Evropska svemirska agencija

ESA

Evropska svemirska agencija (francuski: Agence spatiale européenne - ESA) je internacionalna organizacija za istraživanje svemira osnovana u 1975. godini. Sjedište ove organizacije se nalazi u Parizu. Trenutno okuplja 22 države članice. Zapošljava više od 2.000 osoba sa godišnjim budžetom od 4,28 milijardi € / 5.51 milijardi $ (2013).

ESA-in program svemirskih letova uključuje i one s ljudskom posadom, većinom kroz učešće u programu ISS, istraživačke misije bez ljudske posade na Mjesec i druge planete, posmatranje Zemlje, telekomunikaciona i druga naučna istraživanja, kao i održavanje svemirske luke Gvajana. Mjesto odakle ESA lansira brodove je Center Spatial Guyanais (Svemirski centar Gvajana) u Kourou, Francuska Gvajana. Mjesto je izabrano zbog blizine Ekvatora, odakle su lansiranja brodova u orbitu komercijalno povoljnija. Tokom 1990-tih ESA se profilisala kao lider na tržištu komercijalnih Svemirskih letova, a zadnjih godina je preuzela bitnu ulogu i u istraživanju Svemira.

Historija

Osnivanje

Zgrada ESTEC u Noordwijku.

Nakon Drugog svjetskog rata, mnogi evropski naučnici napustili su Zapadnu Evropu, kako bi radili u SAD-u ili Sovjetskom Savezu. Iako je ekonomski preporod 1950-ih omogućio zapadnoevropskim zemljama da investiraju u istraživanje, a naročito u aktivnosti vezane uz svemirske tehnologije, naučnici Zapadne Evrope su shvatili da se njihovi nacionalni projekti neće moći takmičiti sa projektima dvije jedine supersile. Godine 1958, samo nekoliko mjeseci nakon što Sputnik šoka, Edoardo Amaldi i Pierre Auger, dva istaknuta pripadnika zapadnoevropske naučne zajednice tog vremena, sastali kako bi razgovarali o osnivanju zajedničke zapadnoevropske svemirske agencije. Sastanku su prisustvovali naučni predstavnici iz osam zemalja, uključujući i Harriet Massey (UK).

Zapadnoevropske nacije odlučila su da osnuju dvije različite agencije, jednu koja bi se bavila razvojem sistema za lansiranje "ELDO" ([[European Launch Development Organization - Evropska organizacija za razvoj vozila za lansiranje) i prethodnika Evropske svemirske agencije, ESRO (European Space Research Organization Evropska organizacija za istraživanje Svemira). ESRO je osnovan 20. marta 1964. godine sporazumom naknadno potpisanim 14. juna 1962. godine. Od 1968. do 1972. godine, ESRO provodi brojne uspješne projekte. Lansirali su u orbitu sedam istraživačkih sateliti, svi pokretani američkim lansirim sistemima. Ariane nije postojala u to vrijeme.

ESA je, u sadašnjem obliku, osnovana 1975, kada je ESRO pripojena Eldo. ESA-u je osnovalo 10 članova. Zemlje osnivači su: Belgija, Danska, Francuska, Njemačka, Italija, Holandija, Španija, Švedska, Švicarska i Velika Britanija. ESA je lansirala svoju prvu veliku naučnu misiju 1975, Cos-B, svemirski program praćenja emisije gama zračenja u svemiru (što je ujedno bilo i prvo ispitivanje te vrste u svijetu ikada).

Kraj Svemirske trke

Maketa Ariane 1.

Počevši 1970-ih, kada je svemirska trka između SAD i Sovjetskog Saveza ohladila, a budžeti za istraživanje Svemira drastično smanjenji u obje zemlje, ESA se afirmisala kao predvodnik u istraživanju svemira. ESA se pridružila NASA-i u projektu "International Ultraviolet Explorer" - IUE (Međunarodni ultraljubičasti istraživač), prvi svjetski teleskop u visokoj orbiti, koji je lansiran u 1978. godini i djelovao vrlo uspješno tokom 18 godina. Uslijedilo je nekoliko uspješnih projekata u Zemljinoj orbiti, a 1986. ESA je započela Misiju Giotto, svoju prvu misiju u dubokom svemiru, s ciljem proučavanja Halej i Grigg-Skjellerup kometa. Misija Hipparcos, sa ciljem kartografiranja zvijezda, pokrenuta je 1989. godine, a već 1990. godine misija Solar and Heliospheric Observatory - SOHO (Solarna heliosferična opservatorija), Ulysses (Odisej) i Svemirski teleskop Hubble svi zajedno u saradnji sa NASA-om. Još jedna nedavna naučna misija, u saradnji s NASA-om, se odnosi na Cassini-Huygens letjelicu kojoj je ESA doprinijela izgradnjom modula Huygens predviđenog za slijetanje na Titan.

