Строй

Строй — назва традыцыйнага комплексу беларускага народнага адзення на тэрыторыі Беларусі і прылеглых краін: Польшчы, Украіны і Расіі. Строі былі сфарміраваныя і існавалі ў канцы XIX — сярэдзіне XX стагоддзяў.

Жыхары горада Кобрын. Каля 1916

Беларускі нацыянальны касцюм пачаў сваё фармаванне ў часы Сярэднявечча, да XIV-XVI стагоддзяў займеў свае адрозныя рысы, а да XIX стагоддзя цалкам сфармаваўся.

На тэрыторыі Беларусі вылучаюць зоны лакальных асаблівасцей традыцыйнага адзення ў тэхніцы выканання, у спосабе нашэння дэталяў вопраткі, у характары арнаменту і да т. п. Такія мясцовыя адмены касцюму і вызначаюцца тэрмінам «строй». Пры вылучэнні асобнага строю ўлічваюць супольнасць паўсядзённае і святочнае вопраткі, верхняй адзежы, абутку, галаўных убораў і ўпрыгажэнняў. Унутры строю адрозніваюць мужчынскі і жаночы касцюмы.

Даследчыкі вылучаюць больш за 30 строяў. Асноўныя з іх:

• Мсціслаўска-Клімавіцкі строй
• Брагінскі строй — тэрыторыя Усходняга Палесся, пераважна паўднёва-ўсходнія раёны Гомельскай вобласці;
• Буда-Кашалёўскі строй — Падняпроўе, пераважна Буда-Кашалёўскі, Гомельскі, Рэчыцкі раёны
• Быхаўскі строй
• Ваўкавыска-Камянецкі строй — Панямонне: Ваўкавыскі, Пружанскі і Камянецкі раёны;
• Вілейскі строй — Цэнтральная Беларусь: паўночны захад Мінскай і паўночны ўсход Гродзенскай абласцей;
• Давыд-Гарадоцка-Тураўскі строй — усход Заходняга Палесся: Тураў, Давыд-Гарадок і Столін;
• Дамачаўскі строй — Заходняе Палессе: Дамачава, паўднёвы захад Брэсцкага і Маларыцкага раёнаў (уздоўж ракі Буг), на тэрыторыі Польшчы (ваколіца г. Владава) і ў паўднёва-заходніх раёнах Валынскай вобласці;
• Дзісенскі строй — Падзвінне:Пастаўскі,Шаркаўшчынскі,Мёрскі ,Глыбоцкі раёны Віцебскай вобласці
• Дубровенскі строй — Падняпроўе (паўднёвы сход Віцебскай вобласці, часткова Смаленшчына);
• Калінкавіцкі строй — Усходняе Палессе: Калінкавіцкі, Светлагорскі, Жлобінскі раёны;
• Капыльска-Клецкі строй — Цэнтральная Беларусь: Капыльскі, Клецкі, Уздзенскі, Нясвіжскі;
• Кобрынскі строй — Жабінкаўскі і Кобрынскі раёны;
• Краснапольскі строй — Падняпроўе: Краснапольскі, Касцюковіцкі, Клімавіцкі, Хоцімскі, Чачэрскі, Чэрыкаўскі раёны;
• Лепельскі строй — Падзвінне: Лепельскі, Ушацкі, Чашніцкі раёны;
• Лунінецкі строй
• Ляхавіцкі строй — Цэнтральная Беларусь: Ляхавіцкі, Нясвіжскі, Клецкі раёны;
• Магілёўскі строй — Падняпроўе: Магілёўскі, Быхаўскі, Шклоўскі, Слаўгарадскі, Рагачоўскі раёны;
• Маларыцкі строй — Заходняе Палессе: Маларыцкі і поўдзень Кобрынскага раёна;
• Мастоўскі строй — Панямонне: Мастоўскі, Шчучынскі, Зэльвенскі раёны;
• Мотальскі строй — Заходняе Палессе: невялікая тэрыторыя Іванаўскага раёна (в. Моталь, в. Цішкавічы, в. Асаўніца);
• Навагрудскі строй — Панямонне: Наваградскі, Карэліцкі, Слонімскі, Лідскі раёны;
• Неглюбскі строй — Падняпроўе: Веткаўскі, поўдзень Краснагорскага і паўднёвы захад Новазыбкаўскага раёнаў Бранскай вобласці Расіі;
• Пінска-Івацэвіцкі строй — Заходняе Палессе: Бярозаўскі, Ганцавіцкі, Драгічынскі, Івацэвіцкі і Пінскі раёны;
• Пухавіцкі строй — Цэнтральная Беларусь між Слуцкам і Асіповічамі па берагох ракі Пціч;
• Расонскі строй
• Слуцкі строй — Цэнтральная Беларусь: г. Слуцк і вакольныя вёскі.
• Смаленскі строй
• Турава-Мазырскі строй

Гл. таксама

• Беларускія нацыянальныя галаўныя ўборы
• Брыль (капялюш)

Літаратура

• Беларускі народны касцюм / Л. І. Маленка; [маст. Э. Э. Жакевіч]. — Мінск : Ураджай, 2001.
• Бялявіна, В. М. Жаночы касцюм на Беларусі / В. М. Бялявіна, Л. В. Ракава. — Мінск : Беларусь, 2007. — 350 с.
• Бялявіна, В. М. Мужчынскі касцюм на Беларусі / В. М. Бялявіна, Л. В. Ракава. — Мінск : Беларусь, 2007. — 303 с.
• Кацар, М. С. Беларускі арнамент: Ткацтва. Вышыўка. — Мінск, 1996.
• Маленко, Л. И. Белорусский костюм XIX—XX вв. / Л. И. Маленко. — Минск : Белорусская наука, 2005.
• Маслова, Г. С. Народная одежда русских, украинцев, белорусов в XIX — нач. XX вв. / Г. С. Маслова // Восточно-славянский этнографический сборник. — М., 1956. (руск.)
• Багачова В. Ю. Магілёўскі строй. Асаблівасці вясельнага адзення ХІХ — 1-й паловы ХХ ст. // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі. Вып. 18 / Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі; навук. рэд. А. І. Лакотка. — Мінск : Права і эканоміка, 2015. — 376 с. ISSN 2221-9919
• Романюк М. Ф. Белорусская народная одежда. — Мн., 1981. — 473 с.
• Этнаграфія Беларусі: Энцыклапедыя / Рэдкалегія: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. . — Мн.: БелСЭ, 1989. — С. 166. — 575 с. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-014-9.
• Строй // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 205. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).

Спасылкі

• Беларускія народныя строі Архівавана 27 кастрычніка 2012.
• Мапка беларускіх строяў Архівавана 4 сакавіка 2016.
• Строі Магілёўскай вобласці Архівавана 23 лістапада 2010.
• Беларускае традыцыйнае адзенне (англ.)
• Строі, ці Cвяточнае традыцыйнае адзенне беларусаў(недаступная спасылка)