Afrika an Norzh : diforc'h etre ar stummoù

[[Restr:North Africa (orthographic projection).svg|thumb|300pxupright=1.4|{{Legend|right#346733|Afrika an Norzh: (e gwer teñval) hervez termenadur [[ABU]], gwer sklaer, broioù}}{{Legend|#088733|Broioù ouzhpenn, e-keñver an douaroniezh.}}]]

Ur [[kevandir|ranngevandir]] dibar a vez graet eus '''Afrika an Norzh''' (a-wechoù: '''Norzhafrika''') abalamour d'an douaroniezh ha d'an istor. Dezerzhioù ar [[Sahara]] ha [[Nubia]] a ya eus ar [[Meurvor Atlantel]] betek ar [[Mor ruz]] hag eo diaes eo treuziñ anezho ken ez eus ur seurt harz diwelus war-zu ar [[Su]].

An inizi [[Azorez]] ha [[Madeira]] (e dalc'h {{[[Portugal}}]]), an inizi [[Kanariez]] ha kêrioù [[Melilla]] ha [[Ceuta]] (e dalc'h {{[[Spagn}}]]) a zo lodennoù eus Afrika an Norzh ivez, daoust m'emaint en [[Unaniezh Europa|Europa]] ent-politikel.

Disheñvel-tre istor ar pobloù dispartiet gant ec'honderioù digenvez ha digevannezus, ec'honadoù traezh ha kerreg divent enno. Dont a ra war-wel pobloù Norzhafrika e mare ar [[Fenikianed]] kozh pa staljont [[trevadenn]]où, [[KarthadaKartada]] (''Kart hadasht'' = Kêr nevez) an hini bennañ (war-dro [[814 kt JK|- 814]]). Goude kresk ha digresk galloud KarthadaKartada e teuas amzer ar [[Henroma|Romaned]] pa gemeras he bro [[SkipioScipio an AfrikanAfricanus]] (212 kt JK|- 212). DaEus diriadtiriad KarthadaKartada (hini [[Tunizia]] hiziv) ec'h aloubas ar Romaned tiriadoù [[rouantelezh]] [[Berbered|berber]] an [[Numided]] (darn eus [[Aljeria]] hiziv) e [[48 kt JK|- 48]]. E Kornôg Norzhafrka e oa ur rouantezhrouantelezh berberverber all, anvet ''Mauretania'' gant ar Romaned. Pa voe aloubet ganto e [[40 kt JK|-40]] ez aioeas Mauretania d'ober daoudiv broviñs, ar ''Mauretania tingitania'' (kêr-benn: [[TandjaTanja]]) hag ar ''Mauretania kezarian'' (kêr-benn: Kezarea, [[Cherchell]] hiziv) ha goude e oevoe krouet ur ''Mauretania sitifian'' (kêr-benn: Setif.<br />

E Reter Norzhafrika emañ Libia hag Egipt, met lodenn an dezerzh a ya betek aod ar [[Mor Kreizdouarel]] a zo un harz diwelus all evit dispartiañ al lodenn gornôk eus Norzhafrika hahag al lodenn reter etre Tunizia ha Libia. Setu perak e vez implijet ar gerioù arabek evit Kornôg eus unen tu (ar [[Maghreb]]) hag evit Reter eus unen tu all (ar [[Machrek]]).

Goude aloubidigezh ar [[Vandaled]] ([[Vvet kantved]]) e kouezhas Norzhafrika dindan beli ar [[Impalaeriezh roman ar Reter|Vizantidi]] ([[VIvet kantved]]) hag hini an [[Arabed]] (VII-VIIIvet kantved).<br />

Pa oa bet gounezet ar rannved d'ar feiz kristen an ranngevandir war-dro an [[3deIIIe kantved]], hag eo betha ganet e Thagast (Souk-Ahras) [[|Aogustin Hippo|sant AoustinAogustin]] (sanctus Augustinus), [[eskob]] [[Hippona]] ha doueoniour, e troas ar relijion da hini an Arabed, an [[Islam]], hemañ chomet relijion Norzhafrika a-bezh hiziv.<br />

Koulskoude e oa pell Norzhafrika eus kreizenn an Islam e [[Damask]] hag e [[BagdadBaghdad]] hag [[khalif]]ed distag (roueed gant galloud relijiel) a zo bet en Egipt (kalifed fatimat betek an [[12vet kantved]]). Roueed Maroko a aloubas [[Spagn]] ha Su [[Bro-C'hall]] (VIIvet-VIIIvet kantved), met tamm-ha-tamm e oe skarzhet kuit gant ar Spagnoled (diskar rouantelezh [[Granada]] e [[1492]]). Padal ne chomas ket distag ar broioù all diouzh ar bed muzulman pa zeuas an [[Turked|Durked]] a-benn ren Aljeria, [[Tunizia]], Libia hag Egipt (XVvet-XVIIvet kantved). Koulskoude ne c'helle ket an Durked mirout na ve [[morbreizherezh|morbreizherien]] berber mistri war meur a borzh en Aljeria ha Tunizia. (Sellet ouzh [[Kheir-ed-Din]])<br />

* [https://web.archive.org/web/20100113151627/http://www.north-of-africa.com/ North of Africa]

[[Rummad:IsrannvedoùRannvedoù Afrika]]