οι παρατηρήσεις του IBEX, το 2012, έδειξαν ότι δεν υπάρχει τέτοιο φαινόμενο.[128]

 
Σμίκρυνση του ηλιακού συστήματος:
  • εσωτερικό ηλιακό σύστημα και Δίας
  • εξωτερικό ηλιακό σύστημα και Πλούτωνας
  • τροχιά της Σέντνα (αποκομμένο αντικείμενο)
  • εσωτερικό τμήμα του νέφους του Όορτ

Λόγω έλλειψης δεδομένων, οι συνθήκες στον τοπικό διαστρικό χώρο δεν είναι γνωστές με βεβαιότητα. Αναμένεται ότι τα διαστημόπλοια Voyager της NASA, καθώς περνούν την ηλιόπαυση, θα μεταδώσουν στη Γη πολύτιμα δεδομένα για τα επίπεδα ακτινοβολίας και τον ηλιακό άνεμο.[129] Το πόσο καλά η ηλιόσφαιρα προστατεύει το Ηλιακό Σύστημα από τις κοσμικές ακτίνες είναι ελάχιστα κατανοητό. Μια ομάδα που χρηματοδοτείται από τη NASA έχει αναπτύξει την ιδέα μιας «Αποστολής Όρασης», αφιερωμένης στην αποστολή μιας διαστημοσυσκευής στην ηλιόσφαιρα.[130]

Αποκομμένα αντικείμενα

Επεξεργασία

Η 90377 Σέντνα (με μέση τροχιά 520 ΑΜ) είναι ένα μεγάλο, κοκκινωπό αντικείμενο με γιγαντιαία, εξαιρετικά ελλειπτική τροχιά που εκτείνεται από περίπου 76 ΑΜ στο περιήλιο έως το 940 ΑΜ στο αφήλιο και χρειάζονται 11.400 χρόνια για να ολοκληρωθεί. Ο Μάικ Μπράουν, ο οποίος ανακάλυψε το αντικείμενο το 2003, υποστηρίζει ότι δεν μπορεί να είναι μέρος του διασκορπισμένου δίσκου ή της ζώνης του Κάιπερ, επειδή το περιήλιό του είναι πολύ μακρινό για να επηρεαστεί από τη μετανάστευση του Ποσειδώνα. Αυτός και άλλοι αστρονόμοι το θεωρούν το πρώτο από έναν εντελώς νέο πληθυσμό, που μερικές φορές ονομάζεται «απομακρυσμένα αποκομμένα αντικείμενα» (DDOs), τα οποία μπορεί επίσης να περιλαμβάνουν το αντικείμενο 2000 CR105, το οποίο έχει περιήλιο 45 ΑΜ, αφήλιο 415 ΑΜ, και τροχιακή περίοδο 3.420 ετών.[131] Ο Μπράουν ονομάζει αυτόν τον πληθυσμό «εσωτερικό νέφος του Οορτ» επειδή μπορεί να σχηματίστηκε μέσω μιας παρόμοιας διαδικασίας, αν και είναι πολύ πιο κοντά στον Ήλιο.[132] Η Σέντνα είναι πολύ πιθανό να είναι νάνος πλανήτης, αν και το σχήμα της δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί. Το δεύτερο ξεκάθαρα αποκομμένο αντικείμενο, με περιήλιο μακρύτερα από αυτό της Σέντνα, σε περίπου 81 AU, είναι το 2012 VP113, που ανακαλύφθηκε το 2012. Το αφήλιό του είναι μόνο το μισό από αυτό της Σέντνα, στις 400–500 ΑΜ.[133][134]

Νέφος του Όορτ

Επεξεργασία
 
Σχηματική απεικόνιση του υποθετικού νέφους του Όορτ, με σφαιρικό εξωτερικό νέφος και εσωτερικό νέφος σε σχήμα δίσκου

Το νέφος του Όορτ είναι ένα υποθετικό σφαιρικό σύννεφο με έως και ένα τρισεκατομμύριο παγωμένα αντικείμενα. Πιστεύεται ότι είναι η πηγή για όλους τους κομήτες μεγάλης περιόδου και περιβάλλει το Ηλιακό Σύστημα σε απόσταση περίπου 50.000 ΑΜ (περίπου 1 έτος φωτός), και πιθανώς έως και 100.000 ΑΜ (1,87 ε.φ.). Πιστεύεται ότι αποτελείται από κομήτες που εκτοξεύθηκαν από το εσωτερικό ηλιακό σύστημα λόγω βαρυτικών αλληλεπιδράσεων με τους εξωτερικούς πλανήτες. Τα αντικείμενα του νέφους του Όορτ κινούνται πολύ αργά και μπορούν να διαταραχθούν από σπάνια γεγονότα, όπως συγκρούσεις, βαρυτικές επιδράσεις ενός διερχόμενου αστέρα ή τη γαλαξιακή παλίρροια, την παλιρροιακή δύναμη που ασκεί ο Γαλαξίας.[135][136]

Όρια

Επεξεργασία

Μεγάλο μέρος του Ηλιακού Συστήματος είναι ακόμα άγνωστο. Το βαρυτικό πεδίο του Ήλιου εκτιμάται ότι κυριαρχεί επί των βαρυτικών δυνάμεων των γύρω αστέρων σε απόσταση μέχρι περίπου δύο έτη φωτός (125.000 ΑΜ). Οι χαμηλότερες εκτιμήσεις για την ακτίνα του νέφους του Όορτ, αντίθετα, δεν το τοποθετούν πέρα από τις 50.000 ΑΜ.[137] Παρά τις ανακαλύψεις όπως αυτή της Σέντνα, η περιοχή μεταξύ της ζώνης του Κάιπερ και του νέφους του Όορτ, μια περιοχή δεκάδων χιλιάδων ΑΜ σε ακτίνα, εξακολουθεί να είναι ουσιαστικά μη χαρτογραφημένη. Υπάρχουν επίσης εν εξελίξει μελέτες για την περιοχή μεταξύ Ερμή και Ήλιου.[138] Στο μέλλον, μπορεί ακόμη να ανακαλυφθούν αντικείμενα στις αχαρτογράφητες περιοχές του Ηλιακού Συστήματος.

Επί του παρόντος, τα πιο απομακρυσμένα αντικείμενα, όπως ο κομήτης Γουέστ, έχουν αφήλια περίπου 70.000 AU από τον Ήλιο, αλλά καθώς το νέφος του Όορτ γίνεται πιο γνωστό, αυτό μπορεί να αλλάξει.

