Bro-Leon : diforc'h etre ar stummoù

Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet

Inline

Stumm red eus an 11 Mae 2024 da 15:32

Krogit e-barzh !
Un danvez pennad eo ar pennad-mañ diwar-benn broioù kozh Breizh ha labour zo d'ober c'hoazh a-raok e beurechuiñ.
Gallout a rit skoazellañ Wikipedia dre glokaat anezhañ.

Bro-Leon

Bro-Leon e gwalarn Breizh.

Anv(ioù) all

Leon, al Leon^[1]

Anv gallek

Pays de Léon, Léon

Geografiezh

Rannvro

Rannvro Breizh

Departamant

Penn-ar-Bed

Kêr-benn

Kastell-Paol

Kêrioù pennañ

Brest, Landivizio, Landerne, Gwipavaz

Daveennoù
lec'hiañ

48°32′22″N 4°17′59″W

Gorread

2 019 km²

Lein uhelañ

385 m (Roc'h Ruz)

Poblañs

Annezidi

Leonad(ed) / Leonadez(ed),
Leoniad(ed) / Leoniadez(ed),
Leonard(ed) / Leonardez(ed)^[2]^[3]
liester: Leonisted / Leonised^[4],
Leoniz^[5]

Poblañs

424 020 ann. (2012)

Stankter

210,01 ann./km²

Yezhoù

Brezhoneg Leon, galleg

Relijion

Katoligiezh

Istor

Savidigezh Eskopti Leon

848

Savidigezh kontelezh Leon

937

Diskar Priñselezh Leon

3 a viz Du 1790

Leon pe Bro-Leon a zo unan eus nav bro gozh istorel Breizh. Un eskopti eo bet ivez (gwelet Eskopti Leon). Kastell-Paol a oa kêr-benn ar vro hag eno e oa ti an eskob. E 2012 e oa 424 020 a dud o chom e Bro-Leon^[6]. En em astenn a ra ar vro war ur gorread a 2 030 km²^[7].

Douaroniezh

Lec'hiet eo Bro-Leon en norzh da Gerne hag er c'hornôg da vro-Dreger. Lakaet eo bet ar vro e departamant Penn-ar-Bed gant galloud an Dispac'h gall. Hedañ a ra Leon Mor Breizh, adalek stêr Montroulez er reter betek ar Meurvor Atlantel er c'hornôg. Bevennet eo er c'hreisteiz gant Menez Are hag ar stêr Elorn. Brest eo ar gêr vrasañ anezhi.

Istor

Diwar anv al lejion roman diazezet er vro e teufe anv Bro-Leon.

Gant ar manac'h Paol Aorelian e vefe bet kaset da Gastell-Paol sez eskopti Leon er VI^vet kantved (eus Brest hervez Léon Fleuriot).

Darempredet e oa Kastell-Paol, kêr-benn an eskob, gant pirc'hirined an Dro-Vreizh er Grennamzer.

Gwelet Kontelezh Leon

Yezh

Brezhoneg Leon eo ar rannyezh m'eo bet diazezet ar yezh lennegel, pe ar yezh standard, diwarni. Brezhoneg Leon a vez, peurliesañ, distaget fraezh ha ledan, ur perzh heverk anezhañ.

Un nebeud dibarderioù eus yezh Leon

N'eo ket emdroet an dibenn -og e -eg e pep lec'h c'hoazh.
Miret eo bet ar stumm boas edo en amzer dremenet (e-skoaz emañ en amzer-vremañ). E Brest edon o chom/E Brest e oan o chom.
Ur y glebiet a zegaser dirak ar stumm-verb oa e kornioù zo eus Leon. Hemañ a ioa deuet ivez/Hemañ a oa deuet ivez.
Eilpennet eo bet an diftongenn ae a vez distaget ea. Da skouer : leaz a zistager evit laezh, sklear evit sklaer.
Degas a ra Leoniz un diftongenn ea n'eo ket etimologel, er gerioù zo ar son ec'h enno. Da skouer kreac'h, neac'h, e-lec'h krec'h pe nec'h.
Distagañ a reer ar z e dibenn ar gerioù evel menez pe bemdez.
Distagañ a reer oun pa vez distaget on e lec'h all. Da skouer : Bro-Leoun, brezouneg pe, zoken, brezounog.

