Македони Александрĕ

	Аслă Александр
	Ἀλέξανδρος ὁ Μέγας
Çуралнă чухнехи ят	Александр
Чӑн ят	ав.гр. Ἀλέξανδρος Γ' ὁ Μέγας
Çуралнă вăхăт	пирĕн эрăччен 356
Çуралнă вырăн	Пелла хули, Авалхи Македони
Вилнĕ вăхăт	Çĕртме, 10, пирĕн эрăччен 323 (32-ре)
Вилнĕ вырăн	Вавилон, Авалхи Македони
Гражданлăх
Пăхăнулăх
Ашшĕ	Македони Филиппĕ II
Амăшĕ	Эпир Олимпиади
Арăмӗ	1)Роксана; 2) Статира ; 3) Парисат
Ачисем	1-мĕш мăшăрлануран: çук 2-мĕш мăшăрлануран: ывăлсем: 1) Геракл (Барсина еркĕнĕнчен); 2) Македони Александрĕ IV (Роксана арăмĕнчен) хĕрсем:
	Медиафайлы на Викиампар

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Александр III (пĕлтерĕшсем) пăхăр.

Македони Александрĕ (Аслă Александр III, ав.гр. Ἀλέξανδρος Γ' ὁ Μέγας, лат. Alexander III Magnus Ἀλέξανδρος (Александр) ят грек чĕлхинчен «çынсене хÿтĕлекен» пулса куçарăнать) пирĕн эрăччен 336-323 çç. Авалхи Македони патши.

Пурнăçĕпе ĕçĕ-хĕлĕ

Ача çулĕсем

Александр пирĕн эрăччен 356-мĕш çулта, Пелла ятлă македони тĕп хулинче çуралнă. Тĕрĕс çуралнă кунĕ паллă мар. Час-часах утă уйăхăн 20-мĕшне шутлаççĕ, мĕншĕн тесен Плутарх каланă тăрăх, Александр «гекатомбеон уйăхĕн (ав.-грек. ἑκατομβαιών) улттăмĕш кунĕнче, македон халăхĕн лой (ав.гр. λῷος) пулать» çуралнă. Тата гекатомбеон уйăхĕн 1-мĕш кунне утă уйăхĕн 15 -мĕшĕ теççĕ, анчах кăна тĕрĕс тĕпчесе паман. Апла пулин те Аристобул шутланă, Арриан çырса хунă тăрăх, Александр кĕркунне çуралнă. Унсăр пуçне, патшапа пĕр вăхăтра пурăннă Демосфен сăмахĕсене кура, македони лой уйăхĕ тĕрĕссипе аттик боэдромионне тивет (авăн тата юпа). Çавăнпа та çуралнă кунĕ юпа уйăхĕн 6 - 10 кунĕсен хушшинче пулнă пуль теççĕ.

Ашшĕ-амăшĕ — македони патши Филипп II тата эпир патши хĕрĕ Олимпиада.

Пĕчĕк Александр çине амăшĕ вăйлă витĕм хунă. Ашшĕ нумай вăхăт вăрçăсенче ирттернĕ, ача ытларах амăшĕпе, Олимпиадапа пулнă.

Александр мĕн ачаранах пултаруллă пулнă. Çавна кура вăл ирех ашшĕ ĕçĕн еткерçи шутланнă, Олимпиада Филиппăн сахалтан та ултă арăмĕсенчен чи витĕмли пулса тăнă. Александр Филиппăн патшалăха тытса пыма пултарнă пĕртен-пĕр ывăлĕ пулнă. Авалхи авторсем каланă тăрăх, унăн шăллĕ е пиччĕшĕ Филипп, (каярах Филипп III Арридей), ухмахрах пулнă. Филиппăн урăх тивĕçлĕрех ывăл пулни паллă мар, вĕсенчен нихĕш те пирĕн эрăччен 336-мĕш çулта ашшĕн патшалăхне ерсе пыма хатĕр пулман.

Александра ачаранах дипломати, политика, вăрçă ĕçне вĕрентсе хатĕрленĕ. Александр Пеллара çуралнă пулин те, ытти пуян та чыслĕ çамрăксемпе хуларан инçетре вырнаçман Миезара вĕреннĕ. Кăна ачана амăшĕнчен уйăрса унăн витĕмĕнчен аякрах пултăр тесе тунă ĕнтĕ. Александрăн вĕрентекенĕсем: амăшĕн тăванĕ Леонид, ун патне Александрăн малашне те çывăх туйăм упранса юлнă; актёр Лисимах; пирĕн эраччи 343 -мĕш çултан вара — аслă философ Аристотель. Аристотель этикапа политикана тарăннăн тĕпчеме хистенĕ, Александр классикалла грек çут ĕçне илнĕ, унсăр пуçне вăл медицина, философи тата çыравлăх хайлавĕсене тĕпчесе вĕреннĕ. Тата çăлкуçсенчен эпир Александр Гомерăн «Илиадине», Ксенофонтăн «Анабасисне», Еврипида, Пиндар, Стесихор, Телест, Филоксен сăвăçсене тата ыттисене лайăх пĕлнине куратпăр.

