Razlika između verzija stranice "Uskršnje ostrvo"
| [pregledana izmjena] | [pregledana izmjena] |
m robot Dodaje: sq:Ishulli i Pashkëve |
m razne ispravke |
||
| (Nije prikazana 39 međuverzija 25 korisnika) | |||
| Red 1: | Red 1: | ||
{{Nedostaju izvori}} |
|||
[[Datoteka:Map of Easter Island.jpg|thumb|250px|Karta Uskršnjeg ostrva]] |
|||
{{Geokutija|Regija |
|||
<!-- *** Gornji dio *** --> |
|||
| ime =Uskršnje ostrvo |
|||
| izvorno_ime =Rapa Nui |
|||
| drugo_ime = |
|||
| kategorija = |
|||
<!-- *** Ime **** --> |
|||
| etimologija = |
|||
| službeni_naziv = |
|||
| moto = |
|||
| nadimak = |
|||
<!-- *** Slika *** --> |
|||
| slika = Moais,_Isla_de_Pascua._-_panoramio.jpg |
|||
| opis_slike = |
|||
<!-- *** Simboli *** --> |
|||
| zastava =Flag_of_Rapa_Nui,_Chile.svg |
|||
| simbol =Emblem of Easter Island.svg |
|||
<!-- *** Države, regije i.t.d *** --> |
|||
| država =Čile |
|||
| zastava_države =da |
|||
| pokrajina = | pokrajina_vrsta = |
|||
| regija = | regija_vrsta = |
|||
| distrikt = | distrikt_vrsta = |
|||
<!-- *** Granice, objekti što pripadaju ovaj dio i.t.d *** --> |
|||
| graniči_sa = |
|||
| dio = |
|||
| grad = |
|||
| znamenitost = |
|||
| rijeka = |
|||
<!-- *** Položaj *** --> |
|||
| glavni_grad = |
|||
| položaj_glavnog_grada = | regija_glavnog_grada = | država_glavnog_grada = |
|||
| visina_glavnog_grada = |
|||
| capital_lat_d = | capital_lat_m = | capital_lat_s = | capital_lat_NS = |
|||
| capital_long_d = | capital_long_m = | capital_long_s = | capital_long_EW = |
|||
| najviši = |
|||
| najviše_mjesto = | najviša_regija = | najviša_država = |
|||
| najviša_visina = 507 |
|||
| highest_lat_d = | highest_lat_m = | highest_lat_s = | highest_lat_NS = |
|||
| highest_long_d = | highest_long_m = | highest_long_s = | highest_long_EW = |
|||
| najniža = |
|||
| najniža_lokacija = | najniža_regija = | najniža_država = |
|||
| najniža_visina = 0 |
|||
| lowest_lat_d = | lowest_lat_m = | lowest_lat_s = | lowest_lat_NS = |
|||
| lowest_long_d = | lowest_long_m = | lowest_long_s = | lowest_long_EW = |
|||
<!-- *** Dimenzije *** --> |
|||
| dužina = | dužina_orijentacija = |
|||
| širina = | širina_orijentacija = |
|||
| površina =163.6 |
|||
<!-- *** Stanovništvo *** --> |
|||
| stanovništvo =6,600 | stanovništvo_datum = 2016. (procjena) |
|||
| stanovništvo_gustoća = |
|||
<!-- *** Historija i administracija *** --> |
|||
| osnovan = |
|||
| datum = |
|||
| vlada_položaj = | vlada_regija = | vlada_država = |
|||
| government_elevation = |
|||
| government_lat_d = | government_lat_m = | government_lat_s = | government_lat_NS = |
|||
| government_long_d = | government_long_m = | government_long_s = | government_long_EW = |
|||
| lider = |
|||
| lider_partija = |
|||
<!-- *** Kod *** --> |
|||
| vremenska_zona = | utc_odstupanje = |
|||
| vremenska_zona_DST = | utc_offset_DST = |
|||
| poštanski_broj = |
|||
| pozivni broj = |
|||
| kod = |
|||
<!-- *** Slobodni polji *** --> |
|||
| prazno = | prazno_vrsta = |
|||
| prazno1 = | prazno1_vrsta = |
|||
<!-- *** Karta *** --> |
|||
| karta = |
|||
| razmjer_karte = |
|||
