Эстони хуудаһанай эхэ кодые хаража байна

{{Инфобокс улас
| conventional_long_name = Бүгэдэ Найрамдаха Эстони Улас
| common_name     = Эстони
| native_name     = Eesti Vabariik ([[Эстони хэлэн|Эстони]])
| image_flag      = Flag of Estonia.svg
| image_coat       = Coat of arms of Estonia.svg
| symbol_type                 = {{nowrap|[[Эстони уласай һүлдэ|Түрын һүлдэ]]}}
| flag_type                   = {{nowrap|[[Эстони уласай туг|Түрын туг]]}}
| national_anthem = "[[Mu isamaa, mu õnn ja rõõm]]" </br>"Эхэ оронмни - минии баяр жаргал"
</br>[[File:US Navy band - National anthem of Estonia.ogg|center|alt=sound file of Estonian national anthem]]
| image_map          = EU-Estonia.svg
| map_caption        = 
| capital            = [[Файл:Tallinn wapen.svg|21px]] [[Таллин]]
| coordinates        = {{Coord|59|25|N|24|45|E|type:city}}
| largest_city       = [[Таллин]]
| languages_type     = Албан хэлэн
| languages          = [[Эстони хэлэн|Эстони]]<ref>{{cite web |title=The Constitution of the Republic of Estonia |url=https://www.riigiteataja.ee/en/eli/530102013003/consolide |website=Riigi Teataja |publisher=Justiitsministeerium}}</ref>
| ethnic_groups      = 68.8% [[Эстонишууд]] </br>24.2% [[Ородууд]] </br>2.0% [[Украиншууд]] </br>0.8% [[Белорусууд]] </br>0.6% [[Финууд]] </br>3.4% Бусад
| ethnic_groups_year = 2021<ref>{{cite web|url=http://andmebaas.stat.ee/Index.aspx?DataSetCode=RV0222U|title=Rahvaarv rahvuse järgi, 1. jaanuar, aasta|website=stat.ee|accessdate=2021-06-30|archivedate=2019-06-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190611131932/http://pub.stat.ee/px-web.2001/Dialog/varval.asp?ma=PO0222U&ti=POPULATION+BY+SEX%2C+ETHNIC+NATIONALITY+AND+COUNTY%2C+1+JANUARY.+ADMINISTRATIVE+DIVISION+AS+AT+01.01.2018&path=..%2FI_Databas%2FPopulation%2F01Population_indicators_and_composition%2F04Population_figure_and_composition%2F&lang=1}}</ref>
| demonym = 
| religion_year    = 2011<ref>{{cite web|url= http://www.stat.ee/65352?parent_id=39113|title= PHC 2011: over a quarter of the population are affiliated with a particular religion|date= 29 April 2013|access-date= 9 January 2014|publisher= [[Statistics Estonia]]|accessdate= 30 June 2021|archivedate= 24 November 2017|archiveurl= https://web.archive.org/web/20171124002736/https://www.stat.ee/65352?parent_id=39113}}</ref>	
| religion         = 64.87% Шажангүй </br>34.03% [[Христосой шажан|Христосой]] </br>1.10% Бусад
| government_type  = {{nowrap|[[Нэгэдэмэл улас|Нэгэдэмэл]] </br>[[Парламентай систем|парламентай]]</br> [[бүгэдэ найрамдаха улас|бүгэдэ найрамдаха </br>улас]]}}
| leader_title1    = [[Эстони уласай Юрэнхылэгшэ|Юрэнхылэгшэ]]
| leader_name1     = [[Алар Карис]]
| leader_title2    = [[Эстони уласай Юрэнхы сайд|Юрэнхы сайд]]
| leader_name2     = [[Кая Каллас]]
| legislature      = ''[[Рийгикогу]]''
| sovereignty_type  = [[Эстониин Түүхэ|Түүхэ]]
| established_event1  = [[Эстониин Автономито Засаг Захиргаа|Автономи]]
| established_date1   = 1917 оной </br>4 һарын 12
| established_event2  = [[Эстониин Тусгаар Тогтонолой Тунхаглал|Тусгаар тогтонол]]
| established_date2   = {{nowrap|1918 оной </br>2 һарын 24}}
| established_event3  = [[Тартугай хэрээ (Ород–Эстони)|Зүбшөөрэгдэһэн]]
| established_date3   = 1920 оной </br>2 һарын 2
| established_event4  = [[Балтиин уласуудай оккупаци|Зүблэлтын </br>оккупаци]]
| established_date4   = 1940–1991
| established_event5  = Һэргээгдэһэн
| established_date5   = 1991 оной </br>8 һарын 20
| established_event6  = {{nowrap|[[Европын Холбоо|Европын Холбоондо]] </br>[[2004 оной Европын холбооной үргэдэлгэ|нэгэдэһэн]]}}
| established_date6   = 2004 оной </br>5 һарын 1
