Δασικές πυρκαγιές

Οι δασικές πυρκαγιές είναι ανεξέλεγκτες πυρκαγιές που εκδηλώνονται στη φύση και οι οποίες πολλές φορές επιδεινώνονται εξαιτίας των κλιματικών συνθηκών. Τα παρατεταμένα κύματα ξηρασίας αυξάνουν ιδιαίτερα τον κίνδυνο ξεσπάσματος δασικών πυρκαγιών. Ωστόσο, και άλλοι παράγοντες διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο, όπως η βροχή, ο άνεμος, η βλάστηση, η διαμόρφωση του εδάφους, οι πρακτικές διαχείρισης των δασών.

Το 2023 ήταν μια χρονιά που ξεπέρασε κάθε ρεκόρ, καθώς σημειώθηκε μια από τις μεγαλύτερες πυρκαγιές που γνώρισε ποτέ η Ευρώπη, αποτελώντας έτσι μια από τις χειρότερες περιόδους δασικών πυρκαγιών που έχουν καταγραφεί ποτέ στην ΕΕ. Η Βόρεια Αμερική επλήγη επίσης σφοδρά από δασικές πυρκαγιές, όπως και πολλές χώρες της Νότιας Αμερικής. Χάθηκαν ζωές, καταστράφηκαν περιουσίες και μέσα βιοπορισμού, και κάηκαν πολλά στρέμματα γης παγκοσμίως.

 Πέρυσι, η ΕΕ ενίσχυσε τον εναέριο πυροσβεστικό στόλο του rescEU (πυροσβεστικά αεροσκάφη και ελικόπτερα). Επιπλέον, προεγκατέστησε εκατοντάδες πυροσβέστες και πυροσβέστριες σε καθορισμένες θέσεις, με σκοπό την άμεση παροχή υποστήριξης σε χώρες οι οποίες είναι επιρρεπείς σε δασικές πυρκαγιές. Ο Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ έχει ενεργοποιηθεί 10 φορές μέχρι τώρα, προκειμένου να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών στη Μεσόγειο, στη Χιλή, στη Βολιβία και στον Καναδά. Το 2024 θα διατηρηθεί το ίδιο επίπεδο αντιμετώπισης.

Ο κίνδυνος πυρκαγιάς αναμένεται να αυξηθεί περισσότερο, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής. Στο μέλλον, οι περίοδοι πυρκαγιών θα χαρακτηρίζονται όλο και περισσότερο από τεράστιες δασικές πυρκαγιές, εξαιτίας των οποίων θα χαθούν ζωές και θα καούν εκτάσεις που θα χρειαστούν περισσότερο χρόνο προκειμένου να αναγεννηθούν πλήρως. Από το 2007 έως το 2023, πάνω από το 16% όλων των αιτημάτων για την παροχή βοήθειας μέσω του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ αφορούσε την αντιμετώπιση δασικών πυρκαγιών.

Τα τελευταία χρόνια, οι δασικές πυρκαγιές προκαλούν ανησυχία σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Το 2022, μολονότι οι χώρες που επλήγησαν ιδιαίτερα ήταν η Γαλλία, η Ισπανία και η Πορτογαλία, μεγάλες πυρκαγιές ξέσπασαν επίσης στη Γερμανία, στην Ελλάδα, στη Σλοβενία, στην Τσεχία, καθώς και σε άλλες χώρες.

Το 2022, 20 κράτη μέλη της ΕΕ κατέγραψαν συνολικά περισσότερες καμένες εκτάσεις από τον μέσο όρο των προηγούμενων ετών.

Ο κίνδυνος δασικής πυρκαγιάς επεκτάθηκε σε περιοχές που δεν πλήττονταν από το φαινόμενο μέχρι πρότινος, και εξαπλώθηκε σε μια πολύ ευρύτερη περιοχή από τη ζώνη της Μεσογείου. Το κοινωνικό, περιβαλλοντικό, κλιματικό και οικονομικό κόστος είναι τεράστιο για ολόκληρη την Ευρώπη.

Το 2023, το Κέντρο Συντονισμού Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών (ΚΣΑΕΑ) διοχέτευσε βοήθεια στην Αλβανία, στη Βολιβία, στην Ελλάδα, στην Κύπρο, στην Τυνησία και στη Χιλή.