| karta_lokacija_x = |
|||
| karta_lokacija_y = |
|||
<!-- *** Webb stranice *** --> |
|||
| web_stranica = |
|||
<!-- *** Bilješka *** --> |
|||
| bilješka = |
|||
}} |
|||
[[Datoteka:Map of Easter Island.jpg|mini|250px|Karta Uskršnjeg ostrva]] |
|||
[[Datoteka:Flag of Rapa Nui, Chile.svg|mini|desno|250px|[[Zastava Uskršnjeg ostrva]]]] |
[[Datoteka:Flag of Rapa Nui, Chile.svg|mini|desno|250px|[[Zastava Uskršnjeg ostrva]]]] |
||
'''Uskršnje ostrvo''' |
'''Uskršnje ostrvo''' ([[Rapa Nui jezik|Rapanui]]: ''Rapa Nui''; [[Španski jezik|španski]]: ''Isla de Pascua'') je [[čile]]ansko ostrvo koje se nalazi na jugu [[Tihi okean|Tihog okeana]]. |
||
Na lokaciji od oko 3600 km zapadno od Čilea, Uskršnje ostrvo je jedan od najnenaseljenijih ostrva na svijetu. Ime je dobilo zbog toga što ga je na [[Uskrs|Uskršnji dan]] godine 1722. otkrio [[Holandija|Holanđanin]] [[Jakob Roggeveen]]. Nalazi se na 27°09′ južne geografske širine i na 109°27′ zapadne geografske dužine, u ravnini s čileanskim gradom Kaldere, sjeverno od [[Santiago de Chile|Santijaga]]. |
|||
Ostrvo je otprilike trouglastog oblika, površine 163,6 km<sup>2</sup> i broji 3.791 stanovnika od kojih 3.304 žive u glavnom gradu [[Hanga Roa]]. [[Ostrvo]] čine tri [[vulkan]]a Poike, Rano Kau-a i Terevake. Najpoznatiji je po svojim mnogobrojnim [[moai]]ma, velikim kamenim kipovima koji se prostiru duž obale. |
|||
Na lokaciji od oko 3600 km zapadno od Čilea, Uskršnje ostrvo je jedan od najnenaseljenijih ostrva na svijetu. Ime je dobilo zbog toga što ga je na [[Uskrs|Uskršnji dan]] godine 1722. otkrio [[Holandija|Holanđanin]] [[Jakob Roggeveen]]. Nalazi se na 27°09′ južne geografske širine i na 109°27′ zapadne geografske dužine, u ravnini s čileanskim gradom Kaldere, sjeverno od [[Santiago de Chile|Santijaga]]. |
|||
[[Datoteka:Standing Moai at Ahu Tongariki, Easter Island, Pacific Ocean.jpg|700px|center|thumb|Uskršnje ostrvo]] |
|||
Ostrvo je otprilike trouglastog oblika, površine 163,6 km<sup>2</sup> i broji 3.791 stanovnika od kojih 3.304 žive u glavnom gradu Hanga Roi. [[Ostrvo]] čine tri [[vulkan]]a Poike, Rano Kau-a i Terevake. Najpoznatiji je po svojim mnogobrojnim [[moai]]ma, velikim kamenim kipovima koji se prostiru duž obale. |
|||
== Historija ostrva == |
== Historija ostrva == |
||
[[Datoteka:Moai Rano raraku.jpg| |
[[Datoteka:Moai Rano raraku.jpg|lijevo|mini|200px|Jedna od fotografija [[Moai]] kipa]] |
||
=== Kultura izrade moai === |
=== Kultura izrade moai === |
||
[[Datoteka:Osterinsel Krater-Rano Kao.jpg| |
[[Datoteka:Osterinsel Krater-Rano Kao.jpg|desno|mini|210px|Krater Rano Kao, jugoistočni dio ostrva]] |
||
Danas je ostrvo poprilično pusto, sa [[biljke|biljem]] koje rijetko formira čak i nisko rastinje ili višu travu. Ranije, ostrvo je bilo šumovito, te je osnovna pretpostavka da su domoroci iskoristili sve šume na ostrvu kako bi izradili kipove. [[Arheologija|Arheološka]] istraživanja pokazuju da su za izradu kipova korišteni drveni kalupi te da su se donosili na trenutne lokacije pomoću drvenih okvira za vrijeme obreda (Rapanuiska se tradicija metaforički odnosila na duhovnu snagu). |