Kao nasljednik ELDO, ESA također je također izgradila rakete za bespilotne letjelice naučnog i komercijalnog tereta. Ariane 1, pokrenut u 1979, nosila je uglavnom komercijalni teret u orbitu od 1984. godine pa nadalje. Naredna dva razvoja rakete Ariane su predstavljali međufazu ka razvoju naprednijeg sistema lansiranja. Ariane 4, koja je bila u upotrebi od 1988. do 2003. godine, je postavila ESA-u na mjesto svjetskog lidera u komercijalnim svemirskim letovima 1990-ih. Mada je Ariane 5 doživjela neuspjeh kod prvog lansiranja, ona je učvrstila svoj položaj na jako konkurentnom tržištu komercijalnih svemirskih letova, sa preko 40 uspješnih lansiranja od 2009. godine. Razvija se novo vozilo Ariane 6, za koje se predviđa da će ući u službu u 2020-im.

Početkom novog milenijuma ESA, zajedno s agencijama kao što su NASA, JAXA, ISRO i Roscosmos, postaje jedan od glavnih učesnika u naučnom istraživanju Svemira. Dok se ESA u prethodnim dekadama oslonila na saradnji s NASA-om (naročito tokom 1990-ih), promijenjene okolnosti (kao što su legalna ograničenja na razmjenu informacija provođena od Armije Sjedinjenih Američkih Država) dovele su do odluke da se oslanjaju više na vlastite snage i saradnji s Rusijom. U jednom saopštenju za javnost ESA-e je istaknuto:

Rusija je ESA-in prvi partner u nastojanjima da se osigura dugoročni pristup u Svemir. Postoji okvirni sporazum između ESA-e i Vlade Ruske Federacije o saradnji i partnerstvu u istraživanju i korištenju Svemira u miroljubive svrhe, a saradnja je već u toku u dvije različite oblasti razvoja lansera raketa, koji će donijeti koristi za oba partnera.

Poraslo samopouzdanje ESA-e pokazuju nedavne uspješne misije: SMART-1, sonda kojom je testirana nova pogonska propluzivna tehnologija, Mars Express i Venera Express misije, kao i kao razvoj Ariane 5 raketa, te njena uloga u ISS partnerstvu. ESA održava svoje naučno-istraživačke projekate uglavnom u astronomsko-svemirskim misijama, kao što su COROT, koja je pokrenuta 27. decembra 2006. godine, i predstavlja prekretnicu u potrazi za ekstrasolarnim planetama.

Misija

S obzirom na to da je hladni rat završio s padom Sovjetskog Saveza i spuštanjem "željezne zavjese", svemirske agencije širom svijeta su morale revidirati svoje vizije i ciljeve. U razgovoru s JAXA, Japanskom nacionalnom svemirskom agencijom Jean-Jacques Dordain ESA-in direktor (od 2003. godine) ukratko je opisao misiju Evropske svemirske agencije:

Danas se svemirske aktivnosti provode sa ciljem dobrobiti građana, i ti isti građani zahtijevaju bolji kvalitet života na Zemlji. Oni žele više sigurnosti, ekonomski razvoj, ali također žele da ispune svoje snove, povećaju svoje znanje, i žele da mladi ljudi budu privučeni potragom za naukom i tehnologijom.

Mislim da Svemir može uraditi sve ovo: Može povećati kvalitet života, bolju sigurnost, ekonomsko blagostanje, ali također može ispuniti snove građana i napojiti njihovu žeđ za znanjem, te privući mlade generacije. Ovo je razlog zašto je istraživanje svemira integralni dio cjelokupnih svemirskih aktivnosti. Uvijek je bilo tako, a biće još važnije u budućnosti.