Яшлăх

Патшана ларни

Çăршывсене çĕнтерсе илсе пăхăнтарни

Юлашки çулĕсем

Вилĕмĕ

Вăл Вавилон хулинче, 32-ре вилнĕ. Ăна Египетра, Александрия хулинче пытарнă.

Вуламалли

Çăлкуçсем

Арриан Флавий, Поход Александра. — М.: МИФ, 1993
Квинт Курций Руф, История Александра Македонского. — М.: Издательство МГУ, 1993
Плутарх, Александр, Сравнительные жизнеописания в двух томах, — М.: Издательство «Наука», 1994
Диодор Сицилийский, Книга XVII с сайта проекта Perseus
Юстин, Эпитомы Помпея Трога

Суйласа илнĕ историографи

Александрия. Роман об Александре по русской рукописи XV века. Подг. М. Н. Ботвинник, Я. С. Лурье, О. В. Творогов. — М.—Л.: Наука, 1966. — 285 с.
Бертельс Е. Э. Роман об Александре. — М.—Л.: Изд-во АН СССР, 1948. — 136 с.
Бойназаров Ф. А. Проблемы традиции и современности: (Образ и личность Александра Македонского). — М.: Наука, 1990. — 272 с. — 3 000 экз.
Гафуров Б. Г., Цибукидис Д. И. Александр Македонский и Восток. — М.: Главная редакция восточной литературы изд-ва «Наука», 1980. — 456 с.
Грин П. Александр Македонский: Царь четырех сторон света. — М.: Центрполиграф, 2002. — 299 с.
Дройзен И. Г. История эллинизма. Т. 1. (любое издание).
Ковалёв С. И. Александр Македонский. — Л.: Соцэкгиз, 1937. — 137 с.
Костюхин Е. А. Александр Македонский в литературной и фольклорной традиции. — М.: Главная редакция восточной литературы изд-ва «Наука», 1972. — 190 с.
Маринович Л. П. Время Александра Македонского // Источниковедение Древней Греции. Эпоха эллинизма. — М.: МГУ, 1982. — С. 22-65
Маринович Л. П. Греки и Александр Македонский: К проблеме кризиса полиса. — М.: Наука — Восточная литература, 1993. — 288 с.
Ртвеладзе Э. Александр Македонский в Бактрии и Согдиане. — Ташкент, 2002. — 180 с.
Фишер-Фабиан С. Александр Великий. Мечта о братстве народов. Смоленск: Русич, 1994. 416 с.: ил.
Фор П. Александр Македонский. — М.: Молодая гвардия, 2011. — 445 с.
Фор П. Повседневная жизнь армии Александра Македонского. — М.: Молодая гвардия—Палимпсест, 2008. — 400 с.
Фуллер Дж. Ф. Ч. Военное искусство Александра Великого/ Пер. с англ. А.С.Коноплева, А.Л.Уткина. — Смоленск: Русич, 2006. — 320 с.
Шахермайр Ф. Александр Македонский. — М.: Наука, 1984, 1986 (2-е издание, исправленное). — 384 с.
Шифман И. Ш. Александр Македонский. — Л.: Наука, 1988. — 208 с.
A Companion to Alexander Literature In The Middle Ages. Ed.: D. Zuwiyya. — Leiden: Brill, 2011. — 410 p.
Bosworth A. B. Alexander the Great. // Cambridge Ancient History. Vol. VI: The Fourth century B.C. — Cambridge: Cambridge University Press, 1994. — P. 791—875
Chugg A. The Sarcophagus of Alexander the Great? // Greece & Rome, Second Series, Vol. 49, No. 1 (Apr., 2002). — P. 8-26
Bosworth A. B. Conquest and Empire: The Reign of Alexander the Great. — Cambridge: Cambridge University Press, 1993. — 348 p.
Hamilton J. R. Alexander’s Early Life // Greece & Rome, 2nd Series. — 1965. — Vol. 12, No. 2 (October). — P. 117-124
Heckel W. The Conquests of Alexamder the Great. — Cambridge, 2008. — 240 p.
Nawotka K. Alexander the Great. — Cambridge, 2010. — 440 p.
O’Brien J. M. Alexander the Great: The Invisible Enemy. — London—New York: Routledge, 1992. — 336 p.
Stoneman R. Alexander the Great. — Routledge, 1997. — 122 p.
Thomas C. G. Alexander the Great in his World. — Blackwell, 2007. — 265 p.

Каçăсем

Александр Великий // Православная Богословская Энциклопедия. Том 1. Издание Петроград. Приложение к духовному журналу «Странник» за 1900 г.
Александр Великий // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб.: 1890—1907.
Alexander the Great’s Home on the Web 2007 ҫулхи Ҫурла уйӑхӗн 29-мӗшӗнче архивланӑ. , всё о Александре Великом на английском
Сражения Александра Македонского на сайте «Militerra.com — битвы мировой истории от древности до первой мировой» 2016 ҫулхи Чӳк уйӑхӗн 4-мӗшӗнче архивланӑ.