Idi na sadržaj

Karlovački mir

S Wikipedije, slobodne enciklopedije
Datum izmjene: 28 august 2012 u 04:35; autor: MerlIwBot (razgovor | doprinosi) (Bot dodaje: vec:Tratà de Karlowitz)

Karlovački sporazum ili Karlovački mir (na njemačkom poznat kao Sporazum Karlowitz; na turskom, Karlofça). Potpisan 1699. u Sremskim Karlovcima, današnja Vojvodina, Srbija, na završetku austro-osmanlijskog rata između 1683-1697, u kojem je osmanlijska strana bila poražena.

Po isteku dvadesetogodišnjeg Varšavskog mira (nazvanog prema imenu malog mađarskog naselja gdje je utanačen) između osmanske i habsburške monarhije, na vidiku se sve jasnije pokazivala mogućnost novog rata. Naime, u Osmanskom carstvu Mehmeda Četvrtoga glavnu riječ vodile su političke snage uvjerene u mogućnost konačnog uništenja habsburške sile i povratka na staru slavu i moć Osmanskog carstva. Tako je godine 1683. veliki vezir Kara-Mustafa pod zidine Beča doveo golemu vojsku od 250.000 ljudi. Međutim, Beč je izdržao, a konačan udarac Osmanlijama zadali su šurjak cara Leopolda Prvoga, Karlo Lotarinški, i poljski kralj Jan Sobjeski, koji su 12. septembra 1683. uništili osmansku vojsku. Tako se rat, isprva s osmanske strane planiran kao rat za eliminaciju Beča kao najozbiljnijeg protivnika, pretvorio u opći rat za potiskivanje turske moći iz toga dijela Evrope.

Leopold Prvi sklapanjem saveza s Venecijom proširio je rat na područje od Dunava do Crne Gore, te su se oblikovale tri ratne linije - Ugarska, Dalmacija i Slavonija. Do 1687. najveći dio Ugarske, Slavonije i Hrvatske bio je oslobođen od osmanske prevlasti, a carska je vojska prodrla do Beograda. Nakon zastoja koji je nastupio uslijed napada francuskog kralja Ljudevita Četrnaestog na habsburške posjede na Rajni, te osmanskog poraza kod Slankamena 1691., konačan preokret ratnih zbivanja donijela je pobjeda carskog vojskovođe Eugena Savojskog 11. augusta 1697. u bici kod Sente na Tisi, čime je skršena vojna moć novog sultana Mustafe Drugog.

Nakon ratova koje je Osmansko carstvo koncem XVII vijeka vodilo sa Austrijom i Mletačkom republikom, a naročito poslije iscrpljujućeg "šesnaestogodišnjeg" tzv. Bečkog rata, posredstvom Engleske, Španske i Holandije, uslijedili su mirovni pregovori zaraćenih strana u Sremskim Karlovcima. Osmansko carstvo je zaključilo mirovni ugovor sa Austrijom 26 januara, a 12 dana kasnije, 7. februara 1699. godine, sa Mletačkom republikom. Najveći broj članova ovih ugovora se odnosio na područje Bosne, kao pograničnog dijela Osmanskog carstva.

Prema odredbama Karlovačkog mira Osmansko carstvo je trajno izgubilo sve svoje posjede u Slavoniji, Lici, Krbavi i Dalmaciji, čime je znatno smanjen teritorij Bosanskog ejaleta. Ovi mirovni pregovori su zaključeni na principu uti possidetis, što znači da je svaka strana zadržala one teritorije koje je u tom trenutku kontrolirala. Upravo ovim ugovorom započinje proces formiranja i obikovanja savremenih granica Bosne i Hercegovine.

Njime su utvrđena sjeverna, zapadna i jugozapadna granica Bosne koja je išla tokovima rijeka Une, Save i Cetine. Granice Bosne i Hercegovine su neznatno korigirane kasnijim mirovnim ugovorima, prvo Požarevačkim iz 1718. godine, zatim Beogradskim iz 1739. godine, te Svištovskim, sklopljenim 1791. godine i u tom okviru su potvrđene odlukama Berlinskog kongresa 1878. godine.