Нохчийчоьнан нах беха меттигаш

ХӀокху версин 3 хийцам талла безаш бу. ЧӀагӀйелла верси теллина (2024, 12 май).

Нохчийчохь 700 сов нохчий Ӏаш пхьаьнаш хилла тӀкъа дукхох йолу нохчийн пхьаьнаш йагийна йухайна Кавказан бокх тӀамехь а нохчийн къам дӀадухадача хенахь[1].Тахана царах йисна 224 нах Ӏаш пхьаьнаш йу, 5-ъ йаккхий гӀаланаш, 3-ъ гӀалах тера, кхин дӀа 213 пхьаьнаш йу. Ламанца нохчий къам дӀа-духа дина хена йухайна йагийна дӀатесна йисна 27 ламан пхьаьнаш йу. Ламанца кхоъ тайпана йекъало нохчий Ӏаш пхьаьнаш — «бӀоув/вӀоув», «кхаьлла» а «ирзуо», тӀкъа нохчийн аренца цана метта «йурт», «эвл/овл» йа «кӀотар/отар» олу, уьш лулахара къемнашкара хьа-аьцца йа цӀена нохчийн дешнаш дац.

2017-чу шарахь Нохчийчохь 1 414 865 бахархой бу.

Нохчийчоьнан йаккхий гӀаланаш.