Bro-Leon hiziv an deiz

Kenderc'hadoù lec'hel

Anavezet eo Bro-Leon evit al labour-douar dreist-holl. Ar rannvro tro-dro da Gastell-Paol, anvet "Ar Gouriz Alaouret", a zo un takad a zouaroù traezhennek, ur seurt leus skornvezhel hag a c'hell tizhout betek 8 metrad donder. Gouest eo labourerien-douar Bro-Leon da gevezañ gant re an Izelvroioù, pe da ober gwelloc'h c'hoazh. Amañ e vez kavet ul lodenn vras eus al legumaj produet e Bro-C'hall a-bezh ; anavezet eo evit an artichaod dreist-holl (renk kentañ e Bro-C'hall), ar brikoli, an tomatez pe ognon roz AOC Rosko ha chalotez Kastell-Paol. Doareoù labour hengounel da drempañ an douar gant bezhin a zo bet ijinet eno, ha diwezhatoc'h doareoù a-vremañ gant an traktorioù o deus kemeret plas ar c'hezeg. Amañ ivez eo bet krouet ar marc'had « diouzh an digresk » diwar atiz ar sindikadour Alexis Gourvenneg. Labourerien-douar Bro-Leon o deus lakaet o holl aked da wellaat o douar hag o holl startijenn da genwerzhañ gant ar broioù estren dreist-holl.

Ar pesketaerezh hag ar micherioù liammet ouzh ar mor a zo pouezus er vro ivez. E-kreiz an Aber-Ac'h e vez savet istr Prat Ar Coum, e bae Montroulez e kaver munus istr Belon, ha pesklennoù e Rosko. Ar porzhioù pesketa pennañ eo Konk-Leon, Porsal ha Mogerieg (a denn splet bras eus al ligistri dreist-holl). Lannildud eo porzh kentañ Europa evit ar bezhin.

Touristelezh

Bez ez eus pevar blein dedennañ pennañ e Bro-Leon :

• Troiad ar porzhioù-bered a ginnig meur a bennoberenn skulterezhel eus ar XVI^vet kantved.

• E Brest, Océanopolis, gouelioù ar bigi kozh ha redadegoù war vor treuzatlantek a zedenn ar muiañ a douristed.

• Bro an Aberioù a zo ul lec'h dispar evit an troioù-bale.

• Porzh Rosko hag ar c'humunioù tro-war-dro a zegemer martoloded gant bigi-bale bras, estreget re Vro-Saoz, aet skuizh gant Sant-Maloù, hag ivez familhoù an dud klañv (kreizenn heolvorel), abaoe m'eo bet ijinet ar vorvezegiezh. Eno e teu tud o vevañ er c'hêrioù ivez, evit kennerzhusañ aer a zo en Europa a-bezh.

Danframmoù

Treuzet eo Bro-Leon, eus ar Reter betek ar C'hornôg gant un hent-tizh hag a dalvez da c'hourhent. An tren tizh bras a chom a-sav e Montroulez hag e Brest.

Aerborzh Brest-Breizh a zo un aerborzh etrebroadel hag a c'hell degemer ar brasañ kirri-nij. Darbaret eo gant Brit-Air, iskevredad breizhat Air-France, hag a zo diazezet e Montroulez. Aerborzh Landivizio a zo ur bon morlu.

Porzh Brest a chom ur greizenn a genwerzh a-bouez hag, evel-just, kalon ar Morlu. Ur porzh-don, porzh ar Bloscon, a zo bremañ e Rosko en-doare ma c'hell ar Brittany Ferries, savet gant Alexis Gourvenneg kinnig d'an dreizhidi ha d'o c'hirri-tan treuziñ ar mor ingal war-zu Korkig (Iwerzhon) pe bPlymouth (Bro-Saoz).

