Фастаў

	Фастаў; лац. Fastaŭ
	укр. Фастів
Герб Фастава	Сьцяг Фастава
Першыя згадкі:	1390
Магдэбурскае права:	1601
Краіна:	Украіна
Вобласьць:	Кіеўская
Раён:	Фастаўскі
Плошча:	43 км²
Вышыня:	199 м н. у. м.
Насельніцтва
колькасьць:	46 323 чал. (2018)
шчыльнасьць:	1077,28 чал./км² (2018)
нацыянальны склад:	украінцы – 90.73%; расейцы – 7.77%; беларусы – 0.44% (2001)
Часавы пас:	UTC+2
летні час:	UTC+3
Тэлефонны код:	4565
Паштовыя індэксы:	08500—08509
КОАТУУ:	3211200000
Нумарны знак:	10
Геаграфічныя каардынаты:	50°4′29″ пн. ш. 29°55′5″ у. д. / 50.07472° пн. ш. 29.91806° у. д.Каардынаты: 50°4′29″ пн. ш. 29°55′5″ у. д. / 50.07472° пн. ш. 29.91806° у. д.
	Фастаў на мапе Ўкраіны Фастаў
	Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
	Сайт Фастава

Фастаў (дарэвалюцыйным правапісам — Хвастаў) — горад абласнога падпарадкаваньня Кіеўскай вобласьці, раённы цэнтар, разьмешчаны на Прыдняпроўскім узвышшы над ракой Унавай (прыток Ірпеню). Вялікі чыгуначны вузел, 46 323 жыхароў (2018).

Гісторыя

Упершыню згадваецца ў 1390 годзе, з канца XIII стагодзьдзя Хвастив — мястэчка. У 1601 горад атрымаў магдэбурскае права. Зь сярэдзіны 1680-х pp. да пачатку XVIII стагодзьдзя польскі павятовы і палкавы горад. У 1702 годзе быў цэнтрам антыпольскага паўстаньня Сямёна Палія. У 1793 годзе ўвайшло ў склад Расейскай імпэрыі, 1797 — мястэчка Васількоўскага павету Кіеўскай губэрні. 24 жніўня 1919 году — баі войскаў Украінскай Галіцкай арміі з бальшавікамі. З 1923 году — раённы цэнтар, з 1938 году — горад.

Сучасны Фастаў — горад чыгуначнікаў, дзе чыгуначныя зносіны абслугоўваюць 12 буйных прадпрыемстваў і арганізацыяў ЮЗЖД.

Гісторыя Фастаўшчыны сыходзіць у глыбокую старажытнасьць і бярэ пачатак з насельніцтва краю першабытнымі людзьмі, якія жылі на Фастаўшчыне 20-25 тыс. гадоў таму, у эпоху палеаліту. Па вул. Камарова пры будаўніцтве агульнаадукацыйнай школы № 4 была знойдзена стаянка першабытнага чалавека — паляўнічых на маманта і дзікага каня.

Сьведкамі тых часоў зьяўляюцца помнікі археалёгіі: гарадзішча і курганы скіфскай эпохі, паселішча рымскага пэрыяду, старажытнарускія селішчы. Гістарычны шлях гораду цесна зьвязаны з Кіевам. У старажытныя часы менавіта па тэрыторыі цяперашняй Фастаўшчыны праходзілі межы Кіеўскай зямлі.

Разам з тым, Фастаў мае сваю самабытную, непаўторную гісторыю. Упершыню горад згадваецца ў летапісе пад 1390 годам. Тады ў грамаце літоўскага князя Ўладзімера Альгердавіча сьцьвярджалася права валоданьня Фаставам роду князёў Ражаноўскіх. Зьяўляюцца найбольш раньнія летапісныя сьведчаньні, па якіх назва паселішча магла паўстаць у часы кіеўскіх князёў Алега і Ігара, калі будавалася Кіеўская Русь і Олегначал горада ставіць…

Дасьледаваньне гістарычных дакумэнтаў паказалі, што да 1094 году землі Сквіра, Ягоцін, Трылес, Фушчава (Фастаў) і іншыя належалі полаўскаму князю Тугортхану, які падарыў іх кіеўскаму князю Святаполку, як пасаг сваёй дачкі ў 1094 годзе. У іншых летапісных дакумэнтах, датаваных 1390 годам Фощево(Фастаў) згадваецца як населены пункт, празь які праходзяць гандлёвыя шляхі, у ім праводзяць кірмашы.