Διαστρικοί επισκέπτες

Επεξεργασία
 
Καλλιτεχνική απεικόνιση του αντικειμένου 1I/2017 U1 ('Oumuamua) καθώς εισέρχεται στο ηλιακό σύστημα.[139]

Το 2017, το τηλεσκόπιο Pan-STARRS1 του πανεπιστημίου της Χαβάης ανίχνευσε ένα αντικείμενο με μια ανοιχτή τροχιά μεγάλης εκκεντρικότητας, η οποία μαρτυρούσε ότι προερχόταν από κάποιο άλλο πλανητικό σύστημα. Το αντικείμενο, που ονομάστηκε Ομούαμουα από τους ανακαλυπτές του, φαίνεται να είναι ένα βραχώδες αντικείμενο σε σχήμα πούρου με μια κάπως κοκκινωπή απόχρωση, έχει μήκος έως και 400 μέτρα και είναι εξαιρετικά επιμήκεις—ίσως 10 φορές μεγαλύτερο από το πλάτος του. Αυτή η αναλογία διαστάσεων είναι μεγαλύτερη από αυτή οποιουδήποτε αστεροειδούς ή κομήτη που έχει παρατηρηθεί στο ηλιακό μας σύστημα μέχρι σήμερα. Το πιο πιθανό είναι ότι ο Ομούαμουα αποτελεί κάποιο θραύσμα από μια μεγάλη σύγκρουση σωμάτων που συνέβη στο πολύ μακρινό παρελθόν. Εξάλλου, η μεταβολή της ταχύτητάς του κατά την προσέγγισή του στον Ήλιο, μπορεί να εξηγηθεί μερικώς από την εξάχνωση των επιφανειακών του υλικών. Αξίζει, βέβαια, να σημειωθεί ότι ένα χρόνο μετά την ανακάλυψή του, δύο ερευνητές από το Χάρβαρντ δημοσίευσαν μια μελέτη που υποστήριζε ότι ο Ομούαμουα θα μπορούσε να είναι ένα εξωγήινο σκάφος με ηλιακό ιστίο, (ένα ηλιακό ιστίο εκμεταλλεύεται την ακτινοβολία του Ηλίου επιτρέποντας στο σκάφος να επιταχύνει). Η άποψη αυτή δέχτηκε έντονη κριτική, διότι παραβιάζει το ξυράφι του Occam, δηλαδή την αρχή που λέει να μην προβαίνουμε σε περισσότερες εικασίες από όσες είναι απαραίτητες. Ωστόσο, το αντικείμενο αυτό εξακολουθεί να είναι ένα από τα πιο παράξενα αντικείμενα που έχουν ανακαλυφθεί ποτέ, ενώ το πλανητικό σύστημα από το οποίο προήλθε παραμένει άγνωστο.[139][140][141]

Θέση στον γαλαξία

Επεξεργασία
 
Η θέση του Ηλιακού Συστήματος (κόκκινη σήμανση) στον Γαλαξία.

Το Ηλιακό Σύστημα βρίσκεται στον Γαλαξία, έναν σπειροειδή γαλαξία με διάμετρο περίπου 100.000 έτη φωτός που περιέχει περισσότερα από 100 δισεκατομμύρια αστέρια.[142] Ο Ήλιος βρίσκεται σε έναν από τους εξωτερικούς σπειροειδείς βραχίονες του Γαλαξία μας, γνωστό ως βραχίονα του Ωρίωνα-Κύκνου.[143] Ο Ήλιος βρίσκεται περίπου 26.660 έτη φωτός από το γαλαξιακό κέντρο,[144] και η ταχύτητα περιφοράς του γύρω από το κέντρο του Γαλαξία μας είναι περίπου 247 km/s, έτσι ώστε να ολοκληρώνει μία περιστροφή κάθε 210 εκατομμύρια χρόνια. Αυτή η περιφορά είναι γνωστή ως το γαλαξιακό έτος του Ηλιακού Συστήματος.[145] Η ηλιακή κορυφή, η κατεύθυνση της πορείας του Ήλιου μέσω του διαστρικού διαστήματος, βρίσκεται κοντά στον αστερισμό του Ηρακλή στην κατεύθυνση της τρέχουσας θέσης του φωτεινού αστέρα Βέγα.[146] Το επίπεδο της εκλειπτικής βρίσκεται σε γωνία περίπου 60° ως προς το γαλαξιακό επίπεδο.

Η θέση του Ηλιακού Συστήματος στον Γαλαξία έχει επηρεάσει την εξελικτική ιστορία της ζωής στη Γη. Η τροχιά του είναι σχεδόν κυκλική και οι αστρικές τροχιές κοντά στον Ήλιο έχουν περίπου την ίδια ταχύτητα με αυτήν των σπειροειδών βραχιόνων.[147][148] Επομένως, ο Ήλιος περνά μέσα από τους βραχίονες πολύ σπάνια. Επειδή οι σπειροειδείς βραχίονες φιλοξενούν πολύ μεγαλύτερη συγκέντρωση υπερκαινοφανών αστέρων (σουπερνόβα), βαρυτικές αστάθειες και ακτινοβολία που θα μπορούσαν να διαταράξουν το Ηλιακό Σύστημα, αυτό έδωσε στη Γη μεγάλες περιόδους σταθερότητας για να εξελιχθεί η ζωή.[147] Ωστόσο, η μεταβαλλόμενη θέση του Ηλιακού Συστήματος σε σχέση με άλλα μέρη του Γαλαξία μας θα μπορούσε να εξηγήσει τα περιοδικά γεγονότα εξαφάνισης στη Γη, σύμφωνα με την υπόθεση Σίβα (Shiva hypothesis) ή σχετικές θεωρίες. Το Ηλιακό Σύστημα βρίσκεται πολύ έξω από το κατάμεστο από αστέρια γαλαξιακό κέντρο. Κοντά στο κέντρο, βαρυτικές έλξεις από κοντινά αστέρια θα μπορούσαν να διαταράξουν τα σώματα στο νέφος του Όορτ και να στείλουν πολλούς κομήτες στο εσωτερικό ηλιακό σύστημα, προκαλώντας συγκρούσεις με δυνητικά καταστροφικές επιπτώσεις στη ζωή στη Γη. Η έντονη ακτινοβολία του γαλαξιακού κέντρου θα μπορούσε επίσης να επηρεάσει την ανάπτυξη σύνθετης ζωής.[147] Ακόμη και με την τρέχουσα τοποθεσία του Ηλιακού Συστήματος, ορισμένοι επιστήμονες έχουν υποθέσει ότι οι πρόσφατοι υπερκαινοφανείς μπορεί να έχουν επηρεάσει αρνητικά τη ζωή τα τελευταία 35.000 χρόνια, εκτοξεύοντας κομμάτια αποβληθέντος αστρικού πυρήνα προς τον Ήλιο, ως κόκκους ραδιενεργού σκόνης και μεγαλύτερα σώματα που μοιάζουν με κομήτες.[149]

Ουράνια γειτονιά

Επεξεργασία
 
Πέρα από την ηλιόσφαιρα βρίσκεται το διαστρικό μέσο, που αποτελείται από διάφορα σύννεφα αερίων. Το ηλιακό σύστημα κινείται προς το παρόν μέσω του τοπικού διαστρικού νέφους.

Το ηλιακό σύστημα περιβάλλεται από το τοπικό διαστρικό νέφος, αν και δεν είναι σαφές εάν είναι ενσωματωμένο σε αυτό ή αν βρίσκεται στην περιοχή όπου το νέφος αλληλεπιδρά με το γειτονικό νέφος G.[150][151] Και οι δύο χώροι είναι διαστρικά σύννεφα σε μια περιοχή γνωστή ως Τοπική Φυσαλίδα, πλάτους 300 ετών φωτός.

