Фузарыёзы

Фузарыёзы^[1] — зборная назва хвароб раслін, выкліканых некаторымі відамі грыбоў з сямейства Nectriaceae. Раней іх апісвалі як віды роду фузарый (Fusarium), адсюль і назва гэтых хвароб. Аднак у цяперашніх таксанамічных падыходах у адпаведнасці з Index Fungorum віды, якія выклікаюць гэтыя захворванні, адносяць і да іншых родаў (Gibberella, Microdochium і іншыя)^[2].

Апісанне

Праяўляюцца часцей трахеамікозным або фузарыёзным завяданнем, гнілямі каранёў і наземных частак, радзей некрозамі, плямістамісцямі^[1].

Шкоднасць

Фузарыёзы адносяцца да найбольш небяспечных грыбных захворванняў, якія пагражаюць пасевам кукурузы і дробных збожжавых культур (пшаніцы, трыцікале, жыта, ячменю)^[3]. Яны распаўсюджаны ва ўсім свеце^[4] і выклікаюць велізарныя эканамічныя страты^[1], якія з’яўляюцца вынікам высокай патагеннасці спор, магчымасці працяглага знаходжання патагенаў у глебе і таксічнасці выпрацоўваемых метабалітаў, званых мікатаксінамі^[5].

Развіццю хваробы спрыяе высокая вільготнасць паветра, тэмпература ў межах 15-26 °C і шмат сонечнага святла, таксама недахоп пажыўных рэчываў ў глебе, механічныя пашкоджанні раслін і гэтак далей^[1]. Да асноўных прычын павелічэння заражэння сельскагаспадарчых культур фузарыёзам можна аднесці монакультуры, якія выкарыстоўваюцца ў сучаснай сельскай гаспадарцы без традыцыйнага севазвароту, мінімальнай сістэмы апрацоўкі глебы і аднамомантавай уборкі ўраджаю^[6].

Сімптомы

Сімптомы ўключаюць завяданне (польск.) (бел. і засыханне лісця. Расліны заражаюцца на розных стадыях развіцця, выклікаючы хваробы да і пасля ўсходаў, у тым ліку: выправанне расады (польск.) (бел., адміранне зярна, высыханне, фузарыёз каласоў і фузарыёзная гангрэна асновы сцябла і каранёў. Характэрнай прыкметай, якая палягчае распазнаванне гэтай хваробы ў палявых умовах, з’яўляюцца аранжавыя або ружовыя скапленні спор грыба, якія надаюць полю спецыфічнае адценне і звычайна сустракаюцца лакальна. Споры знаходзяцца на лускавінках, коласе, ножцы ў аснове коласа, а таксама на ядрах. Эфект заражэння гэтым грыбком падчас ранняга інфікавання (г. зн. да або падчас цвіцення) звычайна прыводзіць да пустога коласа, бо насенне можа не развіцца. Пры больш познім заражэнні (пры наліванні коласу) зерне будзе прамежкавым, і неабходна ўлічваць наяўнасць мікатаксінаў^[7].

Этыялогія

Узбуджальнікі інфекцыі захоўваюцца ў глебе, на раслінных рэштках, пашкоджаных органах раслін у выглядзе міцэлію, хламідаспораў або перытэцыяў (пры наяўнасці сумчатай стадыі ў грыбоў)^[1].

Меры аховы

Гэтыя захворванні вельмі цяжка і часта немагчыма лячыць. Поспех можа быць дасягнуты толькі праз шматнакіраваную комплексную абарону раслін. Асноўнымі метадамі лячэння, якія абмяжоўваюць развіццё фузарыёзу з’яўляюцца^[8]:

вырошчванне ўстойлівых сартоў
чаргаванне раслін
выкарыстанне сертыфікаванага насеннага матэрыялу і пратручванне насення (польск.) (бел. і цыбулін
выкарыстанне біялагічных фунгіцыдаў на аснове штаму Trichoderma harzianum
знішчэнне першасных ачагоў заражэння шляхам культывацыі іржышча і глыбокага ўзворвання
выдаленне пажніўных рэшткаў (польск.) (бел. і пашкоджаных раслін
правільная падкормка, захаванне адпаведных прапорцый NPK-угнаенняў (руск.) (бел.

Пры вырошчванні адчувальных да фузарыёзу сартоў або пры падазрэнні на небяспеку фузарыёзнага завядання рэкамендуецца выкарыстоўваць прафілактычную хімічную апрацоўку. Для гэтага выкарыстоўваюцца фунгіцыды на аснове трыязолу, бензімідазолу і страбілурыну. Іх трэба выкарыстоўваць некалькі разоў за вегетацыйны перыяд^[9].