Abalamour da dri lanv du bras, re an Torrey Canyon, an Olympic Bravery hag an Amoco Cadiz, hag ouzhpenn, abalamour d'ar bigi o tiaezhañ, en deus ranket ar prefeti-mor diazesañ Roudenn Eusa. Sturiet eo houmañ gant ar c'hCROSS (Kreizenn-rannvro oberiant evezhiañ ha saveteiñ (KROES)^[8]) Korzenn adalek Brest.

Imbourc'h

Kreizenn Bevoniel Rosko eo kentañ blein Europa evit an enklask hag ar c'helenn war ar vorvevoniezh. E Brest ez eus ur greizenn enklask moroniel a-bouez, ar CNEXO, deuet da vezañ Ifremer, hag Océanopolis, a zo o labourat war studioù etrevroadel diwar-benn al loenoniezh a vor.

E Brest ivez emañ ar POS (Pennospital Skolveurel), en e benn an Ospital Morvan, hag an SBI (Skolveur Breizh-Izel)

Gwask hag embann

An Telegram

Skol Vreizh

Levrlennadur

MADEG Mikael, Kentelioù distagadur brezhoneg Bro-Leon, Nadoz-Vor Embannadurioù, Brest, 2020.

Gwelet ivez

Eskopti Leon

Liammoù diavaez

Listennad kumunioù Bro Leon

Notennoù ha daveennoù

↑ "Leon" war al lec'hienn devri.bzh
↑ "Leonad / Leoniad / Leonard" war al lec'hienn devri.bzh
↑ "Leonadez / Leonardez" war al lec'hienn devri.bzh
↑ "Leonisted / Leonised" war al lec'hienn devri.bzh
↑ "Leoniz" war al lec'hienn devri.bzh
↑ Sifroù Geobreizh (br)
↑ Gwennole Bihannig, Douaroniezh Breizh, An Here, 1996, p. 212.
↑ Studiet gant TermOfis Ofis Publik ar Brezhoneg.

Porched Breizh – Adkavit pennadoù ha rummadoù Wikipedia a denn da Vreizh.

[1] "Leon" war al lec'hienn devri.bzh

[2] "Leonad / Leoniad / Leonard" war al lec'hienn devri.bzh

[3] "Leonadez / Leonardez" war al lec'hienn devri.bzh

[4] "Leonisted / Leonised" war al lec'hienn devri.bzh

[5] "Leoniz" war al lec'hienn devri.bzh

[6] Sifroù Geobreizh (br)

[7] Gwennole Bihannig, Douaroniezh Breizh, An Here, 1996, p. 212.

[8] Studiet gant TermOfis Ofis Publik ar Brezhoneg.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