Επιπλέον, η Υπηρεσία διαχείρισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης Copernicus παράγει σε τακτική βάση δορυφορικούς χάρτες κατ’ απαίτηση, προκειμένου να βοηθήσει τις εθνικές αρχές στην αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών. Την ίδια χρονιά, η Υπηρεσία Copernicus ενεργοποιήθηκε 25 φορές για δασικές πυρκαγιές σε όλη την υφήλιο.

Το 2023, τόσο ο αριθμός των πυρκαγιών όσο και η καμένη έκταση της ΕΕ ξεπερνούσαν ήδη τον μέσο όρο.

Ο Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ συντονίζει την πανευρωπαϊκή παροχή βοήθειας και διασφαλίζει ότι όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ και τα κράτη που συμμετέχουν στον Μηχανισμό λαμβάνουν έγκαιρα πληροφορίες όταν εκδηλώνονται κρίσεις και καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Μόλις ενεργοποιηθεί από οποιαδήποτε χώρα στον κόσμο, ο Μηχανισμός εξασφαλίζει την ταχεία αποστολή πόρων και προσωπικού, κατάλληλα επιλεγμένων ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες κάθε κατάστασης έκτακτης ανάγκης.

Το επιχειρησιακό κέντρο του Μηχανισμού είναι το Κέντρο Συντονισμού Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών (ΚΣΑΕΑ) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το Κέντρο παρακολουθεί τους κινδύνους δασικών πυρκαγιών και τις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης σε όλη την Ευρώπη, με την υποστήριξη εθνικών και ευρωπαϊκών υπηρεσιών παρακολούθησης, όπως το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφόρησης για τις Δασικές Πυρκαγιές (ΕΣΠΔΠ).

Στην αρχή της περιόδου δασικών πυρκαγιών κάθε χρόνο, το Κέντρο συνεργάζεται με τις εθνικές αρχές των κρατών μελών της ΕΕ και των συμμετεχόντων κρατών. Σκοπός είναι η ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με την κατάσταση των δραστηριοτήτων πρόληψης, ετοιμότητας και αντιμετώπισης, καθώς και η διατήρηση ανοικτού διαύλου επικοινωνίας με τις εθνικές αρχές σε όλη τη διάρκεια της περιόδου των δασικών πυρκαγιών.

Σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, οποιαδήποτε χώρα μπορεί να ζητήσει βοήθεια μέσω του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ. Μέσω του Μηχανισμού, μπορούν να ζητήσουν συνδρομή με τη μορφή συντονισμένης, ταχείας και αποτελεσματικής διεθνούς αντιμετώπισης.

Όταν ξεσπούν πυρκαγιές τέτοιου μεγέθους, τα κράτη μέλη και τα άλλα κράτη που συμμετέχουν στον Μηχανισμό επιδεικνύουν αλληλεγγύη, στέλνοντας βοήθεια με τη μορφή πυροσβεστικών αεροσκαφών και ελικοπτέρων, πυροσβεστικού εξοπλισμού και ομάδων πυρόσβεσης.

Επιπλέον, ο Μηχανισμός μπορεί να συγχρηματοδοτήσει τη μεταφορά βοήθειας στην πληττόμενη περιοχή, καθώς και τις επιχειρησιακές δαπάνες.

Προετοιμασία για την περίοδο των δασικών πυρκαγιών του 2024

Από το 2019, ο Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ ενισχύθηκε με τη δημιουργία στόλου στο πλαίσιο του rescEU. Πρόκειται για ένα ευρωπαϊκό απόθεμα πυροσβεστικών αεροσκαφών και ελικοπτέρων, το οποίο χρηματοδοτείται κατά 100% από την ΕΕ. Η ΕΕ χρηματοδοτεί επίσης τη διαθεσιμότητα πρόσθετων εφεδρικών ικανοτήτων εναέριας πυρόσβεσης, προκειμένου να καλύπτονται οι πιθανές ελλείψεις στην αντιμετώπιση των πυρκαγιών.

Επιπροσθέτως, η Ευρωπαϊκή Δεξαμενή Πολιτικής Προστασίας αριθμεί τέσσερα πυροσβεστικά αεροσκάφη, 13 επίγειες ομάδες πυρόσβεσης και μία ομάδα εμπειρογνωμόνων.