| area_km2            = 45,339<ref>{{cite web |url=https://www.stat.ee/publication-download-pdf?publication_id=44619 |title=Minifacts About Estonia 2017 |access-date=19 July 2017 |accessdate=30 June 2021 |archivedate=3 November 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181103141541/http://www.stat.ee/publication-download-pdf?publication_id=44619 }}</ref>
| area_rank           = 129
| area_sq_mi          = 17,505<!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
| percent_water       = 5.16 <ref>{{cite web|title=Surface water and surface water change|access-date=2020-10-11|publisher=[[Organisation for Economic Co-operation and Development]] (OECD)|url=https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=SURFACE_WATER#}}</ref>
| population_estimate = {{IncreaseNeutral}} 1,330,068<ref>{{cite web |title=Population at beginning of year|publisher=Statistics Estonia 
| url=https://www.stat.ee/en/find-statistics/statistics-theme/population/population-figure |year=2021}}</ref>
| population_census   = 1,294,455<ref>{{cite web |title= PHC 2011 RESULTS |publisher= Statistics Estonia |year= 2011 |url= http://www.stat.ee/phc2011 |access-date= 26 January 2016 |accessdate= 30 June 2021 |archivedate= 10 October 2016 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20161010065115/http://www.stat.ee/phc2011 }}</ref>
| population_estimate_year = 2021
| population_estimate_rank = 
| population_census_year   = 
| population_density_km2   = 29.22
| population_density_sq_mi = 75 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
| population_density_rank  = 148
| GDP_PPP                  = $49.644&nbsp;тэрбум<ref name="imf2">{{cite web |title= Estonia |publisher= International Monetary Fund |url= https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2020/October/weo-report?c=122,124,423,939,172,132,134,174,178,136,941,946,137,181,138,182,936,961,184,&s=NGDPDPC,PPPPC,&sy=2018&ey=2025&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |year= 2019}}</ref></br>
| GDP_PPP_year             = 2021
| GDP_PPP_rank             = 
| GDP_PPP_per_capita       = $39,543<ref name=imf2/>
| GDP_PPP_per_capita_rank  = 37
| GDP_nominal                 = $34.97&nbsp;тэрбум<ref name="imf2"/></br>
| GDP_nominal_year            = 2021
| GDP_nominal_rank            =97
| GDP_nominal_per_capita      = $26,377<ref name="imf2"/>
| GDP_nominal_per_capita_rank = 35
| Gini               = 30.5 <!-- number only -->
| Gini_year          = 2019
| Gini_change        = decrease <!--increase/decrease/steady-->
| Gini_ref =<ref name="eurogini">{{cite web |title= Gini coefficient of equivalised disposable income |work= EU-SILC survey |publisher= [[Eurostat]] |url= https://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&language=en&pcode=tessi190&plugin=1 |access-date= 10 September 2019}}</ref>
| Gini_rank          = 
| HDI                = 0.892 <!-- number only -->
| HDI_year           = 2019<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->
| HDI_change         = increase <!--increase/decrease/steady-->
| HDI_ref =<ref name="HDI">{{cite web |title= 2020 Human Development Report|publisher= United Nations Development Programme |year= 2019 |url= http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf |access-date= 15 December 2020}}</ref>
| HDI_rank           = 29
| currency           = [[Евро]] ([[Еврогой тэмдэг|€]])
| currency_code      = EUR
| time_zone          = [[Зүүн Европын Саг|EET]]
| utc_offset         = +02:00
| utc_offset_DST     = +03:00
| time_zone_DST      = [[Зүүн Европын Зунай Саг|EEST]]
| calling_code       = +372
| cctld              = [[.ee]]
| footnote_a  = 
| footnote_b = 
| footnote_c = 
| footnote_d = 
| footnote_e = 
|today=
}}
'''Эстони''' ({{lang-et|Eesti}}) [[Зүүн Европо|Зүүн]] [[Хойто Европо|хойто]] [[Европо]]до оршодог [[Балтиин уласууд|Балтиин гурбан уласуудай]] хойто талынхи улас юм. Албан ёһоор '''Бүгэдэ Найрамдаха Эстони Улас''' ({{lang-et|Eesti Vabariik}}) гэнэ.