@@ Linenn 1: / Linenn 1: @@
+{{LabourAChom|diwar-benn=[[broioù kozh Breizh]]|skeudenn=Nuvola Brittany flag.svg}}{{Infobox Broioù Breizh
-{{LabourAChom}}
+| liv = ffe56e
-{{Breizh image}}
+| livtestenn = 000
-[[Restr:Banniel-bro-leon.png|thumb|[[Banniel Bro Leon]]]]
+| anv = Bro-Leon
-'''Leon''' pe '''Bro-Leon''' a zo unan eus nav bro gozh istorel [[Breizh]]. Un eskopti eo bet ivez (gwelet [[Eskopti Leon]]). [[Kastell-Paol]] a oa [[kêr-benn]] ar vro hag eno e oa ti an [[eskob]]. E [[2012]] e oa 424&nbsp;020 a dud o chom e Bro-Leon<ref>[http://www.geobreizh.com/breizh/bre/sifrou-broiou.asp Sifroù Geobreizh {{br}}]</ref>. En em astenn a ra ar vro war ur gorread a 2&nbsp;030 km²<ref>Gwennole Bihannig, ''Douaroniezh Breizh'', An Here, 1996, p. 212.</ref>.
+| banniel = Banniel Bro Leon.svg
+| ardamezioù = Blason Léon (Bretagne).svg
+| skeudenn = Broioù kozh breizh.svg
+| alc'hwez = Bro-Leon e gwalarn [[Breizh]].
+| anvall = Leon, al Leon<ref>"[http://devri.bzh/dictionnaire/l/leon-1/ Leon]" war al lec'hienn ''devri.bzh''</ref>
+| anvGallek = ''Pays de Léon'', ''Léon''
+| rannvro = {{Rannvro Breizh}}
+| departamant = {{Penn-ar-Bed}}
+| kêr-benn = [[Kastell-Paol]]
+| kêrioù = [[Brest]], [[Landivizio]], [[Landerne]], [[Gwipavaz]]
+| ledred = 48.5394
+| hedred = -4.2998
+| gorread = 2 019
+| lein = 385
+| anvlein = ([[Roc'h Ruz]])
+| annezidi = Leonad(ed) / Leonadez(ed),<br>Leoniad(ed) / Leoniadez(ed),<br>Leonard(ed) / Leonardez(ed)<ref>"[http://devri.bzh/dictionnaire/l/leonad-leoniad-leonard/ Leonad / Leoniad / Leonard]" war al lec'hienn ''devri.bzh''</ref><ref>"[http://devri.bzh/dictionnaire/l/leonadez-leonardez/ Leonadez / Leonardez]" war al lec'hienn ''devri.bzh''</ref><br>''liester'': Leonisted / Leonised<ref>"[http://devri.bzh/dictionnaire/l/leonisted-leonised/ Leonisted / Leonised]" war al lec'hienn ''devri.bzh''</ref>,<br>Leoniz<ref>"[http://devri.bzh/dictionnaire/l/leoniz/ Leoniz]" war al lec'hienn ''devri.bzh''</ref>
+| poblañs = 424 020
+| bloaz = 2012
+| stankter = 210,01
+| yezh = [[Brezhoneg Leon]], [[galleg]]
+| relijion = [[Katoligiezh]]
+| anvdarvoud1 = Savidigezh [[Eskopti Leon]]
+| darvoud1 = 848
+| anvdarvoud2 = Savidigezh [[kontelezh Leon]]
+| darvoud2 = 937
+| anvdarvoud3 = Diskar [[Priñselezh Leon]]
+| darvoud3 = 3 a viz Du [[1790 e Breizh|1790]]
+}}'''Leon''' pe '''Bro-Leon''' a zo unan eus nav bro gozh istorel [[Breizh]]. Un eskopti eo bet ivez (gwelet [[Eskopti Leon]]). [[Kastell-Paol]] a oa [[kêr-benn]] ar vro hag eno e oa ti an [[eskob]]. E [[2012]] e oa 424&nbsp;020 a dud o chom e Bro-Leon<ref>[http://www.geobreizh.com/breizh/bre/sifrou-broiou.asp Sifroù Geobreizh {{br}}]</ref>. En em astenn a ra ar vro war ur gorread a 2&nbsp;030 km²<ref>Gwennole Bihannig, ''Douaroniezh Breizh'', An Here, 1996, p. 212.</ref>.
 == Douaroniezh ==
-Lec'hiet eo Bro-Leon en norzh da [[Kerne|Gerne]] hag er c'hornôg da [[Treger|vro-Dreger]]. Lakaet eo bet ar vro e [[departamant]] [[Penn-ar-Bed]] gant galloud an [[Dispac'h gall]]. Hedañ a ra Leon Mor Breizh, adalek stêr [[Montroulez]] er reter betek ar [[Meurvor Atlantel]] er c'hornôg. Bevennet eo er c'hreistez gant [[Menez Are]] hag ar stêr [[Elorn]]. [[Brest]] eo ar gêr vrasañ anezhi.