Εκτός από τη βοήθεια που παρέχει στο επίπεδο της αντιμετώπισης, η ΕΕ υποστηρίζει και συμπληρώνει τις προσπάθειες πρόληψης και ετοιμότητας των κρατών, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στους τομείς όπου η κοινή ευρωπαϊκή προσέγγιση είναι πιο αποτελεσματική συγκριτικά με τις μεμονωμένες εθνικές δράσεις. Οι τομείς αυτοί περιλαμβάνουν τη διενέργεια εκτιμήσεων κινδύνου προκειμένου να προσδιοριστούν οι κίνδυνοι καταστροφών σε ολόκληρη την ΕΕ, την προώθηση της έρευνας με σκοπό τη βελτίωση της ανθεκτικότητας στις καταστροφές, και την ενίσχυση των εργαλείων έγκαιρης προειδοποίησης.

Ο συνδυασμός των δράσεων πρόληψης, ετοιμότητας και αντιμετώπισης σώζει ζωές κι επιπλέον περιορίζει την περαιτέρω εξάπλωση των πυρκαγιών. Οι πεπειραμένοι/ες εμπειρογνώμονες σε θέματα δασικών πυρκαγιών, οι άρτια εκπαιδευμένοι/ες πυροσβέστες και πυροσβέστριες, η τεχνολογία και η διαθεσιμότητα άλλων πόρων κοντά στην τοποθεσία της δράσης κάνουν τη διαφορά.

Παράλληλα με τις εθνικές και τις περιφερειακές αρχές των κρατών, που διαχειρίζονται τις δραστηριότητες πρόληψης, ετοιμότητας και αντιμετώπισης, η ΕΕ μπορεί να συγχρηματοδοτήσει και να συντονίσει την παροχή περαιτέρω υποστήριξης στις περιπτώσεις που χρειάζεται.

Επιχειρήσεις το 2023

Το 2023, ο Μηχανισμός Προστασίας της ΕΕ ενεργοποιήθηκε 10 φορές για την αντιμετώπιση δασικών πυρκαγιών.

Δασικές πυρκαγιές στη Χιλή

Ξεκινώντας από τις 2 Φεβρουαρίου, πολλές δασικές πυρκαγιές προκάλεσαν τεράστιες καταστροφές 100 χιλιόμετρα ανατολικά του Σαντιάγο στη Χιλή. Η χώρα ζήτησε βοήθεια για την κατάσβεση των πυρκαγιών. 

Η Ισπανία απέστειλε στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Δεξαμενής Πολιτικής Προστασίας μια ομάδα εκτίμησης δασικών πυρκαγιών (FAST), ενώ η Ιταλία πρόσφερε στη Χιλή μια ομάδα τεχνικής βοήθειας και υποστήριξης. Η Πορτογαλία και η Γαλία απέστειλαν πυροσβέστες, για να συνδράμουν στις προσπάθειες πυρόσβεσης της χώρας.

Δασικές πυρκαγιές στον Καναδά

Τον Μάιο, πολλές δασικές πυρκαγιές προκάλεσαν ολέθριες καταστροφές στον Καναδά, αναγκάζοντας τη χώρα να ζητήσει βοήθεια για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών. 

Στις 8 Ιουνίου 2023, η Γαλλία, ανταποκρινόμενη στο αίτημα, έστειλε 109 πυροσβέστες. Δύο μεγάλες πυρκαγιές που μαίνονταν σε εκτάσεις 28.730 και 267.490 στρεμμάτων αντίστοιχα έσβησαν με τη βοήθεια της ομάδας.

Η Πορτογαλία μετέφερε 30 πυροσβέστες και πυροσβέστριες στον Καναδά στις 14 Ιουνίου στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Δεξαμενής Πολιτικής Προστασίας, ακολουθώντας το παράδειγμα της Γαλλίας, καθώς και 110 εθελοντές και εθελόντριες άμεσης επέμβασης. Οι πυροσβέστες και οι πυροσβέστριες όχι μόνο έσωσαν μια κοινότητα, αλλά βοήθησαν και στην καταστολή και κατάσβεση δύο μεγάλων πυρκαγιών που κατέστρεψαν συνολικά 4.810.960 και 79.180 στρέμματα η καθεμία.

Συνολικά, 349 εθελοντές άμεσης επέμβασης στάλθηκαν από τη Γαλλία, την Ισπανία και την Πορτογαλία, για να βοηθήσουν στην καταπολέμηση των δασικών πυρκαγιών στον Καναδά. 

Στις 28 και 29 Ιουνίου, και οι τρεις ομάδες αναχώρησαν από τον Καναδά και επέστρεψαν στις αντίστοιχες βάσεις τους.

