संयुक्त राष्ट्र सङ्घ

संयुक्त राष्ट्र संघ الأمم المتحدة 聯合國 Organisation des Nations Unies Организация Объединённых Наций Organización de las Naciones Unidas
झण्डा Emblem
संयुक्त राष्ट्र संघका सदस्य राष्ट्रअन संयुक्त राष्ट्र संघका सदस्य राष्ट्रअन
मुख्यालय		अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्र, न्यू योर्क
आधिकारिक भाषा		अङ्ग्रेजी चिनियाँ फ्रान्सेली रुसी स्पेनी अरबी
सदस्यता		१९३ सदस्य राष्ट्र २ रेखदेख सदस्य
नेताहरू
-	महासचिव	एन्टोनियो गुटेरेस
-	उपमहासचिव	अमिना जे मोहम्मद
-	महासभाको अध्यक्ष	तिजानी मुहम्मद-बन्दे
-	आर्थिक तथा सामाजिक परिषदको अध्यक्ष	मोना जुल
-	सुरक्षा परिषदको अध्यक्ष	केली क्राफ्ट
स्थापना
-	बडापत्र हस्ताक्षर	२६ जुन १९४५ (१९४५-०६-२६)
-	बडापत्र मन्जुर	२४ अक्टोबर १९४५ (१९४५-१०-२४)
वेबसाइट www.un.org

(राष्ट्र संघको झण्डा)

संयुक्त राष्ट्र संघ यक अन्तराष्ट्रिय संस्था हो। येइको स्थापना २४ अक्टोबर १९४५ मैं भयाको हो। येइमा हाल १९३ राष्ट्रअन सदस्य छन्, जइ मैं संसार का सप्पै जसा देशअन पड्डान। सप्पै सदस्य राष्ट्रअन लाई अन्तर्राष्ट्रिय कानून, अन्तर्राष्ट्रिय सुरक्षा, आर्थिक विकास रे सामाजिक निष्पक्षता मी आपसी सहयोग मिलौ भण्ण्या उद्देश्य का सङ्ङै संयुक्त राष्ट्र संघ को स्थापना भयाऽ हो। मुलत: अन्तर्राष्ट्रिय संघर्ष मैं हस्तक्षेप अद्दाइ सजि होउ भँणिबर दोसरा विश्वयुद्ध का विजयी राष्ट्रअन मिलिबर येइको स्थापना भयाऽ हो। तिनरा सोचाई मैं दोसरा विश्वयुद्ध मैं भोगियाऽ विध्वंस संसार ले दोसर्‍याँ भोग्दु जनपड़ौ भँण्ण्या थ्यो।

संयुक्त राष्ट्र संघाः औपचारिक कामकाज मैं अङरेजी, चिनियाँ, फ्रान्सेली, रुसी, स्पेनी (स्पेनिश) रे अरबी भाषा को प्रयोग हुन्छ।

अङ्गअन

संयुक्त राष्ट्र मैं ६ प्रमुख अङ्गअन छन्। तन हुन् -

• संयुक्त राष्ट्र महासभा
• संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषद
• संयुक्त राष्ट्र आर्थिक एवं सामाजिक परिषद
• संयुक्त राष्ट्र जिम्मा जमानी परिषद (अच्याल यो संस्था निस्क्रिय छ)
• अन्तर्राष्ट्रिय न्यायालय
• संयुक्त राष्ट्र सचिवालय