Εντός δέκα ετών φωτός από τον Ήλιο υπάρχουν σχετικά λίγα αστέρια. Το πλησιέστερο είναι το τριπλό σύστημα Άλφα Κενταύρου, το οποίο βρίσκεται περίπου 4,4 έτη φωτός μακριά, στο νέφος G. Οι αστέρες Α και Β του Άλφα Κενταύρου είναι ένα κοντινό ζεύγος αστεριών που μοιάζουν με τον Ήλιο, ενώ το πλησιέστερο στη Γη, ο μικρός κόκκινος νάνος Εγγύτατος Κενταύρου, περιστρέφεται γύρω από το ζεύγος σε απόσταση 0,2 ετών φωτός (εφ). Το 2016, ένας δυνητικά κατοικήσιμος εξωπλανήτης επιβεβαιώθηκε ότι βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον Εγγύτατο Κενταύρου, και ονομάζεται Εγγύτατος Κενταύρου b, ο πλησιέστερος στον Ήλιο επιβεβαιωμένος εξωπλανήτης.[152] Τα επόμενα πιο κοντινά στον Ήλιο αστέρια και ορφανοί πλανήτες είναι ο κόκκινος νάνος αστέρας του Μπάρναρντ (στα 5,9 εφ), οι πλησιέστεροι καφέ νάνοι του δυαδικού συστήματος Λούμαν 16 (6.6 εφ), το πιο κοντινό γνωστό ορφανό ή ελεύθερα κινούμενο αντικείμενο πλανητικής μάζας με λιγότερο από 10 μάζες Δία, ο υποκαφέ νάνος WISE 0855−0714,[153] (7 εφ), καθώς και οι κόκκινοι νάνοι Βολφ 359 (7.8 εφ) και Λαλάντ 21185 (8.3 εφ).

Το επόμενο πλησιέστερο, στα 8,6 εφ, είναι ο Σείριος, το λαμπρότερο αστέρι στον νυχτερινό ουρανό της Γης, με περίπου διπλάσια μάζα από τον Ήλιο, σε τροχιά με τον πλησιέστερο λευκό νάνο στη Γη, τον Σείριο Β. Άλλα συστήματα εντός δέκα ετών φωτός είναι το δυαδικό σύστημα ερυθρών νάνων Luyten 726-8 ( 8.7 εφ) και ο μοναχικός κόκκινος νάνος Ρος 154 (9,7 εφ).[154] Το πλησιέστερο μοναχικό αστέρι στο Ηλιακό Σύστημα που μοιάζει με τον Ήλιο είναι το Ταυ Κήτους στα 11,9 έτη φωτός. Έχει περίπου το 80% της μάζας του Ήλιου αλλά μόνο το 60% της φωτεινότητάς του.[155]

 
Χάρτης απόστασης και γωνίας των πλησιέστερων αστέρων και (υπο) καφέ νάνων εντός 12 ετών φωτός από το Ηλιακό Σύστημα ( Sol ).

Η πλησιέστερη και ορατή χωρίς βοήθεια ομάδα αστεριών πέρα από την άμεση ουράνια γειτονιά είναι η Κινούμενη Ομάδα της Μεγάλης Άρκτου σε απόσταση περίπου 80 έτη φωτός, η οποία βρίσκεται εντός της Τοπικής Φυσαλίδας, όπως το πλησιέστερο και ορατό χωρίς βοήθεια σμήνος αστεριών είναι οι Υάδες, που βρίσκονται στην άκρη της. Η Τοπική Φυσαλίδα είναι μια κοιλότητα σε σχήμα κλεψύδρας, ή υπερφυσαλίδα, στο διαστρικό μέσο με διάμετρο περίπου 300 έτη φωτός. Η φυσαλίδα είναι γεμάτη με πλάσμα υψηλής θερμοκρασίας, κάτι που υποδηλώνει ότι είναι το προϊόν αρκετών πρόσφατων υπερκαινοφανών.[156] Σε σύγκριση με τη γειτονική ευρύτερη ζώνη Γκουλντ και το κύμα Ράντκλιφ, έκαστη με χιλιάδες έτη φωτός μήκος, τα οποία αποτελούν μέρος του βραχίονα του Ωρίωνα, που περιέχει τα περισσότερα ορατά αστέρια, του Γαλαξία μας, η Τοπική Φυσαλίδα είναι μια μικρή υπερφυσαλίδα. Οι πλησιέστερες περιοχές σχηματισμού αστεριών είναι το σύμπλεγμα νεφών Ρο Οφιούχου και το Μοριακό Νέφος του Ταύρου, το τελευταίο βρίσκεται ακριβώς μετά την Τοπική Φυσαλίδα και είναι μέρος του κύματος Ράντκλιφ. Τα ορατά αντικείμενα χωρίς βοήθεια σε αυτές τις περιοχές χιλίων ετών φωτός προς το Γαλαξιακό Κέντρο, 26 χιλιάδες έτη φωτός μακριά, είναι αντικείμενα όπως η Σάουλα και προς τα έξω στο γαλαξιακό επίπεδο, όπως ο Ελ Ναθ.

Σύγκριση με εξωηλιακά συστήματα

Επεξεργασία

Σε σύγκριση με πολλά άλλα πλανητικά συστήματα, το Ηλιακό Σύστημα ξεχωρίζει από έλλειψη πλανητών στο εσωτερικό της τροχιάς του Ερμή.[157][158] Το γνωστό ηλιακό σύστημα στερείται επίσης υπεργαίας (ο Πλανήτης Εννέα θα μπορούσε να είναι μια υπεργαία πέρα από το γνωστό Ηλιακό Σύστημα).[157] Είναι ασυνήθιστο ότι έχει μόνο μικρούς βραχώδεις πλανήτες και μεγάλους γίγαντες αερίου ενώ σε άλλα πλανητικά συστήματα είναι συνήθεις οι πλανήτες μεσαίου μεγέθους - τόσο βραχώδεις όσο και αέριοι - οπότε δεν υπάρχει μεγάλο «κενό» όπως αυτό μεταξύ Γης και Ποσειδώνα (το οποίο έχει ακτίνα 3,8 φορές μεγαλύτερο από την απόσταση Ηλίου - Γης). Επίσης, αυτές οι υπεργαίες έχουν πιο κοντινές τροχιές από τον Ερμή.[157] Αυτό οδήγησε στην υπόθεση ότι όλα τα πλανητικά συστήματα ξεκινούν με πολλούς κοντινούς πλανήτες και ότι τυπικά μια ακολουθία των συγκρούσεών τους προκαλεί ενοποίηση μάζας σε λίγους μεγαλύτερους πλανήτες, αλλά στην περίπτωση του Ηλιακού Συστήματος οι συγκρούσεις προκάλεσαν την καταστροφή και εκτόξευσή τους.[159][160]

Οι τροχιές των πλανητών του Ηλιακού Συστήματος είναι σχεδόν κυκλικές. Σε σύγκριση με άλλα συστήματα, έχουν μικρότερη τροχιακή εκκεντρικότητα.[157] Αν και υπάρχουν προσπάθειες να εξηγηθεί εν μέρει λόγω προκατάληψης στη μέθοδο ανίχνευσης ακτινικής ταχύτητας και εν μέρει λόγω των μακρών αλληλεπιδράσεις ενός αρκετά υψηλού αριθμού πλανητών, τα ακριβή αίτια παραμένουν απροσδιόριστα.[157][161]