Мясцовыя дасьледнікі высьветлілі, што назва Фаст (Фост) сустракаецца двойчы — 912 і 944 году. Важна тое, што гэтае імя сустракаецца не ў легендах або паданьнях, якіх нямала падае летапісец, а ў гістарычных дакумэнтах — дагаворах з грэкамі.

Існуе шэраг народных вэрсіяў аб паходжаньні назвы гораду. Адна зь іх зьвязана з варыянтам у агучваньні гэтай назвы — Хвастоў. У ёй распавядаецца, што Фастаў — гэта мясцовасьць, дзе калісьці адбывалася кровапралітнай бітва паміж войскамі кіеўскіх князёў і качэўнікамі. Вораг пакінуў тут вялікую колькасьць хвастоў — своеасаблівых ваенных адрозьненьняў. Адсюль і назва Хвастова.

Яшчэ адна легенда зьвязана з назвамі невялікіх ручаёў, якія называлисьФосамыи ўпадалі ў Унава. Каля вёскі Фаставец у мясцовасьці, якая носіць назву Білакняжае поле, нараўне вёскі Мар’янаўка Васількоўскага раёну ёсьць магіла Перапяць. Пры раскопках, праведзеных у 1846 годзе стала вядома, што ў кургане пахаваны скіфскі цар. На пахавальнай трызну лаяліся смутак і гора, або Фаэ-фаст на мове скіфаў. Навукоўцы лічаць, што ўсё гэта выявілася ў назьве гораду.

Гісторыю Фастава раньняга сярэднявечча застаецца толькі дадумваць: музэйныя фонды ня маюць матэрыяльных сьведчаньняў таго пэрыяду.

У першай палове XVII ст. Фастаў хоць і меў прывілеі мястэчка, але па сутнасьці застаўся вёскай. У 1630 годзе тут налічвалася 152 двары. Разьвітыя было жывёлагадоўля, значна менш — земляробства. Важнае месца ў гаспадарцы займалі промыслы, у прыватнасьці рыбалоўства і паляваньне, а таксама рамёствы: ткацтва, ганчарства, апрацоўка дрэва.

Гучную славу гораду і адчувальны ўздым эканамічнай і палітычнай жыцьця на рубяжы XVI і XVII стагодзьдзяў прынёс Фастаўскі палкоўнік Сямён Палій. Бо гэта яму ўдалося дамагчыся з канца 80-х гадоў цалкам незалежнага кіраваньня спрадвечнымі казачых землямі ад Дняпра да Случы. Менавіта пры ім казацкі лад на правым беразе Дняпра набыў, па сьведчаньні гісторыкаў, рысаў дзяржаўнага ўтварэньня, а гэтая тэрыторыя з выразна пазначанымі межамі называлася «Паліева дзяржава».

Вогненыя гады Калееўшчыны — то пераможныя і сумныя радкі гісторыі гораду. Жыхары Фастава актыўна падтрымлівалі народных важакоў — М. Швачку і А. Журба, якія на чале вялікага гайдамацкага атрада ў 1768 годзе захапілі Фастаў і зрабілі яго сваёй рэзыдэнцыяй.

Фастаўшчына зноў апынулася ў віры бурных падзей у канцы 1825 годзе падчас паўстаньня дзекабрыстаў — першага ў Расейскай імпэрыі рэвалюцыйнага выбуху. 29 сьнежня 1825 году ў в. Трылес, дзе была раскватараваная 5-я мушкетэрская рота Чарнігаўскага палка, пачалося выступленьне, які падтрымалі роты, разьмешчаныя ў г. Васількоў.

Вялікаму Кабзару Тарасу Шаўчэнку, які пабываў на Фастаўшчыне пры раскопках кургана Перапяць у складзе археалягічнай камісіі ў с. Фаставец, было блізка і цікава багатае гістарычнае мінулае Фастаўшчыны, аб чым сьведчаць яго шматлікія творы: «Манах», «Швачка», «Иржавец».

У сярэдзіне XIX ст. 90% зямлі засталіся ў руках польскіх землеўладальнікаў. На Фастаўшчыне велізарныя валоданьні належалі такім казачна багатым польскім магнатам, як сям’і Браніцкіх, Патоцкіх і г. д. Адмена прыгоннага права ў 1861 годзе абумовіла больш высокія тэмпы эканамічнага разьвіцьця ўкраінскіх земляў у складзе Расейскай імпэрыі. Гэта мела месца і на Фастаўшчыне: адкрыцьцё руху на Фастаўскай чыгунцы, будаўніцтва сьпіртзавода ў с. Трылес, піваварнага завода ў г. Фастаў, заснаваньне ў горадзе таварыства ўзаемнага крэдыту, будаўніцтва кацельна-мэханічнага завода і стварэньне на яго базе «Акцыянэрнага таварыства Ф. Бранта».