Эстони [[Балтиин тэнгис]]эй эхэ газар руу түрэжэ ороһон хэһэг болохо [[Финэй булан]]гаар хойто талаараа, [[Ригын булан]]гаар баруун урда талаараа, [[Балтиин тэнгис]] нэрэтэ уһаар баруун талаараа далай тэнгистэ тулана.
Урда талаараа [[Латви]] (343 км), зүүн талаараа [[Росси]] (338.6 км) гэхэ хоёр уластай газараар хиллэдэг.<ref>[https://web.archive.org/web/20110721204649/http://www.eesti.ee/eng/riik/eesti_vabariik/ Estonian Republic]. Official website of the Republic of Estonia (in Estonian)</ref> Балтиин тэнгисэй саана урда зүгтэ [[Швеци]], хойто зүгтэ [[Финланд]] хоёр улас Эстонидэ үлүү ойро байрладаг.

Эстони 45 227 км² (дэлхэйд 132-р томо) газар нютагтай, 2010 оной үедэ 1.3 сая хүн зонтой (дэлхэйдэ 151-р олон) байһан юм. Нэгэжэ км²-дэ 29 хүн (дэлхэйдэ 181-р шэгүү) оногдожо байна. Газар нютаг, хүн зоной тоогоор харисангы жаахан уласта тоосогдоно.

Һүүлшын зуун жэлэй түүхые үзэбэл Эстони [[Ородой эзэнтэ гүрэн|Эзэнтэ Ородые]] мүхэһэнэй дараа 1918 ондо дараа тусгаар тогтонолоо зарлажа, хүршэ уласуудтаа эзэлэгдэхэ шахажа, хорёод жэл тусгаар байһанай дараа [[Дэлхэйн хоёрдугаар дайн]]ай дараа [[Зүблэлтэ Холбоо|СССР]]-ээр эзэмдэгдэжэ [[Зүблэлтэ Холбоо|арбан табан Бүгэдэ Найрамдаха Уласуудай]] нэгэ болоһон. Удаан сагта зоблоһоной дараа 1991 ондо СССР бутархада дахин бэе даанги улас болоһон юм.

== Хүн зон ==
2011 оной тоололгоор хүн зоной 68,7 % (889,770)-ые [[эстонишууд]], 24.8-ые [[ородууд]], 6,5%-ые бусад яһа үндэһэтэ хүнүүд эзэлжэ байна.<ref>{{Cite web |title=census 2011 |url=http://www.stat.ee/34278 |accessdate=2013-04-14 |archivedate=2019-01-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190107090524/https://www.stat.ee/34278 }}</ref> Эстонишуудай түрэлхи [[эстони хэлэн]] уласай ганса албан ёһоной хэлэн болоно. Эстони орон хэды газар нютагай байраар Балтын гэхэ болобошье эстони хэлэниинь [[Балт хэлэнүүд|балт түрэлэй]] хэлэн бэшэ харин [[Ураал хэлэнэй изагуур|Ураал изагуурай]] [[фин хэлэнүүд|фин]] түрэлэй хэлэн болохын хубида эстонишууд [[финшүүд]]тэй үлүү хамаатай арад түмэн юм.

Эстони уласай нютаг дэбисхэр эхилээд 15 нэгэжэдэ хубаагдадаг. [[Эстони хэлэн|Эстонёор]] ''«maakond»'' (''аймаг'', {{lang-ru|уезд}}; {{lang-en|county}}) гэхэ энэ нэгэжэ дундажаар 4 742 км² нютаг, 90 мянган хүниие харьяалдагһаа үзэбэл монголоор «[[аймаг]]» гэжэ нэрлэжэ болохо юм. Үгы гү, нарин тоосохогүйгөөр «[[можо]]» гэжэ ойлгожо болоно. Эстонидо ниислэл [[Таллин]] (2010 ондо 411 980 ажаһуугшатай байба), [[Тарту]] (103,284) гэхэ зуун мянганһаа олон хүнтэй хоёр хото байдаг.