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ Κουλουμβάκος, Αθανάσιος. Μελέτη κρουστικών κυμάτων στο ηλιακό στέμμα και το μεσοπλανητικό χώρο. National Documentation Centre (EKT). http://dx.doi.org/10.12681/eadd/44779. 
  2. ↑ Grundy, W.M.; Noll, K.S.; Buie, M.W.; Benecchi, S.D.; Ragozzine, D.; Roe, H.G. (December 2018). The Mutual Orbit, Mass, and Density of Transneptunian Binary Gǃkúnǁʼhòmdímà ((229762) 2007 UK126). 334, σελ. 30–38. doi:10.1016/j.icarus.2018.12.037. ISSN 0019-1035. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 April 2019. https://web.archive.org/web/20190407045339/http://www2.lowell.edu/~grundy/abstracts/preprints/2019.G-G.pdf. 
  3. ↑ Mike Brown (23 Αυγούστου 2011). «Free the dwarf planets!». Mike Brown's Planets. 
  4. ↑ «Dwarf Planets». Minor Planet Center. Διεθνές Αστρονομική Ένωση. Ανακτήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 2022. 
  5. ↑ Weinert, Friedel (2009). Copernicus, Darwin, & Freud: revolutions in the history and philosophy of science. Wiley-Blackwell. σελ. 21. ISBN 978-1-4051-8183-9. 
  6. ↑ Eric W. Weisstein (2006). «Galileo Galilei (1564–1642)». Wolfram Research. Ανακτήθηκε στις 27 Οκτωβρίου 2010. 
  7. ↑ «Discoverer of Titan: Christiaan Huygens». ESA Space Science. 2005. Ανακτήθηκε στις 27 Οκτωβρίου 2010. 
  8. ↑ «Comet Halley». University of Tennessee. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2006. 
  9. ↑ Sagan, Carl· Druyan, Ann (1997). Comet. New York: Random House. σελίδες 26–27, 37–38. ISBN 978-0-3078-0105-0. 
  10. ↑ «Etymonline: Solar System». Ανακτήθηκε στις 24 Ιανουαρίου 2008. 
  11. ↑ «1838: Friedrich Bessel Measures Distance to a Star». Observatories of the Carnegie Institution for Science. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Οκτωβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 22 Σεπτεμβρίου 2018. 
  12. ↑ «First Planetary Flyby Occurred 50 Years Ago Today». Space.com (στα Αγγλικά). 14 Δεκεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 2022. 
  13. ↑ M Woolfson (2000). «The origin and evolution of the solar system». Astronomy & Geophysics 41 (1): 1.12–1.19. doi:10.1046/j.1468-4004.2000.00012.x. Bibcode: 2000A&G....41a..12W. 
  14. ↑ Levison, H.F.; Morbidelli, A. (27 November 2003). «The formation of the Kuiper belt by the outward transport of bodies during Neptune's migration». Nature 426 (6965): 419–421. doi:10.1038/nature02120. PMID 14647375. Bibcode: 2003Natur.426..419L. https://archive.org/details/sim_nature-uk_2003-11-27_426_6965/page/419. 
  15. ↑ Harold F. Levison; Martin J Duncan (1997). «From the Kuiper Belt to Jupiter-Family Comets: The Spatial Distribution of Ecliptic Comets». Icarus 127 (1): 13–32. doi:10.1006/icar.1996.5637. Bibcode: 1997Icar..127...13L. 
  16. ↑ «The Solar System». Nine Planets. Ανακτήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2007. 
  17. ↑ Amir Alexander (2006). «New Horizons Set to Launch on 9-Year Voyage to Pluto and the Kuiper Belt». The Planetary Society. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Φεβρουαρίου 2006. Ανακτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 2006. 
  18. ↑ Bennett, Jeffrey O. (2020). «Chapter 4.5». The cosmic perspective (Ninth έκδοση). Hoboken, NJ. ISBN 978-0-134-87436-4. 
  19. ↑ 19,0 19,1 Marochnik, L.; Mukhin, L. (1995). «Is Solar System Evolution Cometary Dominated?». Στο: Shostak, G.S., επιμ. Astronomical Society of the Pacific Conference Series. 74, p. 83. ISBN 0-937707-93-7. Bibcode: 1995ASPC...74...83M. 
  20. ↑ Bi, S.L.; Li, T.D.; Li, L.H.; Yang, W.M. (2011). «Solar Models with Revised Abundance». The Astrophysical Journal 731 (2): L42. doi:10.1088/2041-8205/731/2/L42. Bibcode: 2011ApJ...731L..42B. 
  21. ↑ «The Sun's Vital Statistics». Stanford Solar Center. Ανακτήθηκε στις 29 Ιουλίου 2008. 
  22. ↑ Williams, David R. (7 Σεπτεμβρίου 2006). «Saturn Fact Sheet». NASA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Αυγούστου 2011. Ανακτήθηκε στις 31 Ιουλίου 2007. 
  23. ↑ Williams, David R. (16 Νοεμβρίου 2004). «Jupiter Fact Sheet». NASA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Σεπτεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 8 Αυγούστου 2007. 
  24. ↑ Paul Robert Weissman· Torrence V. Johnson (2007). Encyclopedia of the solar system. Academic Press. σελ. 615. ISBN 978-0-12-088589-3. 
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 Podolak, M.; Weizman, A.; Marley, M. (December 1995). «Comparative models of Uranus and Neptune». Planetary and Space Science 43 (12): 1517–1522. doi:10.1016/0032-0633(95)00061-5. Bibcode: 1995P&SS...43.1517P. https://archive.org/details/sim_planetary-and-space-science_1995-12_43_12/page/1517. 
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 26,3 Podolak, M.; Podolak, J.I.; Marley, M.S. (February 2000). «Further investigations of random models of Uranus and Neptune». Planetary and Space Science 48 (2–3): 143–151. doi:10.1016/S0032-0633(99)00088-4. Bibcode: 2000P&SS...48..143P. https://zenodo.org/record/998024. 
  27. ↑ Michael Zellik (2002). Astronomy: The Evolving Universe (9th έκδοση). Cambridge University Press. σελ. 240. ISBN 978-0-521-80090-7. 
  28. ↑ Placxo, Kevin W.· Gross, Michael (2006). Astrobiology: a brief introduction. JHU Press. σελ. 66. ISBN 978-0-8018-8367-5. 
  29. ↑ «Dawn: A Journey to the Beginning of the Solar System». Space Physics Center: UCLA. 2005. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Μαΐου 2012. Ανακτήθηκε στις 3 Νοεμβρίου 2007. 
  30. ↑ Guy Ottewell (1989). «The Thousand-Yard Model |subtitle Earth as a Peppercorn». NOAO Educational Outreach Office. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Ιουλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 10 Μαΐου 2012. 
  31. ↑ «Tours of Model Solar Systems». University of Illinois. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Απριλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 10 Μαΐου 2012. 
  32. ↑ «Luleå är Sedna. I alla fall om vår sol motsvaras av Globen i Stockholm». Norrbotten Kuriren (in Swedish). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Ιουλίου 2010. Ανακτήθηκε στις 10 Μαΐου 2010. 
  33. ↑ See, for example, Office of Space Science (9 Ιουλίου 2004). «Solar System Scale». NASA Educator Features. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Αυγούστου 2016. Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2013. 