Danas je ostrvo poprilično pusto, sa [[biljke|biljem]] koje rijetko formira čak i nisko rastinje ili višu travu. Ranije, ostrvo je bilo šumovito, te je osnovna pretpostavka da su domoroci iskoristili sve šume na ostrvu kako bi izradili kipove. [[Arheologija|Arheološka]] istraživanja pokazuju da su za izradu kipova korišteni drveni kalupi, te da su se donosili na trenutne lokacije pomoću drvenih okvira za vrijeme obreda (Rapanuiska se tradicija metaforički odnosila na duhovnu snagu). |
||
Još jedna činjenica je da su klimatski |
Još jedna činjenica je da su klimatski uslovi za vrijeme manjeg [[ledeno doba|ledenog doba]] (od oko [[1650]]. do [[1850]].) vjerovatno još doprinijeli nestajanju šuma na ostrvu, kao i drugim promjenama. |
||
=== Kontakt s |
=== Kontakt s Evropom === |
||
Prvi kontakt s [[Evropa|Evropom]] |
Prvi kontakt s [[Evropa|Evropom]] Uskršnje ostrvo ostvario je [[5. maj]]a [[1722]]. (na [[Uskrs|Uskrsnu nedjelju]]) kada je holandski moreplovac [[Jacob Roggeveen]] pronašao ostrvo s populacijom od oko 2.000 do 3.000 naseljenika, iako bi, da je došao prije par vijekova, vjerovatno pronašao 10.000 do 15.000 stanovnika. |
||
Smatra se da je civilizacija Uskršnjeg ostrva pala drastično oko stotinu godina prije dolaska Holanđana, kao rezultat prevelike populacije, uništavanja šuma te iskorištavanja ograničenih prirodnih resursa. |
Smatra se da je civilizacija Uskršnjeg ostrva pala drastično oko stotinu godina prije dolaska Holanđana, kao rezultat prevelike populacije, uništavanja šuma te iskorištavanja ograničenih prirodnih resursa. |
||
| Red 35: | Red 119: | ||
== Ostrvo danas == |
== Ostrvo danas == |
||
[[Datoteka:AhuAkivi.jpg| |
[[Datoteka:AhuAkivi.jpg|mini|320px|Sedam moai-ja kod Ahu Akivi]] |
||
Jedna od kontroverznih činjenica oko stanovnika ostrva jeste porijeklo moai kipova. Mnogi evropski posjetioci nisu mogli prihvatiti činjenicu da su kipove izgradili [[Polinezija|Polinezijci]] (često smatrani "običnim divljacima"). [[1960te|1960ih]], [[Erich von Däniken]] objavio je teoriju da su bića sa drugih [[planet]]a, koja su nekako završila na ostrvu, izgradila kipove sa ultramodernim alatom. Njihovo nepostojanje danas objašnjava drugom teorijom o tome kako su u međuvremenu spašeni. |
Jedna od kontroverznih činjenica oko stanovnika ostrva jeste porijeklo moai kipova. Mnogi evropski posjetioci nisu mogli prihvatiti činjenicu da su kipove izgradili [[Polinezija|Polinezijci]] (često smatrani "običnim divljacima"). [[1960te|1960ih]], [[Erich von Däniken]] objavio je teoriju da su bića sa drugih [[planet]]a, koja su nekako završila na ostrvu, izgradila kipove sa ultramodernim alatom. Njihovo nepostojanje danas objašnjava drugom teorijom o tome kako su u međuvremenu spašeni. |
||
'''Rapa Nui''' zapravo nije |
'''Rapa Nui''' zapravo nije originalno ime ostrva; skovali su ga doseljeni radnici iz Rape u Bassovom arhipelagu, kojima je bio nalik na njihovo zavičajno ostrvo. Rapanujansko ime za Rapa Nui bilo je ''Te pito o te henua'' ("Pupak Svijeta") zbog svoje izolacije, ali, izgleda da i to vjerovatno proizlazi sa druge lokacije. Drugo domorodačko ime za ostrvo je ''Mata ki te rangi'' ("Oči koje gledaju nebo"). |