Фузарыёзы некаторых сельскагаспадарчых раслін

Таксама вядомы шматлікія фузарыёзы дэкаратыўных раслін^[10].

Крыніцы

↑ ^а ^б ^в ^г ^д Фузарыёзы // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 5. Стаўраструм — Яшчур / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1986. — 583 с., іл. — 10 000 экз.. — С. 223
↑ Selim Kryczyński, Zbigniew Weber (red.), Fitopatologia, t. 2. Choroby roślin uprawnych, Poznań: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2011, s. 276—285, ISBN 978-83-09-01077-7.
↑ POST. MIKROBIOL., 2009, 48, 3, 221-230 (нявызн.). am-online.org. Праверана 5 жніўня 2024.
↑ Selim Kryczyński, Zbigniew Weber (red.), Fitopatologia, t. 2. Choroby roślin uprawnych, Poznań: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2011, s. 276—285, ISBN 978-83-09-01077-7.
↑ Osada, Krzysztof. Fuzariozy — wzrastające zagrożenie (польск.). Sumi Agro Poland (24 мая 2010). Праверана 5 жніўня 2024.
↑ Osada, Krzysztof. Fuzariozy — wzrastające zagrożenie (польск.). Sumi Agro Poland (24 мая 2010). Праверана 5 жніўня 2024.
↑ Selim Kryczyński, Zbigniew Weber (red.), Fitopatologia, t. 2. Choroby roślin uprawnych, Poznań: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2011, s. 276—285, ISBN 978-83-09-01077-7.
↑ Selim Kryczyński, Zbigniew Weber (red.), Fitopatologia, t. 2. Choroby roślin uprawnych, Poznań: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2011, s. 276—285, ISBN 978-83-09-01077-7.
↑ Selim Kryczyński, Zbigniew Weber (red.), Fitopatologia, t. 2. Choroby roślin uprawnych, Poznań: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2011, s. 276—285, ISBN 978-83-09-01077-7.
↑ Zbigniew Borecki, Małgorzata Solenberg. Polskie nazwy chorób roślin uprawnych. — 2. — Poznań: Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, 2017. — ISBN 978-83-948769-0-6.

Літаратура

Билай В. И. Фузарии. — 2 изд. — Киев, 1977
Дорожкин Н. А., Бельская С. И. Болезни картофеля. — Мн., 1979
Дорожкин Н. А., Чекалинская Н. И., Нитиевская В. И. Болезни бобовых культур в БССР. — Мн, 1978
Методы повышения устойчівости сельскохозяйственных культур к болезням. — Мн., 1982

[ЭПБ-1] а ^б ^в ^г ^д Фузарыёзы // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 5. Стаўраструм — Яшчур / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1986. — 583 с., іл. — 10 000 экз.. — С. 223

[2] Selim Kryczyński, Zbigniew Weber (red.), Fitopatologia, t. 2. Choroby roślin uprawnych, Poznań: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2011, s. 276—285, ISBN 978-83-09-01077-7.

[3] POST. MIKROBIOL., 2009, 48, 3, 221-230 (нявызн.). am-online.org. Праверана 5 жніўня 2024.

[4] Selim Kryczyński, Zbigniew Weber (red.), Fitopatologia, t. 2. Choroby roślin uprawnych, Poznań: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2011, s. 276—285, ISBN 978-83-09-01077-7.

[5] Osada, Krzysztof. Fuzariozy — wzrastające zagrożenie (польск.). Sumi Agro Poland (24 мая 2010). Праверана 5 жніўня 2024.

[6] Osada, Krzysztof. Fuzariozy — wzrastające zagrożenie (польск.). Sumi Agro Poland (24 мая 2010). Праверана 5 жніўня 2024.

[7] Selim Kryczyński, Zbigniew Weber (red.), Fitopatologia, t. 2. Choroby roślin uprawnych, Poznań: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2011, s. 276—285, ISBN 978-83-09-01077-7.

[8] Selim Kryczyński, Zbigniew Weber (red.), Fitopatologia, t. 2. Choroby roślin uprawnych, Poznań: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2011, s. 276—285, ISBN 978-83-09-01077-7.

[9] Selim Kryczyński, Zbigniew Weber (red.), Fitopatologia, t. 2. Choroby roślin uprawnych, Poznań: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2011, s. 276—285, ISBN 978-83-09-01077-7.

[10] Zbigniew Borecki, Małgorzata Solenberg. Polskie nazwy chorób roślin uprawnych. — 2. — Poznań: Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, 2017. — ISBN 978-83-948769-0-6.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]