  34. ↑ Bouvier, A.; Wadhwa, M. (2010). «The age of the Solar System redefined by the oldest Pb–Pb age of a meteoritic inclusion». Nature Geoscience 3 (9): 637–641. doi:10.1038/NGEO941. Bibcode: 2010NatGe...3..637B. 
  35. ↑ The date is based on the oldest inclusions found to date in meteorites, 4568.2+0.2
    −0.4     million years, and is thought to be the date of the formation of the first solid material in the collapsing nebula.[34]
  36. ↑ 36,0 36,1 36,2 «Lecture 13: The Nebular Theory of the origin of the Solar System». University of Arizona. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Ιουλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2006. 
  37. ↑ Greaves, Jane S. (7 January 2005). «Disks Around Stars and the Growth of Planetary Systems». Science 307 (5706): 68–71. doi:10.1126/science.1101979. PMID 15637266. Bibcode: 2005Sci...307...68G. https://archive.org/details/sim_science_2005-01-07_307_5706/page/68. 
  38. ↑ Present Understanding of the Origin of Planetary Systems. National Academy of Sciences. 5 Απριλίου 2000. ISBN 978-0-309-04193-5. Ανακτήθηκε στις 19 Ιανουαρίου 2007. 
  39. ↑ Boss, A.P.; Durisen, R.H. (2005). «Chondrule-forming Shock Fronts in the Solar Nebula: A Possible Unified Scenario for Planet and Chondrite Formation». The Astrophysical Journal 621 (2): L137. doi:10.1086/429160. Bibcode: 2005ApJ...621L.137B. 
  40. ↑ 40,0 40,1 40,2 Bennett, Jeffrey O. (2020). «Chapter 8.2». The cosmic perspective (Ninth έκδοση). Hoboken, NJ. ISBN 978-0-134-87436-4. 
  41. ↑ Bartels, Meghan (18 Μαρτίου 2019). «NASA's New Horizons Reveals Geologic 'Frankenstein' That Formed Ultima Thule». Space.com. Ανακτήθηκε στις 18 Μαρτίου 2019. 
  42. ↑ Batygin, Konstantin; Brown, Michael E. (20 June 2010). «Early Dynamical Evolution of the Solar System: Pinning Down the Initial Conditions of the Nice Model». The Astrophysical Journal 716 (2): 1323–1331. doi:10.1088/0004-637X/716/2/1323. Bibcode: 2010ApJ...716.1323B. 
  43. ↑ Sukyoung Yi; Pierre Demarque; Yong-Cheol Kim; Young-Wook Lee; Chang H. Ree; Thibault Lejeune; Sydney Barnes (2001). «Toward Better Age Estimates for Stellar Populations: The Y2 Isochrones for Solar Mixture». Astrophysical Journal Supplement 136 (2): 417–437. doi:10.1086/321795. Bibcode: 2001ApJS..136..417Y. 
  44. ↑ A. Chrysostomou; P.W. Lucas (2005). «The Formation of Stars». Contemporary Physics 46 (1): 29–40. doi:10.1080/0010751042000275277. Bibcode: 2005ConPh..46...29C. 
  45. ↑ 45,0 45,1 Schröder, K.-P.; Connon Smith, Robert (May 2008). «Distant future of the Sun and Earth revisited». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 386 (1): 155–163. doi:10.1111/j.1365-2966.2008.13022.x. Bibcode: 2008MNRAS.386..155S. 
  46. ↑ Nir J. Shaviv (2003). «Towards a Solution to the Early Faint Sun Paradox: A Lower Cosmic Ray Flux from a Stronger Solar Wind». Journal of Geophysical Research 108 (A12): 1437. doi:10.1029/2003JA009997. Bibcode: 2003JGRA..108.1437S. 
  47. ↑ Pogge, Richard W. (1997). «The Once & Future Sun». New Vistas in Astronomy. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Μαΐου 2005. Ανακτήθηκε στις 7 Δεκεμβρίου 2005. 
  48. ↑ «Sun: Facts & Figures». NASA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 14 Μαΐου 2009. 
  49. ↑ Woolfson, M. (2000). «The origin and evolution of the solar system». Astronomy & Geophysics 41 (1): 12. doi:10.1046/j.1468-4004.2000.00012.x. Bibcode: 2000A&G....41a..12W. 
  50. ↑ Zirker, Jack B. (2002). Journey from the Center of the Sun. Princeton University Press. σελίδες 120–127. ISBN 978-0-691-05781-1. 
  51. ↑ «Why is visible light visible, but not other parts of the spectrum?». The Straight Dome. 2003. Ανακτήθηκε στις 14 Μαΐου 2009. 
  52. ↑ Than, Ker (30 January 2006). «Astronomers Had it Wrong: Most Stars are Single». SPACE.com. http://www.space.com/scienceastronomy/060130_mm_single_stars.html. Ανακτήθηκε στις 1 August 2007. 
  53. ↑ T.S. van Albada; Norman Baker (1973). «On the Two Oosterhoff Groups of Globular Clusters». The Astrophysical Journal 185: 477–498. doi:10.1086/152434. Bibcode: 1973ApJ...185..477V. 
  54. ↑ Charles H. Lineweaver (9 March 2001). «An Estimate of the Age Distribution of Terrestrial Planets in the Universe: Quantifying Metallicity as a Selection Effect». Icarus 151 (2): 307–313. doi:10.1006/icar.2001.6607. Bibcode: 2001Icar..151..307L. 
  55. ↑ «Solar Physics: The Solar Wind». Marshall Space Flight Center. 16 Ιουλίου 2006. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Αυγούστου 2015. Ανακτήθηκε στις 3 Οκτωβρίου 2006. 
  56. ↑ 56,0 56,1 56,2 «Voyager Enters Solar System's Final Frontier». NASA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Μαΐου 2020. Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2007. 
  57. ↑ Phillips, Tony (15 Φεβρουαρίου 2001). «The Sun Does a Flip». NASA–Science News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Μαΐου 2009. Ανακτήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2007. 
  58. ↑ «A Star with two North Poles». NASA–Science News. 22 Απριλίου 2003. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Ιουλίου 2009. 
  59. ↑ Riley, Pete (2002). «Modeling the heliospheric current sheet: Solar cycle variations». Journal of Geophysical Research 107. doi:10.1029/2001JA000299. Bibcode: 2002JGRA..107.1136R. 
  60. ↑ «Solar Wind blows some of Earth's atmosphere into space». Science@NASA Headline News. 8 Δεκεμβρίου 1998. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2021. 
  61. ↑ Lundin, Richard (9 March 2001). «Erosion by the Solar Wind». Science 291 (5510): 1909. doi:10.1126/science.1059763. PMID 11245195. https://archive.org/details/sim_science_2001-03-09_291_5510/page/1909. 
  62. ↑ Langner, U.W.; M.S. Potgieter (2005). «Effects of the position of the solar wind termination shock and the heliopause on the heliospheric modulation of cosmic rays». Advances in Space Research 35 (12): 2084–2090. doi:10.1016/j.asr.2004.12.005. Bibcode: 2005AdSpR..35.2084L. https://archive.org/details/sim_advances-in-space-research_2005_35_12/page/2084. 
  63. ↑ «Long-term Evolution of the Zodiacal Cloud». 1998. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Σεπτεμβρίου 2006. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2007. 
  64. ↑ «ESA scientist discovers a way to shortlist stars that might have planets». ESA Science and Technology. 2003. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2007. 