||
Nedavna događanja pokazuju veliki porast [[Turizam|turizma]] na ostrvu; popraćen velikim brojem ljudi evropskog porijekla iz [[Čile]]a koji prijete narušavanju polinezijskog porijekla ostrva. Prepirke na kopnu stvorile su političke napetosti od [[1980te|80ih]] godina [[20. vijek]]a, gdje se dio domorodaca Rapanui protivi privatnom vlasništvu u korist tradicionalnom vlasništvu zajednice. |
Nedavna događanja pokazuju veliki porast [[Turizam|turizma]] na ostrvu; popraćen velikim brojem ljudi evropskog porijekla iz [[Čile]]a koji prijete narušavanju polinezijskog porijekla ostrva. Prepirke na kopnu stvorile su političke napetosti od [[1980te|80ih]] godina [[20. vijek]]a, gdje se dio domorodaca Rapanui protivi privatnom vlasništvu u korist tradicionalnom vlasništvu zajednice. |
||
Međunarodni [[aerodrom]] Mataveri jedini je na ostrvu; s pistom dugom 2903 [[metar|m]] procijenjena je i kao alternativna sletna pista svemirskog programa [[Sjedinjene Američke Države|Sjedinjenih Američkih Država]] u slučaju nesreće ili hitnog slučaja. |
|||
== Ekologija == |
== Ekologija == |
||
[[Datoteka:RapaNui L7 03jan01.jpg| |
[[Datoteka:RapaNui L7 03jan01.jpg|mini|[[Satelit]]ski snimak Uskršnjeg ostrva iz [[2001]].]] |
||
Zajedno sa svojim najbližim susjedom, sitnim ostrvcem Sala-y-Gomez 400 [[kilometar|km]] [[istok|istočnije]], Uskršnje ostrvo [[ekologija|ekolozi]] smatraju odvojenom ekoregijom, zvanom ''Rapa Nui podtropske velikolisne šume''. Malo kiše na ostrvu |
Zajedno sa svojim najbližim susjedom, sitnim ostrvcem Sala-y-Gomez 400 [[kilometar|km]] [[istok|istočnije]], Uskršnje ostrvo [[ekologija|ekolozi]] smatraju odvojenom ekoregijom, zvanom ''Rapa Nui podtropske velikolisne šume''. Malo kiše na ostrvu je pridonijelo uništavanju šuma. Prvobitne tropske šume na ostrvu više ne postoje, ali [[paleontologija|paleontološka]] istraživanja fosila i ostataka koji su ostali ispod slojeva gdje je tekla [[magma]] ukazuju na činjenicu da je ostrvo prije bilo pošumljeno drvećem, travama, šikarama i [[paprat]]ima. Velika palma (koja je u rodu sa [[Čile]]anskom vinskom palmom) ''Jubaea chilensis'', bila je jedno od dominantnih drveća na ostrvu, zajedno sa toromiro drvetom (''Sophora toromiro''). Palma je do danas istrijebljena kao i toromiro (ali samo u prirodi), tako da danas cijelo ostrvo većinom prekrivaju travnata područja (livade). Ipak, grupe naučnika i ekologa iz ''Kraljevskih botaničkih vrtova u Kewu'' i ''[[Göteborg|Geteborških]] botaničkih vrtova'' trude se ponovo pošumiti toromiro po ostrvu. |
||
[[Datoteka:Sophora toromiro 2.JPG|thumb|toromiro]] |
|||
== Također pogledajte == |
|||
* [[Megalitska kultura]] |
|||
== Vanjski linkovi == |
== Vanjski linkovi == |
||
{{Commons|Easter Island}} |
|||
* [http://www.mapsouthpacific.com/easter_island/index.html Karta Uskršnjeg ostrva] sa Map South Pacific |
* [http://www.mapsouthpacific.com/easter_island/index.html Karta Uskršnjeg ostrva] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070429042726/http://www.mapsouthpacific.com/easter_island/index.html |date=29. 4. 2007 }} sa Map South Pacific |