उद्देश्य

• अन्तराष्ट्रिय शान्ति रे सुरक्षा कायम राख्द्या।
• जनताः समान अधिकार रे आत्मनिर्णयाः सिद्धान्ताः सम्मानाः आधार मैं राष्ट्रअन बीच मैत्रीपूर्ण सम्बन्धोः विकास गद्द्या।
• आर्थिक, सामाजिक, सांस्कृतिक या विश्वकल्याणकारी प्रकृति का अन्तराष्ट्रिय समस्याअन को समाधान गद्दाइ तथा जाति, लिङ्ग, भाषा या धर्मसम्बन्धी भेदभाव नराखिबर सप्पै खिलाइ मानवअधिकारअन एवं मौलिक स्वतन्त्रताअन प्रति को सम्मान लाई बढावा दिनाइ रे प्रोत्साहित पाड्डाइ सहयोग प्राप्त अद्द्या।
• यिन उद्देश्यअन प्राप्त गद्दाइ सदस्य राष्ट्रअन का काम कार्यबाही मैं सामञ्जस्यता ल्याउनाइ संयुक्त राष्ट्रसंघ लाई केन्द्र बनौन्या।

आधारभूत सिद्धान्त

• सबै सदस्य राष्ट्रअन सार्वभौमिक सत्तासम्पन्न रे समान हुन्।
• बडापत्र अन्तर्गत आफुना दायित्वअन पालन गद्द सप्पै प्रणबद्ध छन्।
• आफुना अन्तराष्ट्रिय कलअन शान्तिपूर्ण साधनअन हताँ रे अन्तराष्ट्रिय शान्तिसुरक्षा एवं न्यायनिसाफ खतरा मैं नपड्ड्या तवर ले तय गद्दाइ प्रणबद्ध छन्।
• अन्तराष्ट्रिय सम्बन्धअन का सन्दर्भ मैं कसै लै सदस्य राष्ट्र ले और राष्ट्र का प्रदेश तथा राजनैतिक स्वतन्त्रता का विरूद्ध शक्ति को प्रयोग या धम्की दिन्या नाइथिन।
• बडापत्र अन्सारअ संयुक्त राष्ट्रसंघ ले कसै कारबाही गर्याऽ बखत येइ लाई हरसंभव सहायता दिनाइ रे शान्ति को संरक्षण या पुनर्स्थापना गद्दाइ संयुक्त राष्ट्रसंघ ले कसै राष्ट्र का विरुद्ध कारबाही अरन्ज्याँ तै राष्ट्र को सहायता नअद्दाइ लै सप्पै प्रणबद्ध छन्।
• जाँ सम्म शान्ति रे सुरक्षा बनाइराख्दाइ निउति आवश्यक छै सदस्य नभयाऽ मुलुकअन ले लै बडापत्र का सिद्धान्त अनुरूप व्यवहार गद्द्याछन भँण्या सुनिश्चित बनाउन संघ ले प्रबन्ध गद्द्या छ।

स्थायी सदस्य राष्ट्रअन

• संयुक्त अधिराज्य
• अमेरिका
• फ्रान्स
• रसिया
• चीन

संयुक्त राष्ट्र संघ का महासचिव

संयुक्त राष्ट्र संघका महासचिवहरू

No.	नाम	देश	पद ग्रहण मिति	पद छाड्याइ मिति	टिप्पणी
१	ट्रिगवे ली	नर्वे	२ फेब्रुअरी १९४६	१० नोभेम्बर १९५२	त्यागपत्र; पैल्ला महासचिव स्केन्डिनेभिया
२	ड्याग ह्यामरसोल्ड	स्वीडेन	१० अप्रेल १९५३	१८ सेप्टेम्बर १९६१	मृत्यु (पद मैं रन्ज्याँ)
३	यु थाँट	बर्मा	३० नोभेम्बर १९६१	१ जनवरी १९७२	एसिया बठेइ पैल्ला महासचिव
४	कर्ट वॉल्डहाइड	अष्ट्रिया	१ जनवरी १९७२	१ जनवरी १९८२
५	जेवियर पेरिज डी कुईलर	पेरु	१ जनवरी १९८२	१ जनवरी १९९२	अमेरिका बठेइ पैल्ला महासचिव
६	बुत्रोस बुत्रोस-घाली	मिश्र	१ जनवरी १९९२	१ जनवरी १९९७	अफ्रिका बठेइ पैल्ला महासचिव
७	कोफी अन्नान	घाना	१ जनवरी १९९७	१ जनवरी २००७
८	वान कि मुन	दक्षिण कोरिया	१ जनवरी २००७	पदासिन