  65. ↑ Landgraf, M.; Liou, J.-C.; Zook, H.A.; Grün, E. (May 2002). «Origins of Solar System Dust beyond Jupiter». The Astronomical Journal 123 (5): 2857–2861. doi:10.1086/339704. Bibcode: 2002AJ....123.2857L. http://astron.berkeley.edu/~kalas/disksite/library/ladgraf02.pdf. Ανακτήθηκε στις 9 February 2007. 
  66. ↑ «Inner Solar System». NASA Science (Planets). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Μαΐου 2009. Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2009. 
  67. ↑ Ryan Whitwam (18 Μαρτίου 2019). «Mercury Is Actually the Closest Planet to Every Other Planet». ExtremeTech.com. Ανακτήθηκε στις 25 Μαρτίου 2019. 
  68. ↑ Mercury is the closest planet to all seven other planets στο YouTube
  69. ↑ Schenk P., Melosh H.J. (1994), Lobate Thrust Scarps and the Thickness of Mercury's Lithosphere, Abstracts of the 25th Lunar and Planetary Science Conference, 1994LPI....25.1203S
  70. ↑ Bill Arnett (2006). «Mercury». Nine Planets. Ανακτήθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου 2006. 
  71. ↑ Benz, W.; Slattery, W.L.; Cameron, A.G.W. (1988). «Collisional stripping of Mercury's mantle». Icarus 74 (3): 516–528. doi:10.1016/0019-1035(88)90118-2. Bibcode: 1988Icar...74..516B. https://zenodo.org/record/1253898. 
  72. ↑ Cameron, A.G.W. (1985). «The partial volatilization of Mercury». Icarus 64 (2): 285–294. doi:10.1016/0019-1035(85)90091-0. Bibcode: 1985Icar...64..285C. 
  73. ↑ Mark Alan Bullock (1997). The Stability of Climate on Venus (PDF) (PhD). Southwest Research Institute. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 14 Ιουνίου 2007. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2006. 
  74. ↑ Paul Rincon (1999). «Climate Change as a Regulator of Tectonics on Venus» (PDF). Johnson Space Center Houston, TX, Institute of Meteoritics, University of New Mexico, Albuquerque, NM. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 14 Ιουνίου 2007. Ανακτήθηκε στις 19 Νοεμβρίου 2006. 
  75. ↑ Παπανικολάου, Δημήτριος. Χειρ Κυρίου ως σχέση θεού - ανθρώπου κατά το βιβλίο του Ιώβ. National Documentation Centre (EKT). http://dx.doi.org/10.12681/eadd/21228. 
  76. ↑ «What are the characteristics of the Solar System that lead to the origins of life?». NASA Science (Big Questions). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Απριλίου 2010. Ανακτήθηκε στις 30 Αυγούστου 2011. 
  77. ↑ Anne E. Egger. «Earth's Atmosphere: Composition and Structure». VisionLearning.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Φεβρουαρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2006. 
  78. ↑ David C. Gatling· Conway Leovy (2007). «Mars Atmosphere: History and Surface Interactions». Στο: Lucy-Ann McFadden. Encyclopaedia of the Solar System. σελίδες 301–314. 
  79. ↑ David Noever (2004). «Modern Martian Marvels: Volcanoes?». NASA Astrobiology Magazine. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουλίου 2006. 
  80. ↑ «Mars: A Kid's Eye View». NASA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Δεκεμβρίου 2003. Ανακτήθηκε στις 14 Μαΐου 2009. 
  81. ↑ Scott S. Sheppard· David Jewitt· Jan Kleyna (2004). «A Survey for Outer Satellites of Mars: Limits to Completeness» (PDF). Astronomical Journal. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2006. 
  82. ↑ Pascal Rosenblatt; Sébastien Charnoz; Kevin M. Dunseath; Mariko Terao-Dunseath; Antony Trinh; Ryuki Hyodo; Hidenori Genda; Stéven Toupin (2016). «Accretion of Phobos and Deimos in an extended debris disc stirred by transient moons». Nature Geoscience 9 (8): 581. doi:10.1038/ngeo2742. Bibcode: 2016NatGe...9..581R. https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-01350105/file/Letter.pdf. 
  83. ↑ «IAU Planet Definition Committee». International Astronomical Union. 2006. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Ιουνίου 2009. Ανακτήθηκε στις 1 Μαρτίου 2009. 
  84. ↑ «Are Kuiper Belt Objects asteroids? Are large Kuiper Belt Objects planets?». Cornell University. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Ιανουαρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 1 Μαρτίου 2009. 
  85. ↑ Petit, J.-M.; Morbidelli, A.; Chambers, J. (2001). «The Primordial Excitation and Clearing of the Asteroid Belt». Icarus 153 (2): 338–347. doi:10.1006/icar.2001.6702. Bibcode: 2001Icar..153..338P. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2007-02-21. https://web.archive.org/web/20070221085835/http://www.gps.caltech.edu/classes/ge133/reading/asteroids.pdf. Ανακτήθηκε στις 22 March 2007. 
  86. ↑ «New study reveals twice as many asteroids as previously believed». ESA. 2002. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουνίου 2006. 
  87. ↑ Krasinsky, G.A.; Pitjeva, E.V.; Vasilyev, M.V.; Yagudina, E.I. (July 2002). «Hidden Mass in the Asteroid Belt». Icarus 158 (1): 98–105. doi:10.1006/icar.2002.6837. Bibcode: 2002Icar..158...98K. 
  88. ↑ «Cassini Passes Through Asteroid Belt». NASA. Ανακτήθηκε στις 1 Μαρτίου 2021. 
  89. ↑ «History and Discovery of Asteroids» (DOC). NASA. Ανακτήθηκε στις 29 Αυγούστου 2006. 
  90. ↑ Phil Berardelli (2006). «Main-Belt Comets May Have Been Source of Earths Water». SpaceDaily. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουνίου 2006. 
  91. ↑ Barucci, M. A.· Kruikshank, D.P. (2002). «Physical Properties of Trojan and Centaur Asteroids». Asteroids III. Tucson, Arizona: University of Arizona Press. σελίδες 273–87. 
  92. ↑ Morbidelli, A.; Bottke, W.F.; Froeschlé, Ch.; Michel, P. (January 2002). «Origin and Evolution of Near-Earth Objects». Asteroids III: 409–422. Bibcode: 2002aste.book..409M. http://www.boulder.swri.edu/~bottke/Reprints/Morbidelli-etal_2002_AstIII_NEOs.pdf. 
  93. ↑ «Gas Giant | Planet Types». Exoplanet Exploration: Planets Beyond our Solar System. Ανακτήθηκε στις 22 Δεκεμβρίου 2020. 
  94. ↑ Jack J. Lissauer· David J. Stevenson (2006). «Formation of Giant Planets» (PDF). NASA Ames Research Center; California Institute of Technology. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 26 Μαρτίου 2009. Ανακτήθηκε στις 16 Ιανουαρίου 2006. 
  95. ↑ Pappalardo, R T (1999). «Geology of the Icy Galilean Satellites: A Framework for Compositional Studies». Brown University. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Σεπτεμβρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 16 Ιανουαρίου 2006. 
  96. ↑ «Saturn – The Most Beautiful Planet of our solar system». Preserve Articles. 23 Ιανουαρίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 24 Ιουλίου 2011. 