||
* [http://www.lib.utexas.edu/maps/islands_oceans_poles/easterisland.jpg Karta Uskršnjeg ostrva] sa Perry-Castañeda Library Map Collection. |
* [http://www.lib.utexas.edu/maps/islands_oceans_poles/easterisland.jpg Karta Uskršnjeg ostrva] sa Perry-Castañeda Library Map Collection. |
||
* [http://www.sacred-destinations.com/easter-island/easter-island-pictures/index.htm Foto galerija Uskršnjeg ostrva] - 75 fotografija. |
* [http://www.sacred-destinations.com/easter-island/easter-island-pictures/index.htm Foto galerija Uskršnjeg ostrva] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070619060257/http://www.sacred-destinations.com/easter-island/easter-island-pictures/index.htm |date=19. 6. 2007 }} - 75 fotografija. |
||
{{Države Okeanije}} |
{{Države Okeanije}} |
||
[[Kategorija: |
[[Kategorija:Čileanska ostrva]] |
||
[[Kategorija: |
[[Kategorija:Ostrva u Tihom okeanu]] |
||
[[Kategorija:Svjetska baština]] |
[[Kategorija:Svjetska baština u Čileu]] |
||
[[Kategorija:Geografija Čilea]] |
|||
{{Link FA|de}} |
|||
{{Link FA|he}} |
|||
{{Link FA|hr}} |
|||
{{Link FA|no}} |
|||
{{Link FA|ru}} |
|||
[[frr:Poosche-ailönj]] |
|||
[[ace:Pulo Easter]] |
|||
[[af:Paaseiland]] |
|||
[[ar:جزيرة القيامة]] |
|||
[[be:Востраў Пасхі]] |
|||
[[be-x-old:Выспа Пасхі]] |
|||
[[bg:Великденски остров]] |
|||
[[br:Enez Pask]] |
|||
[[ca:Illa de Pasqua]] |
|||
[[cs:Velikonoční ostrov]] |
|||
[[cy:Ynys y Pasg]] |
|||
[[da:Påskeøen]] |
|||
[[de:Osterinsel]] |
|||
[[el:Νησί του Πάσχα]] |
|||
[[en:Easter Island]] |
|||
[[eo:Paskinsulo]] |
|||
[[es:Isla de Pascua]] |
|||
[[et:Lihavõttesaar]] |
|||
[[eu:Pazko uhartea]] |
|||
[[fa:جزیره ایستر]] |
|||
[[fi:Pääsiäissaari]] |
|||
[[fo:Páskaoyggin]] |
|||
[[fr:Île de Pâques]] |
|||
[[frp:Ila de Pâques]] |
|||
[[fy:Peaske-eilân]] |
|||
[[ga:Oileán na Cásca]] |
|||
[[gl:Illa de Pascua - Rapa Nui]] |
|||
[[gv:Ellan y Chaisht]] |
|||
[[he:אי הפסחא]] |
|||
[[hi:ईस्टर द्वीप]] |
|||
[[hr:Uskršnji otok]] |
|||
[[hsb:Jutrowna kupa]] |
|||
[[hu:Húsvét-sziget]] |
|||
[[hy:Զատկի կղզի]] |
|||
[[id:Pulau Paskah]] |
|||
[[io:Pasko-Insulo]] |
|||
[[is:Páskaeyja]] |
|||
[[it:Isola di Pasqua]] |
|||
[[ja:イースター島]] |
|||
[[ka:აღდგომის კუნძული]] |
|||
[[ko:이스터 섬]] |
|||
[[kw:Ynys Pask]] |
|||
[[la:Insula Paschalis]] |
|||
[[li:Paoseiland]] |
|||
[[lt:Velykų sala]] |
|||
[[lv:Lieldienu sala]] |
|||
[[mg:Nosin'i Paska]] |
|||
[[mk:Велигденски Остров]] |
|||
[[ml:ഈസ്റ്റർ ദ്വീപ്]] |
|||
[[mn:Пасха арал]] |
|||
[[mr:ईस्टर द्वीप]] |
|||
[[nah:Pascua tlālhuāctli]] |
|||
[[nl:Paaseiland]] |
|||
[[nn:Påskeøya]] |
|||
[[no:Påskeøya]] |
|||
[[oc:Illa de Pascas]] |
|||
[[os:Куадзæны сакъадах]] |
|||
[[pl:Wyspa Wielkanocna]] |
|||
[[pnb:جزیرہ ایسٹر]] |
|||
[[pt:Ilha de Páscoa]] |
|||
[[qu:Rapanuy]] |
|||
[[ro:Insula Paștelui]] |
|||
[[ru:Остров Пасхи]] |
|||
[[scn:Ìsula di Pasqua]] |
|||
[[sh:Uskršnji Otok]] |
|||
[[simple:Easter Island]] |
|||
[[sk:Veľkonočný ostrov]] |
|||
[[sl:Velikonočni otok]] |
|||
[[sq:Ishulli i Pashkëve]] |
|||
[[sr:Ускршње острво]] |
|||
[[sv:Påskön]] |