  1. Ведана — Веданан кӀоштан йукъе.
  2. Мехкадаьттан-Ирзе,
  3. Барза,
  4. БелгӀата,
  5. Ведана,
  6. ВорхатIа,
  7. Гезин-Чу,
  8. Гуьна,
  9. ДаьргӀа,
  10. Дишни-Ведана,
  11. Дуцин-КӀотор,
  12. Жани-Ведана,
  13. Зеламхин-КӀотар,
  14. Кхашка-Ара,
  15. Келойн эвла,
  16. Лаккха ЦӀена-Ведана,
  17. Лаккха-Курчала,
  18. Лаха-Курчала,
  19. Марзойн-Мохк,
  20. МахкатӀе,
  21. Месдой-КӀотар,
  22. Ножа,
  23. Селман-Тевзана,
  24. Тевзана,
  25. Теза-Кхаьлла,
  26. Хорача,
  27. Хоттане,
  28. Хьажи-Йурт,
  29. ЦIена-Бена,
  30. ЦӀен Ведана,
  31. Ширдий-Мохк,
  32. ЭгӀашбета,
  33. Элистанжа,
  34. Эрсана,
  35. Эшилхата,
  36. Йукъарчу гӀоьна,
  37. Йуккъера-Курчала.
  1. Акха-Басс — ГалайнчӀожан кӀоштан йукъе.
  2. Ӏамие,
  3. Ӏамкъа,
  4. Ӏаме,
  5. Айришка,
  6. Арстах,
  7. Аьккха,
  8. БазантӀи,
  9. БархӀа,
  10. Барзанча,
  11. Басарача-Ялхара,
  12. Басха,
  13. Бека,
  14. Бийци,
  15. Боьн-Чу,
  16. Бончу-Дига,
  17. Боьшна,
  18. Булхипхьа,
  19. Боьрта,
  20. БӀаьст-Хьаьвхьа,
  21. БӀаьста,
  22. БӀениста,
  23. ВиелгӀие,
  24. ВӀовга,
  25. ГӀеши-Чу,
  26. ГӀозана,
  27. Гезах,
  28. Гемара,
  29. Гиеле-Чу,
  30. ГихтӀе-Ӏоме,
  31. Гуоруо,
  32. Гур-Чу,
  33. Дакках,
  34. Дака-Бух,
  35. Далг-Бух,
  36. Деха-Чу,
  37. Дехьа-ГериетIе,
  38. Дуоза,
  39. ЖӀаре,
  40. Жаьн-Чу,
  41. Жима-Эрбала,
  42. Зирха,
  43. Зингала,
  44. ИгӀа-Йурт,
  45. ИгӀал Кий,
  46. Икалчу,
  47. Иттар-кхелли,
  48. Йекхача,
  49. Йехкачара,
  50. Йоккха-Эрбала,
  51. Ердие-чу,
  52. КӀегана-Юх,
  53. КӀеганеха,
  54. КӀайчу-Юхе,
  55. КӀелахь-Баса,
  56. КӀербитӀе,
  57. КӀербича,
  58. Къай,
  59. Комалха,
  60. Кей-Мохк,
  61. Кхоьрга,
  62. Къолие,
  63. Кхенах,
  64. КхеретӀе,
  65. Кхоруотта,
  66. Кхуорах,
  67. Кхоьриечу,
  68. Къож-Вийнача,
  69. Лакха Ӏаьжгиечу,
  70. Лала,
  71. Лаха Ӏаьжгиечу,
  72. МазантӀе,
  73. Мочча,
  74. Мешиех,
  75. Мештие,
  76. МегӀал Кий,
  77. Мийла,
  78. МогӀуста,
  79. Моцкъара (ТӀерла),
  80. Моцкъара (Нашха),
  81. Моштара,
  82. Мозарга,
  83. Мушечу,
  84. Муьжгана,
  85. Никара,
  86. Нохараста,
  87. Орзуме-Кхаьлла,
  88. Очакх,
  89. Пешха,
  90. Пийжа,
  91. Саканан-Жела,
  92. Сахьана,
  93. Сенах,
  94. Сехьа-ГериетIе,
  95. Ткъуйсте[2] (Ткъуйистие[3]),
  96. Тарха,
  97. Терттие,
  98. Тиша-БархӀа,
  99. ТӀийисте,
  100. Тишли,
  101. ТӀолие,
  102. Угана,
  103. Уьйтта,
  104. Уьшна,
  105. Хьаьхильга[4] (Хьаьхильгие[5]),
  106. Хьайбаха,
  107. Хьай,
  108. Хьачи-Чу,
  109. Хьайхара,
  110. Хьаьга,
  111. Хьижахк,
  112. Хьоче-Коча,
  113. ХӀийла,
  114. ЦӀенчу-Мехка,
  115. ЦӀечу-Аьхке,
  116. ЧӀармаха,
  117. ЧӀуша,
  118. Шуьнда,
  119. Эйсалашка,
  120. Элда-Пхьа,
  121. Ялхара.
  1. Гуьмсе — Гуьмсан кӀоштан йукъе.
  2. Азамат-Йурт,
  3. БоргӀане,
  4. Гезлой-Эвла,
  5. Дарбанхи,
  6. Джалка,
  7. Илсхан-Йурт,
  8. Ишхой-Йурт,
  9. Керла-Билта ,
  10. Керла-ГӀоьрдала,