На гэтым прадпрыемстве працаваў Мікалай Бенардос — выбітны айчынны вынаходнік і рацыяналізатар. Больш за сто вынаходак у розных галінах навукі і тэхнікі на яго рахунку, і праславіўся вучоны перш за ўсё дзякуючы першаму ў сьвеце абгрунтаваньню спосабу дуговой зваркі.

Ішлі дзесяцігодзьдзі … Паступова горад ператвараўся ў цэнтар прамысловага і эканамічнага разьвіцьця. Праз Фастаў у 1870 годзе пралегла чыгунка Кіеў — Адэса. Характэрнай рысай эканомікі Фастава канца XIX — пачатку ХХ ст. было наяўнасьць вялікай колькасьці дробных паўсаматужных прадпрыемстваў па 5—10 рабочых. Гэта, у прыватнасьці, 2 скураныя, 2 мылаварныя, 5 цагляных, некалькі медоварэнные прадпрыемстваў, 2 вадзяныя млыны, 5 крупорушэк г.д. У мястэчку налічвалася больш за 60 двароў рамесьнікаў, зь іх 40 — шаўцоў, 7 — Бондараў, 13 — займаліся сьлясарна-кавальскай здабычай.

Рабочыя Фастава актыўна выступалі супраць царызму ў гады першай расейскай рэвалюцыі (1905—1907 гг), Першай сусьветнай вайны, грамадзянскай вайны.

Да выбітных падзеяў гісторыі краю ў кантэксьце ўкраінскай гісторыі варта аднесьці і падпісаньне на шляхах Фастаўскага вакзалу 1 сьнежня 1918 году дагавора аб узьяднаньні паміж Украінскай Народнай Рэспублікай і Заходне-Ўкраінскай Народнай Рэспублікай у адну дзяржаўную адзінку.

Зь вясны 1921 году Фастаўшчына існавала і разьвівалася ў складзе Савецкай Украіны амаль сем дзесяцігодзьдзяў. У 1932—1933 гадах пра цяжкае харчовае становішча, выпадкі апуханьня, галоднай сьмерці і факты канібалізму сьведчаць успаміны відавочцаў і статыстыка.

З Другой сусьветнай вайны не вярнулася больш за 5 тысячаў фастаўчан.

Вызваленьне гораду ад нямецкіх акупантаў адбылося 7 лістапада 1943 году. За мужнасьць і гераізм, праяўлены ў ходзе апэрацыі, больш за 21 тысяча салдат і афіцэраў Савецкай Арміі былі ўзнагароджаныя ордэнамі і мэдалямі. За вызваленьне Фастава ад нямецкіх захопнікаў 31 салдат і афіцэр атрымалі званьне Герой Савецкага Саюзу.

За важкі ўклад у разьвіцьцё Фастава, умацаваньне і прымнажэньне яго працоўных, гаспадарчых, культурных, духоўных традыцыяў, выхаваньне падрастаючага пакаленьня ў духу любові да роднага краю 20 фастаўчанам прысвоена званьне «Ганаровы грамадзянін гораду Фастава». Сярод іх — удзельнікі вызваленьня Фастава ад нямецкіх захопнікаў — Героі Савецкага Саюзу І. П. Бабрыкін, С. Ф. Гусеў, В. М. Міняева.

Вядомае далёка за межамі гораду імя аднаго з найлепшых прадстаўнікоў інтэлігенцыі — лекара, прафэсара, Героя Савецкага Саюзу П. М. Буйко, які выратаваў ад дакладнай згубы дзясяткі землякоў. Ёсьць сярод Ганаровых грамадзян і іншыя вэтэраны вайны і працы, якія праславілі Фастаў — Е. Д. Чырванашчокі, І. М. Грышын, В. М. Люцканаў, І. І. Цімашэнка.

Пасьля вайны за значны асабісты ўклад у пашырэньне і ўмацаваньне матэрыяльнай базы прамысловага, жыльлёвага, сацыяльна-культурнага будаўніцтва ў горадзе Ганаровага званьня былі ўдастоены былыя кіраўніка гарадскога савета А. П. Боруца і А. В. Гирченко, раённага — С. А. Дарашэнка.