संयुक्त राष्ट्र संघका संस्थाअन

संयुक्त राष्ट्र संघ का विशिष्ट संस्थाअन

सं.	लघुनाम	लोगो	संस्था	मुख्यालय	अध्यक्ष	स्थापना
१	एफएओ	खाद्य एवं कृषि संगठन	खाद्य एवं कृषि संगठन	रोम, इटाली	सेनेगल (जैकस डियोफ)	१९४५
२	आईएईए	अन्तर्राष्ट्रीय परमाणु ऊर्जा अभिकरण	अन्तर्राष्ट्रीय परमाणु ऊर्जा अभिकरण	वियना, ऑस्ट्रिया	जापान (युकीया अमानो)	१९५७
३	आईसीएओ	अन्तर्राष्ट्रिय नागरिक उड्डयन संगठन	अन्तर्राष्ट्रिय नागरिक उड्डयन संगठन	मॉन्ट्रियल, क्यानाडा	(फ्रान्स) रेमंड बेन्जामिन	१९४७
४	आईएफएडी	अंतर्राष्ट्रीय कृषि विकास कोष	अंतर्राष्ट्रीय कृषि विकास कोष	रोम, इटाली	नाइजेरिया (कनायो एफ न्वान्ज़े)	१९७७
५	आईएलो		अन्तरराष्ट्रिय श्रम संगठन	जनेभा, स्विजरल्याण्ड	चिली (जुआन सोमाविया	१९४६
६	आईएमओ	अंतर्राष्ट्रीय सागरीय संगठन	अंतर्राष्ट्रीय सागरीय संगठन]]	लण्डन, ब्रिटेन	ग्रिस (एफ़्थिमियोस ई मित्रोपौलुस)	१९४८
७	आईएमएफ		अंतर्राष्ट्रीय मॉनीटरी फंड	वाशिंगटन, सं.रा	फ्रान्स (डोमिनीक स्ट्रॉस काह्न)	१९४५
८	आईटीयू		अंतर्राष्ट्रीय दूरसंचार संघ	जेनेवा, स्विजरल्याण्ड	माली (हमादोऊं टौरे)	१९४७
९	युनेस्को	संयुक्त राष्ट्र शैक्षिक, वैज्ञानिक एवं सांस्कृतिक संगठन	युनेस्को	पैरिस, फ्रांस	बुल्गेरिया (आयरीना बोकोवा)	१९४६
१०	यूएनआईडीओ		संयुक्त राष्ट्र औद्योगिक विकास संगठन	वियना, ऑस्ट्रिया	सियरा लियोन (कान्देह युमकेला)	१९६७
११	यूपीयू	वैश्विक डाक संघ	वैश्विक डाक संघ	बर्न, स्विजरल्याण्य	फ्रान्स (एदुआर्दो डायन)	१९४७
१२	डब्ल्यु बी	विश्व बैंक	विश्व बैंक	वाशिंगटन, सं.रा	युएसए (रॉबर्ट बी ज़ोलिक)	१९४५ अष्ट्रिया
१३	डब्ल्यु एफपी		विश्व खाद्य कार्यक्रम	रोम, इटाली	युएसए (जोसेट शीरान)	१९६३
१४	डब्ल्युएचओ	विश्व स्वास्थ्य संगठन	विश्व स्वास्थ्य संगठन	जेनेवा, स्विजरल्याण्ड	हङकङ (मार्गरेट चैन)	१९४८
१५	डब्ल्युआईपीओ	वर्ल्ड इन्टलेक्चुअल प्रोपर्टी ऑर्गनाइजेशन	वर्ल्ड इन्टलेक्चुअल प्रोपर्टी ऑर्गनाइजेशन	जेनेवा, स्विजरल्याण्ड	अष्ट्रेलिया (फ्रांसिस गुरी)	१९७४
१६	डब्ल्युएमओ	विश्व मौसम संगठन	विश्व मौसम संगठन	जेनेवा, स्विजरल्याण्ड	रुस (एलेक्ज़ेन्डर बेद्रित्स्की)	१९५०
१७	डब्ल्युटीओ	विश्व पर्यटन संगठन	विश्व पर्यटन संगठन	मेड्रिड , स्पेन	जोर्डन (तालिब रिफाई)	१९७४