  97. ↑ Μυροφορίδης, Αλέξανδρος. Η πλοκή ως δομικό στοιχείο του πεζογραφικού σύμπαντος. National Documentation Centre (EKT). http://dx.doi.org/10.12681/eadd/55413. 
  98. ↑ Kargel, J.S. (1994). «Cryovolcanism on the icy satellites». Earth, Moon, and Planets 67 (1–3): 101–113. doi:10.1007/BF00613296. Bibcode: 1995EM&P...67..101K. https://zenodo.org/record/1232444. 
  99. ↑ Hawksett, David; Longstaff, Alan; Cooper, Keith; Clark, Stuart (2005). «10 Mysteries of the Solar System». Astronomy Now 19 (8): 65. Bibcode: 2005AsNow..19h..65H. 
  100. ↑ Sheppard, S. S.; Jewitt, D.; Kleyna, J. (2005). «An Ultradeep Survey for Irregular Satellites of Uranus: Limits to Completeness». The Astronomical Journal 129 (1): 518. doi:10.1086/426329. Bibcode: 2005AJ....129..518S. 
  101. ↑ Podolak, M.; Reynolds, R.T.; Young, R. (1990). «Post Voyager comparisons of the interiors of Uranus and Neptune». Geophysical Research Letters 17 (10): 1737–1740. doi:10.1029/GL017i010p01737. Bibcode: 1990GeoRL..17.1737P. https://zenodo.org/record/1231394. 
  102. ↑ Duxbury, N.S.· Brown, R.H. (1995). «The Plausibility of Boiling Geysers on Triton». Beacon eSpace. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Απριλίου 2009. Ανακτήθηκε στις 16 Ιανουαρίου 2006. 
  103. ↑ Patrick Vanouplines (1995). «Chiron biography». Vrije Universitiet Brussel. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Μαΐου 2009. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουνίου 2006. 
  104. ↑ Sekanina, Zdeněk (2001). «Kreutz sungrazers: the ultimate case of cometary fragmentation and disintegration?». Publications of the Astronomical Institute of the Academy of Sciences of the Czech Republic 89: 78–93. Bibcode: 2001PAICz..89...78S. 
  105. ↑ Królikowska, M. (2001). «A study of the original orbits of hyperbolic comets». Astronomy & Astrophysics 376 (1): 316–324. doi:10.1051/0004-6361:20010945. Bibcode: 2001A&A...376..316K. 
  106. ↑ Whipple, Fred L. (1992). «The activities of comets related to their aging and origin». Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy 54 (1–3): 1–11. doi:10.1007/BF00049540. Bibcode: 1992CeMDA..54....1W. 
  107. ↑ Alan Stern (Φεβρουαρίου 2015). «Journey to the Solar System's Third Zone». American Scientist. Ανακτήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 2018. 
  108. ↑ 108,0 108,1 Stephen C. Tegler (2007). «Kuiper Belt Objects: Physical Studies». Στο: Lucy-Ann McFadden. Encyclopedia of the Solar System. σελίδες 605–620. 
  109. ↑ Audrey Delsanti· David Jewitt (2006). «The Solar System Beyond The Planets» (PDF). Institute for Astronomy, University of Hawaii. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 29 Ιανουαρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 3 Ιανουαρίου 2007. 
  110. ↑ Brown, M.E.; Van Dam, M.A.; Bouchez, A.H.; Le Mignant, D.; Campbell, R.D.; Chin, J.C.Y.; Conrad, A.; Hartman, S.K. και άλλοι. (2006). «Satellites of the Largest Kuiper Belt Objects». The Astrophysical Journal 639 (1): L43–L46. doi:10.1086/501524. Bibcode: 2006ApJ...639L..43B. http://web.gps.caltech.edu/~mbrown/papers/ps/gab.pdf. Ανακτήθηκε στις 19 October 2011. 
  111. ↑ Chiang, E.I.; Jordan, A.B.; Millis, R.L.; Buie, M.W.; Wasserman, L.H.; Elliot, J.L.; Kern, S.D.; Trilling, D.E. και άλλοι. (2003). «Resonance Occupation in the Kuiper Belt: Case Examples of the 5:2 and Trojan Resonances». The Astronomical Journal 126 (1): 430–443. doi:10.1086/375207. Bibcode: 2003AJ....126..430C. http://www.boulder.swri.edu/~buie/biblio/pub047.pdf. Ανακτήθηκε στις 15 August 2009. 
  112. ↑ M.W. Buie; R.L. Millis; L. H. Wasserman; J.L. Elliot; S.D. Kern; K.B. Clancy; E.I. Chiang; A.B. Jordan και άλλοι. (2005). «Procedures, Resources and Selected Results of the Deep Ecliptic Survey». Earth, Moon, and Planets 92 (1): 113–124. doi:10.1023/B:MOON.0000031930.13823.be. Bibcode: 2003EM&P...92..113B. 
  113. ↑ E. Dotto1· M. A. Barucci2· M. Fulchignoni (24 Αυγούστου 2006). «Beyond Neptune, the new frontier of the Solar System» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 25 Αυγούστου 2014. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2006. 
  114. ↑ Fajans, J.; L. Frièdland (October 2001). «Autoresonant (nonstationary) excitation of pendulums, Plutinos, plasmas, and other nonlinear oscillators». American Journal of Physics 69 (10): 1096–1102. doi:10.1119/1.1389278. Bibcode: 2001AmJPh..69.1096F. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 June 2011. https://web.archive.org/web/20110607210435/http://ist-socrates.berkeley.edu/~fajans/pub/pdffiles/AutoPendAJP.pdf. Ανακτήθηκε στις 26 December 2006. 
  115. ↑ Marc W. Buie (5 Απριλίου 2008). «Orbit Fit and Astrometric record for 136472». SwRI (Space Science Department). Ανακτήθηκε στις 15 Ιουλίου 2012. 
  116. ↑ Michael E. Brown. «The largest Kuiper belt objects» (PDF). Caltech. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουλίου 2012. 
  117. ↑ Ortiz, J. L.; Santos-Sanz, P.; Sicardy, B. και άλλοι. (2017). «The size, shape, density and ring of the dwarf planet Haumea from a stellar occultation». Nature 550 (7675): 219–223. doi:10.1038/nature24051. PMID 29022593. Bibcode: 2017Natur.550..219O. 
  118. ↑ David Jewitt (2005). «The 1,000 km Scale KBOs». University of Hawaii. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουλίου 2006. 
  119. ↑ «List of Centaurs and Scattered-Disk Objects». IAU: Minor Planet Center. Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2007. 
  120. ↑ Brown, Michael E.; Schaller, Emily L. (15 June 2007). «The Mass of Dwarf Planet Eris». Science 316 (5831): 1585. doi:10.1126/science.1139415. PMID 17569855. Bibcode: 2007Sci...316.1585B. https://archive.org/details/sim_science_2007-06-15_316_5831/page/1585. 
  121. ↑ Littmann, Mark (2004). Planets Beyond: Discovering the Outer Solar System. Courier Dover Publications. σελίδες 162–163. ISBN 978-0-486-43602-9. 
  122. ↑ 122,0 122,1 122,2 Fahr, H. J.; Kausch, T.; Scherer, H. (2000). «A 5-fluid hydrodynamic approach to model the Solar System-interstellar medium interaction». Astronomy & Astrophysics 357: 268. Bibcode: 2000A&A...357..268F. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 August 2017. https://web.archive.org/web/20170808135422/http://aa.springer.de/papers/0357001/2300268.pdf. Ανακτήθηκε στις 24 August 2008. 