Заўсёды вялікай павагай у людзей карысталіся настаўнікі. Таму натуральна, што без работнікаў гэтай гуманнай у стагодзьдзях прафэсіі сьпіс ганаровых грамадзян гораду быў бы ня поўным. Таму сярод іх І. А. Каравай — былы настаўнік матэматыкі школы-інтэрната, Герой Сацыялістычнай Працы, М. Я. Кручкова — вэтэран пэдагагічнай працы, першы прэзыдэнт клюбу вэтэранаў вайны і працы «Заход», а яшчэ Аб А. Цьопич — майстар спорту, трэнер дзіцяча-юнацкай школы, які падрыхтаваў нямала спартовай моладзі. Стаў Ганаровым фастивчанином і заслужаны майстар спорту, чэмпіён Эўропы, уладальнік Кубка сьвету па боксе В. М. Качановский. У свой час у Фаставе жыў і вучыўся ўкраінскі кампазытар-песеньнік Анатоль Гарчынскі, які сваёй песеннай творчасьцю спрыяў фармаваньню любові да ўкраінскай песьні. Менавіта за гэта фастаўчане і ўдастоілі яго званьня — Ганаровы грамадзянін гораду.

Сёньня архітэктурныя асаблівасьці Фастава трывала зьвязаны з імем яшчэ аднаго яго Ганаровага грамадзяніна — А. А. Дрэвецкі. Сярод яго прац — скульптурная кампазыцыя воінам-фастаўчанам на кургане Славы, якія загінулі ў гады Вялікай Айчыннай вайны, помнік Герою Савецкага Саюза, фастивчанину І. Ю. Чайковскому. А яшчэ Анатоль Анатольевіч — аўтар помнікаў вялікаму Кабзара і навукоўцу-вынаходніку М. М. Бенардосу. Сёньня скульптар, член Нацыянальнага саюза мастакоў Украіны. А. А. Дрэвецкі ўзначальвае гарадскую школу народнага майстэрства.

Прамысловасьць

Аснову прамысловага патэнцыялу гораду складаюць 15 прадпрыемстваў. Сярод прадукцыі, якая на іх выпускаецца: хімічнае, электратэрмічнае, нафтагазаперапрацоўчае і газаспажывецкае абсталяваньне, мэбля, разнастайныя алівы і змазкі, швейныя вырабы, піва, мука, паліграфічная прадукцыя, хлеб і хлебабулачныя вырабы.

У сфэры прамысловай вытворчасьці г. Фастаў уваходзіць у дзясятку найбуйнейшых па аб’ёмах вытворчасьці рэгіёнаў Кіеўскай вобласьці.

Аб’ёмы прамысловай вытворчасьці ў горадзе з году ў год растуць. Калі ў 1997 годзе яны складала 44 300 000 грн, то ў 2006 годзе (у супастаўных цэнах) 450 700 000 грн.

Аснову прамысловага патэнцыялу гораду складаюць 17 буйных і сярэдніх прадпрыемстваў.

Сярод прадпрыемстваў гораду, якія дасягнулі ў мінулым годзе найлепшых вынікаў — ДП ЗАТ «Оболонь» «Піваварня Зыбэрта». У 2006 годзе гэта прадпрыемства адсьвяткавала 100-годзьдзе з дня заснаваньня. У мінулым годзе на прадпрыемстве ўведзена ў дзеяньне новая лінія наліву піва і безалькагольных напояў, асвоены новыя віды прадукцыі: піва «Аксамітнае» у спэцпляшках ёмістасьцю 1 л і безалькагольная «настальгічная серыя» — «Оболонь ситро», «Оболонь ліманад», «Оболонь Оранж», «Кола новая». Пашыраюцца рынкі збыту — прадукцыя экспартуецца амаль у 20 краінаў сьвету, а з траўня 2006 году ў ЗША. На ААТ «Факел» таксама адбыліся значныя зьмены. Акрамя ўжо асвоеных рынкаў Расеі і Беларусі прадпрыемства актыўна заваёўвае ўкраінскі рынак. На прадукцыю, якая некалькі гадоў не выпускалася, адноўлена сертыфікаты, спэцыялістамі вядзецца работа па распрацоўцы і асваеньню новых відаў прадукцыі.

Пасьпяхова разьвіваецца адно з новых прадпрыемстваў гораду — ТАА «Кампанія» Юнівест Маркетынг "" (паліграфічная прамысловасьць). Аб’ём інвестыцый у асноўны капітал у 2006 годзе склаў 9.860.000 грыўняў, што на 81,2% больш, чым у 2005 годзе. Аб’ём экспарту прадукцыі складае амаль 10 млн дал ЗША.