संघका स्वतंत्र संस्थाअन

संयुक्त राष्ट्र संघका धेरै कार्यक्रम र एजेंसिहरूको अतिरिक्त १४ स्वतंत्र संस्थाहरूसित यसको व्यवस्था गठित हुन्छ। स्वतंत्र संस्थाहरूमा विश्व बैंक , अन्तरराष्ट्रिय मुद्रा कोष र विश्व स्वास्थ्य संगठन शामिल छन्। यी संस्थाहरूको संयुक्त राष्ट्र संघसित साथ सहयोग समझौता छ। संयुक्त राष्ट्र संघका आफ्ना केही प्रमुख संस्थाहरू र कार्यक्रम छन्। यो यसप्रकार छ:

• अन्तर्राष्ट्रिय परमाणु ऊर्जा अभिकरण – विएना(भिएना)मा स्थित यो एजेंसीले परमाणु निगरानीको काम गर्छ।
• अन्तरराष्ट्रिय अपराध आयोग – हेगमा स्थित यो आयोग पूर्व यूगोस्लावियामा युद्द अपराधका सदिंग्ध मानिसहरूमाथि मुद्दा चलाउनका लागि बनाइएको हो।
• संयुक्त राष्ट्र बाल कोष (यूनिसेफ) – यसले बाल-बालिकाको स्वास्थ्य, शिक्षा र सुरक्षाको देखभाल गर्छ।
• संयुक्त राष्ट्र विकास कार्यक्रम (यूएनडीपी) – यसले गरीबी कम गर्नेने, आधारभूत ढाँचाको विकास र प्रजातांत्रिक प्रशासनलाई प्रोत्साहित गर्ने काम गर्छ।
• संयुक्त राष्ट्र व्यापार र विकास सम्मेलन -यो संस्था व्यापार, निवेश र विकासका मुद्दाहरूसित संबंधित उद्देश्य लिएर काम गर्छ।
• संयुक्त राष्ट्र आर्थिक एवं सामाजिक परिषद ( ईकोसक )- यस संस्थाले सामान्य सभालाई अन्तरराष्ट्रिय आर्थिक एवं सामाजिक सहयोग एवं विकास कार्यक्रमहरूमा सहायता एवं सामाजिक समस्याहरूको माध्यमले अन्तरराष्ट्रिय शांतिलाई प्रभावी बनाउनमा प्रयासरत छ।
• संयुक्त राष्ट्र शिक्षा, विज्ञान र सांस्कृतिक परिषद – पेरिसमा स्थित यस संस्थाको उद्देश्य शिक्षा, विज्ञान संस्कृति र सञ्चारका माध्यमबाट शांति र विकासको प्रसार गर्नु हो।
• संयुक्त राष्ट्र पर्यावरण कार्यक्रम (यूएनईपी) – नैरोबीमा स्थित यस संस्थाको काम पर्यावरण-रक्षालाई वृद्धि गराउनु हो।
• संयुक्त राष्ट्र राजदूत – यसको काम शरणार्थीहरूको अधिकार र उनीहरूको कल्याणको देखरेख गर्नु हो। यो जीनिवामा स्थित छ।
• विश्व खाद्य कार्यक्रम – भोकको विरुद्द लडाईको निम्ति बनाइएको यो प्रमुख संस्था हो। यसको मुख्यालय रोममा छ।
• अन्तराष्ट्रिय श्रम संगठन - यसले अन्तर्राष्ट्रिय आधारमा मजदूर तथा श्रमिकहरूको हितको रक्षाको निम्ति नियम बनाउँछ।