+Lec'hiet eo Bro-Leon en norzh da [[Kerne|Gerne]] hag er c'hornôg da [[Treger|vro-Dreger]]. Lakaet eo bet ar vro e [[departamant]] [[Penn-ar-Bed]] gant galloud an [[Dispac'h gall]]. Hedañ a ra Leon Mor Breizh, adalek stêr [[Montroulez]] er reter betek ar [[Meurvor Atlantel]] er c'hornôg. Bevennet eo er c'hreisteiz gant [[Menez Are]] hag ar stêr [[Elorn]]. [[Brest]] eo ar gêr vrasañ anezhi.
 == Istor ==
@@ Linenn 29: / Linenn 57: @@
 == Bro-Leon hiziv an deiz ==
 === Kenderc'hadoù lec'hel ===
-Anavezet eo Bro-Leon evit al labour-douar dreist-holl. Ar rannvro tro-dro da [[Kastell-Paol|Gastell-Paol]], anvet "Ar Gouriz Alaouret", a zo un takad a zouaroù traezhennek, ur seurt leus skornvezhel hag a c'hell tizhout betek 8 metrad donder. Gouest eo labourerien-douar Bro-Leon da gevezañ gant re an Izelvroioù, pe da ober gwelloc'h c'hoazh. Amañ e vez kavet ul lodenn vras eus al legumaj produet e Bro-C'hall a-bezh ; anavezet eo evit an artichaod dreist-holl (renk kentañ e Bro-C'hall), ar brikoli, an tomatez pe ognon roz AOC Rosko ha chalotez Kastell-Paol. Doareoù labour hengounel da drempañ an douar gant bezhin a zo bet ijinet eno, ha diwezhatoc'h doareoù a-vremañ gant an traktorioù o deus kemeret plas ar c'hezeg. Amañ ivez eo bet krouet ar marc'had « diouzh an digresk » diwar atiz ar sindikadour [[Alexis Gourvenneg]]. Labourerien-douar Bro-Leon o deus lakaet o holl aked da wellaat o corc'h a c'hi du douar hag o holl startijenn da genwerzhañ gant ar broioù estren dreist-holl.
+Anavezet eo Bro-Leon evit al labour-douar dreist-holl. Ar rannvro tro-dro da [[Kastell-Paol|Gastell-Paol]], anvet "Ar Gouriz Alaouret", a zo un takad a zouaroù traezhennek, ur seurt leus skornvezhel hag a c'hell tizhout betek 8 metrad donder. Gouest eo labourerien-douar Bro-Leon da gevezañ gant re an Izelvroioù, pe da ober gwelloc'h c'hoazh. Amañ e vez kavet ul lodenn vras eus al legumaj produet e Bro-C'hall a-bezh ; anavezet eo evit an artichaod dreist-holl (renk kentañ e Bro-C'hall), ar brikoli, an tomatez pe ognon roz AOC Rosko ha chalotez Kastell-Paol. Doareoù labour hengounel da drempañ an douar gant bezhin a zo bet ijinet eno, ha diwezhatoc'h doareoù a-vremañ gant an traktorioù o deus kemeret plas ar c'hezeg. Amañ ivez eo bet krouet ar marc'had « diouzh an digresk » diwar atiz ar sindikadour [[Alexis Gourvenneg]]. Labourerien-douar Bro-Leon o deus lakaet o holl aked da wellaat o douar hag o holl startijenn da genwerzhañ gant ar broioù estren dreist-holl.
 Ar [[pesketaerezh]] hag ar micherioù liammet ouzh ar mor a zo pouezus er vro ivez. E-kreiz an [[Aber-Ac'h]] e vez savet istr Prat Ar Coum, e bae Montroulez e kaver munus istr Belon, ha pesklennoù e Rosko. Ar porzhioù pesketa pennañ eo Konk-Leon, Porsal ha Mogerieg (a denn splet bras eus al ligistri dreist-holl). Lannildud eo porzh kentañ Europa evit ar bezhin.
@@ Linenn 38: / Linenn 66: @@
 • Troiad ar porzhioù-bered a ginnig meur a bennoberenn skulterezhel eus ar {{XVIvet kantved}}.