Вялікая ўвага надаецца навучанню персаналу, для гэтых мэтаў прыцягваюцца замежныя спецыялісты. На базе ТАА «Кампанія» Юнівест Маркетынг "" утварыліся новыя прадпрыемствы па такім жа кірункам дзейнасьці: ТАА «Юніверсал-Фолдер», ТАА «Юнівест Медыя», ТАА «Юнівест Препресс».

Нарошчвае аб’ёмы вытворчасьці ТАА «Промгазтехнология» у сувязі з павелічэньнем аб’ёму заказаў. Прадпрыемства пасьпяхова праводзіць інвэстыцыйную і інавацыйную палітыку: у 2006 годзе затраты на набыцьцё абсталяваньня больш чым удвая перавысілі аналягічныя расходы 2005 году, а на асваеньне новых відаў прадукцыі ў справаздачным годзе накіравана сродкаў на 24,7% больш у параўнаньні з 2005 годам.

На ААТ «электранагравальнік» асвоены новыя віды прадукцыі: вокны з шклопакетаў, евробрус (для дэкаратыўнага аздабленьня хат) новыя віды мэблі. Для вытворчасьці новай прадукцыі закуплена новае абсталяваньне.

Адбыліся значныя структурныя і рэорганизационные зьмены на ААТ «Чырвоны Кастрычнік». На адасобленай часткі гэтага прадпрыемства стварылася новае — ТАА НВА ФЗХМ «Чырвоны Кастрычнік», і дзякуючы правядзеньню новым кіраўніцтвам актыўнай інвэстыцыйнай палітыкі на дадзеным прадпрыемстве ў 2006 годзе, пачынаючы з траўня, значнымі тэмпамі нарошчваліся аб’ёмы вытворчасьці.

Параўнальна нядаўна (зь сярэдзіны 2004 году) пачаў сваю дзейнасьць ДП ААТ "Кіеўскі завод мэталавырабаў імя Пісьмовага.

У горадзе вядзецца паслядоўная і настойлівая работа па рэалізацыі знешнеэканамічнай палітыкі, якая спрыяе нарошчванню аб’ёмаў экспартных паставак прадукцыі вытворча-тэхнічнага прызначэння і тавараў народнага спажывання.

Прамысловыя прадпрыемствы горада маюць партнёрскія адносіны з многімі замежнымі краінамі. Сярод іх краіны блізкага замежжа: Расія, Беларусь, Малдова, Туркмэністан. Аб’ёмы экспартных паставак за 2006 год складаюць 18800000 дал ЗША. Сярод прадпрыемстваў, якія ажыццяўляюць экспартныя аперацыі ААТ «Элопак-Фастаў», ТАА «Кампанія» Юнівест Маркетынг "", ТАА ЗТМ «Арыян», ААТ «Факел», ДП ЗАТ «Оболонь» «Піваварня Зиберта», ДП ААТ "Кіеўскі завод мэталавырабаў ім. Пісьмовага ".

Аб’ёмы імпарту ў 2006 годзе ў параўнаньні з 2005 годам вырасьлі на 4,7% і складае 22,2 млн дал ЗША. Агульны тавараабарот у 2006 годзе склаў 41.100.000 дал ЗША, што складае да 2005 году 91,0%.

Расьце ўплыў і прадпрыемстваў малога бізнэсу. Сёньня ў горадзе Фастаў зарэгістравана 5 сумесных прадпрыемстваў, 307 таварыства з абмежаванай адказнасьцю, 382 малое прыватнае або калектыўнае прадпрыемства, 7 каапэратываў, 29 акцыянэрных таварыстваў, 4 асацыяцый.

Без стварэньня юрыдычнай асобы працуе 3883 прадпрымальнікаў. Імі наладжаны выпуск мясных, каўбасных і кандытарскіх вырабаў, макаронаў, газаванай вады, марожанага, вырабаў з драўніны, будаўнічых матэрыялаў.

Насельніцтва

Колькасьць

Насельніцтва (чал.)^[2]
1923	1926	1939	1959	1970	1979	1989	2001	2018
12 714	13 876	20 732	30 240	42 328	51 179	53 861	51 976	46 323

Мова

Насельніцтва па роднай мове (2001)^[3]
украінская мова	расейская
90.83%	8.61%

Крыніцы

Вонкавыя спасылкі

[1] Статистичний збірник «Чисельність наявного населення України» на 1 січня 2018 року (PDF) (укр.)

[2] Cities & towns of Ukraine (анг.) (укр.)

[3] Банк даних Державної служби статистики України (укр.)

[1]

[2]

[3]