Πυρκαγιές στην Τυνησία και στην Ιταλία τον Ιούλιο

Στα τέλη Ιουλίου, ξέσπασαν δασικές πυρκαγιές στη βορειοδυτική Τυνησία. Η χώρα ενεργοποίησε τον Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ και στάλθηκαν δύο πυροσβεστικά αεροσκάφη τύπου Canadair από το απόθεμα του rescEU που φιλοξενούσε η Ισπανία. Όταν στις 25 Ιουλίου ξέσπασαν δασικές πυρκαγιές και στην Ιταλία, οι ιταλικές αρχές υπέβαλαν αίτημα παροχής βοήθειας στην ΕΕ. Ωστόσο, λίγες ώρες μετά η Ιταλία περάτωσε το αίτημα.

Δασικές πυρκαγιές στην Ελλάδα και την Κύπρο 

Μετά τις σφοδρές δασικές πυρκαγιές που ξέσπασαν στην Κύπρο στις αρχές Αυγούστου 2023, η Ελλάδα πρόσφερε υποστήριξη στη χώρα με εναέρια πυροσβεστικά μέσα. 

Αργότερα τον ίδιο μήνα, η ίδια η Ελλάδα ήρθε αντιμέτωπη με μεγάλης κλίμακας πυρκαγιές και ενεργοποίησε τον Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ. Η χώρα υπέβαλε αίτημα παροχής βοήθειας με επίγεια και εναέρια πυροσβεστικά μέσα στις 20 Αυγούστου 2023.

Μεγάλος αριθμός ικανοτήτων στάλθηκε στην Ελλάδα από την Ευρωπαϊκή Δεξαμενή Πολιτικής Προστασίας ως απάντηση στο αίτημα. Παράλληλα με την αποστολή δύο πυροσβεστικών ομάδων μαζί με οχήματα από την Πολωνία και τη Βουλγαρία, η Ισπανία έστειλε μια ομάδα εκτίμησης δασικών πυρκαγιών και η Γαλλία μετέφερε εναέριες πυροσβεστικές ικανότητες στην Ελλάδα. Ως απάντηση, περίπου 660 εθελοντές άμεσης επέμβασης μαζί με 55 οχήματα και 12 πυροσβεστικά αεροσκάφη και ένα ελικόπτερο από την ΕΕ υποστήριξαν την Ελλάδα στην κατάσβεση των πυρκαγιών στις πληγείσες περιοχές. 

Δασικές πυρκαγιές στην Αλβανία

Την 1η Οκτωβρίου, η Αλβανία ενεργοποίησε τον Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ και δύο πυροσβεστικά αεροσκάφη τύπου Canadair, τα οποία αποτελούν μέρος της ΕΔΠΠ, στάλθηκαν την επόμενη ημέρα από την Ελλάδα.

Δασικές πυρκαγιές στη Βολιβία

Επίγειες πυροσβεστικές δυνάμεις από τη Γαλλία, μαζί με ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος στάλθηκαν στη Βολιβία στις 24 Νοεμβρίου, μετά την υποβολή αιτήματος παροχής βοήθειας από τις βολιβιανές αρχές. 

_{Τελευταία ενημέρωση: 14/05/2024}

Οι δασικές πυρκαγιές επηρεάζουν ολόκληρη την επικράτεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης: από τον Βορρά έως τον Νότο και από την Ανατολή έως τη Δύση.

Οι δραστηριότητες πρόληψης, ετοιμότητας και αντιμετώπισης των δασικών πυρκαγιών είναι αλληλένδετες.

Κατόπιν αιτήματος, ο Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ βοηθά στον συντονισμό της άμεσης παροχής υποστήριξης για την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών.

Ο στόλος πυρόσβεσης του rescEU ενισχύει την ικανότητα της ΕΕ να προετοιμάζεται για τις δασικές πυρκαγιές και να τις αντιμετωπίζει.

• Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ
• Κέντρο Συντονισμού Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών (ΚΣΑΕΑ)
• Ευρωπαϊκή Δεξαμενή Πολιτικής Προστασίας
• Ευρωπαϊκά συστήματα πληροφόρησης και έγκαιρης προειδοποίησης
• Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφόρησης για τις Δασικές Πυρκαγιές (ΕΣΠΔΠ)
• Δασικές πυρκαγιές στην Ευρώπη, στη Μέση Ανατολή και στη βόρεια Αφρική το 2021