|||
[[sw:Kisiwa cha Pasaka]] |
|||
[[ta:ஈஸ்டர் தீவு]] |
|||
[[te:ఈస్టర్ ఐల్యాండ్]] |
|||
[[th:เกาะอีสเตอร์]] |
|||
[[tr:Paskalya Adası]] |
|||
[[uk:Острів Пасхи]] |
|||
[[vec:Ìxoła de Pasqua]] |
|||
[[vi:Đảo Phục Sinh]] |
|||
[[war:Isla de Pascua (lalawigan)]] |
|||
[[yo:Easter Island]] |
|||
[[zh:復活節島]] |
|||
[[zh-min-nan:Rapa Nui]] |
|||
Trenutna verzija na dan 21 juni 2023 u 13:30
 | Ovaj članak ili neki od njegovih odlomaka nije dovoljno potkrijepljen izvorima (literatura, veb-sajtovi ili drugi izvori). |
| Uskršnje ostrvo (Rapa Nui) | |||
| Regija | |||
 | |||
|
|||
| Država |  Čile
| ||
|---|---|---|---|
| Najviša tačka | |||
| - Nadmorska visina | 507 m | ||
| Najniža tačka | |||
| - Nadmorska visina | 0 m | ||
| Površina | 163,6 km2 | ||
| Stanovništvo | 6,600 (2016. (procjena)) | ||
Uskršnje ostrvo (Rapanui: Rapa Nui; španski: Isla de Pascua) je čileansko ostrvo koje se nalazi na jugu Tihog okeana.
Na lokaciji od oko 3600 km zapadno od Čilea, Uskršnje ostrvo je jedan od najnenaseljenijih ostrva na svijetu. Ime je dobilo zbog toga što ga je na Uskršnji dan godine 1722. otkrio Holanđanin Jakob Roggeveen. Nalazi se na 27°09′ južne geografske širine i na 109°27′ zapadne geografske dužine, u ravnini s čileanskim gradom Kaldere, sjeverno od Santijaga.
Ostrvo je otprilike trouglastog oblika, površine 163,6 km2 i broji 3.791 stanovnika od kojih 3.304 žive u glavnom gradu Hanga Roa. Ostrvo čine tri vulkana Poike, Rano Kau-a i Terevake. Najpoznatiji je po svojim mnogobrojnim moaima, velikim kamenim kipovima koji se prostiru duž obale.
Historija ostrva
[uredi | uredi izvor]
Kultura izrade moai
[uredi | uredi izvor]
Danas je ostrvo poprilično pusto, sa biljem koje rijetko formira čak i nisko rastinje ili višu travu. Ranije, ostrvo je bilo šumovito, te je osnovna pretpostavka da su domoroci iskoristili sve šume na ostrvu kako bi izradili kipove. Arheološka istraživanja pokazuju da su za izradu kipova korišteni drveni kalupi, te da su se donosili na trenutne lokacije pomoću drvenih okvira za vrijeme obreda (Rapanuiska se tradicija metaforički odnosila na duhovnu snagu).
Još jedna činjenica je da su klimatski uslovi za vrijeme manjeg ledenog doba (od oko 1650. do 1850.) vjerovatno još doprinijeli nestajanju šuma na ostrvu, kao i drugim promjenama.
Kontakt s Evropom
[uredi | uredi izvor]Prvi kontakt s Evropom Uskršnje ostrvo ostvario je 5. maja 1722. (na Uskrsnu nedjelju) kada je holandski moreplovac Jacob Roggeveen pronašao ostrvo s populacijom od oko 2.000 do 3.000 naseljenika, iako bi, da je došao prije par vijekova, vjerovatno pronašao 10.000 do 15.000 stanovnika.
Smatra se da je civilizacija Uskršnjeg ostrva pala drastično oko stotinu godina prije dolaska Holanđana, kao rezultat prevelike populacije, uništavanja šuma te iskorištavanja ograničenih prirodnih resursa.
Francuski istraživač Jean François de Galaup La Pérouse posjetio je ostrvo u 1786. godini došavši sa rta Horn, u Čileu. Za vrijeme svog boravka na Uskršnjem ostrvu izradio je detaljnu kartu ostrva. Kasnije, nastavio je putovanje prema Havajskim ostrvima, Japanu i ostatku Azije.