  123. ↑ «Cassini's Big Sky: The View from the Center of Our Solar System». NASA/JPL. 2009. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2009. 
  124. ↑ Stone, E.C.; Cummings, A.C.; McDonald, F.B.; Heikkila, B.C.; Lal, N.; Webber, W.R. (September 2005). «Voyager 1 explores the termination shock region and the heliosheath beyond». Science 309 (5743): 2017–20. doi:10.1126/science.1117684. PMID 16179468. Bibcode: 2005Sci...309.2017S. 
  125. ↑ Stone, E.C.; Cummings, A.C.; McDonald, F.B.; Heikkila, B.C.; Lal, N.; Webber, W.R. (July 2008). «An asymmetric solar wind termination shock». Nature 454 (7200): 71–4. doi:10.1038/nature07022. PMID 18596802. Bibcode: 2008Natur.454...71S. 
  126. ↑ Cook, Jia-Rui C.· Agle, D. C.· Brown, Dwayne (12 Σεπτεμβρίου 2013). «NASA Spacecraft Embarks on Historic Journey into Interstellar Space». NASA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2013. 
  127. ↑ Nemiroff, R.· Bonnell, J., επιμ. (24 Ιουνίου 2002). «The Sun's Heliosphere & Heliopause». Astronomy Picture of the Day. NASA. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουνίου 2006. 
  128. ↑ «NASA - IBEX Reveals a Missing Boundary At the Edge Of the Solar System». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Μαρτίου 2013. Ανακτήθηκε στις 23 Αυγούστου 2014. 
  129. ↑ «Voyager: Interstellar Mission». NASA Jet Propulsion Laboratory. 2007. Ανακτήθηκε στις 8 Μαΐου 2008. 
  130. ↑ Anderson, Mark (5 Ιανουαρίου 2007). «Interstellar space, and step on it!». New Scientist. Ανακτήθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 2007. 
  131. ↑ David Jewitt (2004). «Sedna – 2003 VB12». University of Hawaii. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουνίου 2006. 
  132. ↑ Mike Brown (2004). «Sedna». Caltech. Ανακτήθηκε στις 2 Μαΐου 2007. 
  133. ↑ «JPL Small-Body Database Browser: (2012 VP113)» (2013-10-30 last obs). Jet Propulsion Laboratory. Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2014. 
  134. ↑ «A new object at the edge of our Solar System discovered». Physorg.com. 26 Μαρτίου 2014. 
  135. ↑ «Rapid collisional evolution of comets during the formation of the Oort cloud». Nature 409 (6820): 589–591. 2001. doi:10.1038/35054508. PMID 11214311. Bibcode: 2001Natur.409..589S. 
  136. ↑ Bill Arnett (2006). «The Kuiper Belt and the Oort Cloud». Nine Planets. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουνίου 2006. 
  137. ↑ T. Encrenaz· JP. Bibring (2004). The Solar System: Third edition. Springer. σελ. 1. 
  138. ↑ Durda D.D.; Stern S.A.; Colwell W.B.; Parker J.W.; Levison H.F.; Hassler D.M. (2004). «A New Observational Search for Vulcanoids in SOHO/LASCO Coronagraph Images». Icarus 148 (1): 312–315. doi:10.1006/icar.2000.6520. Bibcode: 2000Icar..148..312D. 
  139. ↑ 139,0 139,1 «In Depth | Oumuamua». NASA Solar System Exploration. Ανακτήθηκε στις 24 Αυγούστου 2023. 
  140. ↑ Landau, By Elizabeth. «What We Know—And Don't Know—About 'Oumuamua». NASA Solar System Exploration. Ανακτήθηκε στις 24 Αυγούστου 2023. 
  141. ↑ Letzter,LiveScience, Rafi. «Mystery of Interstellar Visitor ‘Oumuamua Gets Trickier». Scientific American (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Αυγούστου 2023. 
  142. ↑ (2000). Exposing the Stuff Between the Stars. Δελτίο τύπου.
  143. ↑ R. Drimmel; D.N. Spergel (2001). «Three Dimensional Structure of the Milky Way Disk». The Astrophysical Journal 556 (1): 181–202. doi:10.1086/321556. Bibcode: 2001ApJ...556..181D. 
  144. ↑ GRAVITY Collaboration: A geometric distance measurement to the Galactic center black hole with 0.3% uncertainty. Astronomie & Astrophysics 625, 2019, doi:10.1051/0004-6361/201935656.
  145. ↑ Leong, Stacy (2002). «Period of the Sun's Orbit around the Galaxy (Cosmic Year)». The Physics Factbook. Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2007. 
  146. ↑ C. Barbieri (2003). «Elementi di Astronomia e Astrofisica per il Corso di Ingegneria Aerospaziale V settimana». IdealStars.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Μαΐου 2005. Ανακτήθηκε στις 12 Φεβρουαρίου 2007. 
  147. ↑ 147,0 147,1 147,2 Leslie Mullen (18 Μαΐου 2001). «Galactic Habitable Zones». Astrobiology Magazine. Ανακτήθηκε στις 1 Ιουνίου 2020. 
  148. ↑ O. Gerhard (2011). «Pattern speeds in the Milky Way». Mem. S.A.It. Suppl. 18: 185. Bibcode: 2011MSAIS..18..185G. 
  149. ↑ «Supernova Explosion May Have Caused Mammoth Extinction». Physorg.com. 2005. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2007. 
  150. ↑ «Our Local Galactic Neighborhood». NASA. 5 Ιουνίου 2013. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Νοεμβρίου 2013. 
  151. ↑ Into the Interstellar Void, Centauri Dreams, 5 June 2013
  152. ↑ Anglada-Escudé, Guillem; Amado, Pedro J.; Barnes, John; Berdiñas, Zaira M.; Butler, R. Paul; Coleman, Gavin A. L.; de la Cueva, Ignacio; Dreizler, Stefan και άλλοι. (25 August 2016). «A terrestrial planet candidate in a temperate orbit around Proxima Centauri» (στα αγγλικά). Nature 536 (7617): 437–440. doi:10.1038/nature19106. ISSN 0028-0836. PMID 27558064. Bibcode: 2016Natur.536..437A. 
  153. ↑ Luhman, K. L. (2014). «DISCOVERY OF A ∼250 K BROWN DWARF AT 2 pc FROM THE SUN». The Astrophysical Journal 786 (2): L18. doi:10.1088/2041-8205/786/2/L18. Bibcode: 2014ApJ...786L..18L. 
  154. ↑ «Stars within 10 light years». SolStation. Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2007. 
  155. ↑ «Tau Ceti». SolStation. Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2007. 
  156. ↑ «Near-Earth Supernovas». NASA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Αυγούστου 2006. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουλίου 2006. 
  157. ↑ 157,0 157,1 157,2 157,3 157,4 Martin, Rebecca G.; Livio, Mario (2015). «The Solar System as an Exoplanetary System». The Astrophysical Journal 810 (2): 105. doi:10.1088/0004-637X/810/2/105. Bibcode: 2015ApJ...810..105M. 
  158. ↑ How Normal is Our Solar System?, By Susanna Kohler on 25 September 2015
  159. ↑ Volk, Kathryn; Gladman, Brett (2015). «Consolidating and Crushing Exoplanets: Did it happen here?».
    arXiv:1502.06558v2
     [astro-ph.EP]
    .     

  160. ↑ Mercury Sole Survivor of Close Orbiting Planets, Nola Taylor Redd. 8 June 2015
  161. ↑ Goldreich, Peter; Lithwick, Yoram; Sari, Re'em (2004). «Final Stages of Planet Formation». The Astrophysical Journal 614 (1): 497–507. doi:10.1086/423612. Bibcode: 2004ApJ...614..497G. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ηλιακό_σύστημα&oldid=10805135"