-• E Brest, Oceanopolis, gouelioù ar bigi kozh ha redadegoù war vor treuzatlantek a zedenn ar muiañ a douristed.
+• E Brest, [[Océanopolis]], gouelioù ar bigi kozh ha redadegoù war vor treuzatlantek a zedenn ar muiañ a douristed.
 • Bro an Aberioù a zo ul lec'h dispar evit an troioù-bale.
@@ Linenn 46: / Linenn 74: @@
 === Danframmoù ===
 Treuzet eo Bro-Leon, eus ar Reter betek ar [[Kornôg|C'hornôg]] gant un hent-tizh hag a dalvez da c'hourhent. An [[tren tizh bras]] a chom a-sav e Montroulez hag e Brest.
 Aerborzh Brest-Breizh a zo un aerborzh etrebroadel hag a c'hell degemer ar brasañ kirri-nij. Darbaret eo gant Brit-Air, iskevredad breizhat Air-France, hag a zo diazezet e [[Montroulez]]. Aerborzh [[Landivizio]] a zo ur bon morlu.
 Porzh Brest a chom ur greizenn a genwerzh a-bouez hag, evel-just, kalon ar Morlu. Ur porzh-don, porzh ar Bloscon, a zo bremañ e Rosko en-doare ma c'hell ar [[Brittany Ferries]], savet gant [[Alexis Gourvenneg]] kinnig d'an dreizhidi ha d'o c'hirri-tan treuziñ ar mor ingal war-zu [[Korkig]] ([[Iwerzhon]]) pe b[[Plymouth (Bro-Saoz)|Plymouth]] ([[Bro-Saoz]]).
-Abalamour da dri lanv du bras, re an ''Torrey Canyon'', an ''Olympic Bravery'' hag an ''Amoco Cadiz'', hag ouzhpenn, abalamour d'ar bigi o tiaezhañ, en deus ranket ar prefeti-mor diasezañ Roudenn Eusa. Sturiet eo houmañ gant ar c'hCROSS (Kreizenn-rannvro oberiant evezhiañ ha saveteiñ (KROES)<ref>Studiet gant TermOfis [[Ofis Publik ar Brezhoneg]].</ref>) [[Beg Korzenn|Korzenn]] adalek Brest.
+Abalamour da dri lanv du bras, re an ''Torrey Canyon'', an ''Olympic Bravery'' hag an ''Amoco Cadiz'', hag ouzhpenn, abalamour d'ar bigi o tiaezhañ, en deus ranket ar prefeti-mor diazesañ Roudenn Eusa. Sturiet eo houmañ gant ar c'hCROSS (Kreizenn-rannvro oberiant evezhiañ ha saveteiñ (KROES)<ref>Studiet gant TermOfis [[Ofis Publik ar Brezhoneg]].</ref>) [[Beg Korzenn|Korzenn]] adalek Brest.
 ===Imbourc'h===
-Kreizenn Bevoniel [[Rosko]] eo kentañ blein Europa evit an enklask hag ar c'helenn war ar [[morvevoniezh|vorvevoniezh]]. E Brest ez eus ur greizenn enklask moroniel a-bouez, ar CNEXO, deuet da vezañ Ifremer, hag Oceanopolis, a zo o labourat war studioù etrevroadel diwar-benn al loenoniezh a vor.
+Kreizenn Bevoniel [[Rosko]] eo kentañ blein Europa evit an enklask hag ar c'helenn war ar [[morvevoniezh|vorvevoniezh]]. E Brest ez eus ur greizenn enklask moroniel a-bouez, ar CNEXO, deuet da vezañ Ifremer, hag Océanopolis, a zo o labourat war studioù etrevroadel diwar-benn al loenoniezh a vor.
 E Brest ivez emañ ar POS (Pennospital Skolveurel), en e benn an Ospital Morvan, hag an SBI (Skolveur Breizh-Izel)
 ===Gwask hag embann===
 An Telegram
 Skol Vreizh
+== Levrlennadur ==
+* MADEG Mikael, ''Kentelioù distagadur brezhoneg Bro-Leon,'' Nadoz-Vor Embannadurioù, Brest, 2020.
 ==Gwelet ivez==
@@ Linenn 70: / Linenn 101: @@
 == Notennoù ha daveennoù ==
+{{Daveoù}}
-<references/>
 {{Nav bro hengounel Breizh}}
 {{Porched Breizh}}
 [[Rummad:Broioù kozh Breizh|Leon]]
 [[Rummad:Bro-Leon]]