Ropstvo i pripajanje Čileu
[uredi | uredi izvor]Do sredine 19. vijeka, populacija je vratila na oko 4.000 stanovnika. Tada, u samo 20 godina, progonjeni trgovcima robovima i bolestima koje su donijeli stanovnici kopna gotovo je izumrla cijela populacija - samo 110 stanovnika ostalo je na ostrvu u 1877.
Uskršnje ostrvo konačno je pripojeno Čileu 1888. po Policarpo Toru, "Ugovoru o pripajanju ostrva" (Tratado de Anexión de la isla) koji je vlada Čilea potpisala zajedno s domorocima.
Ostrvo danas
[uredi | uredi izvor]
Jedna od kontroverznih činjenica oko stanovnika ostrva jeste porijeklo moai kipova. Mnogi evropski posjetioci nisu mogli prihvatiti činjenicu da su kipove izgradili Polinezijci (često smatrani "običnim divljacima"). 1960ih, Erich von Däniken objavio je teoriju da su bića sa drugih planeta, koja su nekako završila na ostrvu, izgradila kipove sa ultramodernim alatom. Njihovo nepostojanje danas objašnjava drugom teorijom o tome kako su u međuvremenu spašeni.
Rapa Nui zapravo nije originalno ime ostrva; skovali su ga doseljeni radnici iz Rape u Bassovom arhipelagu, kojima je bio nalik na njihovo zavičajno ostrvo. Rapanujansko ime za Rapa Nui bilo je Te pito o te henua ("Pupak Svijeta") zbog svoje izolacije, ali, izgleda da i to vjerovatno proizlazi sa druge lokacije. Drugo domorodačko ime za ostrvo je Mata ki te rangi ("Oči koje gledaju nebo").
Nedavna događanja pokazuju veliki porast turizma na ostrvu; popraćen velikim brojem ljudi evropskog porijekla iz Čilea koji prijete narušavanju polinezijskog porijekla ostrva. Prepirke na kopnu stvorile su političke napetosti od 80ih godina 20. vijeka, gdje se dio domorodaca Rapanui protivi privatnom vlasništvu u korist tradicionalnom vlasništvu zajednice.
Međunarodni aerodrom Mataveri jedini je na ostrvu; s pistom dugom 2903 m procijenjena je i kao alternativna sletna pista svemirskog programa Sjedinjenih Američkih Država u slučaju nesreće ili hitnog slučaja.
Ekologija
[uredi | uredi izvor]
Zajedno sa svojim najbližim susjedom, sitnim ostrvcem Sala-y-Gomez 400 km istočnije, Uskršnje ostrvo ekolozi smatraju odvojenom ekoregijom, zvanom Rapa Nui podtropske velikolisne šume. Malo kiše na ostrvu je pridonijelo uništavanju šuma. Prvobitne tropske šume na ostrvu više ne postoje, ali paleontološka istraživanja fosila i ostataka koji su ostali ispod slojeva gdje je tekla magma ukazuju na činjenicu da je ostrvo prije bilo pošumljeno drvećem, travama, šikarama i papratima. Velika palma (koja je u rodu sa Čileanskom vinskom palmom) Jubaea chilensis, bila je jedno od dominantnih drveća na ostrvu, zajedno sa toromiro drvetom (Sophora toromiro). Palma je do danas istrijebljena kao i toromiro (ali samo u prirodi), tako da danas cijelo ostrvo većinom prekrivaju travnata područja (livade). Ipak, grupe naučnika i ekologa iz Kraljevskih botaničkih vrtova u Kewu i Geteborških botaničkih vrtova trude se ponovo pošumiti toromiro po ostrvu.
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor]Vanjski linkovi
[uredi | uredi izvor]
- Karta Uskršnjeg ostrva Arhivirano 29. 4. 2007. na Wayback Machine sa Map South Pacific
- Karta Uskršnjeg ostrva sa Perry-Castañeda Library Map Collection.
- Foto galerija Uskršnjeg ostrva Arhivirano 19. 6. 2007. na Wayback Machine - 75 fotografija.
| Države | .svg) | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ostale teritorije |
| ||||||||||||
¹ Smatra se i dijelom Azije. | |||||||||||||