  11. Керла-Шоьна,
  12. Керла-Энгана,
  13. Боти-Йурт,
  14. Къеди-Йурт,
  15. Лакха-Нойбоьра,
  16. Лаха-Нойбоьра ,
  17. Мелчхе,
  18. Ойсхар,
  19. Берза-Боьра,
  20. Хьаьнгаш-Йурт,
  21. Энгал-Йурт,
  1. Итон-Кхаьлла — Итон-Кхаьллан кIоштан йукъе.
  2. Виедача,
  3. Гамха,
  4. Бобаш-ГутӀа,
  5. БугӀара,
  6. ГутӀа,
  7. Гучан-кхелли,
  8. Доьра,
  9. Башан-кхелли,
  10. Кейшта,
  11. Кхокхада,
  12. КӀонжаха,
  13. Лаккха Исхой,
  14. Лаккха-Хьерах,
  15. Лаха Исхой,
  16. Лаха-Хьерах,
  17. Мух мерка,
  18. Сондур-ара,
  19. Тас-ГутӀе,
  20. Тусхара,
  21. ТӀалкхелли,
  22. Уш-Кхелли,
  23. Хаз-кхелли,
  24. Хьелда,
  25. ЦӀамда,
  26. ЦӀуьника,
  27. ЧӀуо,
  28. Шок-кхелли,
  1. Чхьах,
  1. Курчалой-ГӀала (Курчалой) — Курчалойн кIоштан йукъе.
  2. Ӏаларой-Эвла,
  3. Аьхкинчу-Борзе,
  4. Ачаршка,
  5. БӀачи-Йурт,
  6. Белта,
  7. Гелдагана,
  8. ЖагӀларги,
  9. ЖугӀурта,
  10. Коьран-Бена,
  11. Курчалой-ГӀала,
  12. Майртуп,
  13. НикӀи-ХитӀа,
  14. РегӀатӀа,
  15. Хьиди-КӀотар,
  16. Ахьмад-Йурт,
  17. Цоци-Эвла,
  18. Энакхаьлла,
  19. Ялхой-Мохк.
  1. Новр-ГӀала — Невран кӀоштан йукъе.
  2. Алпатово
  3. Дальни
  4. Ишоре
  5. Гал-ГӀала
  6. Капустино
  7. Клинковн-кӀотар
  8. Козлов-кӀотар
  9. Корнеевн-кӀотар
  10. Кречетово
  11. Левобережни
  12. Майорски
  13. Макан-ГӀала
  14. Мирни
  15. Салт-ГӀала
  16. Керла Солкушино
  17. Новотерски
  18. Обильни
  19. Постни
  20. Рубежни
  21. Савельевски
  22. Свободни
  23. Селиванкин-кӀотар
  24. Семиколодцев
  25. Суворовски
  26. Ульяновски
  27. Фрунзенски
  28. Чернокозово
  29. Юбилейни
  1. Нажи-Йурт — Нажи-Йуьртан кIоштан йукъе.
  2. Айти-Мохк
  3. Байтарке
  4. Бас-ГӀоьрдала
  5. Бена
  6. Беной-Ведана
  7. Бетт-Махка
  8. Бешал-Ирзе
  9. Билта
  10. БуланхитӀа
  11. БулгӀат-Ирзе
  12. Гендаргана
  13. Гилна
  14. Гуьржи-Мохк
  15. ГӀалайтӀе
  16. ГӀансолчу
  17. ГӀоьрдала
  18. Даьттаха
  19. Девлатби-Отар
  20. Денги-Йурт
  21. Замай-Йурт
  22. Зандакъ-Ара
  23. Зандакъ
  24. Керла Замай-Йурт
  25. Коьран-Бена
  26. Лоьма-КӀорца
  27. Мескита
  28. МехкаштӀехьа
  29. Нажи-Йурт
  30. Оьси-Йурт
  31. Пхьача
  32. Оьла-Мохк
  33. РогӀа-КӀажа
  34. Сесана
  35. Симсара
  36. СоврагӀа
  37. СогунтӀа
  38. Стерч-Керчашка
  39. Татай-Отар
  40. ТӀуртӀи-КӀотар
  41. Хьашти-Мохк
  42. Хьочи-Ара
  43. ЦӀоьнтара
  44. Чеччалхе
  45. Чуьрча-Ирзе
  46. Шовхала-Берд
  47. Шоьна
  48. Энгана
  49. Ӏалара
  50. Ӏалхан-КӀотар
  51. Ӏиса-Йурт
  52. Ӏожи-Йурт
  1. Соьлжа-ГӀала — Соьлжа-ГӀалин кӀоштан а, республикин а коьрта гӀала.
  2. Ӏалхан-ГӀала,
  3. Ӏалхан-Чурт,
  4. Бамат-Йурт,
  5. Беркат-Йурт,
  6. Гикало,
  7. Коьрте,
  8. Дочу-Борзе,
  9. Баса-ГӀала,
  10. Галне,
  11. БердакӀел,
  12. ГӀулара,
  13. Примыкани,
  14. Лаха-Варанда,
  15. Октябрьски,
  16. Красностепновски,
  17. Мамакхин-КӀотар,
  18. Чурт-ТогӀи,
  19. Победенски,
  20. Радужни,