राष्ट्र संघको सञ्चालन प्रक्रिया

संयुक्त राष्ट्र महासभा —  सम्पूर्ण राष्ट्र संघ सदस्यको बिचार संसद  —		सचिवालय — संयुक्त राष्ट्रको प्रशासनिक अंग —		न्यायालय — अन्तर्राष्ट्रिय कानूनको सर्वव्यापी न्यायलय —
राज्यको गैर अनिवार्य सिफारिस समाधान गर्नुका साथै सुरक्षा परिषदलाई सल्लाह सुझाव दिन सक्दछ; सुरक्षा परिषदद्वारा संघमा नयाँ राष्ट्रको प्रवेश सिफारिसलाई फैसला गर्न सक्दछ; बजेट माथि छलफल गर्न; सुरक्षा परिषदको अस्थाई सदस्य छान्न ।		संयुक्त राष्ट्र संघको बर्तमान ढाँचालाई सहयोग गर्नु; संघको अध्यक्ष – राष्ट्रसंघका महासचिव – महासभाबाट ५ बर्षको लागि छानिएको हुन्छ जुन यस संगठनको प्रमुख व्यक्ति हुन्छ.		आफ्नो अधिकार क्षेत्र भित्र रहेर राज्य बीचको बिबाद समाधान गर्न; उचित कानूनी सल्लाह दिनु; बहुमतको आधारमा फैसला गरिन्छ. यहाँ रहने १५ जना न्याधिश महासभाबाट छानिएर आएको हुन्छ जसको कार्यकाल ९ बर्षको हुन्छ ।
सुरक्षा परिषद — अन्तर्राष्ट्रिय सुरक्षा मुद्दा ब्यबस्थापनको लागी —	आर्थिक तथा सामाजिक परिषद् — विश्व आर्थिक तथा सामाजिक मुद्दा हेर्नका लागी —	जिम्मा जमानी परिषद — आधिकारिक क्षेत्र हेर्नका लागी (हाल निस्क्रिय) —
अन्तर्राष्ट्रिय शान्ति तथा सुरक्षा सम्बन्धि मुद्दाको हल निकाल्न; सुरक्षा परिषदको अनिवार्य प्रस्तावलाई मन्जुरी दिन सक्छ; १५ सदस्य राष्ट्र रहने ब्यबस्था छ जस मध्ये ५ स्थायी सदस्य राष्ट्र (भेटो शक्ति प्रयोग गर्न सक्ने) तथा १० निर्वाचित सदस्य रहने ब्यबस्था रहेको छ ।	आर्थिक तथा सामाजिक मामिलामा राज्यलाई सहयोग गर्नु मुख्य काम हो; ३ बर्षको लागी महासभाद्वारा ५४ सदस्यलाई यस परिषदमा काम गर्नका लागि पठाएको हुन्छ.	लिग अफ नेसनले गरेको जानदेशको आधारमा यो परिषदको मुख्य उद्देश्य उपनिवेशहरुको सिमा तथा सम्पति प्रबन्धन गर्नु रहेको थियो ; सन् १९९४ देखि निस्क्रिय रहेको छ, जब पलाउले स्वतन्त्रता प्राप्त गर्यो ।

भाइरा कडी

आधिकारिक वेबसाइड

• आधिकारिक वेबसाइट of The United Nations
• The United Nations Regional Information Centre (UNRIC)
• United Nations Volunteers
• United Nations Documentation Research Guide

अन्य

• Searchable archive of UN discussions and votes
• United Nations Association of the UK – independent policy authority on the UN
• Website of the Global Policy Forum, an independent think tank on the UN
• UN Watch – NGO monitoring UN activities
• Works by or about संयुक्त राष्ट्र सङ्घ at Internet Archive
• Works by संयुक्त राष्ट्र सङ्घ at LibriVox (public domain audiobooks)