== Засаг захиргаанай хубаари ==
{|
|valign=top|
<imagemap>
Image:Eesti_maakonnad_2006 ru.svg|450px|center|thumb|''(Зурагта аймагай нэрые дараарай)''
poly 149 174 230 291 137 327 40 263 [[Хийумаа (аймаг)|Хийумаа]]
poly 197 110 338 228 338 319 263 375 203 242 [[Ляэнемаа]]
poly 225 294 271 387 233 585 38 511 21 363 [[Сааремаа (аймаг)|Сааремаа]]
poly 534 33 567 172 515 174 492 245 421 185 342 240 246 141 [[Харьюмаа]]
poly 531 35 567 168 514 176 572 197 569 221 594 244 597 263 666 247 693 192 670 170 666 85 [[Ляэне-Вирумаа]]
poly 669 77 667 170 693 192 665 246 704 273 805 244 874 107 [[Ида-Вирумаа]]
poly 340 240 422 185 490 246 475 314 443 318 433 308 374 323 338 322 [[Рапламаа]]
poly 270 375 337 318 373 327 433 307 486 314 477 352 453 361 449 408 484 421 446 495 345 546 [[Пярнумаа]]
poly 476 309 515 173 573 197 569 223 594 243 596 275 546 317 505 340 484 335 491 313 [[Ярвамаа]]
poly 454 365 479 348 482 334 505 338 545 319 597 366 602 379 591 454 560 462 527 507 458 486 487 418 445 401 [[Вильяндимаа]]
poly 597 367 546 316 597 265 665 246 707 274 735 310 684 344 [[Йыгевамаа]]
poly 600 365 676 347 748 300 809 443 731 412 662 452 637 439 591 461 [[Тартумаа]]
poly 525 512 556 461 637 442 662 453 658 495 632 501 652 588 622 598 [[Валгамаа]]
poly 656 492 660 452 732 412 806 445 840 514 756 522 753 501 [[Пылвамаа]]
poly 634 502 659 493 756 502 756 521 816 524 765 612 654 619 [[Вырумаа]]
</imagemap>
|
{| class="standard"
!Аймаг||Түб
|-
|[[Ида-Вирумаа]]|| [[Йыхви]]
|-
|[[Йыгевамаа]]|| [[Йыгева]]
|-
|[[Ляэнемаа]]|| [[Хаапсалу]]
|-
|[[Ляэне-Вирумаа]] || [[Раквере]]
|-
|[[Пылвамаа]]|| [[Пылва]]
|-
|[[Пярнумаа]]|| [[Пярну]]
|-
|[[Рапламаа]]|| [[Рапла]]
|-
|[[Сааремаа (аймаг)|Сааремаа]]|| [[Курессааре]] 
|-
|[[Тартумаа]]|| [[Тарту]]
|-
|[[Харьюмаа]]|| [[Таллин]]
|-
|[[Хийумаа (аймаг)|Хийумаа]]|| [[Кярдла]]
|-
|[[Ярвамаа]]|| [[Пайде]]
|-
|[[Вырумаа]]|| [[Выру]]
|-
|[[Вильяндимаа]]|| [[Вильянди]]
|-
|[[Валгамаа]]|| [[Валга]]
|}
|}

== Зүүлтэ ==
{{зүүлтэ}}

[[Категори:Эстони| ]]
[[Категори:Балтиин уласууд]]
[[Категори:Хойто Европын уласууд]]
[[Категори:НАТО-гай гэшүүн уласууд]]
[[Категори:Европын Зүблэлэй гэшүүн уласууд]]
[[Категори:Европын Холбооной гэшүүн уласууд]]
[[Категори:НҮБ-эй гэшүүн уласууд]]
[[Категори:Бүгэдэ Найрамдаха Уласууд]]
[[Категори:1918 ондо байгуулагдаhан улас ба газар нютаг]]
[[Категори:1991 ондо байгуулагдаhан улас ба газар нютаг]]
[[Категори:Европын уласууд]]

{{stub}}
{{Европо}}