  21. Гунашка,
  22. Керла-Йурт,
  23. Бартхой,
  24. Нагорни,
  25. Ӏумхи-КӀотар,
  26. Долинск,
  27. Аьхкин-Борзе,
  28. Шинасуьйра-йукъ,
  29. Хьач-ХитIе
  30. Мехкадаьттан-Йурт,
  31. Йоккха  АтагӀа,
  32. Девкар-Эвла,
  33. ТогӀи,
  34. Чечана,
  35. ЧӀишка,
  36. Керла-Варанда,
  37. Керла-ЦӀоьнтара,
  38. ЧӀаьнти-Йурт,
  39. Ярашмаьрда,
  40. Хан-ГӀала.
  1. Эна-Хишка— Соьлжан кIоштаан йукъе.
  2. Эха-Борзе.
  1. ЧӀулга-Йурт — Теркан кIоштан йукъе.
  2. Аьчка-ХитӀе,
  3. Бена-Йурт,
  4. Горагорск,
  5. Банкин-Йурт,
  6. Эскин-КӀотар,
  7. Лакха Невре,
  8. Лаха Невре,
  9. Макан-Йурт,
  10. Макан-КӀотар,
  11. Минеральни,
  12. НогӀамирзин-Йурт,
  13. Эмсуле,
  14. ӀамтӀе-КӀотар,
  15. Ӏелин-Йурт.
  1. ТӀехьа-Марта — ТIехьа-Мартанан кIоштан йукъе.
  2. Буммат,
  3. ВаларгтӀе,
  4. Шовдана-Йурт,
  5. Заки-Эвла,
  6. Котар-Йурт,
  7. Керла-Шара,
  8. СемаӀашка,
  9. Ӏашхой-КӀотар,
  10. Хаьмбин-Ирзе,
  11. ШаӀми-Йурт,
  12. Нитти-КӀотар,
  1. Хьалха-Марта (Урус-Мартан) — Хьалха-Мартан кIоштан коьрта гӏала ю.
  2. ГӀойтӀа,
  3. ГихтӀа,
  4. Ӏалхан-Йурт,
  5. Олхазар-КӀотар,
  6. Шалажа,
  7. Мартан-Чу,
  8. Роьшни-Чу,
  9. ГӀой-Чу,
  10. Таьнги-Чу,
  11. Гихчу,
  12. ГӀой-Йист,
  13. КӀохцал-Ирзе,
  14. Доулт-Мирзан-КӀотар [14]
  1. Шара-Орга (Шаро-Аргун) — ЧӀебарлойн кIоштан йукъе.
  2. Буне,
  3. ДӀай,
  4. Ихара,
  5. Куланха,
  6. Къоьзана,
  7. Орса,
  8. Макажа,
  9. Нохч-Кела,
  10. Садуо,
  11. Тунжайн овл,
  12. ХӀинда,
  13. Хо,
  14. ЦӀикара,
  1. Шела (Шали) — Шелан кIоштан коьрта гIала ю.
  2. Эвтара,
  3. Мескар-Эвла,
  4. Гермачиг,
  5. Жима-АтагӀа,
  6. Чуьйри-Эвла,
  7. Дуби-Эвла,
  8. БелгӀатой-Эвла,
  9. Сиржа-Эвла,
  10. ЭгIашта.
  1. ХӀима (Химой) — Шаройн кIоштан коьрта гIала ю.
  2. Шара,
  3. Шикъара,
  4. ЖогӀалда,
  5. Кенхи,
  6. Кири,
  7. Лаха-Хашалда,
  8. Хилиди,
  9. Хашалда,
  1. Шелковски — Шелковскан кIоштан йукъе.
  2. Гребенски,
  3. Бурунски,
  4. Воскресеновски,
  5. Восход,
  6. Мирни,
  7. Зелёни,
  8. Червлённи-Узлови,
  9. Оьрза-Эвла,
  10. ГIарчагIан-Эвла,
  11. Харьковски,
  12. Йоккха-Шедрин,
  13. Песчани,
  14. Рунни,
  15. Каргалински,
  16. Оьрза-ГӀала,
  17. Бороздиновски,
  18. Дубовски,
  19. Курдюковски,
  20. Коби,
  21. Парабоч,
  22. Жима Шедрин,
  23. Старогладовски,
  24. Сарису,
  25. Шелкозаводски.
  1. Шуьйта — Шуьйтан кIоштан йукъе.
  2. Бекум-кхелла,
  3. ГӀаьттин-Кхаьлла,
  4. Бена,
  5. Борзе,
  6. Вашандара,
  7. Ваьрде,
  8. Гоьргача,
  9. ГӀуш-Корта,
  10. Дехьа-Йисте,
  11. Жима Хьорсана,
  12. Зонах,
  13. Лакха-Варанда,
  14. Мус-Кхаьлла,
  15. Мусолт-Эвла,
  16. Нихала,
  17. Пхьаьмта,
  18. РегӀдукъа,
  19. Саьтта,
  20. Суьжа,
  21. Тумса,
  22. Улус-Керт,
  23. Уьрд-Юхе,
  24. Хьакка,
  25. Хьал-Кела,
  26. Хьалкина,
  27. Хьена-Кхаьлла,
  28. Йуккъера-Кела,

Билгалдахарш

бӀаьра нисйан

Литература

бӀаьра нисйан

Хьажоргаш

бӀаьра нисйан