Članak II, Svrha, Konvencije o osnivanju Europske svemirske agencije, SP-1271 (E) od 2003. godine također definiše misiju ESA:

ESA-ina svrha će biti osiguranje i promicanje saradnje (isključivo u miroljubive svrhe) među evropskim državama u istraživanju Svemira, tehnologije i njene primjene u Svemiru, s ciljem njihovog se korištenja u naučne svrhe, te za operativne sistemske svemirske aplikacije:

• izradom i provedbom dugoročne evropske svemirske politike, preporučujući ciljeve istraživanja svemira državama članicama, uz saglasnost sa politikama država članica, te uz uvažavanje drugih nacionalnih i međunarodnih organizacija i institucija;

Sjedišta ESA

Sjedište u Parizu

• ESA sjedište, Pariz, Francuska
• ESTEC, (European Space Research and Technology Centre), u Noordwijk, Holandija.
• ESOC, (European Space Operations Centre), u Darmstadt, Njemačka.
• EAC, (European Astronauts Centre) u Köln, Njemačka.
• ESRIN, (European Space Research Institute), u Frascati u blizini Rima u Italiji.
• Predstavništva se nalaze u SAD, Rusiji i Belgiji
• Lansirna stanica u Kourou, Francuska Gvajana.

Države članice

  Države članice

  Partnerstvo država

  Kooperacioni ugovor

Države koje su osnovale ESA 1975. godine:

• Belgija
• Danska
• Francuska
• Holandija
• Italija
• Njemačka
• Švedska
• Švicarska
• Španija
• Ujedinjeno Kraljevstvo

Ostale članice:

• Irska (od 1980)
• Austrija (od 1986)
• Norveška (od 1986)
• Finska (od 1995)
• Portugal (od 2000)
• Grčka (od 9. mart 2005)
• Luksemburg (od 1. jula 2005)
• Češka (od 2008)
• Rumunija (od 2011)
• Poljska (od 2012)
• Estonija (od 4. februar 2015)
• Mađarska (od 24. februar 2015)
• Kanada (Kooperacioni ugovor)

Jezici

Svi sastanci Agencije se odvijaju na engleskom, francuskom i njemačkom jeziku, sa obezbijeđenim simultanim prevodom. Svi službeni dokumenti su također dostupni na jednom od ova tri jezika, međutim ostali tipovi dokumnata se objavljuju samo na engleskom i francuskom jeziku.

Veza ESA-e i EU

ESA nije u zvaničnim strukturama Evropske Unije (EU), iako ove dvije organizacije imaju neke zajedničke ciljeve. Također zemlje nečlanice EU su članice ESA-e (Švicarska i Norveška).

Budžet

Budžet ESA-e za 2005. godinu iznosio je oko 2.977 milijardi €, što je povećanje za oko 10% u odnosu na 2004. godinu. Najveći doprinos budžetu ove Agencije u 2005. dali su Francuska (sa 29.3%), Njemačka (sa 22.7%) i Italija (sa 14.2%).

Najveći dio predviđenog budžeta troši se za ESA-ine lansirne letjelice, koje predstavljaju najskuplji dio aktivnosi ove Agencije (22% procenta troškova se odnosi na ovu kategoriju, dok su druga najskuplja stavka letovi sa ljudskom posadom).

Godišnji budžet za 2011. godinu je iznosio 3,99 milijardi € / 5.65 milijardi $.

Države članice obično imaju vlastite svemirske programe koji se razlikuju u njihovom organizacionom i finansijskom djelovanju prema ESA. Na primjer, francuski svemirska agencija CNES ima dvostruko veći budžet nego što iznosi njen novčani doprinos ESA-i. Nekoliko svemir-orjentisanih projekata su zajednički projekti između nacionalnih svemirskih agencija i ESA (npr. COROT). Također, ESA nije jedina evropska svemirska organizacije (npr. Evropski satelitski centar).

Flota lansirnih letjelica

ESA je postigla veliki napredak prema svoj cilju da kompletira operativnu flotu za lansiranje, konkurišući u svim sektorima navedenog tržišta. ESA-ina flota uskoro će se sastojati od tri velike rakete dizajna, Ariane 5, Soyuz-2 i Vege. O lansiranju raketa brine se Arianespace, koja ima 23 dioničara koji predstavljaju industriju koja proizvodi Ariane 5, zatim CNES, i svemirsku luku u Francuskoj Gvajani.

Također pogledajte

• NASA

Vanjski linkovi

• ESA - službena stranica
• Esa Earth