Ynys Llanddwyn

Ynys Llanddwyn

Math	ynys lanwol
Daearyddiaeth
Sir	Ynys Môn
Gwlad	Cymru
Arwynebedd	0.3 km²
Gerllaw	Môr Iwerddon
Cyfesurynnau	53.1375°N 4.4125°W
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Ynys lanw yng nghymuned Rhosyr ger Niwbwrch ar arfordir de-orllewinol Ynys Môn, yng ngogledd Cymru, yw Ynys Llanddwyn. Caiff ei gysylltu i'r tir mawr gyda sarn (neu rimyn o dir) pan fo'r llanw ar drai. Yn yr Oesoedd Canol bu'n rhan o gwmwd Menai, cantref Aberffraw.

Eglwys y Santes Dwynwen

Cysylltir yr ynys fechan hon â'r Santes Dwynwen, nawddsant cariadon Cymru. Gellir cyrraedd gweddillion yr eglwys a gysegrir i Ddwynwen trwy ddilyn llwybr troed ar hyd yr ynys o'r sarn. Mae'r adfeilion yn perthyn i'r 16g ond credir bod eglwys hynafol ar y safle cyn hynny. Roedd yr eglwys hon yn rhan o ofalaeth Eglwys Gadeiriol Bangor a dyfodd yn gefnog gan fod cynifer o bererinion yn ymweld â'r ynys yn yr Oesoedd Canol. Ger yr eglwys mae Ffynnon Ddwynwen; credid fod symudiadau'r pysgod ynddi yn darogan y dyfodol i gariadon.

Natur

Gellir cerdded i'r ynys dros y sarn tywod meddal pan fo'r llanw allan. Mae'n Warchodfa Natur. Ceir nifer o rywiogaethau o flodau gwyllt yno, yn cynnwys Pig yr Aran (Mynawyd y bugail). Ym mis Hydref mae nifer o adar i'w gweld ar yr ynys, gan gynnwys pibyddion coesgoch a phiod môr. Mae'r creigiau ar yr ynys yn perthyn i'r cyfnod cynambrian ac maent yn dros chwe chant miliwn mlwydd oed.

Ym mhen draw'r ynys mae rhes o fythynnod pysgotwyr a dau oleudy. Mae'r baeau bychain yn dywodlyd. Ceir nifer o ynysoedd llai o'i chwmpas; Ynys yr Adar yw'r fwyaf o'r rhain.

Ceir golygfeydd o'r ynys dros fryniau Eryri a'r Eifl i'r de a'r de-orllewin.

Goleudai

Ar Ynys Llanddwyn cewch ddau dŵr,Twr Bach a Thwr Mawr. Yn 1819 gosodwyd colofn tua 40 troedfedd ar safle y Twr Bach fel Tirnod. Adeiladwyd glanfa fachfel cysgod i longau a oedd yn disgwyl llanw mawr i fynd trwy'r Bar am Gaernarfon. Ond roedd problem gyda'r golofn. Roedd hi'n rhy isel ac felly doedd llongau o bell methu â gweld y golofn. Felly codwyd colofn fwy ar graig o'r enw Craig Estyth. Roedd y greigen yn greigen fwy na'r creigiau eraill. Gwyn galchwyd y ddwy golofn ac ar Ddydd Calan 1846 goleuwyd lamp fawr ar ben y Twr Mawr i forwyr gael eu harwain i mewn i Abermenai yn y tywyllwch.

• 
  Ynys Llanddwyn a'i goleudy yn y gaeaf
• 
  Y lleiaf o'r ddau oleudy, yng nghanol haf
• 
  Cadair y Cythraul, ar y tir mawr gerllaw'r Ynys.
• 
  Y sarn sy'n cysylltu'r ynys (ar y dde) a'r tir mawr (ar y chwith).
• 
  Machlud haul
• 
  Clwyd, gyda'r goleudy yn y pellter
• 
  Yr hen oleudy
• 
  Bae
• 
  Yr hen eglwys 'Eglwys Santes Dwynwen'; allan o A tour in Wales gan Thomas Pennant (1726-1798)

Gweler hefyd

• Cwningar Niwbwrch - Ynys Llanddwyn (Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig)